COĞRAFYA 9.

SINIF

DOĞAL SİSTEMLER

Ölçek - Ölçek Türleri

Haritada Uzunluk ve Alan Hesaplamaları
Neler Öğreneceğiz ? 9. Sınıf Coğrafya

Ölçek

Ölçek Türleri
Kesir Ölçek

Çizgi Ölçek

Haritada Uzunluk ve Alan Hesaplamaları

Gerçek Alan – İz Düşüm Alan

Yeryüzünün tamamının
9. Sınıf Coğrafya
ya da bir kısmının
➢kuş bakışı
görünümünün
➢belli bir oranda
küçültülerek
➢düzlem üzerine
aktarılmış
haline harita denir.
HARİTA 9. Sınıf Coğrafya

çizimin harita
olabilmesi için;

ÖLÇEK KULLANMA
KUŞBAKIŞI GÖRÜNÜM
DÜZLEME AKTARMA
9. Sınıf Coğrafya
9. Sınıf Coğrafya
ÖLÇEK 9. Sınıf Coğrafya

Haritalardaki
küçültme oranı
ÖLÇEK TÜRLERİ 9. Sınıf Coğrafya

Ölçek

Kesir Ölçek Çizgi Ölçek

 KESİR ÖLÇEK 9. Sınıf Coğrafya

Küçültme oranının
rasyonel sayıyla ifade
edilmesidir.

1/1000
KESİR ÖLÇEK 9. Sınıf Coğrafya

Pay sabittir. Birimi santimetredir Harita

(cm) uzunluğunu
1 gösterir.
1 000 000 Payda Birimi santimetredir Gerçek
değişkendir. (cm) uzunluğu
Küçültme oranını gösterir.
gösterir.
 ÇİZGİ ÖLÇEK 9. Sınıf Coğrafya

Çizgi (Grafik) Ölçek:

Eşit aralıklara ayrılmış
bir doğru üzerinde
küçültme oranının
gösterilmesidir.

10 0 10 20 30
km

500 0 500 1000 1500

m
ÇİZGİ ÖLÇEK 9. Sınıf Coğrafya

Gerçek uzunluk

5 km.
5 4 3 2 1 0 5 10 15 20
Km.

Dar mesafelerin
ölçüldüğü çentik
 KESİR ÖLÇEK Mİ ? ÇİZGİ ÖLÇEK Mİ ? 9.
9. Sınıf
Sınıf Coğrafya
Coğrafya

1/8 000 000

KESİR ÖLÇEK ÇİZGİ ÖLÇEK

1/8 000 000

 KESİR ÖLÇEĞİ ÇİZGİ ÖLÇEĞE ÇEVİRME 9. Sınıf Coğrafya

15 12 9 6 3 0 15 30 45 60
Km.

2 cm.
km
hm 1
2 cm 30 km ise
dam 10
1 cm 15 km’dir. m 100
dm 1000
1 / 15 km = 1/1500 000
cm 10000
100000
 ÇİZGİ ÖLÇEK KULLANMA 9. Sınıf Coğrafya

BURSA
135 km.
1
ESKİŞEHİR
30 0 30 60 90 120 km

2
30 0 30 60 90 120
km
 GERÇEK UZUNLUK HESAPLAMA 9. Sınıf Coğrafya

1/500 000 ölçekli bir haritada A ve B kentleri arasındaki

uzaklık 10 cm olarak ölçülmüştür.
Buna göre A ve B kentleri arasındaki gerçek uzunluk
kaç km’dir?

Gerçek Uzunluk (GU) = Harita Uzunluğu (HU) X Ölçeğin Paydası (ÖP)

10 cm X 500 000 cm
İkinci Çözüm Yolu 5 km
1 cm 5 km ise 50 km
10 cm 50 km’dir.
 GERÇEK ALAN HESAPLAMA 9. Sınıf Coğrafya
2
1/800 000 ölçekli bir haritada 9 cm olarak gösterilen
2
bir göl gerçekte kaç km dir?

2
Gerçek Alan (GA) = Harita Alanı (HA) X Ölçeğin Paydasının Karesi (ÖP)

2 2
9 cm X 64 km
İkinci Çözüm Yolu 2
576 km
1 cm 8 km ise
2 2
1 cm 64 km ise
2
9 cm2 576 km dir.
 HARİTA UZUNLUĞU HESAPLAMA 9. Sınıf Coğrafya

Aralarında 75 km olan Y ve Z limanları, 1/2 500 000

ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir?

Harita Uzunluğu (HU) = Gerçek Uzunluk (GU) / Ölçeğin Paydası (ÖP)

75 km / 2 500 000 cm
İkinci Çözüm Yolu 25 km
1 cm 25 km ise 3 cm
X cm 75 km’dir.
3 cm
ÖLÇEK BULMA 9. Sınıf Coğrafya

Gerçek uzunluğu 18 km, harita uzunluğu ise 9 cm

olan bir yolun gösterildiği haritanın ölçeğini bulunuz.

Ölçek (Ö) = Harita Uzunluğu (HU) / Gerçek Uzunluk (GU)

9 cm / 18 km
1 cm 2 km
1
1 / 200 000
200 000
ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR 9. Sınıf Coğrafya
Büyük Ölçekli Haritalar Orta Ölçekli Haritalar Küçük Ölçekli Haritalar
• Ölçeği 1/200 000’den • Ölçeği 1/200 000 ile • Küçük ölçekli haritalar,
daha büyük haritalardır. 1/500 000 arasında ölçeği 1/500 000’den
• Plan ve topoğrafya olan haritalardır. küçük olan ve ayrıntının
haritaları büyük ölçekli en az olduğu haritalardır.
haritalardır. Atlas haritaları, ülke, kıta
• Plan, ölçeği 1/1 ile ve dünya haritaları bu
1/20 000 arasında olan grupta yer alır.
ve yeryüzünü en ayrıntılı
gösteren en büyük
ölçekli haritadır.
• Topoğrafya haritaları
ise ölçeği1/20 000 ile
1/200 000 arasında olan
haritalardır.
 ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR 9. Sınıf Coğrafya

Küçük Ölçekli Büyük Ölçekli

Harita (1/1 000 000) Harita (1/100 000)
Küçültme oranı Fazla Az

Ölçeğin paydasındaki rakam Büyük Küçük

Aynı alan çizildiğinde, düzlem Küçük Büyük

üzerinde kapladığı alan
Eşit ebatlardaki kağıtlar Gösterilebilecek Gösterilebilecek
kullanıldığında gerçek alan geniş gerçek alan dar
Ayrıntıyı gösterme gücü Az Fazla

Hata oranı Fazla Az

 HARİTA TÜRLERİ 9. Sınıf Coğrafya

KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR

Gerçek alan ve iz düşüm alan nedir?

Gerçek alan, yeryüzü şekillerinin tüm eğim ve engebesiyle beraber toplam
yüzey alanıdır. İz düşüm alan engebe faktörünün ortadan kaldırılarak her
yerin düzmüş gibi kabul edildiği alandır.
Türkiye’nin gerçek alanı 814.578 km²
iz düşüm alanı 779.452 km² dir. 9. Sınıf Coğrafya
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Bir ülkenin farklı ölçeklerle çizilmiş olan iki

farklı haritasında; 1. ÇİZİM 2. ÇİZİM

I. harita alanı,
II. gerçek alan,
III. koordinatları,
IV. ayrıntıyı gösterme gücü

özelliklerinden hangileri aynıdır?

A) I ve II. B) II ve III. C) I ve III.

D) II ve IV. E) III ve IV.

Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

4 0 4 8 12
Km

8 cm
Yukarıdaki çizgi ölçeğin kesir ölçek
karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
8 cm 16 km ise
A) 1/200.000
1 cm 2 km’dir. B) 1/400.000
C) 1/600.000
1 / 2 km = 1/200 000 D) 1/800.000
E) 1/1.000.000
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

1/2.000.000 ölçekli dünya fiziki haritasının ölçek

paydasındaki sayı iki kat büyütülerek tekrar
çizilmiştir.
2. Çizim
Elde edilen haritada; 1/4.000.000
I. hata oranı,
II. küçültme oranı,
III. ayrıntıyı gösterme gücü

gibi özelliklerden hangilerinin artması beklenir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I,II ve III

 Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

İki nokta arasındaki mesafe 1/5 600 000 ölçekli bir harita da 25 cm
olarak ölçülmüştür.
Bu mesafe gerçekte kaç km dir?

A) 1200 B) 1400 C) 1600 D) 1800 E) 2000

Gerçek Uzunluk (GU) = Harita Uzunluğu (HU) X Ölçeğin Paydası (ÖP)

25 cm X 5600 000 cm
İkinci Çözüm Yolu 56 km
1 cm 56 km ise 1400 km
25 cm 1400 km’dir.
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Haritalarda ayrıntıların az ya da fazla olması

haritanın ölçeğine bağlıdır.

Buna göre aşağıda verilen ölçeklerle çizilecek

Türkiye haritalarından hangisinde ayrıntı daha
fazladır?

A) 1/30.000
B) 1/300.000
C) 1/400.000
D) 1/3.000.000
E) 1/4.000.000
Örnek Soru ÖSYM 2011 - LYS 3 9. Sınıf Coğrafya
Yandaki I. şekilde çizgi ölçeği bulunmayan
ve yalnızca kesir ölçeği verilen bir
topoğrafya haritası, II. şekilde ise bu
haritanın fotokopiyle belli bir oranda
küçültülmüş hali verilmiştir.
II. şekildeki haritaya sahip olan ve bu
haritanın fotokopiyle küçültüldüğünü 1 / 100 000
bilmeyen bir kişi, aşağıdakilerden
hangisini hesapladığında doğru sonuca
ulaşabilir?
A) K gölünün kapladığı alanı
B) X ve Y noktaları arasındaki yükselti farkını 1 / 100 000
C) L akarsuyunun aktığı vadinin ortalama eğimini
D) X ve Y noktaları arasındaki kuş uçumu uzaklığı
E) L akarsuyunun gerçek uzunluğunu
 Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Aşağıda büyük ve küçük ölçekli haritalara ait

bazı özellikler verilmiştir. Küçük Ölçekli Harita
Örn: (1/1 000 000)
I. Ölçek paydasındaki sayı daha büyüktür.
II. Ayrıntıyı gösterme gücü daha fazladır.
III. Haritada hata oranı daha azdır. Büyük Ölçekli Harita
Örn: (1/100 000)
Bu özelliklerden hangileri büyük ölçekli
haritalar için söylenebilir?

A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.

D) I ve II. E) II ve III.
 Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

1/250.000 ölçekli haritada 40 cm ile gösterilen bir

uzaklık gerçekte kaç km’dir?
A) 25
B) 50
C) 100
D) 200
E) 1000
Gerçek Uzunluk (GU) = Harita Uzunluğu (HU) X Ölçeğin Paydası (ÖP)

40 cm X 250 000 cm
2,5 km
100 km
 Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Uşak ili, 1/1.000.000 ölçekli Türkiye siyasi haritasında yaklaşık

2
50 cm alan kapladığına göre Uşak ilinin iz düşümsel gerçek alanı
2
kaç km dir?

A) 1.000 B) 2.000 C) 3.000 D) 4.000 E) 5.000

2
Gerçek Alan (GA) = Harita Alanı (HA) X Ölçeğin Paydasının Karesi (ÖP)

2 2
50 cm X 100 km
2
5.000 km
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Aşağıdaki yerlerin aynı boyuttaki kâğıtlara siyasi

haritaları çizilecektir.
Bu haritalardan hangisinin ayrıntıyı gösterme gücü
daha yüksek olur?

A) Hint Okyanusu
B) Kuzey Amerika Kıtası
C) Orta Doğu Siyasi Bölgesi
D) Avrupa Birliği Bölgesi
E) İskandinavya Yarımadası
 Örnek Soru - 2013 - YGS / SOS 9. Sınıf Coğrafya
UNESCO’nun 2013 yılını “Pîrî Reis’in Dünya Haritası’nı Anma Yılı” ilan etmesiyle bir grup öğrenci,
bu haritanın sergilendiği Topkapı Sarayı Müzesi’ni ziyaret etmiştir. Haritayı inceleyen öğrencilerle
müze yetkilisi arasında aşağıdaki konuşmalar geçmiştir. Müze yetkilisi: “Çocuklar, harita 1513
yılında ceylan derisi üzerine çizilmiştir. Derinin bu 500 yıllık zamanda kurumasıyla haritanın
boyutunda bir küçülme meydana gelmiştir. Eğer bu harita üzerinde uzunluk ölçmek isteseydik
sizce hangi ölçek türü daha güvenilir olurdu?”

Burak: “Kesir ölçek en doğru sonucu verir.”

Ayşe: “Böyle bir durumda çizgi ölçek en doğru sonucu verir.”
Murat: “Çizgi ölçek de harita ile birlikte küçüleceğinden güvenilmez. Bu nedenle kesir ölçek
kullanmak en doğrusu olur.”
Burhan: “Çizgi ölçek de harita ile birlikte orantılı küçüleceğinden bence çizgi ölçek daha güvenilir
olur.”

Verilen bilgiler dikkate alındığında öğrencilerden hangileri doğru yorum yapmıştır?

A) Burak ve Murat B) Burak ve Ayşe C) Ayşe ve Murat D) Murat ve Burhan E) Ayşe ve Burhan
Örnek Soru – ÖSYM / 2007 / SOS - 2 9. Sınıf Coğrafya

Kuzey Kutup Noktası’nı merkez alan bir düzlem

projeksiyonuna göre çizilmiş haritada aşağıdaki
ülkelerin hangisinde bozulma en fazla olur?

A) Finlandiya
B) Danimarka
C) Kanada
D) Hindistan
E) Kazakistan
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Bir yerin haritasının çizimine başlanılmadan

önce aşağıdakilerden hangisinin belirlenmesi
gerekir?

A) Ölçek
B) Lejant
C) Yön oku
D) Kullanım amacı
E) Coğrafi koordinat
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Haritalar üzerinde gösterilen yerler arasındaki uzaklık

hesaplanabilirken, krokiler üzerinde gösterilen yerler
arasındaki uzaklık hesaplanamaz.

Bu durum krokilerde,

I. Ölçek
II. Kuşbakışı görünüm
III. Düzlem üzerine aktarma

özelliklerinden hangilerinin bulunmamasından kaynaklanır?

A) Yalnız I. B) Yalnız III. C) I ve III. D) II ve III. E) I, II ve III.

 Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Dünya haritasında, numaralandırılarak verilen alanlarda hangi

projeksiyon yöntemi kullanılırsa hata payı daha az olur?
I II III
A) Silindirik Düzlem Konik
B) Düzlem Silindirik Konik
C) Silindirik Konik Düzlem
D) Konik Silindirik Düzlem
E) Düzlem Konik Silindirik
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya
Aşağıda aynı bölgenin iki farklı haritasının
lejantlarında yer alan unsurlar verilmiştir.
I. Harita II. Harita
• Volkanik dağlar • Yerleşim yeri
• Platolar • Demir yolu
• Ovalar • Kara yolu
• Sıradağlar • Köprü
Buna göre bu haritaların;
I. Ölçek A) Yalnız I.
II. Konu B) Yalnız II.
III. Koordinat C) Yalnız III.
gibi özelliklerinden hangileri D) I ve II.
E) I ve III
farklı olamaz?
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Silindirik projeksiyon yöntemi ile çizilen bir

dünya haritasında aşağıdaki ülkelerden
hangisinin haritasında bozulma daha az olur?

A) Nijerya
B) Bulgaristan
C) Almanya
D) Kanada
E) Romanya
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Bir haritada çizilen alandaki tüm enlem ve boylamlar gösterilerek

dereceleri verilmiş ise, bu veriler kullanılarak aşağıdakilerden
hangisi hakkında çıkarımda bulunulabilir?

A) Haritada bulunan bir akarsuyun hangi yöne doğru akış gösterdiği

B) Haritada görülen yer şekillerinin nasıl oluştuğu
C) Harita alanının gerçek alana göre oranı
D) Haritada kullanılan işaretlerin anlamı
E) Yer şekillerinin eğim derecesi
Örnek Soru 9. Sınıf Coğrafya

Konik projeksiyon yöntemi ile çizilen bir dünya

haritasında aşağıdaki ülkelerden hangisinin
haritasında bozulma daha fazla olur?

A) Japonya
B) Türkiye
C) İtalya
D) ABD
E) İsveç
HARİTA TÜRLERİ 9. Sınıf Coğrafya