FILIPINO
Uri ng Tula
Aralin 1: Kolokasyon
Kolokasyon
• Pag-iisip ng iba pang salita na puwedeng
isama sa isang salita o talasalitaan.
• Makakabuo ng iba pang kahulugan.
Tambalang Salita
• Ganap – Naiiba ang kahulugan o
konteksto.
Hal. Bahaghari
• Di – ganap – Hindi naiiba and kahulugan
o konteksto.
Hal. Ingat yaman
Aralin 2: Etimolohiya
Etimolohiya
• “Etimologia”
• Nangangahulugang “May kahulugan”
• Kasaysayan ng salita.
Hal. (Pinagmulan ng salita)
• Siya – Espanyol (Kastila) – silla
• Kosmolohiya – Ingles – Cosmology
• Salamangkero – Espanyol – Salamanca
Hal. (Paano nabuo ang salita)
• Nagsasalita – salita (salitang ugat) +
panlaping nag- + pag-uulit ng pantig na
sa
• Pagulong-gulong – gulong (pag-uulit ng
salitang ugat) + unlaping pa
• Takpan – takip (salitang ugat) – pagkaltas
ng ponemong i + hulaping an
Aralin 3: Tula
Tula
• Akdang pampanitikang naglalarawan ng
buhay ng tao.
• Hinahango sa guni – guni.
• Pinararating sa ating damdamin.
• May pananalitang may angking kariktan
at aliw-iw.
• Pastoral – pagpapastol (usapang ukol sa
bukid)
- Binibigyang halaga ang hanapbuhay
ng magsasaka.
- Amado V. Hernandez, nakilala sa
pagtatanggol ng mga magsasaka.
• Elehiya – Binibigkas kapag may lamay o
patay.
- Pag-alala sa taong namayapa na.
• Soneto – Mahabang uri ng tula.
- 14 na taludtod sa isang saknong.
- Willian Shakespeare.
• Oda – Pagbibigay puri sa mga taong
nakagawa ng mabuti.
- Bayani ang paksa.
• Awit – Binibigkas nang pakanta.
• Dalit – Awiting pumupuri sa Diyos.
Elemento ng Tula
• Tugma (rhyme) – Pareparehong
magkasintunog na dalumpantig ng bawat
taludtod ng tula.
- Ganap – magkapareho ang tunog at
titik ng huling pantig ng bawat
taludtod. (hal. sasabihin, habilin)
- Di-ganap – magkapareho ang tunog
pero hindi pareho ang letra sa dulo.
➢ Unang lipon – nagtatapos sa
b,k,d,g,p,s,t (hal. kinakapos,
kakarampot)
➢ Ikalawang lipon – nagtatapos sa
l,m,n,ng,r,w,y (hal. aray, araw)
• Sukat – Bilang ng pantig sa bawat
taludtod ng saknong. (wawaluhin,
pipituhin, aanimin, lalabindalawahin,
lalabing-animin, lalabing-waluhin)
- Sesura – paghahati ng bilang ng
pantig (pantay)
• Saknong – pagpapangkat ng mga
taludtod o linya ng tula. (Couplet – 2,
Tercet – 3, Quatrain – 4, Quintet – 5,
 Sestet – 6, Septet – 7, Octave – 8,
Sonnet – 14)
- Emilio Jacinto
• Larawant diwa – salitang nag-iiwan ng
malinaw at tiyak na larawan sa isipan ng
tao.
• Simbolismo – bagay na may
kinakatawang mensahe o kahulugan
- Nagpapalalim ng diwa ng tula.
• Kariktan – maririkit na salita para maging
maganda ang tula at maging kawili – wili
sa mga mambabasa.
Pagpili ng Angkop na Salita / Pahayag
• Idyoma – Hango sa karanasan ng tao,
pangyayari sa buhay sa paligid na
nababalutan nang higit na malalim na
kagulugan.
- Maaaring di-tuwiran o di-tahasang
pagpapahayag.
- Di-literal na nangangailangan ng
konotatibo at malalim na
pagpapakahulugan.
Hal.
• Balat-sibuyas (madaling umiyak)
• Basang sisiw (kaawa-awa)
• Buhay-pusa (mahaba ang buhay)
• Nagbibilang ng poste (tambay o walang
trabaho)
• Mabigat ang dugo (kinaiinisan)
Aralin 4: Tayutay at Idyoma
Tayutay
• Matalinhagang pahayag kung saan
lumalayo ang pagpapahayag sa
karaniwang paraan ng pagsasalita.
Uri ng Tayutay
• Pagtutulad – Paggamit ng di-tuwirang
pagkukumpara o paghahambing sa
dalawang magkaibang bagay.
- Gaya ng, katulad ng, tila, at parang
- Simile
- Hal: Siya ay tila kandilang unti-unting
nauupos (unti-unting namamatay)
• Pagwawangis – Paggamit ng pahayag na
nagpapahiwatig ng pagkukumpara ng
dalawang bagay na magkaiba ng uri.
- Kawangis ng, gaya ng, animo’y
- Methapor
- Hal: Ang kanyang buhay ay isang
bukas na aklat (kilala ng lahat at alam
ang pangyayari sa buhay)
• Pagbibigay-katauhan – Pagsasalin ng
katangian ng tao sa isang bagay.
- Paggamit ng pandiwa
- Personification
- Depende sa konteksto ang paggamit
ng pandiwa (hindi lahat ginagamit)
- Hal: Sumasayaw ang alon sa karagatan
(malakas ang alon)
• Pagmamalabis – Paglalabis o pinakulang
ang tunay na kalagayan ng tao, bagay, o
pangyayari.
- Hyperbole
- Hal: Nagliliyab ang mga mata ng
lalaki dahil sa galit (sobrang galit ng
tao)
• Pagtawag – Ginagamit sa pakikipag-usap
sam ga bagay na maaaring may buhay o
wala na parang kaharap niya ito.
- Apostrophe
- Hal: Buhos na ulan, aking mundo’y
lunuring tuluyan (sad ami ng
pagsubok, ninais niya mawala ito
kasabay ng pag-ulan)
• Pagpapalit saklaw – Isang bagay o isang
bahagi ng kabuuan ang sinasabi.
- Hal: Ayaw niyang makita ang
pagmumukha mo (ayaw makita ang
tao)
• Pagpapalit tawag – Pagpapalit ng
katawagan ng mga bagay na
magkakaugnay.
- Hindi kahambingan kundi kaugnayan
- Pagpapalit o paghahalili
 - Hal: Tumanggap siya ng mga
palakpak (papuri) sa kaniyang
tagumpay.
• Paghihimig – Paggamit ng salita kung
saan ang tunog o himig ay nagagawang
ihatid ang kahulugan.
- Onomatopoeia
- Hal: Labis na takot ang nadama ko
matapos kong marinig ang
dagundong ng kulog (malakas na
tunog ng kidlat)
• Pagtatambis – Paglalahad ng bagay na
magkasalungat upang mapatingkad ang
bisa ng pagpapahayag.
- Oxymoron
- Hal: Kung ikaw ay lalakad-hihinto ay
siguradong aabutin ka ng siyam-siyam
sa pupuntahan patigil-tigil sa
paglalakad ay matatagalan)
• Paglulumanay – Pagpapalit ng salitang
mas maganda kaysa sa masyadong
matalim, bulgar, o bastos.
- Euphemism
- Hal: Ang lalaking naglalaro ng apoy
ay humantong sa isang makabagbag
(napupusok ang mga kabataan)
• Pagtanggi – Gumagamit ng salitang
‘hindi’ na nagsasasya ng pagsalungat o
hindi pagsang-ayon.
- Kunwari nais pero nagpapahayag ng
kabaligtaran.
- Binabawi sa dulo
- Hal: Hindi siya nagnakaw, ibabalik
niya naman daw ang kinuha niya.
• Pag-uyam – May layuning makasakit ng
damdamin o mangutya ngunit ito’y
tinatago sa waring pagbibigay puri.
- Irony
- Pinupuri pero binabawi
- Hal: Ikaw ay pinakamaganda sa lahat
kapag nakatalikod.
• Tanong retorikal – Naghihintay ng
kasagutan at hindi nagpapahayag ng pag-
aalinlangan.
- Layuning maikintal sa kaisipan
- Rhetorical question
- Hal: Saan matatagpuan ang pag-asa?
• Pag-uulit – Paglitaw ng parehong titik o
tunog sa simula ng katabi ng
magkakasund-sunod na salita.
- Pag-uulit sa inisyal na bahagi ng
salita.
- Alliteration
- Higit sa tatlo dapat ang pag-uulit sa
isang taludtod.
• Anadiplosis – Paggamit ng salita sa
unahan at sa hulihan ng pahayag.
- Hal: Kamatayan ko man siya’y aking
puriin, Puriin ko siya’y angkinin,
Angkinin ko siya’y mahalin, Mahalin
ko ng kami ay magsaya
• Anapora (unahan) – Pag-uulit sa unang
bahagi ng pahayag o taludtod
- Hal: Pag-uulit ng salitang kabataan sa
unahang bahagi ng isang saknong.
• Epipora (hulihan)- Pag-uulit ng isang
salita sa hulihan ng sunod-sunod na
taludtod.
- Hal: Pag-uulit ng halaga sa huling
bahagi ng isang saknong.
Aralin 5: Kasanayang
Komunikatibo
Kasanayang Komunikatibo
• Abilidad na magamit ang wika sa maayos
na paraan
• Pinakamahalagang kasanayan na pwede
mong matutunan na magagamit kahit
saan at kahit kailan.
Sangay ng Kasanayang Komunikatibo
• Gramatikal – kakayahang umunawa at
makabuo ng estraktura ng wika ayon sa
tuntuning gramatikal.
- Magagamit sa epektibong pagbuo ng
salita, pangungusap, tamang
pagbigkas, pagbaybay, at maging sa
pagbibigay-kahulugan sa salita.
 • Sosyo-linggwistik – kakayahang magamit
ang wika sa kontekstong sosyal.
- Dapat isaalang-alang ang paggamit ng
wika (ugnayan ng nag-uusap, paksa,
at lugar)
- Importanteng malaman ang wikang
ginagamit ng iyong kausap.
- Iakma ang salita sa lugar at okasyon,
wika, at tao.
• Diskorsal – kakayahang magbigay ng
wastong interpretasyon sa papakinggang
pangungusap/pahayag.
- Kung paano paraan ang mga salita,
parirala, at pangungusap ay
mapagsasama-sama o mapag-uugnay-
ugnay upang makabuo ng maayos na
usapan, sanaysay, talumpati, email, at
artikulo.
• Istrategik – kakayahang magamit ang
berbal at hindi berbal na uri ng
komunikasyon sa paghahatid ng
mensahe.
- Berbal na komunikasyon ay ang
wikang pasalita o pasulat samantalang
ang hindi berbal ay hindi gumagamit
ng wika.
- Maaaring kumpas ng kamay, padyak
ng paa o ekspresiyon ng mukha.
Aralin 6: Teoryang Pampanitikan
Teorya
• Pormulasyon ng palilinawing mga
simulain ng mga tiyak na kaisipan upang
makalikha ng malinaw at sistematikong
paraan ng paglalarawan o
pagpapaliwanag ukol dito.
Teoryang Pampanitikan
• Sistema ng mga kaisipan at kahalagahan
ng pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin
ng panitikan.
• Kabilang ang layunin ng may-akda sa
pagsulat at layunin ng tekstong panitikan
na ating binabasa.
• Upang mas maunawaan kung ano ang
layunin ng panitikan.
Uri ng Teoryang Pampanitikan
• Bayograpikal – Layunin ay ipamalas ang
karanasan o kasagsagan sa buhay ng may-
akda.
- Pinahihiwatig ang mga bahagi sa
buhay ng may-akda na siya niyang
pinakamasaya, pinakamahirap,
pinakamalungkot, at lahat ng mga
“pinaka”.
• Historikal – Layunin ay ipakita ang
karanasan ngisang lip ing tao na siyang
masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng
kanyang pagkahubog.
- Nais ipakita na ang kasaysayan ay
bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.
- “Ang akdang susuriin ay dapat na
maging epekto ng kasaysayan na
maipaliliwanag sa pamamagitan ng
pagbabalik-alaala sa panahong
kinasangkutan ng pag-aaral”.
• Klasismo – Layunin ay maglahad ng
pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba
ng estado sa buhay ng dalawang nag-
iibigan.
- Daloy ng pangyayari ay matipid at
piling-pili sa paggamit ng mga salita
at laging nagtatapos nang may
kaayusan.
• Humanismo – Layunin ipakita na ang tao
ay sentri ng mundo.
- Binibigyang tuon ang talakasan at
mabubuting katangian ng tao gaya ng
talino, talento, atpb.
- Pokus ay tinuturing na sibilisado ang
mga taong makatuntong ng pag-aaral
na kumikilala sa kultura
• Romantisismo -Layunin ay ipamalas ang
iba’t ibang paraan ng tao ay sumagisag sa
tao ay pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa
kapwa, bansa, at mundong kinalakihan.
- Ipinakikiya na gagawin at gagawin ng
isang nilalang ang lahat upang
 maipaalam lamang ang kanyang pag-
ibig sa tao o bayang napupusuan.
➢ Romantisismong Tradisyunal –
Nagpapahalaga sa halaagang
pantao.
➢ Romantisismong Rebulusyonaryo
– Pinakamasariling karakter ng
isang tauhan.
• Realismo – Layunin ipakita ang mga
karanasan at nasaksihan ng may-akda sa
kayang lipunan.
- Panitikan ay hango sa totoong buhay
ngunit hindi tuwirang rotoo
- Paksa: kahirapan, kamangmangan,
karahasan, krimen, bisyo katiwalian,
kawalan ng katarungan, prostitusyon.
• Eksistensyalismo – Layunin ay ipakita na
may kalayaan ang tao na pumili o
magdesisyon para sa kanyang sarilina
siyang pinakasentro ng kanyang
pananatili sa mundo (human existence).
• Feminismo – Layunin ay magpakilala ng
mga kalakasan at kakayahan pambabae at
iangat ang mga pagtingin ng lipunan sa
mga kababaihan.
- Babae o sagisag babae ang
pangunahing tauhan ay ipimayagpag
ang mabubuti at magagandang
katangian ng tauhan.
• Imahismo – Layunin gumamit ng mga
imahen na higit na maghahayag sa
damdamin, kaisipan, ideya, saloobin, at
iba pang nais ibahagi ng may akda na
higit mauunawaan kaysa …..
• Arkitaypal – Layunin ay ipakita ang mga
mahahalagang bahagi ng akda sa
pamamagitan ng mga simbolo.
- Hindi basta-basta masusuri ang mga
simbolismo sa akda.
• Saykolohikal – Layunin ay ipaliwanag sa
pamamagitan ng pagpapakita ng mga
salig (factor) sa pagbuo ng naturang
behavior (pag-uugali, paniniwala,
pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa
kanyang akda.
- Ipinakikita sa akda ang tao ay
nagbabago o nagkakaroon ng
panibagong behavior dahil may na-
udyok na mabago.
• Moralistiko – Layunin ay ilahad ang iba’t
ibang pamantayang sumusukat sa
moralidad ng isang tao.
- Pamantayan ng tama at mali
- Inilalahad ang pilosopiya o
proposisyong nagsasaad sa pagkatama
o kamalian ng isang kilos o ugali
ayon sa pamantayang itinakda ng
lipunan.
- Moralidad ay napagkakasunduan ayon
na rin sa kaantasan.
• Markismo – Inuunawa ang akda batay sa
kalagayan ng mga tauhan.
- Hinaharapan ang akda ng patunay ng
mga naglalabasang lakas sa pagitan ng
mahina at malakas, matalino at
mangmang, duwag at matapang,
mahirap at mayaman.
- Nakapaloob ang tauhang bida at
kontrabida.
• Feminismo – Markismo – Layunin ay
ilantad ang iba’t ibang paraan ng
kababaihan sa pagtugon sa suliraning
kanyang kinakaharap.
- Halimbawa ang pagkilala sa
prostitusyon bilang tuwirang tugon sa
suliraning dinaranas sa halip na ito’y
kasamaan at suliranin ng lipunan.
• Queer – Layunin ay iangat at pagpantayin
sa paningin ng lipunan sam ga
homosexual.
• Sosyolohikal – Layunin ay ipakita ang
kalagayan at suliraning panlipunan ng
lipunang kinabibilangan ng may-akda.
- Naipapakita ang pamaraan ng mga
tauhan sa pagsugpo sa suliranin o
kalagayan ng lipunan na nagsisilbing
gabay sam ga mambabasa na
magpuksa sa mga katulad na
suliranin.
 - Mayroong solusyon, paano ➢ Na
mapupuksa at masosolusyunan ang ➢ Kasi
problema? ➢ Yata
• Kultural – Layunin ay ipakilala ang ➢ Pa
kultura ng may-akda sa mga hindi ➢ Naman
nakakaalam. ➢ Daw/raw
- Ibinibahagi ang mga kaugalian, ➢ Sana
paniniwala, at tradisyong minana at ➢ Tuloy
ipinasa sam ga sunod na salinlahi. ➢ Muna
- Bawat lipi ay natatangi. ➢ Nang
➢ Din/rin

Aralin 7: Kaganapan ng Pandiwa ➢ Pala

at Ingklitik
Ang Kaganapan ng Pandiwa
• Tinatawag din na panaguri
• Tuwirang layon (Direct Object)
• Lahat ng natira sa pangungusap matapos
ang pokus ng pandiwa.
• Upang mabigyang linaw ang
pangungusap.
• Tandaan: Kailangan malaman muna ang
pokus ng pandiwa upang malaman ang
kaganapan ng pandiwa.
➢ Kaganapang Aktor (Tao)
➢ Kaganapang Gol (Bagay o
tumatanggap)
➢ Kaganapang Kosatib (Rason)
➢ Kaganapang Instrumental
(Ginamit o sangkap)
➢ Kaganapang Benepaktib
(Pinaglalaanan o para kanino?)
➢ Kaganapang Lokatib (Lugar)
➢ Lamang
Hal.
• Kumain ka na (nag-uutos na gawin na
ang kilos)
• Kumain ka pa (dagdagan ang kinakain o
ipagpatuloy ang pagkain)
• Kumain ka kasi (nag-uudyok na gawin ang
kilos)
• Kumain ka lang (pagkain lamang ang ginawa,
maaaring nag-uutos)
• Kumain ka kaya (nagmumungkahi, nag-
uudyok)
• Kumain ka yata (nagdududa kung kumain
nga)
• Kumain ka ba? (nagtatanong)
• Kumain ka naman (nakikiusap)
• Kumain ka nanaman (patuloy na pagkain)
• Kumain ka nga (naniniyak, naniniyak ng pag-
uutos)
• Kumain ka pa kasi (naninisi)
Impormasyon ukol sa mga
Panitikang nabasa
Anne of Green Gables

Ingklitik • Nailathala 1908

• Kayang baguhin ang kahulugan ng isang • Canada
pangungusap. • L.M Montgomery
• Tinatawag na paningit
• Maikling salita na kapag siningit ay Heidi
nakapagpapabago ng kahulugan. • Switzerland
• Mayroon tiyak na posisyon sa loob ng • Johanna Sypri
pangungusap. • Nailathala 1881
➢ Man
➢ Kaya
➢ Ba
Heidi: https://youtu.be/ggh7nUP6cxU