“НББ-ийн тайлан

”
 Сэдвийн агуулга

• Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

• Тайлагнах хэлбэр, хугацаа, журам

• Санхүүгийн тайлангийн аудитын мөн

чанар, ач холбогдол
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Санхүүгийн бүртгэл нь гадаад болон дотоод мэдээлэл

хэрэглэгчдийг эдийн засгийн шийдвэр гаргахад нь
шаардлагатай мэдээллийг санхүүгийн тайлан хэлбэрээр
бий болгодог.
Санхүүгийн тайлан гэдэг нь аливаа аж ахуйн нэгж
байгууллагын санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр
дүн, мөнгөний дотогш, гадагш урсгал болон эзний
өмчийн өөрчлөлт зэргийг тогтсон үзүүлэлтээр тоогоор
илэрхийлсэн санхүүгийн ерөнхий мэдээллийг хэлнэ.
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Санхүүгийн тайлан нь дараах бүрэлдэхүүн хэсэгтэй:

1. Санхүүгийн байдлын тайлан (Баланс)

2. Үйл ажиллагааны үр дүнгийн тайлан (Орлогын тайлан)

3. Мөнгөн гүйлгээний тайлан

4. Өмчийн өөрчлөлтийн тайлан

5. Санхүүгийн тайлангийн нэмэлт тодруулга

 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Эдгээр тайлангууд нь доорх бүтэцтэй байна.

Толгойн хэсэг
• Тайлагнагч аж ахуйн нэгжийн нэр
• Тайлан нь бие даасан эсвэл бүлэг аж ахуй нэгжийн алинд хамаарах
• Тайлангийн нэр
• Балансын хамрах хугацаа эсвэл балансын өдөр
• Тайлагнасан мөнгөн тэмдэгт
• Балансын тоон нарийвчлал

Үндсэн хэсэг
• Тайлан бүрийн үзүүлэлт

Төгсгөлийг хэсэг
• Нягтлан бодогч болон удирдлагын гарын үсэг
• Тамга тэмдэг
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Баланс гэдэг нь аж ахуйн нэгж байгууллагын санхүүгийн

байдлыг хөрөнгө, өр төлбөр, эзэмшигчдийн өмч гэсэн
үзүүлэлтүүдээр, цаг хугацааны тодорхой үеэр (сар,
улирал, жил) тасалбар болгон харуулдаг санхүүгийн
тайлангийн бүрэлдэхүүн хэсгийг хэлнэ. Энгийнээр
хэлбэл баланс гэдэг нь тэнцэл гэсэн үг юм.
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Хөрөнгө Өр төлбөр
Эргэлтийн хөрөнгө Богино хугацаат өр төлбөр

Урт хугацаат өр төлбөр

Эргэлтийн бус хөрөнгө

Өр төлбөрийн дүн

Эзний өмч

Хөрөнгө = Өр төлбөр + Эзний өмч

Нийт хөрөнгийн дүн Өр төлбөр, эзний өмчийн дүн

 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Үйл ажиллагааны үр дүнгийн тайлан буюу орлогын тайлан

гэдэг нь тасалбар болгосон үеийн (сар, улирал, жил) аж
ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны үр дүн буюу ашигт
ажиллагааг харуулдаг санхүүгийн тайланг хэлнэ.
Орлогын тайлан нь мэдээлэл хэрэглэгчдийг тухайн
байгууллагын орлого, зардал, ашиг, алдагдлын талаарх
мэдээллээр хангадаг. Орлогын тайланг 2 хэлбэрээр
бэлтгэдэг.
1. Нэг үе шатат орлогын тайлан
2. Олон үе шатат орлогын тайлан
 Нэг үе шаттай орлогын тайлан
Орлогууд:
Борлуулалтын орлого 2 972 413
Ноогдол ашгийн орлого 98 500
Түрээсийн орлого 72 910
Нийт орлого 3 143 823
Зардалууд:
ББӨ 1 982 541
Борлуулалтын зардал 453 028
Удирдлагын зардал 350 771
Хүүгийн зардал 126 060
Орлогын татварын зардал 66 934
Нийт зардал 2 979 334
Цэвэр ашиг/ 3143823-2979334 / 164 489
Нэгж хувьцаанд ноогдох ашиг 1,74
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Олон үе шатат орлогын тайланд орлогын ангилал тус

бүрт тохирсон зардлын ангилалыг уялдуулан
тайлагнадаг.
Орлогын ангилал Зардлын ангилал Ашгийн ангилал

• Үндсэн үйл • ББӨ • Нийт ашиг/алдагдал

ажиллагааны орлого • Борлуулалт маркетинг • Үндсэн үйл
• Үндсэн бус үйл • Ерөнхий ба удирдлага ажиллагааны
ажиллагааны орлого • Үндсэн бус үйл ашиг/алдагдал

ажиллагааны зардал • Татварын өмнөх

• Татварын зардал ашиг/алдагдал

• Цэвэр ашиг/алдагдал
 Олон үе шаттай орлогын тайлан
Цэвэр борлуулалт 1,122,000,000
ББӨ (534,600,000)
Нийт ашиг 587,400,000
Түрээсийн орлого 31,900,000
Хүүний орлого
Ногдол ашгийн орлого
Эрхийн шимтгэлийн орлого
Бусад орлого 19,360,000
Борлуулат, маркетингийн зардал (169,180,000)
Ерөнхий ба удирдлагын зардал (234,960,000)
Санхүүгийн зардал (18,800,000)
Бусад зардал (15,000,000)
Гадаад валютын ханшийн зөрүүний олз, гарз
Үндсэн хөрөнгө данснаас хассаны олз, гарз (1,000,000)
Биет бус хөрөнгө данснаас хассаны олз, гарз
Хөрөнгө оруулалт борлуулсанаас үүссэн олз, гарз
Бусад ашиг(алдагдал) (19,100,000)
Татвар төлөхийн өмнөх ашиг (алдагдал) 180,620,000
Орлогын татварын зардал (75,240,000)
Зогсоосон үйл ажиллгааны татварын дараах ашиг(алдагдал) 22,000,000
Тайлант үеийн цэвэр ашиг алдагдал 127,380,000
Бусад дэлгэрэнүй орлого:
Хөрөнгийн дахин үнэлгээний нэмэгдлийн зөрүү 56,970,000
Гадаад валютын хөрвүүлэлтийн зөрүү (23,786,000)
Бусад олз, гарз 19,568,000
Орлогын нийт дүн 180,132,000
Нэгж хувьцаанд ногдох суурь ашиг 127380000/11000000 11.58
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Мөнгөн гүйлгээний тайлан гэдэг нь тайлант хугацааны мөнгөн

хөрөнгийн өөрчлөлтийг үндсэн үйл ажиллагаа, хөрөнгө оруулалтын
үйл ажиллагаа, санхүүгийн үйл ажиллагаа гэсэн үзүүлэлтүүдээр
харуулдаг санхүүгийн тайлан юм.

Уг тайлангийн зорилго нь компаний төлбөр төлөх чадвар, нэмэлт

санхүүжилт шаардлагатай эсэх, мөнгөн хөрөнгийн өөрлөлтийн
шалтгаан зэргийг тодорхойлоход оршдог.
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Мөнгөн гүйлгээний тайланг 2 аргаар

бэлтгэж болно. Үүнд:

1. Шууд арга (Мөнгөн суурьт арга)

2. Шууд бус арга (Аккруэль суурьт арга)

 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга
Шууд арга
1. Үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ
1.1 Мөнгөн орлогын дүн
Бэлэн мөнгөөр хийсэн борлуулалт
Худалдан авагчаас цуглуулсан авлага
Бусад мөнгөн орлого
1.2 Мөнгөн зарлагын дүн
Бэлтгэн нийлүүлэгчдэд төлсөн мөнгө
Ажиллагсдад төлсөн мөнгө
Татвар, нийгмийн даатгалд төлсөн мөнгө
Хүүний зардалд төлсөн мөнгө
Ашиглалтын зардалд төлсөн мөнгө
1.3 Үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээний
дүн
Шууд бус арга
1. Үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ
1.1 Цэвэр ашиг
1.2 Нэмэх тохируулга
Элэгдэл, хорогдлын зардал
Эргэлтийн бус хөрөнгө худалдсаны алдагдал
Авлага, БМ, УТЗ-ын бууралт
БХӨТ, УОО-ын өсөлт
1.3 Хасагдах тохируулга
Эргэлтийн бус хөрөнгө худалдсны олз
Авлага, БМ, УТЗ-ын өсөлт
БХӨТ, УОО-ын бууралт
1.4 Үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээний
дүн
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга
Шууд арга
2. Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны мөнгөн
гүйлгээ
2.1 Мөнгөн орлогын дүн
Хөрөнгө борлуулснаас орсон мөнгө
Зээл, урьдчилгаанаас хүлээн авсан мөнгө
Хүү, ногдол ашгаас хүлээн авсан мөнгө
2.2 Мөнгөн зарлагын дүн
Хөрөнгө олж эзэмшихэд төлсөн мөнгө
Олгосон зээл, урьдчилгаа
2.3 Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны
мөнгөн гүйлгээний дүн
Шууд арга
2. Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны мөнгөн
гүйлгээ
2.1 Мөнгөн орлогын дүн
Хөрөнгө борлуулснаас орсон мөнгө
Зээл, урьдчилгаанаас хүлээн авсан мөнгө
Хүү, ногдол ашгаас хүлээн авсан мөнгө
2.2 Мөнгөн зарлагын дүн
Хөрөнгө олж эзэмшихэд төлсөн мөнгө
Олгосон зээл, урьдчилгаа
2.3 Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны
мөнгөн гүйлгээний дүн
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга
Шууд арга
3. Санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ
3.1 Мөнгөн орлогын дүн
Зээл авсан, бонд гаргаснаас хүлээн авсан
мөнгө
Хувьцаа болон өмчийн үнэт гаргаснаас
хүлээн авсан мөнгө
Хандиваас хүлээн авсан мөнгө
3.2 Мөнгөн зарлагын дүн
Зээл, бондын төлбөрт төлсөн мөнгө
Хувьцаа худалдан авахад төлсөн мөнгө
Ногдол ашигт төлсөн мөнгө
3.3 Санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн
гүйлгээний дүн
4. Бүх цэвэр мөнгөн гүйлгээ
5. Мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эхний
үлдэгдэл
6. Мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эцсийн
үйлдэгдэл
Шууд арга
3. Санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ
3.1 Мөнгөн орлогын дүн
Зээл авсан, бонд гаргаснаас хүлээн авсан
мөнгө
Хувьцаа болон өмчийн үнэт гаргаснаас
хүлээн авсан мөнгө
Хандиваас хүлээн авсан мөнгө
3.2 Мөнгөн зарлагын дүн
Зээл, бондын төлбөрт төлсөн мөнгө
Хувьцаа худалдан авахад төлсөн мөнгө
Ногдол ашигт төлсөн мөнгө
3.3 Санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн
гүйлгээний дүн
4. Бүх цэвэр мөнгөн гүйлгээ
5. Мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эхний
үлдэгдэл
6. Мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эцсийн
үйлдэгдэл
Жишээ 1 - 2009

Жишээ: “T” компани 2009-1-1 нд нэгжийн $1 ийн

нэрлэсэн үнэтэй, 60000 ш хувьцааг $60,000 –оор гарган
үйл ажиллагаагаа эхэлсэн. Оффисийн байр, тавилга, тоног
төхөөрөмжийг түрээслэн нэг жилийн хугацаанд татварын
зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх бизнес хийсэн.

Компаний эхний болон 2009 оны эцсийн зэрэгцүүлсэн

баланс, 2009 оны орлогын тайлан, бусад нэмэлт мэдээлэл
өгөгдсөн.

LO 2 Identify the major classifications of cash flows.

 Жишээ 1- 2009
Зэрэгцүүлсэн Illustration 23-3

баланс

Эхний Illustration 23-4

жилийн
орлогын
тайлан

LO 2 Identify the major classifications of cash flows.

Шууд арга
Жишээ 1 - 2009

Step 1: Мөнгөний өөрчлөлтийг тодорхойлох

Illustration 23-3

LO 2 Identify the major classifications of cash flows.

Жишээ 1 - 2009
Шууд арга
Illustration 23-6

Дансаарх авлага
1/1/09 Үлдэгдэл 0 ХА-гчаас орсон мөнгөн орлого 89,000
Орлого 125,000

12/31/09 Үлдэгдэл 36,000

LO 4 Contrast the direct and indirect methods of calculating net cash

flow from operating activities.
Жишээ 1- 2009
Шууд арга
Illustration 23-6

Дансаарх өглөг
1/1/09 Үлдэгдэл 0
Төлбөр хийсэн дүн 80,000 Үйл ажиллагааны зардал 85,000

12/31/09 Үлдэгдэл 5,000

LO 4 Contrast the direct and indirect methods of calculating net cash

flow from operating activities.
Жишээ 1 - 2009
Шууд арга
Illustration 23-6

Орлогын татварын өглөг

1/1/09 Үлдэгдэл 0
Татварт төлсөн мөнгө 6,000 Татварын зардал 6,000

12/31/09 Үлдэгдэл 0

LO 4 Contrast the direct and indirect methods of calculating net cash

flow from operating activities.
Жишээ1- 2009
Шууд арга
Мөнгөөр орсон орлогоос мөнгөн зарлагыг хасна.

Illustration 23-6

“Үндсэн үйл ажиллагааны цэвэр мөнгө нь мөнгөн

сууриар тооцсон цэвэр ашигтай тэнцүү байна.
LO 4 Contrast the direct and indirect methods of calculating net cash
flow from operating activities.
Шууд бус арга
 Жишээ 1 - 2009
Шууд бус арга
Мөнгөнд нөлөөлөөгүй зүйлүүдээр цэвэр ашгийг тохируулна.
Illustration 23-8

Цэвэр ашиг, алдагдлыг тохируулдаг түгээмэл тохируулгууд:

Элэгдэл, хорогдлын зардал
ҮХ-ийг данснаас хассаны олз, гарз
Эргэлтийн хөрөнгө болон БХӨТ ийн өөрчлөлт
LO 4 Contrast the direct and indirect methods of calculating net cash
flow from operating activities.
Жишээ 1- 2009

Step 3: ХО-ын болон Санхүүгийн мөнгөн гүйлгээг

тодорхойлох
Illustration 23-3

ҮХ байхгүй, ХО-ын үйл ажиллагаа байхгүй.

LO 5 Determine net cash flows from investing and financing activities.

Жишээ 1 - 2009

Step 3: ХО-ын болон Санхүүгийн мөнгөн гүйлгээг

тодорхойлох
Illustration 23-3

 $60,000 энгийн хувьцаа гаргасан. (Санхүүгийн).

LO 5 Determine net cash flows from investing and financing activities.

Жишээ 1 - 2009

Step 3: ХО-ын болон Санхүүгийн мөнгөн гүйлгээг

тодорхойлох
Illustration 23-3

 Цэвэр ашиг $34,000 (Үйл ажиллагааны).

 $(14,000) НА зарласан. (Санхүүгийн).
LO 5 Determine net cash flows from investing and financing activities.
 “Т” компани
Мөнгөн гүйлгээний тайлан
2009-12-31

Үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээнүүд:

Цэвэр ашиг 34000
Тохируулгууд:
Дансаарх авлагын өсөлт (36000)
Дансаарх өглөгийн өсөлт 5000 (31000)
Үйл ажиллагааны цэвэр мөнгөн гүйлгээ 3000
Санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ
Энгийн хувьцаа гаргасан 60000
НА төлсөн (14000)
Санхүүгийн цэвэр мөнгөн гүйлгээ 46000
Мөнгөн хөрөнгийн цэвэр өсөлт 49000
2009-1-1 Мөнгөн хөрөнгө 0
2009-12-31 Мөнгөн хөрөнгө 49000
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Өмчийн өөрчлөлтийн тайлан нь аж ахуйн нэгж,

байгууллагын эзний өмчид гарсан өөрлөлтийг эзний
өмчийн бүрэлдэхүүн хэсэг бүрээр харуулдаг санхүүгийн
тайлан юм.
 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга
Үзүүлэлт Өмч Халаасны НТК ҮХДҮН Валютийн Хур. Нийт
хувьцаа хөрвүүлэлтийн ашиг дүн
нөөц
2011 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл

НББ-ийн бодлогын өөрчлөлтийн нөлөө,

алдааны залруулга
Залруулсан үлдэгдэл

Тайлант үеийн цэвэр ашиг (алдагдал)

Өмчид гарсан өөрчлөлт

Зарласан ногдол ашиг

Дахин үнэлгээний нэмэгдлийн хэрэгжсэн дүн

2012 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл

НББ-ийн бодлогын өөрчлөлтийн нөлөө,

алдааны залруулга
Залруулсан үлдэгдэл

Тайлант үеийн цэвэр ашиг (алдагдал)

Өмчид гарсан өөрчлөлт

Зарласан ногдол ашиг

Дахин үнэлгээний нэмэгдлийн хэрэгжсэн дүн

2013 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл

 Тайлангийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, агуулга

Санхүүгийн тайлангийн тодруулга нь дараах зүйлсийг

агуулна.
1. Санхүүгийн тайлан бэлтгэх үзэл баримтлал, ажил гүйлгээ
ба үйл явцыг бүртгэхээр сонгож авсан НББ-ийн бодлогын
талаарх мэдээллийг илэрхийлэх
2. Санхүүгийн тайланд тусгагдаагүй боловч СТОУС-аар
шаарддаг мэдээллийг тодруулах
3. Санхүүгийн тайлангийн үндсэн хэсэгт тусгагдсан боловч
дэлгэрэнгүй тайлбарлах зайлшгүй шаардлагатай
мэдээллийг тодруулах
 Тайлагнах хэлбэр, хугацаа, журам

Аливаа аж ахуйн нэгж байгууллага санхүүгийн

тайлангаа дараах хоёр төсөөлөлд үндэслэн бэлтгэдэг.

1. Аккруэл суурьт зарчим

2. Тасралтгүй байх зарчим

Манай улсын хуульд зааснаар аж ахуйн нэгж

байгууллага санхүүгийн тайлангаа улирал, хагас жил,
жилээр гаргах бөгөөд жилийг эхнээс өссөн дүнгээр
гаргана.
 Тайлагнах хэлбэр, хугацаа, журам

Монгол улсын хуульд зааснаар бүртгэл хөтлөлтөнд дараах

зарчмуудыг дагаж мөрдөнө.
• Санхүүгийн тайлан нь НББОУС-д нийцсэн байх
• Санхүүгийн тайлан нь үнэн зөв баримт материал, тоо мэдээнд
үндэслэсэн байх
• Бүртгэл, тайлангийн үзүүлэлт энгийн, тодорхой, ойлгомжтой байх
• Бүртгэл, тайлангийн тоо мэдээг аргачлалын хувьд өнгөрсөн
ирээдүйн тоо мэдээтэй зэрэгцүүлж болохоор байх
• Удирдлагын болон зардлын бүртгэлд өөрийн онцлогт тохирсон
оновчтой сонголт хийх
• Аж ахуйн нэгж байгууллагын үйл ажиллагаа тасралтгүй байх