Professional Documents
Culture Documents
Rozród Węgorza W Warunkach Kontrolowanych
Rozród Węgorza W Warunkach Kontrolowanych
Rozród Węgorza W Warunkach Kontrolowanych
Autorzy:
Dariusz Kucharczyk
Joanna Nowosad
Recenzja:
prof. dr hab. inż. Roman Kujawa
Projekt okładki:
Szymon Czarnowski
Fotografie na okładce
Roman J. Kujawa
ISBN: 978-83-63503-56-7
Korekta:
Agnieszka Szamreta
Skład:
Sławomir Karetko
Druk i oprawa:
INFORMACJE O GATUNKU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
CYKL ŻYCIOWY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
WĘDRÓWKI TARŁOWE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
DYMORFIZM PŁCIOWY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
POZYSKIWANIE RYB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
TRANSPORT RYB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
PRZETRZYMYWANIE TARLAKÓW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Warunki środowiskowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Temperatura wody. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Zasolenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Światło/fotoperiod. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Agresywne zachowanie węgorzy w niewoli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
ANESTEZJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
ROZRÓD W WARUNKACH KONTROLOWANYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Zachowanie godowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Iniekcje hormonalne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Ilość iniekcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Środki hormonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
ZABIEGI LECZNICZE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Antybiotyki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
WYWOŁYWANIE OWULACJI I SPERMACJI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Tarło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Zapłodnienie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Inkubacja ikry. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Rozwój embrionalny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
NOTATKI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
LITERATURA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3
INFORMACJE O GATUNKU
4
Status prawny, zagrożenie węgorza europejskiego
Konwencja o Międzynarodowym Handlu
1. Prawo międzynarodowe Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków
Zagrożonych Wyginięciem (2007) – CITES
Wymiar ochronny
2. 50 cm
(wody słodkie i morskie)
3. Okres ochronny 15.VI – 15.VII
4. Limit połowu 2 sztuki na dobę
5. Czerwona lista (CKGZ*) CR (krytycznie zagrożony)
* Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych
5
CYKL ŻYCIOWY
6
Rys. 2. Cykl życiowy węgorza (za Henkel i in. 2012)
Rys. 3. Oko u samca węgorza na początku (A) i na koniec (B) stymulacji hormonalnej.
7
WĘDRÓWKI TARŁOWE
8
Rys. 4. Szlak migracyjny węgorza europejskiego
UWAGA!
Podczas wędrówek tarłowych węgorze płyną wraz
z prądami morskimi w stronę tarlisk. Larwy węgorza
płyną do wybrzeży Europy również z prądami
morskimi. Tarlaki w ciągu nocy płyną na głębokości
100–150 m, a w dzień nawet na głębokości 700 m.
9
DYMORFIZM PŁCIOWY
Rys. 5. Samica (u góry) i samiec (u dołu) węgorza europejskiego tuż przed tarłem
10
(Rys. 6), jak i w USG (Rys. 7A, B). W przypadku samców gonady są prak-
tycznie niewidoczne w USG, a makroskopowo są grubości włosa (Rys. 9). Ta
zależność pozwala na praktycznie bezbłędne określenie płci bez konieczności
stosowania bardzo inwazyjnej metody biopsji. Analiza pobranych próbek tka-
nek z gonad potwierdziła 100-procentową skuteczność oceny płci u węgorza.
Nie było także potrzeby stosowania biopsji więcej niż jeden raz w celu pobra-
nia próbek tkanek. Na podstawie analizy za pomocą USG do przeprowadzenia
biopsji wytypowano tylny odcinek gonady (tuż przed otworem odbytowym),
gdzie miąższość tkanki była największa, a inne organy, takie jak wątroba czy
żołądek, były oddalone. Przeprowadzenie w tym miejscu biopsji z użyciem
USG jest znacznie bardziej ułatwione aniżeli w innych. Korzystając z pod-
glądu na ekranie, można za pomocą tylko jednego wkłucia wprowadzić igłę
biopsyjną dokładnie w gonadę (Rys. 8), a następnie pobrać jej próbkę. Wysoka
skuteczność jednorazowego wkłucia może w bardzo istotny sposób zmniej-
szyć inwazyjność metody określania stopnia dojrzałości gonad (Kucharczyk
i in. 2015).
11
Rys. 7. Zdjęcia USG gonad samicy (A), samca (B)
12
POZYSKIWANIE RYB
13
TRANSPORT RYB
gdzie:
ML – maksymalne zagęszczenie ryb w [g/dm3]
W – masa 1 ryby w [g]
14
Tabela 3. Zapotrzebowanie wody w litrach na 1 kg materiału zarybieniowego węgo-
rza przy przewozie w rękawach foliowych (wg BN-73/9147-16)
Czas trwania przewozu (godziny)
Rodzaj materiału
Temperatura do 12 godzin do 24 godzin
zarybieniowego
wody Ilość wody i tlenu (litry)
węgorza
woda tlen woda tlen
do 5°C 2 2 3 3
Narybek
6–10°C 3 3 4 4
wstępujący
10–15°C 5 5 7 7
do 5°C 2 2 2,5 2,5
Narybek
6–10°C 2,5 2,5 3,5 3,5
obsadowy
10–15°C 4 4 5 5
15
PRZETRZYMYWANIE TARLAKÓW
Warunki środowiskowe
Wzrost, rozród oraz funkcjonowanie ryb są optymalne w ramach
określonych temperatur (Elliot 1981). Każdy gatunek ma ściśle zdefiniowa-
ny zakres temperatur optymalnych, w których procesy życiowe przebiegają
najefektywniej, a poza którymi ulegają zakłóceniu (mogą działać jako stresor,
zaburzając aktywność fizjologiczną i behawioralną), w ekstremalnych przy-
padkach (temperatury letalne) prowadząc także do śmierci (Fry i in. 1942;
Kamler 1992; Kucharczyk i in. 1997, 1998; Kujawa i in. 1997; Kupren i in.
2011).
W przypadku węgorza zdefiniowanie optimum temperatur w okresie
rozrodu może nie być proste, gdyż gatunek ten oprócz tego, że większość
życia spędza w wodach o znacznej rocznej amplitudzie temperatur, to przed
tarłem odbywa wielotysięczną wędrówkę i wiele wskazuje na to, iż w jej trak-
cie wykorzystuje wody o różnych temperaturach (Aarestrup i in. 2009). Mia-
nowicie oprócz pokonywania odległości wędrówkę węgorzy charakteryzuje
dobowe przemieszczanie się w pionie pomiędzy wodami o różnej temperatu-
rze. Węgorze nocą przebywają tuż przy powierzchni, w wodach o tempera-
turze wyższej (około 11,7ºC), a za dnia przemieszczają się w głąb zbiornika,
ku warstwie o temperaturze około 10,1ºC, co prawdopodobnie ma na celu
opóźnienie tempa rozwoju gonad tak, aby w pełni rozwinęły się dopiero po
przybyciu do celu/na miejsce tarła, czyli ciepłych wód Morza Sargassowego.
Stymulowanie ryb w warunkach kontrolowanych przy pomocy tak niskich
temperatur (aby oddać naturalne warunki panujące podczas wędrówki) wią-
załoby się z bardzo długim czasem dochodzenia przez ryby do dojrzałości, co
zapewne skutkowałoby wyższymi kosztami manipulacji i przetrzymywania
ryb. Ponieważ podczas rozmnażania w warunkach kontrolowanych niejedno-
krotnie z powodzeniem stosowane są temperatury wyższe niż podczas rozrodu
ryb w środowisku naturalnym, przetestowano 3 różne temperatury (wyższe
niż określone w literaturze 11,7°C), tak aby określić najkorzystniejszy wa-
riant, który powinien stanowić kompromisowe rozwiązanie pomiędzy bardzo
długą stymulacją w niskich temperaturach a najkrótszą w wysokich, mogą-
cych negatywnie wpłynąć na jakość pozyskiwanych gamet (przez zakłócenie
16
witellogenezy, finalnego dojrzewania gamet, owulacji). Dotychczas podczas
procesu dojrzewania samic węgorza stosowano temperatury w przedziale oko-
ło 20°C (Pedersen 2003, 2004; Palstra i in. 2005; van Ginneken i in. 2005),
podobnie jak w przypadku węgorza japońskiego (Ohta i in. 1995; Kagawa
i in. 2003; Abe i in. 2010). Badania przeprowadzone przez Perez i in. (2011),
Mordenti i in. (2013) oraz Nowosad i in. (2014) sugerują, że przynajmniej
w początkowym okresie stymulacji dojrzałości samic powinno się stosować
odmienny protokół termiczny.
Temperatura wody
Temperatura to jeden z czynników środowiskowych mających znaczą-
cy wpływ na proces dojrzewania wielu ryb. W przeprowadzonych badaniach
wykazano, że w przypadku węgorza najbardziej odpowiednią temperaturą
wody spośród testowanych 15, 18 i 21°C jest temperatura 15°C. Rozwój go-
nad w tej temperaturze przebiega stosunkowo szybko, jednak na tyle wolno,
że oszczędza energię na ich rozwój. Potwierdzono silny wpływ temperatury
na proces dojrzewania gamet żeńskich węgorza europejskiego. Pomimo iż
najszybciej dojrzewały samice, które przetrzymywano w temperaturze 21ºC,
to jednak obraz pozyskanych od nich gamet wskazywał, iż proces dojrzewania
w wodzie o tej temperaturze był zbyt szybki – pozyskane oocyty o bardzo
dużej średnicy (przekraczającej 2 mm) były wyraźnie przejrzałe. Pojedyncze
samice oddawały spontanicznie niewielkie ilości ikry o bardzo dużej niejed-
nokrotnie średnicy, jakby napęczniałe.
W trakcie eksperymentu obserwowano spadek masy ciała ryb z grupy
kontrolnej. Zależał on od temperatury i był wprost proporcjonalny do zwięk-
szania się tempa metabolizmu – przebiegał najszybciej w temperaturze 21ºC
i w grupie tej samice na koniec eksperymentu (po 25 tygodniach) straciły
około 15% wyjściowej masy ciała. Spadek ten był wyraźnie wolniejszy w gru-
pie ryb przetrzymywanych w 15ºC – w tym samym czasie samice straciły
trochę powyżej 5% wyjściowej masy ciała. Z kolei tempo przyrostu masy
ciała samic stymulowanych hormonalnie było wprost proporcjonalne do tem-
peratury – najszybciej zwiększała się masa samic z grupy przetrzymywanej
w 21ºC, jednakże masa osiągnięta przez ryby z tej grupy na koniec ekspery-
mentu była najniższa. Najwolniej przyrastały ryby z grupy przetrzymywanej
w wodzie o temperaturze 15ºC, ale finalnie osiągnęły one najwyższy przyrost
wagi. Jeśli chodzi o ryby z grupy przetrzymywanej w wodzie o temperaturze
wynoszącej 18ºC, to wyniki przyjmowały pośrednie wartości – tempo przy-
rostów było pośrednie i masy osiągnięte po ostatniej iniekcji również przyję-
ły pośrednią wartość. Należy to wiązać z niższymi wydatkami energetyczny-
17
mi na inne elementy metabolizmu niż budowa gonad w niższych temperaturach.
Zaoszczędzona energia może być wydatkowana na budowę gonad, które osią-
gają większe rozmiary. Różnice w przyrostach masy ciała także wskazują na
ich zależność od temperatury.
UWAGA!
Ponieważ nie są znane tarliska
węgorza oraz głębokości,
na jakich węgorz się trze,
nie wiadomo także, jakie są
warunki termiczne podczas
tarła. Dlatego optymalne
warunki są wyznaczane
podczas badań naukowych.
Zasolenie
Pomimo iż węgorze rozmnażają się w wodzie słonej (morskiej), ze
względów ekonomicznych (produkcja „sztucznej” wody morskiej jest bardzo
kosztowna) prowadzono badania nad rozmnażaniem i dojrzewaniem węgo-
rzy w wodzie słodkiej. Pomimo iż szczególnie samce mogą dojrzewać także
w wodzie słodkiej, jest to proces znacznie mniej wydajny niż dojrzewanie ryb
w wodzie słonej. Po drugie, dość często w środowisku wody słodkiej zdarzają
się infekcje, które dziesiątkują stado rozrodcze. Badania własne wskazują, że
w porównaniu do wody morskiej w wodzie słodkiej samice węgorza nie tylko
wolniej dojrzewają, ale i zewnętrzne oznaki ich dojrzałości i dojrzewania są
mniej widoczne (zaawansowane) niż w wodzie morskiej. Dotyczy to zarówno
przyrostów masy ciała, jak i na przykład indeksu ocznego (wielkości oka),
który jest jednym z wyznaczników postępującego dojrzewania samic (No-
wosad i in. 2014a).
18
Światło/fotoperiod
W trakcie naturalnej wę- UWAGA!
drówki tarłowej węgorze płyną Węgorz jest wyjątkowym gatunkiem
w całkowitej ciemności (na głę- pod względem odporności na
bokości 100–700 m). Dlatego też zmiany zasolenia. Możliwa jest
jest bardzo ważne, aby w trakcie zmiana warunków zasolenia o 0 do
dojrzewania ryb utrzymać podob- 35‰ w ciągu jednej doby. Należy
ne warunki świetlne. Z tego też pamiętać, że sól morska (składnik
powodu zbiorniki z tarlakami po- wody morskiej) różni się składem
winny być dodatkowo przykryte, od soli kuchennej i kuchennej soli
a natężenie oświetlenia nie powin- morskiej.
no przekraczać kilku luxów.
19
wających, należy sądzić, że osobniki wolniej dojrzewające wykazują agresję
względem siebie.
Rys. 12. Samiec węgorza pogryziony przez inne osobniki (strzałki wskazują miejsca
ugryzień)
20
ANESTEZJA
21
ROZRÓD W WARUNKACH KONTROLOWANYCH
Zachowanie godowe
W okresie godowym samce
wykazują zainteresowanie samica-
mi. Pływają za nimi i niejednokrot-
nie oplatają samice swoim ciałem
(Rys. 13).
Iniekcje hormonalne
Iniekcji należy dokonywać
dootrzewnowo. W przypadku inie-
kcji domięśniowych w miejscach
dokonywania zastrzyków bardzo
często pojawiają się lokalnie stany Rys. 13. Rytuał godowy tarlaków węgorzy
zapalne, które mogą doprowadzić
nawet do śmierci tarlaków. Wówczas przydatność chorych i osłabionych ryb
do rozrodu jest bardzo niska. Iniekcje dootrzewnowe najlepiej jest przeprowa-
dzać w niewielkiej odległości od otworu odbytowego (Rys. 14). Igłę należy
wprowadzić na głębokość około 7 mm w głąb jamy ciała i wstrzyknąć odmie-
rzoną ilość środka hormonalnego.
Rys. 14. Podawanie iniekcji hormonalnej samcowi (A) i samicy (B) węgorza
22
W celu przeprowadzenia iniekcji należy:
Wykonać iniekcję
Przełożyć rybę na powrót do dootrzewnową
basenu
23
Ilość iniekcji
By wywołać dojrzewanie gonad, aż do finalnego dojrzewania gamet
należy przeprowadzić szereg iniekcji. W zależności od płci, temperatury wody
i początkowej dojrzałości ryb, ilość planowych iniekcji powinna wynieść od 7
do 15 w przypadku samców i od 15 do 30 w przypadku samic. Okres pomię-
dzy iniekcjami powinien wynosić od 3 do 7 dni.
Środki hormonalne
Nie jest możliwe przeprowadzenie stymulacji dojrzewania tarlaków
węgorza bez zastosowania stymulacji hormonalnej. Dotychczas opracowane
technologie stymulacji węgorzy w warunkach kontrolowanych przewidują
dwa osobne protokoły dla samców i samic.
Podczas stymulacji samców stosuje się najczęściej preparaty zawierające jako
aktywny biologicznie składnik ludzką gonadotropinę kosmówkową (hCG).
Zalecane jednorazowe dawki to 1000–2000 IU na kg masy ciała. Również
inne preparaty, zawierające jako aktywny biologicznie składnik mieszani-
nę FSH + LH (zawarte np. w homogenacie lub ekstrakcie z przysadek mó-
zgowych) lub analog GnRH i inhibitor dopaminy (zawarty np. w preparacie
Ovopel) powodują dojrzewanie samców, jednak znacznie wolniejsze niż po
zastosowaniu hCG.
Stymulację samic wykonuje się z użyciem mieszaniny FSH + LH (za-
wartej np. w homogenacie lub ekstrakcie z przysadek mózgowych karpia lub
łososia), czasami ze wspomaganiem w postaci użycia ludzkiej gonadotropiny
kosmówkowej (hCG). Pojedyncza dawka przysadki mózgowej dla samic wy-
nosi od 15 do ponad 40 mg w przeliczenia na kg aktualnej masy ciała tarlaka.
Na terenie Unii Europejskiej nie ma zarejestrowanych (podobnie jak w przy-
padku anestetyków) preparatów hormonalnych lub niehormonalnych stoso-
wanych w rozrodzie ryb do wywoływania owulacji i spermiacji. Jednak wie-
le informacji na temat możliwości stosowania takich preparatów zawierają
zapisy rozporządzenia Komisji (UE) nr 37/2010 z dnia 22 grudnia 2009 r.
(Dz.U.UE.L.10.15.1). Zapisano w nich, że dozwolone jest stosowanie nastę-
pujących substancji czynnych:
24
Inne przepisy (na
Przykładowe Gatunki zwierząt, podstawie art.
Substancja
preparaty, które u których można 14 ust. 7
czynna
je zawierają je stosować rozporządzenia
(WE) nr 470/2009
Gonadotropina ludz- Wszystkie gatunki
ka kosmówkowa zwierząt, od któ-
(naturalny HCG hCH, Pregnyl rych lub z których Brak wpisu
i jego syntetyczne pozyskuje się
odpowiedniki) żywność
Hormon folikulosty-
Przysadka mó- Wszystkie gatunki
mulina (naturalny
zgowa karpia, zwierząt, od któ-
FSH pozyskiwany ze
amura, jesiotra, rych lub z których Brak wpisu
wszystkich gatunków
łososia, leszcza pozyskuje się
i jego syntetyczne
itd. żywność
odpowiedniki)
Hormon luteinizu-
Przysadka mó- Wszystkie gatunki
jący (naturalny LH
zgowa karpia, zwierząt, od któ-
pozyskiwany ze
amura, jesiotra, rych lub z których Brak wpisu
wszystkich gatunków
łososia, leszcza pozyskuje się
i jego syntetyczne
itd. żywność
odpowiedniki)
Wszystkie gatunki
Ovoplant, Ova- zwierząt, od któ-
Hormon uwalniający
-RH, Ovopel*, rych lub z których Brak wpisu
gonadotropinę
Ovaprim* pozyskuje się
żywność
* Preparaty zawierają także inhibitory dopaminy stosowane w medycynie ludzkiej
lub weterynaryjnej.
25
ZABIEGI LECZNICZE
Antybiotyki
Bardzo długie przetrzymywanie ryb w niewoli oraz wielokrotne mani-
pulacje (okresowe usypianie ryb oraz iniekcje dootrzewnowe) sprzyjają roz-
wojowi infekcji, szczególnie bakteryjnych. Dotyczy to przetrzymywania ryb
zarówno w wodzie słodkiej, jak i morskiej. W obu środowiskach stwierdzono
występowanie wielu rodzajów bakterii, w tym potencjalnie patogennych (Ko-
rzekwa i in. 2015). W miejscu iniekcji oraz wcześniejszych uszkodzeń ciała
mogą się rozwijać infekcje bakteryjne (Rys. 15). W celu zapobieżenia infek-
cjom lub też leczenia ryb należy stosować kuracje antybiotykowe prowadzone
pod kontrolą i zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii.
26
WYWOŁYWANIE OWULACJI I SPERMACJI
27
Rys. 16. Pobranie próbki oocytów węgorza przy pomocy cewnika
Pozyskaną próbkę ikry należy obejrzeć pod lupą (mikroskopem), aby określić
jej stopień zaawansowania w rozwoju. Najwyższą jakość mają oocyty z jedną
kulą tłuszczu.
Tarło
W 16–24 godziny po podaniu DHP należy sprawdzić, czy wystąpiła
już owulacja:
●● wprowadzić tarlaka węgorza w stan sedacji;
●● zważyć rybę i ewentualnie określić jej numer znaczka PIT;
●● położyć rybę na stole manipulacyjnym na wilgotnym podłożu (np. na
ręczniku tetrowym);
●● osuszyć powłoki brzuszne zwilżonym (wilgotnym) ręcznikiem tetro-
wym;
●● delikatnie nacisnąć okolice otworu płciowego, by sprawdzić, czy ikra
wypływa na zewnątrz;
●● jeśli tak, należy pobrać delikatnie oocyty do suchego naczynia;
●● po pobraniu oocytów należy naczynie z ikrą szczelnie przykryć;
●● przełożyć delikatnie rybę do odpijalnika;
●● wykonać ewentualnie kąpiel antybiotykową;
●● przełożyć rybę na powrót do basenu.
28
Próbkę ikry należy umieścić pod lupą. Ikra powinna zawierać jedną kulę
tłuszczu widoczną wewnątrz oocytu (Rys. 17). Jeśli liczba kul tłuszczu jest
większa, można przypuszczać, że jakość ikry jest obniżona. Następnie nale-
ży dodać niewielką ilość wody morskiej i ponownie je obejrzeć po około 5
minutach. Jeśli oocyty pływają (na powierzchni lub w toni wodnej), oznacza
to, że są one dobrej jakości. Jeśli opadły na dno, to ikry nie należy poddawać
procedurze zaplemnienia.
Gdy ikra będzie dobrej jakości, można pobrać nasienie od samców. W tym
celu należy:
●● wprowadzić tarlaka węgorza w stan sedacji;
●● zważyć rybę i ewentualnie określić jej numer znaczka PIT;
●● położyć rybę na stole manipulacyjnym na wilgotnym podłożu (np. na
ręczniku tetrowym);
●● osuszyć powłoki brzuszne zwilżonym (wilgotnym) ręcznikiem tetro-
wym;
●● delikatnie nacisnąć okolice otworu płciowego, by sprawdzić, czy nasie-
nie wypływa;
●● jeśli tak, należy pobrać delikatnie nasienie do strzykawek;
●● przełożyć delikatnie rybę do odpijalnika;
29
●● wykonać ewentualnie kąpiel antybiotykową;
●● przełożyć rybę na powrót do basenu.
Ważne: ikra węgorza bardzo łatwo wypływa z jamy ciała. Gonady węgorza
ciągną się poza otwór odbytowy, dlatego należy masować powłoki brzuszne
zarówno od głowy w kierunku odbytu, jak i od ogona w stronę odbytu.
Zapłodnienie
Do pozyskanej ikry należy dodać nasienie. Po delikatnym wymiesza-
niu gamet trzeba wykonać proces ich aktywacji. Proces ten można wykonać
na dwa sposoby. W pierwszym do mieszaniny gamet dodaje się wodę morską
o temperaturze, w jakiej ma być inkubowana. Ilość wody powinna być mini-
mum 2 do 4 razy większa niż objętość mieszaniny gamet. Po kilkukrotnym
wymieszaniu gamet należy odstawić zaplemnioną ikrę na kilkanaście minut.
W tym czasie ikra dobrej jakości utrzymuje się na powierzchni wody lub
w toni wodnej. Ikra złej jakości opada na dno i nie powinna być przenoszona
do dalszej inkubacji.
W drugiej metodzie (zalecanej) niewielkie ilości mieszaniny gamet
przekłada się do pojemników z wodą morską. Tam następuje delikatne mie-
szanie. Następnie czynności należy powtórzyć aż do całkowitego zaplemnie-
nia całej porcji ikry.
30
Rys. 19. Samica węgorza przed pobraniem ikry, z wyraźnie widoczną brodawką płciową
31
Rys. 21. Pobór ikry
32
Inkubacja ikry
Ikra węgorza jest pelagiczna – w czasie inkubacji utrzymuje się w toni
wodnej lub na jej powierzchni. Przepływ wody musi być tak ustalony, by ikra
delikatnie cały czas krążyła w aparacie inkubacyjnym. W trakcie inkubacji
ikra z rozwijającymi się zarodkami staje się coraz cięższa. Należy mieć to na
uwadze i tak regulować wielkość przepływu, by ikra cały czas utrzymywała
się w toni wodnej. Tradycyjne aparaty inkubacyjne używane do inkubacji ikry
ryb słodkowodnych nie nadają się do inkubacji ikry węgorza.
33
Rys. 23. Ikra węgorza w trakcie inkubacji
Rozwój embrionalny
Po zapłodnieniu ikra węgorza rozwija się. Początkowo widoczne są
pierwsze podziały, później blastula wielko- i drobnokomórkowa, zaczyna
się tworzyć zarodek. Poniżej przedstawiamy przykładowe zdjęcia związane
z rozwojem embrionalnym węgorza (Rys. 24). Czas i tempo rozwoju em-
brionalnego są silnie zależne od temperatury wody. Zasadniczo im wyższa
temperatura wody, tym rozwój embrionalny trwa krócej, a larwy wykluwają
się mniej zaawansowane.
34
Rys. 24. Rozwój embrionalny węgorza i pusta osłonka jajowa po wykluciu
35
NOTATKI
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
36
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
37
LITERATURA
Aarestrup K., Økland F., Hansen M.M., Righton D., Gargan P., Castonguay M., Ber-
natchez L., Howey P., Sparholt H., Pedersen M.I., McKinley RS., 2009. Oce-
anic spawning migration of the European eel (Anguilla anguilla). Science 325
(5948), pp 1660.
Abe T., Ijiri S., Adachi S., Yamauchi K., 2010. Development of an in vitro culture
system for producting eel larvae from immature ovarian follicles in Japanese
eel Anguilla japonica. Fish Sci, 76: 257–265.
Belpaire C.G.J., Goemans G., Geeraerts C., Quataert P., Parmentier K., Hagel P., De
Boer J., 2009. Decreasing eel stocks: survival of the fattest? Ecol. Freshwater
Fish. 18: 197–214.
Bevacqua D., Melia P., De Leo G.A., Gatto M., 2011. Intra-specific scaling of natural
mortality in fish: the paradigmaticcase of the European eel. Oecologia 165:
333–339.
Christie W.W., 1973. The isolation of lipids from tissues. Recommended Procedures.
Chloroform-methanol (2:1, v/v) extraction and “Folch” wash. W: Lipid Analy-
sis. Isolation, separation, identification and structural analysis of lipids. Perga-
mon Press Oxford – New York – Toronto – Sydney – Braunschweig. S: 39–40.
CITES, 2007. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fau-
na and Flora. Consideration of Proposals for Amendment of Appendices I and
II. Fourteenth Meeting of the Conference of the Parties. Netherlands: The
Hague, 3–15 June 2007, pp. 39.
Clevestam P.D., Ogonowski M., Sjoberg N.B., Wickstrom H., 2011. Too short to
spawn? Implications of small body size and swimming distance on successful
migration and maturation of the European eel Anguilla anguilla. Journal of
Fish Biology. 78: 1073–1089.
Dekker W., 2003. On the distribution of the European eel (Anguilla anguilla) and its
Wsheries. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences (Can J Fish
AquatSci) 60: 787–799.
Duriff C., Dufour S., Elie1 P., 2006. Impact of silvering stage, age, body size and con-
dition on reproductive potential of the European eel. Marine Ecology Progress
Series. 327: 171–181.
Elliott J.M., 1981. Some aspects of thermal stress on freshwater teleosts. In Stress and
Fish (ed. A. D. Pickering), pp. 209–245. Academic Press, London.
Friedland K.D., Miller M.I., Knights B., 2007. Oceanic changes in the Sargasso Sea
and declines in recruitment of the European eel. ICES J. Mar. Sci. 64, 519–530.
Fry F.E.J., Brett J.R., Clawson G.H., 1942. Lethal limits of temperature for young
goldfish. Rev. Can. Biol. 1, 50–56.
Henkel C.V., Burgerhout E., de Wijze D.L., Dirks R. P., Minegishi Y., Jansen H.J.,
Herman P., Spaink H.P., Dufour S., Weltzien F.A., Tsukamoto K., van den
Thillart G.E.E.J. M., 2012. Primitive Duplicate Hox Clusters in the European
Eel’s Genome. PLoS ONE, 7: e32231.
38
Ide C., De Schepper N., Christiaens J., Van Liefferinge C., Herre A., Goemans G.,
Meire P., Belpaire C., Geeraerts C., Adriaens D., 2011. Bimodality in head
shape in European eel. Journal of Zoology 285: 230–238.
Kagawa H., Tanaka H., Unuma T., Ohta H., Gen K., Okuzawa K., 2003. Role of
prostaglandin in the control of ovulation in the Japanese eel Anguilla japonica.
Fisheries Science, 69: 234–241.
Kamler E., 1992. Early Life History of Fish. An Energetics Approach. Chapman &
Hall, London.
Korzekwa K., Krejszeff S., Palińska-Żarska K., Czarkowski T.K., Żarski D.,
Nowosad J., Biłas M., Targońska K., Gomułka P, Horváth L., Müller T., Kucha-
rczyk D., 2015. Bacterial infection of European eel (Anguilla aguilla L.) during
female artificial maturation under fresh and saltwater conditions.
Kucharczyk D., Łuczyński M., Kujawa R., Czerkies P., 1997. Effect of temperature
on embryonic and larval development of bream (Abramis brama L.). Aquat
Sci 59: 214–221. doi: 10.1007/BF02523274.
Kucharczyk D., Łuczyński M., Kujawa R., Kamiński R., Ulikowski D., Brzuzan P.,
1998. Influences of temperature and food on early development of bream
(Abramis brama L.). Arch. Hydrobiol. 141, 243–256.
Kucharczyk D., Müller T., Żarski D., Czarkowski T.K., Nowosad J., Targońska K.,
Krejszeff S., Palińska-Żarska K., Kupren K., Kwasek K., Biłas M., Kujawa R.,
Wyszomirska E., Król R., Gomułka P., Kowalski R.K., Ciesielski S., 2015. Is/
Does the European eel a multi-batch-spawner? (w przygotowaniu).
Kujawa R., Kucharczyk D., Mamcarz A., 1997. Effect of temperature on embryonic
development of asp (Aspius aspius L.). Pol. Arch. Hydrobiol. 44, 139–143.
Kupren K., Mamcarz A., Kucharczyk D., 2011. Effect of variable and constant ther-
mal conditions on embryonic and early larval development of fish from the
genus Leuciscus (Cyprinidae, Teleostei). Czech J. Anim. Sci. 56, 70–80.
Mordenti O., Biase A.D., Bastone G., Sirri R., Zaccaroni A., Parmeggiani, A., 2013.
Controlled reproduction in the wild European eel (Anguilla anguilla): Two
populations compared. Aquacul. Internat. 21: 1045–1063.
Nowosad J., Kucharczyk D., Czarkowski T.K., Kwasek K., 2014a. Changes in body
weight and eye size in female European eel kept in fresh and salt. Italian Jour-
nal of Animal Science; 13: 382–386.
Nowosad J., Kucharczyk D., Łuczyńska J., Targońska K., Czarkowski T.K., Biłas
M., Krejszeff S., Horvath L., Muller T., 2014b. Changes in European eel ova-
ry development and body and ovary chemistry during stimulated maturation
under controlled conditions: preliminary data. Aquacul. Int., DOI 10.1007/
s10499-014-9794-2 (on-line).
Norma branżowa. BN-73/9147-16. 1973. Ryby słodkowodne. Przewóz i maga-
zynowanie materiału zarybieniowego węgorza. Wydawnictwa Normalizacy-
jne, Warszawa.
Ohta H., Kagawa H., Tanaka H., Okuzawa K., Hirose K., 1995. Changes in fertil-
ization and hatching rates with time after ovulation induced by 17,20β-dihy-
droxy-4-pregnen-3-one in Japanese eel, Anguilla japonica. Aquaculture, 139:
291–301.
39
Palstra A.P., van Ginneken V.J.T., Murk A.J., van den Thillart G.E.E.J.M., 2005. Are
dioxin-like contaminants responsible for the eel (Anguilla anguilla) drama?
Naturwissenschaften. 93: 145–148.
Pedersen B.H., 2003. Induced sexual maturation of the European eel Anguilla anguilla
and fertilisation of the eggs. Aquaculture 224, 323–338.
Pedersen B.H., 2004. Fertilisation of eggs, rate of embryonic development and hatch-
ing following induced maturation of the European eel Anguilla anguilla. Aqua-
culture 237: 461–473.
Pérez L., Peñaranda D.S., Dufour S., Baloche S., Palstra A.P., Van Den Thillart
G.E.E.J.M., Asturiano J.F., 2011. Influence of temperature regime on endo-
crine parameters and vitellogenesis during experimental maturation of Euro-
pean eel (Anguilla anguilla) females. Gen. Comp. Endocrinol. 174: 51–59.
Prigge E., Malzahn A.M., Zumholz K., Hanel R., 2012. Dietary effects on fatty acid
composition in muscle tissueof juvenile European eel, Anguilla Anguilla
(L.).Helgoland Marine Research 66: 51–61.
Roland K., 2013. Molecular responses of peripheral blood mononuclear cells in Eu-
ropean eel Anguilla anguilla following exposure to xenobiotics. Development
of a low invasive multi-biomarker approach using sub-proteomic analysis.
Praca doktorancka.
Sieński J., 2011. Węgorze pod ochroną Unii Europejskiej. Dziennik Bałtycki,
2011-10-07.
van Ginneken V., Vianen G., Muusze B., Palstra A., Verschoor L., Lugten O., On-
derwater M., van Schie S., Niemantsverdriet P., van Heeswijk R., Eding E.,
van den Thillart G., 2005. Gonad development and spawning behaviour of
artificially-matured European eel (Anguilla anguilla L.). Animal Biology. 55:
203–218.
Vogel G., 2010. Europe Tries to Save Its Eels. Science. 329: 505–507.
40