HAI ĐỨA TRẺ

Thạch Lam
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. TÁC GIẢ:
- Thạch Lam (1910 – 1942), tên là Nguyễn Tường Lân, quê: Hà Nội.
- Cùng với hai người anh, ông là một cây bút của nhóm Tự Lực văn đoàn.
- Thach Lam là người đôn hậu, tinh tế. Ông có quan điểm nghệ thuật tiến bộ.
- Sở trường sáng tác: truyện ngắn.
- Đặc điểm truyện ngắn của Thạch Lam: Khai thác thế giới nội tâm của nhân vật, cốt
truyện đơn giản. Giọng văn trong sáng giản dị mà thâm trầm sâu sắc. Ở một số tác phẩm
có đan xen yếu tố lãng mạn và yếu tố hiện thực.
- Tác phẩm tiểu biểu: “Gió đầu mùa”, “Nắng trong vườn”, tùy bút “Hà Nội băm sáu phố
phường”…
2. TÁC PHẨM:
- Xuất xứ: Hai đứa trẻ là một truyện ngắn đặc sắc của Thạch lam, in ở tập “Nắng trong
vườn” (1938).
- Tác phẩm là sự đan xen giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn trữ tình.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. BỨC TRANH PHỐ HUYỆN KHI CHIỀU TÀN:
Bức tranh phố huyện vào thời điểm chiều tàn được vẽ nên bằng sự hòa phối giữa con
người và cảnh vật, đó là khung cảnh ngày tàn, cảnh chợ tàn cùng những kiếp người nhỏ
bé và đặc biệt nữa là tâm trạng của Liên trước thời khắc của ngày tàn:
a. Khung cảnh ngày tàn:
Tác phẩm mở đầu với những nét gợi đơn giản và huyền ảo về thiên nhiên. Để tô vẽ
nên bức tranh của mình Thạch Lam đã dùng cái quan sát rất tài tình. Ông tận dụng
hết cả thị giác và thính giác của mình để dựng nên các cảnh và cứ cảnh trước lại
mở ra cảnh sau, nâng đỡ, tô điểm.Bắt đầu với thị giác, khi ông cảm nhận từng âm
thanh hiện ra trong khung cảnh buổi chiều nơi phố huyện bắt đầu với
- Âm thanh:
    + “Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ; từng tiếng một vang ra để gọi
buổi chiều”: Tiếng trống khép lại một buổi chiều quê lặng lẽ, yên ắng, từng tiếng trống
vang lên mang một âm điệu buồn bã, não lòng người đọc. Cùng với đó trong một không
gian yên tĩnh tới mức mà tác giả có thể nghe rõ
+ “Tiếng muỗi vo ve”
Sự tĩnh lặng của buổi chiều tàn còn được minh họa bởi tiếng
    + “Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng” từ xa vọng lại, đó là một âm thanh thân
thuộc của làng quê Việt Nam nhưng lại mang một âm thanh vắng vẻ, sâu nặng, chán
chường. Nó gợi ra sự nghèo nàn của người dân phố huyện
Ngoài ra từ phía trước nhà, tác giả Thạch Lam còn miêu tả một cách chân thực hình ảnh
Phía trước nhà cùng tiếng chõng cũ nát kêu cót két, tàn tạ
    ⇒ Một loạt các âm thanh động cộng hưởng với nhau lại gợi ra một không gian tĩnh
lặng, vắng vẻ đển nao lòng. Bút pháp tài tình lấy động tả tĩnh của Thạch Lam thật khiến
lòng người rung động. Âm thanh quen thuộc, gợi cảm giác buồn bã, tĩnh mịch, từ đó gợi
ra một bầu không khí buồn tẻ, cùng cuộc sống nghèo khổ của phố huyện
- Hình ảnh, màu sắc
Thạch Lam vô cùng khéo léo khi tận dụng hết tất cả các giác quan để cảm nhận sự ảm
đạm của không gian nơi phố huyện. Cùng với những âm thanh đặc trưng, tác giả đã thêm
vào đó những hình ảnh, đường nét chân thực cho bức tranh phố huyện lúc bấy giờ.
    + “Phương tây đỏ rực như lửa cháy”: hình ảnh mặt trời sắp tàn đang dần nghiêng bóng
về phía tây, những ánh nắng giờ đây không chói chang, đầy sức sống như buổi trưa nữa
mà chuyển dần sang màu đỏ rực, lóe lên lần cuối trước khi lụi tàn
    + “Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”: đây là dấu hiệu của sự lụi tàn
đang chập chững buông xuống, bóng tối đang xâm lấn vào từng thớ đất, thớ trời. Cùng
với đó là hình ảnh:
+“Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời”. Đây là một hình ảnh
tả thực khiến cho không gian như bao trùm bởi một bầu trời xám xịt. Bức tranh phố
huyện trở nên u tối, ảm đạm hơn
⇒ Màu sắc, đường nét đẹp nhưng gợi lên một buổi chiều tàn lặng lẽ ảm đạm
Đây là thủ pháp quen thuộc trong thi ca cổ điển: “Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”.
Một “bức họa đồng quê” quen thuộc, gần gũi và gọi cảm. Một bức tranh quê hương bình
dị và thơ mộng, mang đậm hồn quê VN. Đây là một bức tranh được vẽ bằng ngôn từ
ngày càng trở nên sinh động cụ thể. Cùng với đó tác giả đã miêu tả thêm những đường
nét cho bức tranh phố huyện của ông thêm sinh động
- Đường nét: “Dãy tre làng cắt hình rõ rệt trên nền trời”.
⇒ Bức hoạ đồng quê quen thuộc, bình dị, thơ mộng, gợi cảm, mang cốt cách Việt Nam.
- Nhịp điệu chậm, giàu hình ảnh và nhạc điệu.
⇒ Khung cảnh thiên nhiên đượm buồn, đồng thời thấy được sự cảm nhận tinh tế
- Tâm trạng của Liên
+Bức tranh chiều tàn còn được thể hiện qua tâm trạng của nhân vật Liên. Tâm trạng của
Liên như là lời tâm sự của Thạch Lam của chín tuổi thơ ông
+ Cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào chính tâm hồn ngây thơ của Liên
+ Lòng “buồn man mác” trước giờ khắc của ngày tàn, chính cô cũng không hiểu rõ tâm
trạng mình, vì sao lại trở nên buồn, từ đó ta thấy có những nét tương đồng với những
nhân vật khác trong văn học lãng mạn
Tâm hồn nhạy cảm, tinh tế cùng với đó là những nỗi buồn suất phát từ nhiều lý do
khác nhau
b. Cảnh chợ tàn và những kiếp người nơi phố huyện:
Cảnh thiên nhiên chỉ là khúc dạo đầu để mở ra cảnh sinh hoạt của người dân nơi phố
huyện lúc chiều tà. Bức tranh sinh hoạt được mở ra với không gian cảnh chợ tàn
- Cảnh chợ tàn cộng hưởng với khung cảnh thiên nhiên ngày tàn:
    + “Chợ đã vãn từ lâu, người về hết và tiếng ồn ào cũng mất”.
    + “Chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía”. “ một vài người bán hàng về
muộn đang thu xếp hàng hóa”
+ “Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen thuộc
quá. Một mùi vị quen thuộn trong một cuộc sống nghèo nàn, khó khăn
⇒ Khung cảnh buồn, tàn tạ, trống vắng, quạnh hiu của một cảnh chợ nghèo, xơ xác, tiêu
điều vì những thứ còn sót lại không là những thứ gì quá cao sang quý giá mà chỉ là những
vật nhỏ noi, “rác rưởi, vỏ bưởi,vỏ thị,lá nhãn”. Ngoài ra ta còn thấy được sự nhạy cảm,
tinh tế trong tâm ồn của Liên khi cảm nhận được sự quen thuộc từ “mùi âm ẩm bốc lên”
đặc trưng của phố huyện.Liên không hề ghét bỏ quê hương của mình mà lại vô cùng yêu
quý nó, vì yêu cô mới cảm nhận rõ từng chi tiết nhỏ nhặt nhất của nơi đây.
Tác giả Thạch Lam đã cảm nhận bằng tất cả các giác quan để miêu tả rõ nét hình ảnh
nơi phố huyện lúc chiều tàn. Ông dùng thị giác để miêu tả từng khung cảnh, hình ảnh,
quen thuộc, đơn sơ. Dùng Thính giáng để diễn tả lại những âm thanh đặc trưng của làng
quê Việt Nam. Ông còn dùng cả khứu giác để cảm nhận được một mùi vị quen thuộc của
quê hương ông
- Con người: Bên cạnh bức tranh thiên nhiên, Thạch Lam còn đưa những nét vẽ của
mình hướng đến bức tranh sinh hoạt của con người. Ông nắm lấy khung cảnh của một
buổi chợ đã tàn để vẽ nên hình ảnh của những kiếp người tàn trong khung cảnh ấy
    + “Mấy đứa trẻ con nhà nghèo tìm tòi, nhặt nhanh những thứ còn sót lại ở chợ”:
dường như gánh nặng cuộc đời cũng đè lên đôi vai chúng. Bọn trẻ như cũng muốn đỡ
một phần gánh nặng lên vai bố me của chúng, chúng muốn góp được một phần nhỏ nào
đó trong công việc mưu sinh của gia đình, chúng nhặt về để có thể bán lại hoặc bán lại,
nhưng những thứ còn sót lại cũng chỉ là những vật nhỏ bé, vô ích .Ngoài ra ta cũng còn
có thể thấy được một tấm lòng nhân hậu của Liên, chính Liên cũng muốn giúp chúng
“Liên trông thấy động lòng thương chúng” nhưng chính Liên cũng rơi vào một hoàn
cảnh khó khăn, bị gánh nặng mưu sinh đè lên đôi vai nhỏ bé
    + Mẹ con chị Tí: với cái hàng nước đơn sơ, vắng khách.Chị tí phải mưu sinh vất vả,
làm việc không ngơi nghỉ chỉ để mưu sinh vất vả, kiếm tiền sống qua ngày, nhưng cũng
chẳng được boa nhiêu mà phảu sống trong một cuộc sống chật vật
+ Bà cụ Thi: hơi điên đến mua rượu lúc đêm tối rồi đi lần vào bóng tối.Phải chăng hình
tượng của bà được tác giả dùng để đại diện cho một trong những kiếp người khó khăn,
vất vả trong xã hội đầy bất công và khó khăn, Hình ảnh đó đã gieo vào sâu thẳm trong
lòng người đọc một sự băn khoăn, sự thương cảm xót xa về một cảnh đời lầm lũi trong
bóng tối, bế tắc và tuyệt vọng.
    + Bác Siêu với gánh hàng phở - một thứ quà xa xỉ.Đó là một món quà xa xỉ đối với
những kiếp người tàn nơi phố huyện
    + Gia đình bác xẩm mù sống bằng lời ca tiếng đàn và lòng hảo tâm của khách qua
đường.
+ Người ta thường nói rằng, muốn biết cuộc sống nơi đó ra sao, chỉ cần đến chợ là sẽ
biết.Nhưng trong khung cảnh cùng những hoạt động sinh hoạt ta có thể thấy được sự tiêu
điều, yên tĩnh của khung cảnh phiên chợ nghèo nơi phố huyện
⇒ Cảnh chợ tàn và những kiếp người tàn tạ: sự tàn lụi, sự nghèo đói, tiêu điều của phố
huyện nghèo. Những mảnh đời nghèo khó nơi phố huyện tụ họp lại không đủ để làm nên
cuộc sống ồn ào. Dường như bao năm, bao tháng rồi họ chỉ một công việc lặp đi lặp lại
đó. Một công việc nhàm chán, tẻ nhạt như chính cuộc đời họ. Nhưng sự việc ấy làm cho
cuộc sống của họ thêm tù túng, ngột ngạt, không có lối thoát, không biết đi đâu. Đối với
họ, tương lai dường như không có mà chỉ có thực tại u buồn, quẫn bách. Trước mắt họ,
tương lai đã khép kín cánh cửa. Họ không hy vọng điều gì, không ngóng đợi ai. Hiện tại
chỉ là những nghèo khó, cơ cực, tù túng. Cả một sự tẻ nhạt đến kinh khủng hiện ra.
c. Tâm trạng của Liên trước thời khắc ngày tàn
- Cảm nhận rất rõ: “mùi riêng của đất, của quê hương này” từ tâm hồn nhạy cảm
- Cảnh ngày tàn và những kiếp người tàn tạ: gợi cho Liên nỗi buồn thấm thía
- Liên động lòng thương những đứa trẻ nhà nghèo nhưng chính chị cũng không có tiền
mà cho chúng.
- Xót thương mẹ con chị Tí: ngày mò cua bắt tép, tối dọn cái hàng nước chè tươi chả
kiếm được bao nhiêu.Đó là sự cảm thông của những con người có cùng cảnh ngộ, phải
trải qua một cuộc sống đầy lo âu, bộn bề để có thể mưu sinh qua ngày
⇒Liên là một cô bé có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, có lòng trắc ẩn, yêu thương con
người. Đây cũng là nhân vật mà Thạch Lam gửi gắm tâm tư của mình. Dường như chính
nhân vật Liên và An là hiện thân cho chính cuộc đời của ông cùng với chị mình trải qua
một cuộc sống vất vả, gian nan, rời thành Phố nhộn nhịp để về phố huyện nghèo khổ, yên
tĩnh đến sợ
Tóm lại: Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn được Thạch Lam xây dựng trong tác phẩm
mang vẻ trầm buồn hiu hắt của một vùng quê nghèo mà con người luôn quẩn quanh, tẻ
nhạt nhưng đồng thời gửi gắm bao suy tư của tác giả về quê hương xứ sở

2. CẢNH PHỐ HUYỆN KHI ĐÊM XUỐNG:

Bức tranh phố Huyện dần hiện ra trong khung cảnh chiều tàn xác xơ và nghèo khổ. Màu
trời bắt đầu thay đổi từ ánh nắng chói chang dần chuyển sang màu trầm hơn, mặt trời
màu đỏ khuất sau lũy tre làng. Cảnh tượng bắt đầu có dấu hiệu của sự u ám, bóng tối dần
che lấp ánh sáng và lan tỏa khắp nơi, từ những con đường nhỏ đến khung cảnh chợ chiều.
Tác giả đã đặc biêt dùng 2 mảng màu đối lập “bóng tối” và “ánh sáng” để miêu tả khung
cảnh phố huyện khi bóng tối đang dần bao trùm
a. Sự đối lập giữa “bóng tối” và “ánh sáng” ở phố huyện:
- Phố huyện về đêm ngập chìm trong bóng tối:
    + “Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối”.
    + “Tối hết con đường thẳm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào
làng càng sẫm đen hơn nữa”.
⇒ Bóng tối xâm nhập, bám sát mọi sinh hoạt của những con người nơi phố huyện. Đây là
biểu tượng cho một cuộc sống tối tăm, màn đêm bao phủ lên những kiếp người nơi phố
huyện, sống một cuộc sống đói khổ, bất công, không được là chính mình, nhưng vì đâu là
một tác phẩm trữ tình nên tác giả đã không nói thẳng một cách trực tiếp mà chỉ nói qua
loa cho người đọc không cảm giác một sự nặng nề, đau khổ
- Ánh sáng là sự yếu ớt, nhỏ bé:
+ Ánh sáng của hàng ngàn ngôi sao đ ang ganh nhau lấp lánh trên cao, lẫn với vệt sáng
của con đom đóm bay là là trên mặt đất.
+Ở môt vài cửa hàng, cửa chỉ hé ra một “khe sáng”, “quầng sáng thân mật quanh ngọn
đèn chị Tí”, “một chấm lử nhỏ” – bếp lửa của bác Siêu, ”ngọn đèn của Liên thưa thớt
từng hột sáng lọt qua phên nứa”…
 Tương quan giữa bóng tối – ánh sáng: bóng tối bao trùm, dày đặc >< ánh sáng nhỏ
nhoi mong manh.
=> Đó là thứ ánh sáng, nhỏ bé, le lói như chính cuộc đời, số phận của những người dân ở
phố huyện. Ánh sáng là biểu tượng cho những kiếp người nhỏ bé, vô danh sống leo lét
trong đêm tối mênh mông của xã hội cũ.
- Nghệ thuật:
+ Lấy ánh sáng để tả bóng tối. Những ánh sáng leo lét, yếu ớt không đủ sức xua tan đi
bóng tối mịt mù đang bủa vây khắp phố huyện mà còn tô đậm hơn cho bóng tối.
+ Đối lập giữa ánh sáng và bóng tối => làm nổi bật hơn sự bao trùm của bóng tối.
b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối:
- Nhịp sống của những người dân lặp đi lặp lại một cách đơn điệu, buồn tẻ:
+ Vẫn những động tác quen thuộc: chị Tí dọn hàng nước, bác phở Siêu thổi lửa, Gia
đình bác xẩm “ngồi trên manh chiếu rách, cái thau sắt để trước mặt”, “Góp chuyện
bằng mấy tiếng đàn bầu bật trong im lặng.Thằng con bò ra đất, ngoài manh chiếu ,
nghịch nhặt những rác bẩn vùi trong cát bên đường”
    + Liên, An trông coi cửa hàng tạp hoá nhỏ xíu.
⇒ Cuộc sống nhàm chán, quẩn quanh, đơn điệu không lối thoát.
- Những suy nghĩ cũng lặp đi lặp lại hằng ngày: Mong những người phu gạo, phu xe, mấy
chú lính lệ vào hàng uống bát che tươi và hút điếu thuốc lào.
- Vẫn mơ ước: “chừng ấy người trong bóng tối dang mong đợi một cái gì tươi sáng cho
cuộc sống nghèo khổ hàng ngày của họ”⇒ mơ hồ, tội nghiệp
- Đây là một khát vọng về cuộc sống tươi sáng hơn của những kiếp người tàn cùng với
đó ta có thể thấy rõ được niềm xót thương và cảm thông của nhân vật Liên hay cũng
chính là tác giả
+ Cô bé Liên luôn hoài niệm về Hà Nội , nhớ về những kí ức ấu thơ tươi đẹp “... được đi
chơi bờ hồ, uống những cốc nước lạnh xanh đỏ”, đặc biệt hơn cô chỉ luôn nhớ về Hà Nội
“ là một vùng sáng rực và lấp lánh’ Trong chính những mảng ký ức của Liên, Hà Nội
là một vùng ánh sáng rực rỡ cùng những âm thanh nhộn nhịp.Nhưng giờ đây nơi lấp lánh
những ánh đèn ấy chỉ còn là một ánh sáng của một nỗi lòng hoài niệm không hiện hữu
àTrong hoàn cảnh nào, con người vẫn không thôi ước mơ những điều tốt đẹp. Sống là
phải biết ước mơ và hi vọng.
⇒ Giọng văn: chậm buồn, tha thiết thể hiện niềm cảm thương của Thạch Lam với những
người nghèo khổ.
3. CẢNH ĐỢI TÀU:
Hàng ngày, chị em Liên luôn có một thói quen là thức đợi tàu. Sự mong móng về khoảng
thời gian tàu đi qua Phố huyện Cẩm Giàng của hai chị em được tác giả khắc họa rõ nét.
Lý do chờ tàu của hai chị em Liên khác hẳn hoàn toàn so với những lý do của người dân
phố huyện Cẩm Giàng. Nếu người dân chờ tàu để bán hàng, để hy vọng có thể kiếm thêm
được một ít vật chất, thì chị em Liên lại muốn thỏa mãn nhu cầu về tinh thần. Khoảng
thời gian tàu đến, là lúc hai chị em Liên như được sống với những kỉ niệm của quá khứ,
những ngày còn ở Hà Nội với cuộc sống đủ đầy
- Chuyến tàu đến trong sự chờ đợi và háo hức của hai đứa trẻ. Sự chờ đợi ấy cũng
chính là nỗi khắc khoải trong lòng của Liên và An, muốn có thể nhìn đoàn tàu mà hoài
niệm về những ngày còn ở Hà Nội
+ An mi mắt sắp sửa rơi xuống vẫn cố dặn chị “tàu đến chị đánh thức em dậy nhé” đó
chỉ là khao khát vô thức của chúng nhưng lại vô cùng mãnh liệt. Chuyến tàu đi qua,
mang đến một thế giới khác, thế giới của âm thanh và ánh sáng rực rỡ.
+ Sự xuất hiện của người gác ghi àLiên cũng trông thấy “ngọn lửa xanh biếc”à tiếng
còi xe lửa từ đâu vang lại “Liên đánh thức em”; Tiếng gọi em của Liên cuống quýt , giục
giã. Câu nói ấy không đơn thuần chỉ là để gọi An dậy mà trong đó còn chứa đầy sự vui
thích, nó như một tiếng reo vui, hối thúc em dậy để cùng ngắm nhìn khoảnh khắc đoàn
tàu vụt qua.à Lo sợ nếu chậm một chút thôi sẽ không kịp , sẽ bỏ lỡ.
à Niềm háo hức mong ngóng chuyến tàu đêm của hai chị em như mong ngóng một điều
gì đó tươi sáng hơn cho cuộc sống vốn tẻ nhạt hàng ngày. Chuyến tàu là biểu tượng cho
sự sống, có ánh sáng, âm thanh, nó biểu tượng cho một cuộc sống đông vui, náo nhiệt và
khi tàu phố huyện nghèo như mở ra một không gian mới bởi những âm thanh và ánh sáng
lấp lánh của chuyến tàu
Hai chị em nghe thấy tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi à làn khói trắng từ xa;
tiếng hành khách ồn ào.
- Khi tàu đến rực rỡ những toa đèn sáng trưng, Liên đã quan sát rất kĩ, biết rằng “ chuyến
tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và hình như kém sáng hơn”; đặc
biệt ánh nhìn của Liên hướng về phía toa hạng sang “ lố nhố những người, đồng và kền
lấp lánh, và các cửa kính sang”.
⇒ Đoàn tàu xuất hiện với âm thanh sôi động và ánh sáng rực rỡ, mang đến phố huyện
nghèo một thế giới khác, đó là thế giới mà Liên luôn mong ước. Ánh sáng từ HN làm
cho Liên hồi tưởng về 1 cuộc sống đủ đầy ở HN và đó cũng như là 1 thế giới khác đi
qua phố huyện, nó chứa đầy những mơ ước của người dân phố huyện về 1 cuộc sống
ấm no, hạnh phúc hơn
- Khi tàu đi vào đêm tối:
Mặt khác chuyến tàu còn đưa Liên trở về với kí ức xưa với “Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng
rực vui vẻ và huyên náo”_nơi mà gia đình cô còn khá giả, hai chị em còn được vui chơi.
Đoàn tàu như vệt sao băng vụt qua sáng lóa trên bầu trời tăm tối. Đoàn tàu vừa là kỉ niệm
đẹp của tuổi thơ vừa là hy vọng ở ngày mai.  Thạch Lam thật tinh tế và sâu sắc khi
phát hiện ra khao khát vừa đáng thương vừa đáng chân trọng ấy để cho nhân vật của ông
dù sống trong nghèo khó nhưng không tuyệt vọng mà vẫn không ngừng hy vọng, ước mơ
      + Liên nhìn theo chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng
tre.
=> Đoàn tàu là biểu tưởng của một thế giới thật đáng sống:
+ Thế giới của khát khao:
 Thế giới đó sáng rực, vui vẻ, huyên náo và sang trọng.
 Cuộc sống nơi phố huyện có chút niềm vui và ý nghĩa.
 Chuyến tàu chở ước mơ và hi vọng.
  Xa xôi, không thể vươn tới.Nó là chuyến tàu chở những hy vọng và khát khao
to lớn của không chỉ riêng chị em Liên mà còn là của những người dân nơi phố
huyện
+ Thế giới của kí ức: Kí ức về Hà Nội:
 Quá khứ sung túc, đủ đầy.
 Kí ức tuổi thơ êm đềm, hạnh phúc.
 Thế giới của ánh sáng, niềm vui và sự giàu có.
 Chờ đợi đoàn tàu bằng tình cảm thiêng liêng xúc động.
 Sự trở về với thực tại cuộc sống: buồn bã, tù túng và tăm tối nơi phố huyện
nghèo.
 Xa xăm, không thể trở lại.
 Niềm xót xa, thương cảm đối với những kiếp người bé mọn
 Đánh thức con người, kéo họ ra khỏi kiếp sống mòn để hướng đến cuộc sống ý
nghĩa, xứng đáng hơn.
Chuyến tàu đêm đi qua phố huyện đối lập với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tối tăm
và quẩn quanh của người dân phố huyện. Đoàn tàu là biểu tượng của hạnh phúc, của
những kí ức về tuổi thơ êm đềm.
<=> Thạch Lam nâng niu, trân trọng những khát vọng vươn ra ánh sáng, thoát ra
khỏi cuộc sống tù túng, quẩn quanh không cam chịu cái hiện tại nhật nhẽo, tầm
thường vây quanh hai đứa trẻ và người dân phố huyện. Đây chính là giá trị nhân văn
đáng quý của truyện ngắn này.
III. TỔNG KẾT:
 NỘI DUNG:
Thể hiện niềm xót thương đối với những con người sống nghèo đói, quẩn quanh và sự
cảm thông, trân trọng trước mong ước có một cuộc sống tốt đẹp hơn của họ.
 NGHỆ THUẬT:
- Cốt truyện đơn giản, kiểu truyện ngắn trữ tình.
- Giọng văn nhẹ nhành trầm tĩnh, lời văn bình dị và tinh tế.
- Đan xen yếu tố lãng mạn và yếu tố hiện thực.