Badania niwelatorów precyzyjnych

test badań standardowych

1. Sprawdzenie prawidłowego działania śrub i pokręteł
instrumentu.
2. Badanie lunety:
 sprawdzenie położenia krzyża kresek i symetryczności
klina kresek,
 badanie wpływu ogniskowania na położenie osi celowej,
 badanie wpływu temperatury na położenie osi celowej,
 wyznaczenie stałych dalmierza.
3. Badanie układu poziomowania niwelatora
samopoziomującego:
 sprawdzenie i rektyfikacja libeli pudełkowej,
 wyznaczenie zakresu działania kompensatora,
 określenie błędów systematycznych kompensatora,
 wyznaczenie średniego błędu przypadkowego obserwacji.
4. Badanie układu poziomowania niwelatora libelowego:
 sprawdzenie i rektyfikacja libeli pudełkowej,
 sprawdzenie i rektyfikacja równoległości rzutu osi libeli
rurkowej o osi celowej na płaszczyznę poziomą,
 sprawdzenie i rektyfikacja symetryczności zakresu śruby
elewacyjnej,
 wyznaczenie przewagi libeli rurkowej,
 wyznaczenie wartości kątowej jednej działki śruby
elewacyjnej i jej martwego ruchu,
 wyznaczenie średniego błędu przypadkowego obserwacji.
5. Badanie mikrometru:
 wyznaczenie runu i martwego ruchu,
 wyznaczenie wartości jednej działki mikrometru.
Polowe procedury sprawdzenia sprzętu niwelacyjnego w terenie

Co dwa tygodnie należy sprawdzić:

 pionowość siatki kresek – około 20 metrów od instrumentu zawieszamy ciężarek na dobrze widocznej nitce,
tak aby swobodnie zwisał, następnie sprawdzamy czy pionowa nitka krzyża kresek pokrywa się z nitką na
której zawieszony jest ciężarek. Ewentualną rektyfikację przeprowadzamy przez obrócenie krzyża kresek po
odkręceniu śrubek rektyfikacyjnych.
 stopkę łaty - sprawdzeniu musi podlegać powierzchnia stopek obu łat. Polega to na pomiarze wysokości osi
celowej w kilku charakterystycznych punktach stopki łaty. Różnica odczytów będzie miarą nie równoległości
powierzchni stopki łaty. Równie ważnym jest sprawdzenie różnicy zer łat, aby dwie łaty mogły stanowić komplet
i „współpracować” ze sobą różnica zer stopek nie może przekroczyć 0,2 mm. Dokonujemy tego sprawdzenia
ustawiając najpierw jedną łatę a następnie drugą na tym samym klinie wykonując odczyty. Różnica odczytów
będzie różnicą zer łat.
 błąd systematyczny kompensatora - badanie polega na 10-cio krotnym pomiarze przewyższenia
niwelatorem precyzyjnym przy różnych wychyleniach instrumentu – ma to na celu sprawdzenie tego jak
dokładnie kompensator „dopoziomowuje” oś celową. Kąt wychylenia nie może przekroczyć zakresu
kompensatora.
Codziennie przed pomiarem należy sprawdzić:
 libelę pudełkową niwelatora procedura identyczna jak w przypadku innych instrumentów.
 powierzchnie sferyczne klinów - tu zwyczajnie oglądamy kliny, nie powinny być one uderzone lub sklepane.
 naciąg taśmy inwarowej – sprawdzenie odbywa się przez ostukanie przymiaru czy taśma inwarowa z
podziałem jest przymocowana do stopki i główki łaty.
 libele pudełkowe w łatach - jest to jedno z podstawowych badań, a wykonujemy je ustawiając łatę w
odległości ok. 60 m od instrumentu. Trzymający łatę zwraca ją najpierw przymiarem do instrumentu i pionuje
przy pomocy libeli. Obserwator przy instrumencie sprawdza czy łata, ustawiona w pozycji pionowej, jest
równoległa do nitki pionowej spoziomowanego instrumentu. Gdy tak nie jest, „łatowy” pionuje łatę wg wskazań
obserwatora i śrubami rektyfikacyjnymi libeli przy łacie doprowadza ją do górowania. Identycznie przebiega
sprawdzenie w płaszczyźnie prostopadłej, czyli po ustawieniu łaty bokiem do instrumentu.
 działanie śrub i pokręteł - śruby leniwej, zaciskowej, mikrometrycznej, ogniskującej i elewacyjnej (jeśli jest).
 nie równoległość osi celowej do osi libeli rurkowej – w instrumentach samopoziomujących warunek ten
będziemy nazywać nachyleniem quasihoryzontu. Błąd ten jest jednym z głównych źródeł błędu w przy
pomiarach niwelacyjnych. Zbadanie i usunięcie błędu nachylenia quasihoryzontu jest absolutną koniecznością
przed przystąpieniem do pomiarów. Procedura wyznaczenia błędu nachylenia quasihoryzontu przebiega
następująco:
 Ustawiamy łaty na klinach wbitych w odległości 40 metrów od siebie a instrument ustawiamy idealnie w
środku, tak aby odległości do jednej i drugiej łaty nie różniła się o więcej niż 0,5 m. Wykonując pomiar
(trzykrotnie) „ze środka” określamy przewyższenie średnie hśrodek które będziemy traktować jako
bezbłędne.
 Następnie przesuwamy instrument bliżej jednej z łat (około 5 - 8 metrów) i wykonujemy ponowny
(trzykrotny) ekscentryczny pomiar tego samego przewyższenia uzyskując w wyniku hbok.
 Jeśli różnica między przewyższeniami „ze środka” i „z boku” nie przekroczy 0,5 mm (co dla ww. długości
odpowiada kątowi nachylenia 5”) to możemy uznać, że błędu nie równoległości nie ma.
I hśrodek - hbok I < 0,5 mm
 Jeśli błąd istnieje należy podjąć się jego rektyfikacji, a czyni się to w różny sposób zależnie od typu
instrumentu.
 Badania łat inwarowych

1. Sprawdzenie prostoliniowości łaty

2. Wyznaczenie nieprostopadłości stopki łaty do osi

podziału
 0,00 mm – 0,20 mm – bez ostrogi
 0,20 mm – 0,50 mm – z ostrogą
 powyżej 0,50 mm – do naprawy

3. Wyznaczenie różnicy miejsca zera łaty (sprawdzenie

stopki)
dopuszczalna wartość w<0,20 mm

3. Sprawdzenie i regulacja siły naciągu taśmy łaty – 20N

4. Wyznaczenie wartości średniego metra łaty

(komparacja)

6. Wyznaczenie współczynnika rozszerzalności termicznej

taśmy łaty