Pomiar sieci

Zasady wykonywania pomiaru (1)

odpowiednie warunki atmosferyczne: od 0◦ C do +25◦ C, wiatr o prędkości
mniejszej niż 6m/s
pomiar rozpoczyna się 0.5 godz. po wschodzie słońca i kończy 0.5 godz.
przed zachodem słońca (podczas dni pochmurnych i w okresie jesiennym
pomiary wykonuje się przez cały dzień)
dopuszcza się ew. nocny pomiar przy sztucznym oświetleniu
nie wykonuje się pomiaru na niestabilnym podłożu, w tym na zamarzniętym
lub świeżo odtajałym gruncie
pomiar wzdłuż dróg bitych - nie na asfalcie
jako punkty pośrednie służą kliny, ew. żabki
kliny wbija się na 5 minut przed pomiarem
każdy odcinek mierzy się dwukrotnie w kierunku głównym
i powrotnym (możliwie w różnych dniach i porach dnia)
parzysta liczba stanowisk (?)
przy pomiarze odcinka w dwóch kierunkach łaty wyjściowe powinny być
różne
notować czas początku i końca pomiaru oraz temperaturę (co 4 stanowiska)
(?)
Pomiar sieci Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 1
Zasady wykonywania pomiaru (2)

Wymaga się, aby celowe przebiegały w środowisku jednorodnym pod względem

temperatury, wilgotności, nasłonecznienia i pokrycia terenu, z dala od obiektów
wydzielających ciepło oraz na wysokości około 1.5 m nad powierzchnią terenu,
a w terenie falistym nie mniej niż 0.6 m nad powierzchnią terenu, przy czym:
dopuszczalne długości celowych wynoszą od 8 do 40 m, a w terenach
górzystych celowe nie mogą być krótsze od 5 m;
celowe dłuższe od dopuszczalnych mogą być stosowane jedynie przy
przechodzeniu przez przeszkody naturalne oraz mosty i wiadukty;
różnica długości celowych na stanowisku nie może być większa niż 0.5 m (?).

Pomiar sieci Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 2

Zasady wykonywania pomiaru (3)

ostrożnie przewozić sprzęt – futerały, miękkie podkładki

przystosowanie sprzętu do temperatury otoczenia (2∆t minut)
niwelator przenosi się w pozycji pionowej
na reperze zdejmuje się ostrogę, nie wolno opierać się na łacie
przenoszenie łat ostrożnie równolegle do drogi
sprawdzanie kompensatora (zawieszenie)
pomiar odcinka bez przerw (ew. zostawić 2 kliny i skontrolować
∆h − max 0.2mm)
dla dłuższych celowych niż 40 m (rzeka) należy zwiększyć ilość wyznaczeń –
(kwadrat wielokrotności wydłużenia ponad 40 m)

Pomiar sieci Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 3

Zasady wykonywania pomiaru (4)

Kolejność odczytów:
t1 , p1 , p2 , t2 - stanowiska nieparzyste
p1 , w1 , w2 , p2 - stanowiska parzyste (?)
t1 , t2 , p2 , p1
Poziomowanie niwelatora (?):
na stanowisku nieparzystym – luneta wycelowana wstecz
na stanowisku parzystym – luneta wycelowana w przód

Pomiar sieci Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 4

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych
Poprawki w pomiarach niwelacyjnych

Przy pomiarach podstawowej osnowy wysokościowej, mierzonej metodą niwelacji

precyzyjnej uwzględnia się:
1 poprawkę komparacyjną łat
2 poprawkę termiczną
3 poprawkę ze względu na dobowe zmiany kierunku linii pionu (poprawka
pływowa)
4 nierównoległość powierzchni ekwipotencjalnych

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 5

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych
Poprawka komparacyjna

qk = ∆H · εśr
εśr - średnia poprawka do długości średniego metra pary łat

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 6

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych
Poprawka termiczna

qt = ∆H · αśr · (t − t0 )
∆H – przewyższenie pomierzone
αśr – średni współczynnik rozszerzalności taśm inwarowych danej pary łat
t – średnia temperatura w trakcie pomiaru
t0 – temperatura komparacji

Temperaturę pomiaru należy przyjmować jako średnią z wartości określonych na

pierwszym, ostatnim i co czwartym stanowisku odcinka.

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 7

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych
Poprawka pływowa

Poprawkę pływową oblicza się osobno dla pomiaru w kierunkach głównym

i powrotnym dla całego odcinka niwelacyjnego, pod warunkiem że:
pomiar był wykonywany w sposób ciągły i nie trwał dłużej niż 2.5 godziny;
trasa niwelacji od reperu do reperu jest zbliżona do linii prostej;
w przypadku gdy warunki wymienione w pkt 1 i 2 nie są spełnione, odcinek
niwelacyjny dzieli się na części, obliczając poprawki oddzielnie dla każdej
części i sumując ich wartości.
Poprawkę oblicza się jako sumę wpływu Księżyca i Słońca:

ql = 0.7 · k · s · sin2z · cos(A − a)

A - azymut Słońca lub Księżyca

z - odległość zenitalna Księżyca lub Słońca
a - azymut odcinka niwelacji lub jego fragmentu, określony z dokładnością do 1◦
k - współczynnik (dla Słońca =3.9, dla Księżyca 8.5)

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 8

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych
Poprawka systemowa

Poprawkę niwelacyjną ze względu na nierównoległość powierzchni ekwipoten-

cjalnych oblicza się dla odcinka niwelacyjnego, korzystając z wyników pomiarów
grawimetrycznych wykonanych wzdłuż linii niwelacyjnej lub korzystając z wartości
anomalii Faye’a.
Q
1 n 1 X
qn = (γ0Q − γ0P ) HPQ + (g0 − γ0 )i ∆hi
γPQ
¯ γPQ
¯
P

γ0 - przyspieszenie normalne siły ciężkości, obliczone dla szerokości geograficznej

punktu ze wzoru Helmerta:

γ0 = 978.030 1 + 0.005302sin2 ϕ − 0.000007sin2 2ϕ

(g0 − γ0 )i - średnia wartość anomalii Faye’a na i-tym odcinku niwelacji, obliczona

jako średnia arytmetyczna tych anomalii, wyznaczonych dla punktów końcowych
odcinka przy użyciu normalnego pionowego gradientu przyspieszenia siły ciężkości

Poprawki w pomiarach niwelacyjnych Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 9

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności
 Dokładności
Stanowisko niwelacyjne

Na każdym stanowisku przewyższenie wyznacza się dwukrotnie,

a różnica między dwoma wyznaczeniami przewyższenia na stanowisku
nie powinna być większa niż:
0.00018 m przy długości celowej do 20 m;
0.00024 m przy długości celowej powyżej 20 m.

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 10
 Dokładności
Odcinek niwelacyjny

Pomiar odcinka polega na określeniu przewyższenia między dwoma

reperami.

Różnica wyników dwukrotnego pomiaru odcinka niwelacyjnego,

obliczona z pomiarów
√ w kierunku głównym i powrotnym, nie powinna
być większa niż 1.5 Rmm, gdzie R oznacza długość odcinka w km,
przy czym wartość różnicy oblicza się po uwzględnieniu poprawek
komparacyjnych i termicznych łat.

Poprawkę komparacyjną i termiczną łat oblicza się dla od-

cinka niwelacyjnego, osobno dla pomiaru w kierunku głównym
i powrotnym, na podstawie wyników komparacji, wykonanej przed se-
zonem pomiarowym i po tym sezonie, a współczynnik rozszerzalności
termicznej łat określa się nie rzadziej niż co 5 lat.

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 11
 Dokładności
Linia niwelacyjna, poligon niwelacyjny

Suma różnic wyników dwukrotnych pomiarów

√ odcinków obliczona dla
linii nie powinna być większa niż 2.5 Lmm, gdzie L oznacza długość
linii lub sekcji, w km.

Odchyłka zamknięcia poligonu niwelacyjnego, wyznaczona

√ z
wartości pomierzonych, nie powinna być większa od 2 F mm, gdzie
F oznacza długość obwodnicy poligonu w km.

Na podstawie poprawionych przewyższeń oblicza się odchyłki

zamknięć poligonów niwelacyjnych,√ których absolutne wartości nie
powinny przekraczać
√ wielkości 1.8 F mm, a dla poligonów rozwartych
wartości 2.7 F mm, gdzie F oznacza długość poligonu w km.

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 12
 Dokładności
Sieć niwelacyjna

Przed przystąpieniem do wyrównania sieci przeprowadza się ocenę

dokładności na podstawie materiałów całej sieci przez określenie
wartości średnich błędów, przy czym:
średni błąd pomiaru linii niwelacyjnej nie powinien przekraczać
wartości 0.4mm/km;
średni błąd pomiaru wyznaczony z odchyłek zamknięć poligonów
nie powinien przekraczać wartości 1mm/km;
średni błąd przypadkowy pomiaru nie powinien przekraczać
wartości 0.4mm/km;
średni błąd systematyczny nie powinien przekraczać wartości
0.2mm/km.
Dokładność sieci niwelacyjnej charakteryzuje średni błąd pomiaru 1km
niwelacji obliczony w procesie wyrównania sieci, przy czym błąd ten
nie powinien być większy niż 1.5mm/km.

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 13
 Dokładności
Sieć niwelacyjna
średni błąd pomiaru 1 km niwelacji dla linii niwelacyjnej:
s 
1 ρ2 1
m1 = ± ·
2 R nR

ρ - różnica przewyższeń wyznaczona dla odcinka z pomiarów w kierunku

głównym i powrotnym ([mm])
R - długość odcinka ([km])
nR - liczba odcinków

średni błąd wyznaczony z odchyłek zamknięć poligonów:

s 
1 ϕ2 1
m3 = ± ·
2 F nF

ϕ - odchyłka zamknięcia poligonu niwelacji precyzyjnej ([mm])

F - długość poligonu ([km])
nF - liczba poligonów
Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 14
 Dokładności
Sieć niwelacyjna
średni błąd przypadkowy pomiaru
s
1 [ρ2 ] [R 2 ] µ2
 
η=± − ·
2 [L] [L]2 L0

L - długość linii lub sekcji ([km])

µ - różnica wysokości końcowych punktów linii prostej, tzw. prostejP
wyrównującej, wyznaczonej jako aproksymacja wykresu wartości ρ dla linii,
sekcji lub ich części, charakteryzującej się w przybliżeniu jednakowym wpływem
błędu systematycznego ([mm])
L0 - długość linii lub sekcji lub ich części odpowiadająca wyznaczonej wartości µ
([km])
średni błąd systematyczny pomiaru
s  2
1 1 µ
σµ = ± ·
2 L L0

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 15
 Dokładności
Sieć niwelacyjna

średni błąd sieci po wyrównaniu

s
[pv 2 ]
m0 = ±
nn

p - waga pomiaru linii niwelacyjnej (odwrotnie proporcjonalna do kwadratu

średniego błędu pomiaru)
v - poprawka z wyrównania do przewyższenia linii niwelacyjnej ([mm])
nn - liczba spostrzeżeń nadliczbowych

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 16
 Obliczenia na stanowisku

t1 = 140 236 t2 = 442 740

p1 = 186 130 p2 = 488 621

∆h1 = t1 − p1 = −45 894 ∆h2 = t2 − p2 = −45 881

∆h = ∆h1 +∆h
2
2
= −45 888 ∆h = −0.45888m lub
n = |∆h1 − ∆h2 | = 13 = ∆h = −0.22944m
0.13mm?

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 17
 Polowe obliczenia i analiza wyników (1)
Obliczenie przewyższenia dla każdego z podziałów:

∆h1 = t1 − p1 ; ∆h2 = t2 − p2

n = ∆h1 − ∆h2
Obliczenie sumy odczytów wstecz i odczytów w przód dla całego odcinka:
X X X X
t1 ; p1 ; t2 ; p2

Obliczenie przewyższenia na całym odcinku:

X X X X X X
∆h1 = t1 − p1 ; ∆h2 = t2 − p2
P
Obliczenie sumy różnic n
Sprawdzenie, czy dla odcinka spełniona jest równość:
X X X
∆h1 − ∆h2 = n

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 18
 Polowe obliczenia i analiza wyników (2)

Obliczenie średniego przewyższenia:

X X 
∆h = 0.5 ∆h1 + ∆h2

Wyznaczenie przewyższenia odcinka w metrach:

∆H = ∆h/200 000 lub ∆h/100 000

Obliczenie poprawki uwzględniającej wpływ zmiany temperatury osobno dla

kierunku głównego i kierunku powrotnego:

qt = ∆H · αśr · (t − t0 )

Obliczenie poprawki komparacyjnej:

qk = ∆H · εśr

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 19
 Polowe obliczenia i analiza wyników (3)
P
Obliczenie długości odcinka (suma długości celowych) R = 2d
Pomiar w kierunku powrotnym – te same czynności
Obliczenie śr. długości odcinka z pomiarów tam i powr ót
Obliczenie sumy (różnicy) między
√ przewyższeniami tam i powr ót oraz
kontrola kryterium: ρ ≤ 1.5 Rmm
Jeśli uzyskana wartość ρ przekracza wartość dopuszczalną należy
powtórzyć pomiar w tym kierunku, do którego wyniku mamy
mniejsze zaufanie.
Obliczenie średniego przewyższenia z obu kierunków:

∆Hśr = 0.5(∆Hgł − ∆Hpowr )

P √
Kontrola poprawności dla linii: ρ ≤ 2.5 Lmm
√
Kontrola poprawności dla poligonów zamkniętych: ϕ ≤ 1.8 F mm
Dokładność obliczeń i zapisu wartości przewyższeń i poprawek
niwelacyjnych powinna wynosić 0.01 mm, a dla wyznaczonych błędów
0.001 mm.
Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 20
 Ćwiczenie domowe nr 1 - opracowanie wyników pomiarów
niwelacyjnych

1 Wykonać opracowanie odcinka niwelacyjnego (obliczyć przewyższenie średnie

przy uwzględnieniu poprawek komparacyjnej i termicznej, wyznaczyć
odchyłkę niezamknięcia odcinka, sprawdzić kryterium).
2 Dokonać łącznej analizy linii niwelacyjnej wyznaczając:
I średni błąd pomiaru 1 km niwelacji,
I średni błąd przypadkowy pomiaru,
I średni błąd systematyczny pomiaru.
Czy wartości błędów mieszczą się w dopuszczalnych granicach? Sporządzić
wykres [ρ] ([L]).

Opracowanie wyników pomiaru i analiza dokładności Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 21