Stroeykens 1

Maxim Stroeykens

Peter Verstraten

Filmbenaderingen

29 oktober 2021

Découpage in Bong Joon Ho’s Parasite

Wie iets van cinema kent, heeft ongetwijfeld al eens van mise-en-scène gehoord. De aanverwante

term ‘découpage’ is daarentegen veel minder gekend. In navolging van Christian Keatley’s analyse

van Bonjour Tristesse (1958, Otto Preminger), zal ik het begrip toepassen aan de hand van de Zuid-

Koreaanse dramafilm Parasite (2019, Bong Joon-Ho).

Bonjour Tristesse is het verhaal van de jonge levensgenieter Cecile die het aanstaande huwelijk van

haar vader wil saboteren, met fatale gevolgen voor de toekomstige bruid. In zijn artikel over

découpage haalt Christian Keatley aan dat telkens wanneer Cecile en haar nieuwe schoonmoeder een

scène delen, de camera eenzelfde patroon volgt van opeenvolgende close-ups. Shot/reverse shots

komen in de film alleen voor in scènes tussen de twee vrouwen. Tot het aan het eind van de film

wordt ingezet tijdens een achteloze conversatie tussen Cecile en haar vader (Keatley 71). Keatley

betoogt dat de cameravoering op die manier illustreert dat Cecile de herinnering aan Anne niet kan

loslaten. De geest van haar voormalige rivale achtervolgt Cecile en vandaar de terugkeer van ‘hun’

visuele patroon. De film wint aan diepgang door het volgen van een nauwgezet formeel plan, ofwel:

découpage (Keatley 72).

Découpage als een formeel plan kun je vrijwel letterlijk opnemen. In Frankrijk wordt de term ook wel

gebruikt als aanduiding voor het shooting script: een praktische versie van het scenario, aangevuld

met instructies voor cameraploeg en crewleden. Belangrijker voor Keatley bestaat découpage

daarnaast ook als een theoretisch concept, verwijzend naar de onderliggende structuur van een film

(71), het visuele skelet dat het dramatische en narratieve materiaal ondersteunt. Hierin kent het
 Stroeykens 2

concept découpage volgens Keatley geen gelijke in Amerikaanse filmstudies, waar de implicaties

ervan al eens worden geplaatst onder de andere Franse term mise-en-scène . Maar waar mise-en-scène

ruwweg te maken heeft met alles vóór de camera (sets, kostuums, belichting…), gaat découpage over

het gebruik van de camera zelf, zoals beeldvoering, het gebruik van lenzen en camerabewegingen

(Keatley 70).

Keatley biedt tegenwicht door Bonjour Tristesse, een Amerikaanse verfilming van een Franse novelle,

uitdrukkelijk te linken aan découpage en maakt zo een overtuigende zaak om het begrip ook in niet-

Franstalige filmstudies over te nemen. Naar Keatley’s voorbeeld wil ik découpage hier koppelen aan

Parasite, winnaar van de Palme D’or in Frankrijk en de oscar voor Beste Film. Bong Joon Ho’s

portret van de klassenverschillen tussen twee families is exemplarisch voor découpage in zijn

praktische betekenis. Bong bereidde zijn visie namelijk tot in de puntjes voor met zijn befaamde

storyboards, elke scène zodanig uitgetekend dat hij het nadien zelfs tot een graphic novel verwerkte

(Carty-Williams). Wie de illustraties bekijkt, merkt dat Bong een helder beeld voor ogen had van hoe

zijn film vorm moest krijgen. Découpage werd door Bazin dan ook beschreven als een proces waarbij

de film al wordt gecreëerd nog voor de eerste opnamedag (Keatley 70).

Het eindresultaat van Bong’s minutieuze voorbereiding is het verhaal van de bankroete Kim-familie

en de welvarende Park’s. Één voor één werken zoon, dochter, vader en moeder Kim mits sabotage

zich als huishoudhulpen binnen in de directe omgeving van de Park’s. Terwijl ze parasiteren op hun

luxueuze levensstijl, geraken de Kim’s er ten onrechte van overtuigd dat ze tot dezelfde

levensstandaard zullen opklimmen. Het narratief kenmerkt zich zodanig door een clash tussen hoge en

lage klassen, een lijn die wordt doorgetrokken naar de mise-en-scène: de Parks bewonen een villa

bovenop een heuvel, de Kim’s een kelderwoning aan het einde van een afhellende straat.

Deze hoog-laag thematiek wordt vervolledigd via découpage. Parasite opent met een langzame,

neerwaartse camerabeweging waarmee we afdalen in de armoedige thuissituatie van het

hoofdpersonage Kim Ki-woo. Halverwege de film zullen de Kim’s zich toch koning te rijk voelen: de
 Stroeykens 3

Park’s zijn op een familieuitstap en het gezin leeft stiekem in hun villa. Tot de eigenaars onverwachts

thuiskomen en de familie moet afdruipen naar hun eigen woning. Het afzakken van de Kim’s naar hun

vorige levensomstandigheden wordt kracht bijgezet doordat de camera ook weer afdaalt, in eenzelfde

soort shot als aan het begin van de film (Parasite, 01:30:50 - 01:31:04). Deze camerabeweging zal

nog eenmalig terugkeren, aan het slotstuk van de film.

Tijdens een catastrofaal tuinfeest van de Park’s, wordt vader Kim met de neus op de feiten gedrukt:

hij zal nooit tot de rangen van zijn bazen behoren. Zijn afkomst van lage klasse draagt hij met zich

mee als een onwelriekende lichaamsgeur. In een vlaag van geweld steekt hij de pater familias van de

Parks met een mes in de rug en neemt de benen. In de allerlaatste scène geraakt Ki-woo ervan

overtuigd dat zijn vader zich verscholen houdt in de schuilkelder van de villa. Hij bekookt een nieuw

plan: zelf rijk worden, de villa kopen en zijn vader bevrijden. Het eindshot van de film is een bijna

exacte replica van het openingsshot. De herhaling van dit visuele motief onderstreept wat de kijker al

vermoedde: de mogelijkheid dat de kansarme Ki-woo daadwerkelijk een grote rijkdom zal vergaren is

vrijwel onbestaande. Zoals de shot/reverse shots in Bonjour Tristesse ernaar hinten dat Cecile wordt

geplaagd door herinneringen, zo suggereert de neerwaartse camerabeweging in Parasite dat zijn

armoedige afkomst Ki-woo zal blijven achtervolgen.

Naast de ingenieuze verhaalwendingen en mise-en-scène, wordt de dieperliggende betekenis van

Parasite uitgedragen door middel van een uitgekiend formeel plan - wat Keatley het expressieve

potentieel van découpage noemt (71). Met Bong Joon-Ho’s veelbesproken film als ideaal voorbeeld

van découpage, staat het buiten kijf dat de term ook buiten de Franse landgrenzen een verrijking is

voor eenieder geïnteresseerd in cinema.

 Stroeykens 4

Bibliografie

Carty-Williams, Candice. “A Graphic Novel of the Film Parasite? I’m Inspired.” The

Guardian, 7 Mar. 2020, www.theguardian.com/books/2020/mar/07/bong-joon-ho-parasite-

graphic-novel.

Keatley, Christian. “Bonjour Tristesse and the Expressive Potential of Decoupage.” Movie:

Journal of Film Criticism, 2011, pp. 67–72.

Parasite. Directed by Bong Joon-ho, performances by Song Kang Ho, Lee Sun Kyu, Yeo-

Jeong Jo, Choi Woo-sik, Park So Dam, and Lee Jung Eun. Barunson E&A, 2019.

Akkoord met originaliteitsverklaring.