İÜHF, 2020-2021

İSLAM HUKUKU – VİZE 12.12.2020 – 15.00

NOT: Süre 40 dakikadır. Sadece sorulana cevap verilmeli; herhangi bir kaynaktan aynen
aktarım yapılmamalı; imla kurallarına, cevapların kısa ve özlü olmasına dikkat edilmelidir. İlk
soru 10, diğerleri 15 puandır. Cevaplar en fazla 2 veya 3 cümle olmalıdır. Başarılar…

SORULAR
1. Ebu Hanife’nin Fıkhu’l-Ekber adlı eseri hangi alanla ilgilidir?
2. a. “Abdestin farzı dörttür.”
b. “Bir köleyi kasten öldüren kişi kısas olunur.”
Fıkıh ve İslam hukukunun kapsamını dikkate alarak yukarıdaki iki cümlenin hangi alana dahil
olabileceğini belirtiniz.
3. İslam hukukunun, hukukçuların hukuku olarak tanımlanması neyi ifade eder?
4. İslam hukukunun dönemlendirilmesi hangi kıstaslar göz önüne alınarak yapılmıştır? Bu
bağlamda Osmanlı, hangi dönem içerisinde bulunmaktadır?
5. Tedvin kelimesinin hangi kökten geldiğini belirterek müçtehit imamlar dönemindeki fıkhın
tedvin edilmesi ile yeni dönemde ortaya çıkan kanunlaştırma/kodifikasyon arasındaki farkı
belirtiniz.
6. 19. asrın sonunda boşanmak için mahkemeye başvuran bir kadının yargılamasında kadı,
Mecelle, Hukuk-ı Aile Kararnamesi, Mülteka’l-Ebhur, Dürerü’l-Hükkam kaynaklarından
hangilerine müracaat edebilirdi?
7. Hukuk alanında okullaşmanın ortaya çıkması, hangi dönemde gerçekleşmiştir ve bu okulların
adları nelerdir? Bu bağlamda dört büyük sünni mezhep imamının bu okullarla olan ilişkisini
belirtiniz.
 İÜHF, 2020-2021
İSLAM HUKUKU – VİZE 12.12.2020 – 15.00
CEVAP ANAHTARI

1. Ebu Hanife’nin Fıkhu’l-Ekber adlı eseri, itikad alanıyla ilgilidir. Fıkhın ekber olarak
nitelendirilmesi, eserin bütün dini bilgilerle ilgili olmasını değil, yalnızca itikad alanına dair
bilgilerle ilgi olduğunu belirtme amacını taşımaktadır. 10 puan (İtikat, inanç ve akaidle ile ilgili
olduğunu belirtenlere tam puan verildi. Fıkha veya fıkıhla birlikte çeşitli konulara ilişkin
olduğuna dair verilen karma cevaplara puan verilmedi.)
2. 1. (5 puan) Fıkhın içeriği ibadât, muamelât ve ukubât olmak üzere üçe ayrılırken, İslam
hukukunun içeriği kimi zaman fıkıhla kavramsal olarak denk bir içerikte ve fakat çoğunlukla
muamelat ve ukubat şeklinde ikiye ayrılır. 2. (5 puan) Buna göre a şıkkı ibadât bölümünde
olduğu için fıkhın içerisinde; 3. (5 puan) b şıkkı ise ukubat bölümünde olduğu için hem fıkıh
hem de İslam hukukunun içerisinde değerlendirilmelidir.
3. İslam hukukunun hukukçuların hukuku olması, İslam hukukunun teşekkül dönemi olan I-IV.
asırlarda, çoğu devlet görevinde olmayan hukukçuların içtihatları ve ferdî gayretleriyle ortaya
çıkmış olmasıdır. Böylece İslam hukuku bilimsel doktrin niteliğinde teşekkül etmiştir. (15
puan)
4. 1. (5 puan) İslam hukukunun dönemlendirilmesi, hukukun oluşumuna etki eden kadrolar
göz önüne alınarak oluşturulmuştur. 2. (5 puan) Bu dönemler altı tanedir. 1. Hz. Peygamber 2.
Sahabe 3. Tabiîn 4. Müçtehit İmamlar 5. Mezhep merkezli/Taklid 6. Kanunlaştırma ve yeni
dönem. 3. (5 puan) Osmanlı, 5 ve 6. dönem içerisinde yer almaktadır.
5. 1. (5 puan) Tedvin Arapça divan kelimesinden gelir. 2. (5 puan) Müçtehit imamlar
döneminde fıkhın tedvin edilmesi, hukukçuların ellerindeki malzemeyi bir kural ve düzen
halinde yazıya geçirmesi demektir. Müdevven fıkıh eserleri, Kitap-Bab ve Fasıllardan oluşup
cümleler birbirini takip eder. 3. (5 puan) Yeni dönemdeki kanunlaştırma ise batı menşelidir.
Kanunlaştırmada tek bir mezhep esas alınabileceği gibi farklı mezheplerden de yararlanılabilir.
Kanun, müdevven fıkıh eserlerin aksine maddeler halinde düzenlenir.
6. 1. (5 puan) Aile hukuku ile ilgili hükümleri içermediğinden Mecelleye başvurulamaz. 19.
asrın sonunda Hukuk-ı Aile Kararnamesi yürürlükte olmadığı için buna da başvurulamaz. 2.
(10 puan) Diğer iki eser Mülteka ve Dürer’e gelince, Osmanlı’da muteber iki fıkıh kitabı
olduğu için kadılar bu iki fıkıh kitabına müracaat edebilirler. (Dürer’in Mecelle’nin şerhi
olduğu kabulüyle verilen cevaplara puan verilmemiştir.)
7. 1. (5 puan) Hukuk alanında okullaşma, Tabiîn Döneminde meydana gelmiştir. 2. (5 puan)
Bu okullar, Medine merkezli Hadis okulu ve Kufe merkezli Re’y okuludur. 3. (5 puan) Ebu
Hanife Re’y okuluna, Ahmed b. Hanbel ise Hadis okuluna mensuptur. İmam Malik Ehl-i Re’y;
İmam Şafiî ise Ehl-i Hadis geleneğine yakın olmasına rağmen bu iki imamının hem Re’y hem
de Hadis geleneğinden etkilendiklerini söyleyebiliriz.