Ćwiczenia 6.

Kalkulacja kosztów w systemie rachunku kosztów działań (ABC)

Koncepcji ABC podporządkowana jest struktura systemu rachunku kosztów, którą tworzą następujące fazy:
• identyfikacja istotnych działań (activities) występujących w podmiocie gospodarczym,
• określenie jednostki pomiaru wolumenu każdego działania (cost driver),
• ustalenie kosztów każdego wyodrębnionego działania (cost pool),
• rozliczenie kosztów pośrednich poszczególnych działań na rodzaje wytwarzanych produktów,
• ustalenie kosztów jednostkowych produktów, co wymaga obliczenia:
− stawki kosztów określonych działań,
− kosztów działań obciążających poszczególne rodzaje produktów jako iloczynu stawki kosztów i
liczby jednostek miary danego działania, wydatkowanych (lub planowanych) na wytworzenie
konkretnych rodzajów produktów.

Przykład kalkulacji kosztów w systemie rachunku kosztów działań (ABC)

Przedsiębiorstwo wytwarza, korzystając z tej samej linii produkcyjnej, trzy typy rowerów: młodzieżowy
"Astra", męski "Meteor" i damski "Luiza". Dane związane z ich produkcją i kosztami poniesionymi w ciągu
miesiąca przedstawia tabela 1.

Tab. 1. Dane o produkcji i kosztach

Typ roweru:
Wyszczególnienie Ogółem
"Astra" "Meteor" "Luiza"
1. Rozmiary produkcji 900 szt. 300 szt. 400 szt. 200 szt.
2. Koszty materiałów bezpośrednich 33 000 zł 6 000 zł 20 000 zł 7 000 zł
3. Koszty prac bezpośrednich 14 000 zł 3 000 zł 8 000 zł 3 000 zł
4. Koszty pośrednie, w tym:
- dostaw materiałów 15 000 zł - - -
- technicznego przygotowania
49 000 zł - - -
produkcji
- obsługi 36 000 zł - - -
- kontroli 9 000 zł - - -
5. Liczba dostaw materiałów 10 3 5 2
6. Liczba serii produkcyjnych 7 2 3 2
7. Liczba konserwacji 18 7 8 3
8. Liczba operacji kontrolnych 20 8 7 5
Stosując zasady rachunku kosztów działań należy, na podstawie danych zawartych w tab. 1., ustalić koszty
jednostkowe wytwarzanych rowerów.
ROZWIĄZANIE PRZYKŁADU
W pierwszej kolejności dokonuje się rozliczenia kosztów pośrednich dla ustalenia jednostkowych stawek
nośników kosztów poszczególnych działań. W tym celu koszty każdego działania należy podzielić przez
wolumen miernika (rozmiar) tego działania (tab. 2.).

Tab. 2. Rozliczenie kosztów pośrednich procesów

Rozmiar
Koszty
działania Stawka nośnika kosztów
Rodzaj procesu działania
(wolumen działania (w zł)
(w zł)
miernika)
Dostawy materiałów 15 000 10 1 500
Techniczne przygotowanie
49 000 7 7 000
produkcji
Obsługa 36 000 18 2 000
Kontrola 9 000 20 450

1
 Na podstawie obliczonych w tab. 2. stawek nośników kosztów poszczególnych działań można ustalić
koszty tych działań przypadające na konkretne wyroby gotowe, co ilustruje tab. 3.

Tab. 3. Rozliczenie kosztów pośrednich według typów rowerów

Pozycja kosztów Typ roweru
Stawka nośnika „Astra" „Meteor" „Luiza"
kosztów
działania Wolumen Koszty Wolumen Koszty Wolumen Koszty
(w zł) miernika działań miernika działań miernika działań
(zł) (zł) (zł)
Koszty dostaw materiałów 1 500 3 4 500 5 7 500 2 3 000
Koszty technicznego 7 000 2 14 000 3 21 000 2 14 000
przygotowania produkcji
Koszty obsługi 2 000 7 14 000 8 16 000 3 6 000
Koszty kontroli 450 8 3 600 7 3 150 5 2 250

Ustalenie kosztów jednostkowych poszczególnych typów rowerów przedstawia tab. 4. Do obliczenia

kosztów jednostkowych zostały w niej uwzględnione koszty bezpośrednie oraz ustalone wcześniej koszty
pośrednie według działań, obciążające dany wyrób (por. tab. 3).

Tab. 4. Kalkulacja kosztów poszczególnych typów rowerów (w zł)

Typ roweru
„Astra" „Meteor" „Luiza"
Pozycja kosztów 300 szt. 400 szt. 200 szt.
Koszty Koszty Koszty Koszty Koszty Koszty
całkowite jednostkowe całkowite jednostkowe całkowite jednostkowe
Materiały bezpośrednie 6 000 20,00 20 000 50,00 7 000 35,00
Płace bezpośrednie 3 000 10,00 8 000 20,00 3 000 15,00
Koszty pośrednie, w tym: 36 100 120,34 47 650 119,13 25 250 126,25
- dostaw materiałów 4 500 15,00 7 500 18,75 3 000 15,00
- technicznego 14 000 21 000 14 000 70,00
46,67 52,50
przygotowania produkcji
- obsługi 14 000 46,67 16 000 40,00 6 000 30,00
- kontroli 3 600 12,00 3 150 7,88 2 250 11,25
Razem 45 100 150,34 75 650 189,13 35 250 176,25

2
Studium decyzyjne

Przypadek 1. Spółka Sun Systems specjalizuje się w produkcji serwerów, e-commerce i aplikacjach ERP.
Obecnie stosowany system rachunku kosztów produkcji firmy opiera się na 2 kategoriach kosztów: praca
bezpośrednia i materiały bezpośrednie. Koszty pośrednie produkcji są alokowane do poszczególnych zadań
według stawki $23/h pracy bezpośredniej.
W firmie zaprojektowano system ABC dla 4 działań. Utrzymano w tym systemie dwie stosowane dotychczas
kategorie kosztów bezpośrednich, w związku z czym budżetuje się dla każdej działalności tylko koszty
pośrednie produkcji.

Działania Nośnik Stawka kosztów działania

Materiały (przewóz, rozładunek itp.) liczba części $0,75
Ustawienie maszyn liczba ustawień $500,00
Montaż godziny montażu $80,00
Wysyłka do odbiorców liczba załadunków $1 500,00

Sun Systems otrzymał 2 nowe zlecenia na serwery typu A i B. Budżet ich realizacji wygląda następująco:
Wyszczególnienie Zlec. A Zlec. B
Liczba części 15 000 2 000
Liczba ustawień maszyn 6 4
Liczba godzin montażu 1 500 200
Liczba załadunków 1 1
Godziny pracy bezpośredniej 8 000 600
Liczba jednostek produkcji 100 10
Koszty bezpośrednie materiałów $ 210 000 $30 000
Koszty pracy bezpośredniej $160 000 $12 000

1) Oblicz koszty produktu na jednostkę w obu zleceniach (A i B) używając systemu tradycyjnego (2 kategorie
kosztów bezpośrednich i jedna stopa alokacji kosztów ogólnych produkcji).
2) Oblicz koszty produktu na jednostkę w systemie ABC (dla zadania A i B).
3) Pewna firma zaproponowała Sun Systems wykonanie zadań A i B po $5 500 za jednostkę produkcji. Czy
Sun Systems ma skorzystać z outsourcingu dla obu zadań, tylko dla zadania A, czy tylko dla B? Jaką
decyzję podejmie firma stosując obecny system kalkulacji, a jaką wykorzystując system ABC? Które z
działań przyniesie większe zyski? Dlaczego?

Przypadek 2. Aby być konkurencyjną, spółka Sun Systems musi produkować serwery typu oferowanego w
zleceniu B, po koszcie nie wyższym niż $5 400. Firma przyłączyła się właśnie do e-rynku (site) „B2B”, co
zdaniem zarządu pozwoli jej obniżyć koszty bezpośrednie materiałów o 10%. Istnieje też przekonanie, że da
się zredukować czas montażu.

Oblicz, jakie oszczędności na linii montażowej serwera typu B są niezbędne, aby możliwe było jego
wyprodukowanie po koszcie $5 300 (zacznij od obliczenia materiałów bezpośrednich, pracy bezpośredniej i
przydziel koszty poszczególnych działań na serwer).