Makroekonomia

wykład 4
stopy procentowe i transmisja polityki
pieniężnej
Robert Pater
 Bank centralny
• jest „bankierem” dla państwa oraz banków komercyjnych
• ustala stopy procentowe
• kontroluje podaż pieniądza
• ma monopol na emisję pieniądza gotówkowego
• w celu wprowadzenia banknotów do obiegu bank
centralny kupuje papiery wartościowe (bony i obligacje)
emitowane przez państwo, przedsiębiorstwa lub władze
lokalne. Papiery wartościowe stanowią aktywa banku
centralnego

2
 Regulowanie podaży pieniądza
• Podaż pieniądza to suma gotówki w obiegu
poza systemem bankowym (zobowiązanie BC)
oraz wkładów w bankach komercyjnych
(zobowiązanie BK)
• Bank centralny może wpływać na podaż
pieniądza dokonując zmiany:
– Mnożnika kreacji pieniądza
– Bazy monetarnej

3
 Oddziaływanie na mnożnik kreacji
pieniądza i bazę monetarną
• Stopa rezerw obowiązkowych – to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą
utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji bandu centralnego. Wzrost SRO spowoduje spadek
podaży pieniądza
• Stopa dyskontowa – jest to stopa dyskontowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu
pożyczek bankom komercyjnym. Wzrost SD spowoduje spadek podaży pieniądza
• Operacje otwartego rynku – występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość podaży
pieniądza, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku. Zakup papierów
wartościowych przez BC oznacza wzrost gotówki w obiegu i najczęściej w większym stopniu
wkładów, co pozwoli BK na rozszerzenie akcji kredytowej
• Operacje repo (repurchase agreement) – są to operacje warunkowego zakupu, które polegają na
zakupie przez bank centralny od banków komercyjnych papierów wartościowych, zobowiązując je
jednocześnie do odkupienia tych papierów po określonej cenie i w określonym terminie.
• Operacje reverse repo – polegają na tym, że Bank Centralny sprzedaje papiery wartościowe Bankom
Komercyjnym zobowiązując je do ich odsprzedaży po określonej cenie w określonym terminie. Są
one odpowiednikiem oprocentowanych lokat krótkoterminowych przyjmowanych pod zastaw
papierów wartościowych.

4
 Podstawowe stopy procentowe
NBP
• Stopa referencyjna (interwencyjna, repo) – to minimalna rentowność 7-dniowych bonów
pieniężnych emitowanych przez NBP. Określa minimalną rentowność operacji otwartego rynku.
Operacja ta polega na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku
międzybankowym w celu przywrócenia równowagi. Interwencje te wpływają na poziom
oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności.
Ta stopa wpływa na poziom WIBOR, który z kolei stanowi podstawę oprocentowania kapitału
obcego.
• Stopa lombardowa (kredyt lombardowy) określa cenę, po której bank centralny udziela bankom
komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Kwota kredytu nie może przekroczyć
równowartości 80% papierów wartościowych obciążonych zastawem.
• Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki
komercyjne w banku centralnym.
• Stopa redyskontowa (stopa redyskontowa weksli, s.r.w.) określa cenę, po jakiej bank centralny
udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych).
• Stopa rezerw obowiązkowych – miernik kwoty rezerw obowiązkowych, jaką banki komercyjne są
zobowiązane wpłacić do banku centralnego w celu zabezpieczenia ich wypłacalności (banków
komercyjnych). W zależności od tego jaki jest wskaźnik rezerwy obowiązkowej bank centralny
decyduje o tym jaka jest podaż pieniądza. Stopa rezerw obowiązkowych może być naliczana od
wkładów złotowych płatnych na żądanie, od wkładów złotowych – terminowych, wkładów w
walutach obcych płatnych na żądanie i od wkładów terminowych w walutach obcych.
5
 Panika finansowa
• Ostatnia instancja kredytowa to instytucja zdolna do udzielania pożyczek
bankom i innym instytucjom finansowym w sytuacjach, kiedy panika na
rynkach finansowych zagraża całemu systemowi finansowemu. Bank
Centralny utrzymuje zaufanie do systemu bankowego
• Współczynnik wypłacalności (capital adequacy ratio) to minimalna
wymagana przez prawo bankowe relacja kapitału banku do sumy
udzielonych przez niego kredytów i dokonanych inwestycji. Nadzór
prowadzi Komisja Nadzoru Finansowego.
• W warunkach kryzysu jednego banku BC może wystąpić w charakterze
ostatniej instancji kredytowej w stosunku do pozostałych banków żeby nie
dopuścić do przerodzenia się lokalnego kryzysu w kryzys krajowy (panikę
finansową)
• Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) gwarantuje kwotę depozytów do
100 tys. EUR w całości.

6
 Równowaga na rynkach finansowych
• Podaż pieniądza w ujęciu realnym (M/P) to
nominalna podaż pieniądz podzielona przez
poziom cen P.
– w krótkim okresie ceny są stałe – BC kontroluje więc
również realną podaż pieniądza; jej zmiany następują
bowiem szybciej niż zmiany cen
– w długim okresie ceny są zmienne – na realną podaż
pieniądza wpływają również inne czynniki
– gdy M/P=L to na rynku pieniądza istnieje równowaga i
popyt na niego równa się realnej podaży

7
 Równowaga na rynku pieniądza,
stopa procentowa jako wynik D i S
Stopa
procentowa

E
r0
A B
r1
LL

L0

Realne zasoby pieniądza

LL – popyt na pieniądz przy danym dochodzie realnym

Wraz ze wzrostem kosztu alternatywnego podsiadania pieniądza maleje zapotrzebowanie
na jego realne zasoby
Pionowa krzywa to podaż pieniądza
Przy stopie procentowej r1 występuje nadwyżka popytu na pieniądz AB, co spowoduje
nadwyżkę podaży obligacji i spadek ich cen, a jednocześnie wzrost stopy zwrotu (którą
trzeba zwiększyć by zachęcić do zakupu obligacji). Im wyższa stopa oprocentowania
obligacji tym niższa cena obligacji (zdyskontowana wartość strumienia odsetek). W
rezultacie stopa procentowa wzrośnie do poziomu równowagi.
8
Wzrost realnego dochodu – przesunięcie krzywej popytu w prawo
Wzrost podaży pieniądza – przesunięcie krzywej podaży w prawo
Wzrost konkurencji między bankami spowoduje podwyżkę
oprocentowania obligacji r, wzrost kosztu utrzymywania pieniądza,
spadek popytu na pieniądz i przesunięcie wzdłuż krzywej LL w lewo
Jednak wzrost konkurencji między bankami prowadzący do trwałego
wzrostu oprocentowania wkładów bankowych spowoduje wzrost popytu
na wkłady bankowe przy każdym poziomie rynkowych stóp
procentowych r i przesunięcie krzywej LL w prawo.

9
 Polityka pieniężna
• Narzędzie polityki pieniężnej to zmienna, którą stale stara się
kontrolować bank centralny
• Zasadniczy cel (ultimate objective) polityki pieniężnej; może nim
być np: stabilność cen, stabilizacja poziomu produkcji,
oddziaływanie na wysokość kursu walutowego, zmniejszenie
amplitudy wahań cen krajowych
• Pośredni cel monetarny oznacza kluczowy wskaźnik
makroekonomiczny, wykorzystywany przez bank centralny przy
podejmowaniu decyzji o wysokości stóp procentowych. Coraz
częściej rolę tą pełni prognozowana inflacja
• Zadaniem polityki pieniężnej jest przewidzenie inflacji dla
ustalenia odpowiedniej realnej stopy procentowej

10
 Transmisja polityki pieniężnej
• Mechanizm transmisji polityki pieniężnej to
kanał, za pośrednictwem którego polityka
oddziałuje na produkcję i zatrudnienie

11
 Determinanty popytu
konsumpcyjnego
• Efekt majątkowy (bogactwa) – funkcja konsumpcji przesuwa się w górę pod
wpływem zmiany wartości majątku gospodarstw domowych
• Spadek podaży pieniądza i wzrost stopy procentowej powoduje spadek cen
obligacji i akcji oraz spadek dochodów gospodarstw domowych. Wzrost stopy
procentowej obniża wartość zaktualizowaną przyszłych dochodów oraz pogarsza
dzisiejszą sytuację gospodarstw domowych
• Zwiększenie podaży kredytu konsumpcyjnego spowoduje przesunięcie funkcji
konsumpcji w górę
• Teoria dochodu permanentnego wskazuje, że poziom bieżącej konsumpcji jest
funkcją dochodu osiągniętego w długim okresie (permanentnego) [dochody ludzi
są zmienne w czasie, konsumenci nie lubią aby ich konsumpcja wykazywała
wahania]
• Teoria cyklu życia postuluje, że ludzie tworzą plany konsumpcji, obejmujące cały
okres ich życia (włączając w to zapisy w testamencie). Źródłem finansowania
inwestycji są przewidywane dochody osiągane w ciągu całego życia (powiększone o
początkowy zasób majątku, spadek).
12
Funkcja popytu inwestycyjnego
Zależność pomiędzy planowanymi przez przedsiębiorstwa inwestycjami
a poziomem stopy procentowej
Im dłuższy jest okres życia ekonomicznego dobra kapitałowego, tym
większy wpływ zmiany stopy procentowej na opłacalność projektu
inwestycyjnego (mechanizmu transmisyjnego polityki pieniężnej –
mechanizmu transmisji monetarnej) i krzywa popytu inwestycyjnego
jest bardziej płaska

Stopa
procentowa

II

I1 I0

Popyt inwestycyjny
13
 Determinanty popytu
inwestycyjnego
• Inwestycje w kapitał trwały
– Opłacalność rozszerzenia skali produkcji
– Obniżenie kosztów produkcji poprzez przestawienie na bardziej kapitałochłonne metody
wytwarzania
– Koszt nowych maszyn – jego wzrost spowoduje przesunięcie II w lewo
– Wielkość strumienia zysków powstałych dzięki owym maszynom (przedsiębiorstwa biorą
pod uwagę przewidywania w tym zakresie – przyszła sprzedaż) – ich wzrost spowoduje
przesunięcie krzywej II w górę
• Inwestycje w zapasy
• Motyw spekulacyjny utrzymywania zapasów – przewiduje wzrost ich cen
• Rozłożenie w czasie procesu produkcyjnego
• Zapasy pozwalają zmniejszyć koszty dostosowań produkcji do zmian popytu
• Wzrost stopy procentowej spowoduje wzrost kosztu krańcowego utrzymywania zapasów
i zamierzone inwestycje w zapasy przesuwają się w lewo wzdłuż linii popytu
inwestycyjnego (w zapasy)
• Wzrost potencjalnych zysków spekulacyjnych, jak i spadek kosztów składowania
przesuwają krzywą popytu inwestycyjnego II w prawo
14