International Journal Of: Value Transferred From Lutfiyye-İ Vehbi

International Journal of Language Academy
ISSN:2342-0251 Article History:

DOI Number: http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3468 Received
04.11.2016
Received in revised
form
Volume 4/4Winter 11.11.2016
Accepted
2016 p. 447/464 20.11.2016
Available online
VALUE TRANSFERRED FROM 15.12.2016
LUTFIYYE-İ VEHBİ
Lutfiyye-i Vehbi’de Aktarılan Değerler
Cuma KAMALAK1
Abstract
Value is the common sense of the majority of a society, a nation that indicates the good and the beauty, the
right and wrong, basic moral principles or belief or awareness of being a society. The values that a
community has are the most important distinctive elements that turn a community into a nation and
distinguish it from other nationalities. To avoid losing the sense of being a nation, communities want to
maintain their presence through transferring the values that they have, from one generation to other and
they seek the ways to do so. If these values cannot be transferred to the next generations or they are
transferred faultily, then a corruption occurs in the community against their culture by being influenced
from other cultures. In the societies where the cultural values of the society are worn down, their unity,
operation and maintenance of order and even the survival of the community itself become difficult and
impossible. The way of transfering the values from generation to generation and to the individuals passes
through the training. Therefore, values education has been one of the subjects that has been emphasized
on and has gained importance in recent years. Especially, technological advances and modern living
conditions caused the crisis of values and social distress in our country and these negative developments
have increased the importance of values education in the education. One of the ways of avoiding these
problems at issue is the development of the values education subjects in the literature and the transfer of
the values to the future generations. Within this context, Sünbülzâde Vehbi, an important figure and poet
in Turkish literature and his work being called Lutfiyye-i Vehbi has been studied and discussed. In the
work which Vehbi wrote under the impression of Hayriyye-i Nabi, cultural values which he tried to convey
to his son Lutfullah and to all young people before his son have been identified. This work, written in the
18th century, clearly shows the crisis of values experienced during that time as it is today and that some
value has lost their importance. Vehbi, seeing this and concerning about it, has written Lutfiyye-i Vehbi
and have mentioned about the importance of values and the values education. In this study aiming to
determine the values quoted in the book named Lutfiyye-i Vehbi, document review method, which is one of
the qualitative research methods, has been used to determine the values.
Keywords: Values, the values education, Lutfiyye-i Vehbi, Sünbülzâde Vehbi, the modern world.
Özet
Değer, bir toplumun, bir milletin büyük kısmı tarafından iyiyi ve güzeli, doğruyu ve yanlışı gösteren ortak
düşünce, temel ahlakî ilke ya da inanç veya toplum olma bilincidir. Bir topluluğu millet yapan, onu diğer
milletlerden ayıran unsurların başında sahip olduğu değerler gelir. Topluluklar millet olma bilincini
kaybetmemek için sahip olduğu değerleri nesilden nesile aktarıp varlığını sürdürmek ister ve bunun
yollarını bulmaya çalışır. Eğer bu değerler, sonraki nesle aktarılamaz ya da eksik bir şekilde aktarılırsa
diğer kültürlerin etkisinde kalmaya mahkûm olur. Kültürel değerleri yıpranan toplumlardaki birlik ve
beraberlik, düzenin işleyişi bozulur, toplumun ayakta kalması zorlaşır. Değerleri bireylere ve nesilden nesile
aktarmanın yolu eğitimden geçer. Bundan dolayı değerler eğitimi, son yıllarda önem kazanan, üzerinde
önemle durulan konulardan biri olmuştur. Özellikle teknolojik gelişmelerin ve modern yaşamın ülkemizde
değer bunalımlarına ve toplumsal sıkıntılara sebep olması, değerler eğitiminin önemini arttırmıştır. Mevzu
olan bu sıkıntıları bertaraf etmenin yollarından biri de edebiyatta değerler eğitimi konusunun işlenmesi ve
değerlerin gelecek nesillere aktarılmasıdır. Bu kapsamda Türk edebiyatında önemli bir şahsiyet ve şair olan
1Öğretmen, MEB., e-posta: c.kamalak46@gmail.com

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
448 Cuma KAMALAK
Sünbülzâde Vehbi ve onun “Lutfiyye-i Vehbi” adlı eseri ele alınıp incelenmiştir. S. Vehbi’nin, Hayriyye-i
Nabi’nin etkisinde kalarak yazdığı eserde oğlu Lutfullah’a ve onun nezdinde tüm gençlere aktarmaya
çalıştığı kültürel değerler tespit edilmiştir. 18.Yy’de yazılan bu eser, bugün olduğu kadar o zaman da
yaşanan değerler bunalımını ve bazı değerlerin önemini yitirdiğini açıkça göstermektedir. Bunu gören ve
bundan rahatsız olan S. Vehbi, eserini kaleme alarak değer ve değerler eğitiminin öneminden bahsetmiştir.
“Lutfiyye-i Vehbi” adlı eserde aktarılan değerler tespitine yönelik bu araştırmada nitel araştırma
yöntemlerinden doküman incelemesi yapılarak değerler tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Değer, değerler eğitimi, Lutfiyye-i Vehbi, Sünbülzâde Vehbi, modern dünya.
1. Giriş
İnsanlar geçmişten günümüze kadar daha iyi bir toplumsal yaşam şartları
oluşturabilmek, insanlar arası ilişkileri düzenleyebilmek, bireylerin kararlarını ve
seçimlerini kontrol ederek daha az olumsuz davranışlar içine girmesini sağlamak ve
topluma uyumunu kolaylaştırmak için dürüstlük, sevgi, saygı, hoşgörü, edep, dayanışma
ve yardımlaşma, sorumluluk alma, temizlik, dini değerler, onurlu olmak gibi değerleri
kazandırmak istemişlerdir.
Modern dünyada, yaşadığımız toplumda, kendinden farklı düşündüğü ya da farklı

inançlara sahip olduğu için, hoşgörüyle karşılamayan, kendine ve başka insanlara saygı
duymayan, kendine ve başka insanlara zarar veren; dürüstlük, sevgi, saygı, hoşgörü ve
edep gibi değerleri kazanamayan insanlar vardır.Modern yaşam içinde gelişen bu menfi
davranışlar değerler eğitiminin önemini gittikçe artırmaktadır.
Bu makaledeSünbülzâde Vehbi’nin oğlu Lutfullah için kaleme aldığı “Lutfiyye-i

Vehbî”,değer ve değerler eğitimi açısından ele alınmıştır.Lutfullah’ın şahsında gençliğe
nasihatte bulunan bu eser değer ve değerlerin aktarımı konusunda önemli bir yapı taşı
olmakla birlikte, geçmişteki değer ve değerler anlayışıyla günümüzdeki değer ve değerler
anlayışı arasında kıyas yapma imkânı verecektir.Lutfullah nezlinde gençlere seslenen bu
eser günümüz gençliğine de yol göstererek değerlerine sahip çıkmasını sağlayacaktır.
2. Değer Kavramı
Bir ulusun sahip olduğu sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel değerlerini kapsayan
maddi ve manevî ögelerin bütünü (TDK, 2011) olarak tanımlanan değerler kavramı, ilk
defa Znaniecki tarafından sosyal bilimlere kazandırılmıştır. Değerin yerini kârın,
hakikatin yerini kuvvetin ve imanın yerini aklın aldığı bu dönemde insanın bütün amacı
konfor olarak göze çarpmaktadır.Bu süreçte ortaya çıkan hayatın boşluğu, amaçsızlığı ve
anlamsızlığı makineleşmeye bağlanmaktadır. Chandra, M. & ark. (1992) Değer kavramı
üzerine birçok çalışma yapılmasına rağmen ortak bir tanım yapılamamıştır. Genel bir
tanım olarak değer kavramı bireylerin neyin doğru, neyin yanlış; neyin iyi, neyin kötü
olduğu veya toplumun değer kavramlarının neler oluğunu bireylerden neler beklediğini
gösteren olgular bütünüdür.
Değerlerin ortak bir tanımı nasıl yapılamamışsa, sınıflandırılmasında ortak bir kabul
yoktur. Bu noktada Rokeach (1973) yapmış olduğu sınıflandırmada dünya üzerinde
bütün insanların 36 benzer değere sahip olduklarını öne sürmüştür. Bunları da amaç
değerler ve araç değerler olmak üzere iki sınıfa ayırmıştır. Değerlerle ilgili dikkati çeken
bir diğer sınıflandırma Schwartz tarafından yapılmış olan sınıflandırmadır. Schwartz,
Rokeach’ın belirlediği değerler üzerinde bazı değişiklikler yaparak 18 amaç, 18 vasıta

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
Lutfiyye-i Vehbi’de Aktarılan Değerler 449
değerini 10 temel değer tipinde gruplandırmıştır (Güven, 2014).Makalemiz Rokeach ve

Schwartz yaptığı çalışmalar dikkate alınarak yapılmıştır.
3. Değerler Eğitiminin Önemi
Günümüzün modern dünyasında teknolojinin gelişmesiyle ekonomik, sosyal ve kültürel

alanda gelişimde hız kazanmıştır. Modern dünyanın getirdiği yeni değerleri ise;
yardımlaşma ve paylaşma duygusu olmayan, sorumluluk alma, dürüst olma ve onurlu
olma olgusunun sadece kâr amaçlı olması; sevgi, saygı, hoşgörü ve edebin sadece
kendine saygı duyanlara ya da sadece kendisini gösterilmesini isteyen; temizliğin sadece
dış bedende kalması, dini değerlerin ekonomik değerlere tercih edilmesidir. Diğer ifade ile
insanları az mutlu edip, çok mutlu olmak; nefes almak isterken başkalarının nefes
almasına engel olmak, her şeyi kendi menfaatine kullanmayı amaçlayan bir değerler
algısı oluşturmuştur.
Modern yaşamın getirdiği gelişmeler sonucunda oluşan değerler eksikliğinde anne ve

babalara, öğretmenlere, toplumun önde gelen bireylerine geçmişten günümüze insanı
insan yapan değerlerin aktarılmasında önemli görevler düşmektedir. Bundan dolayı
toplumun önde gelenleri geleceğin mirasçısı çocuklara ve gençlere bilgi, beceri, meslek
edindirmenin yanı sıra dürüstlük, sevgi, saygı, hoşgörü ve edep, dayanışma ve
yardımlaşma, sorumluluk alma, temizlik, dini değerler, onurlu olmak gibi değerlerin
hepsini içinde barındıran “iyi insan” olmanın yolları da öğretilmelidir. “İyi insan” olan
birey toplumun huzur ve mutluluğunda, birlik ve beraberliğinde mirasına sahip çıkar.Bu
doğrultuda değerler eğitimi millet, devlet ve kültür üçlemesinin ayakta kalmasını,
yaşamasını sağlar (Özbay ve Karakuş, 2011).
4. Lutfiyye-i Vehbî
Sünbülzade Vehbi'nin oğlu Lutfullah'a öğüt tarzında olan ve ona nisbetle bu adla anılan
eser H1205 (1791) yılında kaleme alınmıştır.Nabi'nin aynı türde yazılmış Hayriyye'sinin
örnek alındığı eser pek çok pendname ve nasihatname gibi edebi olmaktan ziyade tarihi
ve içtimai bakımdan önemlidir.Vehbi, ihtiyarlıkta bir erkek çocuğa sahip olmanın
sevinciyle kaleme aldığı bu eserinde oğluna hitap ederek önce iyi bir eğitimden geçmesi
gerektiğini söyleyip ilmin öneminden bahseder ve güzel ahlakın esası olduğu için bu
konuyla kitabına başladığını (2003). Eser 15 beyitlik mukaddime kısmıyla başlayıp
toplamda 1184 beyitten teşekkül olmuştur. Fe’ilâtBilgin ün Fe’ilâtün Fe’ilün kalıbıyla
yazılan eser mesnevi tarzında yazılmış medreselerde ve rüştiyelerde o günün gençliğini
terbiye maksadıyla okutulan bir öğüt kitabı olmuştur.
5. Lutfiyye-i Vehbî’de Aktarılan Değerler
Sünbülzâde Vehbi’nin, eserinde aktardığı değerleri temelde dinî, ahlakî, sosyal, ilmi
değerlerlerdir. Oğlu Lutfullah’a bu değerlerin önemianlatmıştır.Bu değerlere sahip
olduğunda toplum beklentisine uygun, insani değerleri ön planda tutan, kâmil bir insan
olacağını vurgulamıştır.Çocuklara ve gençlere nasihat veren eserde geçen değerler ise
şunlardır:
5.1. İslam’a Dair Değerler
Sünbülzâde Vehbi’nin Lütfiye’sinde aktardığı değerlerin başında dinî değerler

gelmektedir.Bu değerler içinde Allah’a şükür, Peygambere iman, kitaplara iman, cennet

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
450 Cuma KAMALAK
inancı ve insanın yaratılışı şeklinde sıralamıştır.Ayrıca şair, oğlunun kitap ve sünnet

yolundan ayrılmamasını ister.
Ḥamd o Ḫallāḳa ki ḳıldı iḥsān

Bir avuç ṭopraġa şekl-i insān (1)
“Lütufta bulunarak bir avuç toprağa insan şekli veren O yaratıcıya şükürler olsun.”
Eyleyüp luṭf u aṭāsın ikmāl

Enbiyā itdi pey-ā-pey irsāl (6)
“Lütfunu, ihsanını tamamlamak için birbiri ardınca peygamberler gönderdi.”
Eyledi Aḥmed-i Muḫtārı resūl

Ki ide ālemi ḥaḳḳa mevṣūl (10)
“Hz. Muhammed’i (SAV) insanlığı doğruluğa ulaştırması için elçi kıldı.”
Var iken rāh-ı kitāb ü sünnet

Eyleme ġayrı ṭarḳe bîat (242)
“Kitap (Kur’an) ve sünnet yolu varken başka yola bağlanma/girme.”
Ṣıḥḥatiñ şükri ʿibādet itmek

Ḫastalar ḥāline şefḳat itmek (595)
“Sıhhatin şükrü, ibadet etmek ve hastalara şefkat göstermekle olur.”
5.2. İlim Öğrenmek ve İlim Öğretmenin Faydası
Sümbülzade Vehbi’nin eserinde, dini değerlerden sonra ele aldığı ilk konu kutsal olan
ilimlerin fazileti ve ilim hakkındadır.Şairin ilim değerine yaptığı vurgu, “Der-Feżâil-i İlm-i
Şerìf”başlığı altında ilim öğrenmenin ve âlim olmanın şerifi, fazileti, peygamberlere
mirasçı olması konusunda bunun ne büyük bir veraset, ne büyük bir zenginlik olduğunu
değinmiştir.Ayrıca Vehbi eserinde her ilmi ayrı ayrı değinerek faydalı olan ilimler ve
faydasız ilimlerden bahsetmiştir. Eserde geçen ilimler tıp, felsefe, mantık, karşılıklı
konuşma adabı, geometri, yıldız ilmi, remil, cifr, tabir ilmi, tılsımlı dua, sihir ve muska,
kimya, simya, ta’vir, kırtasiye, ihfa, tasavvuf, musiki, feraset, edebiyat, tarih, siyer, şiir ve
inşa, muamma, güzel yazı, tavla ve satranç gibi ilimlerden bahsetmiştir.
İlm ü irfān sebeb-i rifatdir

Âlim olmaḳ ne büyük devletdir (44)
“İlim ve irfan, büyük rütbelere yükselme sebebidir.Âlim olmak büyük bir devlettir.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
Enbiyā vāri i olmuş ulemā

Añla kim bu ne verāet ne ġınā (46)
“Âlimler peygamberlerin mirasçısı sayılmıştır.Bunun ne büyük bir veraset, ne büyük bir

zenginlik olduğunu anla.”
Kesr ü noḳṣān viremez beẕl ü seref

Yoḳdur anda ḫaṭar-ı maḥv u telef (54)
“(İlim) israf etmekle, etrafa saçmakla eksilmez.Onda yok olma tükenme tehlikesi yoktur.”
Oḳu üslūb-ı ḥekm üzre hemān

Fenn-i teşr ḥe de eyle im’ān (83)
“Anatomi ilmini de iyice araştırarak hekim usulüne göre tıp ilmini öğren.”
Postı ṣırtında gezer ḥayvānıñ

İlmi ṣadrında olur insānıñ (525)
“Hayvanın postu sırtında; insanın ilmi göğsünde olur.”
5.2. Saygı
Değeri, üstünlüğü, yaşlılığı, yararlılığı, kutsallığı dolayısıyla bir kimseye, bir şeye karşı
dikkatli, özenli, ölçülü davranmaya sebep olan sevgi duygusu, hürmet, ihtiram (TDK,
2011) olarak tanımlanmıştır. Sünbülzâde Vehbi, oğluna nasihat ederken saygı değerinin
alt başlığında Hz. Ali’ye nispet edilen “Bana bir harf öğretenin kölesi olurum.” sözü gereği
hocalara ve ilme saygı gösterilmesi gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca şair, hocaya saygının
dışında büyüklere saygı; soyu temiz, edepli, ağırbaşlı, namuslu kişilere saygı, anne ve
babaya saygı göstermek gerektiğini belirtmiştir.
Ḫˇāceñe eyle be-ġāyet taʿẓ m

Ḥaḳḳ-ı üstād ʿaceb emr-i ʿaẓ m (66)
“Hoca hakkı önemli bir husustur, bu sebeple hocana çok fazla saygı göster.”
Ḥarf-i pür-nükte-i “men ‘allemeni”

Añladır ḳıldıġını bende seni (67)
“İnce manalarla dolu “men allemeni” sözü, seni hocaya nasıl köle kıldığını (hocaya neden
saygı göstermen gerektiğini) anlatır.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
452 Cuma KAMALAK
İḥtirām eyle şerfü’n-nesebe

Ṣāḥib-i ‘ırż u vaḳār u edebe (463)
“Soyu temiz, edepli, ağırbaşlı, namuslu kişilere saygı göster.”
Eyle prānı be-ġāyet tevḳ r

Seni de pr ide ol Rabb-i ḳad r (540)
“İhtiyarlara çok fazla saygı göster; (bir gün gelir) kudret sahibi Allah seni de ihtiyarlatır.”
Peder ü mādere eyle taʿẓ m

Yaʿni ifrāṭla eyle tekr m (541)
“Anne ve babaya saygı göster, yani son derece saygı ve ikramda bulun.”
Bilesin ed’iye-i ümm ü ebi

Oldı mānende-i da’vāt-ı Neb (545)
“Bilmelisin ki, anne ve babanın duasını almak Peygamber’in duasını almak gibidir.”
5.4. Hoşgörü ve Edep
Her şeyi anlayışla karşılayarak hoşgörülü davranma (TDK, 2011) olarak tanımlanan hoşgörü kavramı,
insanlar arasındaki birlik ve beraberliğin sağlanmasında en önemli değerlerden biridir.Hoşgörü değerinin alt
başlıkları, başkalarına karşı hoşgörü, merhamet, alçakgönüllülük, öfke kontrolü, empati'dir. İncelenen her iki
eserde de hoşgörü değerinin özellikle başkalarına karşı hoşgörü, merhamet ve alçakgönüllülükte
yoğunlaştığıazda olsa öfke kontrolü, merhamet ve empatiye yer verildiği gözlenmiştir.
Baḥ-i ʿilm eyle be-vech-i ādāb

Ṭarılup maġlaṭaya itme şitāb (103)
“İlim bahsini edebine, usulüne uygun yap, kafa karıştıran saçma sapan sözlere darılıp
acele etme.”
Ḫaṣmıñı eyler iseñ de ilzām

Yine taṭy bine eyle iḳdām (104)
“Düşmanını sustursan, cevap veremez hâle getirsen bile yine de gönlünü hoş tutmaya
gayret et.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
Bed-zebān olma nigū-güftār ol

Ḳavl-i leyyin ile b -āzār ol (386)
“Kötü dilli (ağzı bozuk) olma, güzel sözlü ol, yumuşak sözlerle kırmadan konuş.”
Dāʾimā ḫalḳa tevāżuʿ göster

Rūy-ı dil ṭavrını herkes ister (475)
“Halka her zaman alçakgönüllülük göster, yumuşak yüzlü olmayı herkes beğenir.”
5.5. Sorumluluk
Kişinin kendi davranışlarını ya da kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın
sonuçlarını üstlenmesi, mesuliyet alması (TDK, 2011)’dır.Sorumluluk değeri sayesinde
toplumsal hayatta dirlik ve düzenlik sağlanır.Sorumluluk sahibi olan insan, yapması
yapmaması gerekenler konusunda inisiyatif kullanarak kendiliğinden harekete
geçer.Sorumluluk sahibi olmayan birey ise bu özelliğinden dolayı toplum içerisinde hakir
görülür.Lutfiyye’de bu konuya değinen şair, oğlunun sorululuk sahibi biri olmasını ister.
İḳtiṣād üzre gerek yaʿni seḫā

Olmaya vāṣıl-ı ṭavr-ı süfehā (641)
“Cömert kişi de tutumlu olmalıdır, sefih kişiler gibi malını parasını israf etmemelidir.”
Māl-ı mevcūdı idüp maḥv u hebā

Yaḳışur mı giyesin ṣoñra ʿabā (643)
“Mevcut malını boş yere harcayarak tüketip sonra aba giymek sana yakışır mı?”
Bılıcaḳ ehline eyle keremi

Ḫalḳa b-hūde ṭaġıtma diremi (654)
“Ehlini bulursan ona ikram et, paranı halka boş yere dağıtma.”
Külfet-i deyne de olsañ mecbūr

Ḳılma vaḳtiyle edāsında ḳuṣūr (747)
“Borç almaya mecbur olursan vaktinde ödemede kusur etmeyesin.”
Ehl-i dîne yaḳışur ol ḫaṣlet

Ki ide deynin edāya himmet (750)
“Dindar kişiye borcunu ödemek için gayret etmek, çalışmak yakışır.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
454 Cuma KAMALAK
Eyü gün dostı ile yār olma

B -vefā nākese ġam-ār olma (928)
“İyi gün dostlarıyla arkadaş olma, vefasız, insaniyetsiz kişiler için de gam çekme.”
5.6. Dürüstlük
Toplum içerisinde yaşayan bireyler arasında birlik ve beraberliğin sağlanmasının yolu

bireylerin birbirlerine güvenmelerinden geçer.Güvenin inşası için de en önemli husus
insanların birbirlerine karşı dürüst davranmalarıdır.Dürüstlük değerinin alt başlıkları,
doğruluk, adalet, verdiğin sözde durma, riyakâr olmama olmak şeklinde sıralanır.
L k bir zāhid-i sālūs olma

Ḫalḳa sıḳlet ile kābūs olma (376)
“Sakın ikiyüzlü bir zahit olup bir kâbus gibi halka sıkıntı verme.”
D n-fürūş olma ṣaḳın ṣatma riyā

Būriyā üzre ḳalursañ farżā (377)
“Hasır üstünde yatsan bile sakın dindarlık taslayıp riyakârlık yapma.”
Vaʿd luṭf eyler iseñ az eyle

L k mevʿūdıñı incāz eyle (571)
“Söz vereceksen, az ver, fakat verdiğin sözü mutlaka yerine getir.”
5.7. Yardımlaşma ve Dayanışma
Toplumda birlik ve beraberliğin sağlanmasında en önemli değerlerden biride yardımlaşma

ve dayanışmadır.Bu değer içerisinde iyilik yapmak, fakiri fukarayı doyurma, zengine
hürmet etme, dayanışma, komşuluk ilişkileri gibi alt başlıklar yer almaktadır.
Fuḳarāya idesin inʿāmı

Müstaḥaḳḳa ḳılasın ikrāmı (594)
“Fakirlere, ihtiyaç sahiplerine ihsan ve ikramda bulunasın.”
Dişden artar dimeden aṣl-ı merām

Eylemekdir fuḳarāyı iṭʿām (600)
“Dişten artar” sözünün gerçek anlamı fukarayı doyurmaktır.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
L k inʿāma sezādır o faḳ r

Ki ḳalup dest-i żarūretde es r (676)
“Esas verilmesi gereken fukara, yokluk eline esir olandır.”
Sedd ü bend eyleme bāb-ı dārı

Tā ola cārıña luṭfuñ cār (1027)
“Evinin kapısına set çekme ki komşuna yardımın dokunsun.”
5.8. Temizlik
Sağlık açısından son derece öneme sahip olan temizlik, küçük yaşlarda çocuklara
kazandırılması gereken alışkanlık ve değerlerden biridir.Vehbî, eserinde iki tür
temizlikten bahsetmektedir.İlki beden ve elbise temizliğidir.İkincisi ise gönül ve zihin
temizliğidir.Beden ve elbise temizliği su ile yapılabilir ama gönül ve zihin temizliğinin ise
tasavvuf ilmi öğrenerek ve okuyarak yapılabileceğinden bahsetmektedir.Tasavvuf ilminin
kalbi temizleyeceğini, zihni berraklaştıracağını söylemektedir.Tasavvuf ehli olanların
gerçeği bulan, hâl ehli kişiler olduğunu, bunlara dil uzatılmaması gerektiğini söyleyerek
oğlunun tasavvuf okumasını ister.
Hem ʿaraḳ oldı muḳaṭṭar c fe

Ṣanma kim anı muṭahhar c fe (104)
“İçki damıtılmış bir pisliktir, onu pisliği temizleyici sanma.”
Oḳusañ ilm-i taṣavvuf ne żarar

Pāk bil taṣfiye-i bāṭın ider (197)
“Tasavvuf ilmini okusan ne zararı var, gönül rahatlığıyla bil ki iç dünyanı temizler.”
Ḳavm-i ṣūfiyyedir ehl-i taḥḳ ḳ

Dil-i ṣāf leri deryā-yı ʿam ḳ (199)
“Gerçeği bulanlar tasavvuf ehli olanlardır, onların saf gönülleri derin denizler gibidir.”
Her sözüñ aṣlını idrāk eyle
Ẕihniñi daġdaġadan pāk eyle (293)
“Her sözün aslını/özünü anlayarak zihnini gürültü patırtıdan temizle.”
Ehl-i māna neẓāfet lāzım

Cāmede yaʿni ṭahāret lāzım (486)
“İnanan kişiler için temizlik lazımdır, yani elbisesinin temiz olması gerekir.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
456 Cuma KAMALAK
Giyme süfliyyet ile kirlü libās

Pāk evāba naẓar eyler nās (487)
“İnsanlar temiz elbiseye bakar, bayağı bir vaziyette kirli elbise giyme.”
Sîneñi āyineveş ṣāf eyle

Bu ne ṣūret görüp inṣāf eyle (710)
“Kalbini ayna gibi temiz tut, bu nasıl bir iştir bak da insaf et.”
5.9. Tevekkül
İşi Allah’a bırakıp kadere razı olma (Devellioğlu, 2008); her şeyi Allah’a bırakma, Allah’tan
bekleme, kadere boyun eğme (TDK, 2011) olarak tanımlanantevekkül, hedefe, ulaşmak
için maddi ve manevi sebeplerin hepsine yaptıktan sonra Allah’tan gelene razı olup
Allah’a bırakmak demektir.Tevekkül, İslam inanç dairesinde Müslümanların kadere olan
inançlarının doğal bir sonucu olup, tevekkül sahibikişiAllah’a kayıtsız şartsız (belâ
diyerek) teslim olmasıdır. Bu teslimiyet, tembellik veya çalışmamak anlamında değil,
aksine daha çok çalışıp çıkan sonucun en hayırlısı olduğu inancıdır. Kısaca Allah’ın o
sebeplerin müsebbibi olduğudur. Sünbülzâde Vehbi tevekkül konusunda, oğluna Allah’a
tevekkül etmesini, feyzine sığınmasını, her şeyin Allah’tan geldiğine inanmasını ve Allah’a
tevessüle başvurmasını ister.
Dāʾimā Ḥaḳḳa tevekkül eyle

Feyż-i Bārye tevessül eyle (582)
“Daima Allah’a tevekkül ederek, O’nun feyzine sığın.”
Gerçi esbāba teşebbü lāzım

İʿtiḳādıñ ola ammā cāzim (586)
“Rızkın Allah’tan olduğuna kati şekilde inanarak sebeplere başvurmak lazım.”
İşleriñde mütevekkil olagör

Rāh-ı Haḳḳa mütevessil olagör (959)
“İşlerinde tevekkül sahibi ol, Allah yoluna tevessül et/başvur.”
5.9. Onurlu Olmak
İnsanın kendisine karşı duyduğu saygı, şeref öz saygı, haysiyet izzetinefis (TDK,
2011)’dir.Tanıma uygun olarak Vehbi’nin eserinde onurlu olmanın da bir değer olarak
karşımıza çıktığını görmekteyiz.Oğluna kanaatkâr olması yönünde telkinlerde bulunan
şair, bir taraftan da onurlu olması konusunda nasihatlerde bulunmaktadır. İşini doğru
yapmasını, nefsine ve arzularına yenilmemesini tembih eder. Arzuların kök salmış hurma
ağacına benzediğini hiç kimsenin bu arzularını yenebileceğini düşünmemesini nasihat

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
eder. Nefsi terbiye etmenin en iyi yolunun ise kişinin tevazuyu elden bırakmadan Allaha’a
sığınması ile olacağını belirtir.
Olma sen taḫta vü ṭaş naḳḳāşı

İtseler de seni taḫta başı (342)
“Seni tahta başı yapsalar da sen tahtaya ve taşa yazan yazıcılardan (nakkaşlardan) olma.”
Olmaya kim nefs ü hevāya maġlūb

Olasın nezd-i Ḫudāda maḥbūb (369)
“Nefsine ve arzularına yenilme ki Allah katında sevilen bir kul olasın.”
Setr ider ʿaybını insānıñ hep

Ne güzel cāme imiş evb-i edeb (494)
“İnsanın ayıbını örten terbiye elbisesi ne güzel elbisedir.”
Rişte-i naḫl-i kühen-sāl-miāl

Kökleşür ḥırṣla ṭūl-i āmāl (631)
“Tükenmez arzular, her tarafa kök salmış yaşlı hurma ağacı gibi kökleşir.”
5.10. Çalışkanlık
Alanında başarılı olmak isteyen her insanın ön şartı çalışmaktır.Hiçbir insan çalışmadan,
emek harcamadan, çaba sarf edip, gayret göstermeden başarılı olamaz.Toplumlarda
bireyler gibidir.Çalışmadan başarılı olamaz.Bununda ön şartı belli bir çalışma kültürüne
sahip olmaları gerekir. Çalışma ahlakı ve kültüründen uzak toplumlar geri kalmaya
mahkûmdurlar. Çalışmak, bir toplumun gelişmişlik düzeyine etki eden en önemli
etkenlerden biridir. Eserde ise Sünbülzâde Vehbi çalışmayı ve çalışkanlık değerine önem
vermiş, oğlunun ve gençlerin çalışmasını gayret etmesini istemiştir.
Şiʿr vehb-i İlah ammā

Saʿyile kesb olunurmuş inşā (749)
“Şiir Allah vergisidir amma inşa (nesir) çalışmakla elde edilir.”
Ehl-i dine yaḳışur ol ḫaṣlet

Ki ide deynin edāya himmet (750)
“Dindar kişiye borcunu ödemek için gayret etmek, çalışmak yakışır.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
458 Cuma KAMALAK
5.11. Merhamet
Bir kimsenin veya bir başka canlının karşılaştığı kötü durumdan dolayı duyulan üzüntü,
acıma (TDK, 2011), şefkat gösterme, acıma; birini esirgeme (Devellioğlu, 2008)’dir.
Değerler eğitimi kapsamında merhamet değeri, toplumun her kesimine özellikle çocuklara
ve gençlere verilmesi gereken değerlerin başında gelir. Acıma ve şefkat duygusu olamayan
bir toplum zalimleşir ve kendini yok eder. Toplumun ayakta kalması için Lütfiye-i
Vehbi’de şair, merhamet konusunu işlemiştir.Merhamet değeri kapsamında azası eksik
olanlara, çocuklara,ihtiyaç sahiplerine, zor durumda olanalara merhamet ve şefkatle
yaklaşmasını ve yaptığı iyiliği başlarına kakmamasını ister.
Ḳılma noḳṣān-ı vücūda ḫande

Yoḫsa ma’yūb olursun sen de (498)
“Azası eksik olanlara gülme, yoksa sen de bir gün kusurlu olursun.”
Çünki inṣāf imiş nıṣfü’dd n

Munṣif ü muʿtedil ol ḫayra ḳar n (502)
“Hayra yakın olmak için insaflı ve yumuşak huylu ol.Çünkü insaf dinin yarısıymış.”
Ṣıḥḥatiñ şükri ʿibādet itmek

Ḫastalar ḥāline şefḳat itmek (595)
“Sıhhatin şükrü, ibadet etmek ve hastalara şefkat göstermekle olur.”
İmtinān itme ʿıyāle ḥaẕer it

Raḥm u şefḳat ile ḥüsn-i naẓar it (972)
“Yaptığın iyiliği çoluk çocuğunun başına kakmaktan sakın, onlara merhametle ve şefkatle
yaklaş.”
5.12. Kanaat (Tokgözlülük)
Çocuklara kazandırılması gereken diğer bir değerde kanaat değeridir.Kanaat sahibi

olmayan, açgözlü insanın mutlu olması mümkün değildir.Sınır tanımayan tüketim
çılgınlığının ve bilinçsiz harcama toplumu fakirleştiren yoksullaştıran bir olgudur.Modern
dünyaki bu gruplaşma, hırs ve açgözlülük konusunda çocuklar ve gençlere kanaatkâr
olma, paylaşma, yardım gibi toplumu ayakta tutan değerler verilmelidir.Şair bu konudu
oğluna ve gençlere nasihatlerde bulunmuştur.
Rızḳ-ı maḳsūma ḳanāʿatdir ehemm

Hemm-i dirhem ile olma der-hem (754)
“Mühim olan taksim edilmiş rızka kanaat etmektir, para kaygısıyla mustarip olma.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
Sen hemān ḳısmetiñe ol ḳāniʿ

Olamaz rızḳa kimse māniʿ (755)
“Sen kısmetine kanaat et, kimse senin rızkına engel olamaz.”
5.13. Misafirperverlik
Cömertlik ve misafirperverlik geçmişten günümüze Türk toplumlarının en önemli

değerlerinden biri olarak toplumsal yasamda yer almaktadır (Deveci, vd. 2013).Lutfiyye-i
Vehbi'de oğlu Lutfullah’a misafirperver olması gerektiğini vurgulayan şair, gelen misafire
izzet-ikramda kusur etmemesi, yüzünü ekşitmemesi, samimiyet ve sevgi göstermesini
nasihat etmiştir.Gelen misafirin Alla'ın misafiri olduğunu söyleyerek ona göre
davranmasını gerektiğini söylemektedir.
Şükri fā ile ḫoş-evṣāf ol

Beẕl-i niʿmet iderek miżyāf ol (598)
“Verilen nimete şükredip iyi isim yap, misafir ağırlayarak bol bol ikramda bulun.”
İdegör ḫāneñe gelse mihmān

Süfreñi ḫˇān-ı Ḫallü’r-Raḥmān (601)
“Evine misafir gelirse sofranı Halil İbrahim sofrasına çevir.”
Şarṭ-ı ikrāma riʿāyet eyle

ʿArż-ı iḫlāṣ u muḥabbet eyle (602)
“İkramda eksik bir şey bırakma, samimiyetini ve sevgini göster.”
Yaḳışur mı edeb-i insāna

Turş-rū gösterile mihmāna (603)
“Misafire ekşi surat gösterilmesi insan terbiyesine yakışır mı?”
5.14. Kötü Alışkanlıklardan Uzak Durmak
Kötü alışkanlıklardan uzak durmanın önemi bilen Sümbülzade Vehbi “Der-Taḥẕīr Ez-
Mükeyyifāt”başlığı altında, içki içmenin, esrar, eroin, afyon ve kokain kullanmanın
zararlarından bahsetmektedir.Ayrıca kumar gibi kötü alışkanlıkarında içkiyle başlıdığını
vurgulamıştır.Oğlu nezlinde gençliği seslenen şair bu kötü alışkanlıkların gençleri yok
edeceğini söyleyerek bu gibi davranışlardan uzak durmasını nasihat etmiştir.
Ḥıfẓ idüp dāʾireñi ve’l-ḥāṣıl

Olma pek ẕevḳ ü ṣafāya māʾil (1092)

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
460 Cuma KAMALAK
“Evini bu gibi şeylerden koruyarak zevke sefaya meyletme.”
Cām-ı ʿişret ile medhūş olma

Cemʿ idüp ʿaḳlıñı bî-hūş olma (1093)
“İçki içerek kendinden geçme.Aklını başına topla, deli olma.”
Ey oġul ümm-i ḫabāidir mey

Fısḳı tevlde sebeb pey-der-pey (1097)
“Ey oğul, içki kötülüklerin anasıdır, yavaş yavaş hak yoldan çıkmaya, isyana sebep olur.”
Ne belādır hele berş ü efyūn

Ki ider ādemi süst ü mecnūn (1111)
“Hele afyon ve afyon şurubu çok kötü bir şeydir, insana delilik ve tenbellik hâli verir. “
Beng ketm eyleyemez esrārın

Ş re-keş ṭatlu ṣanur güftārın (1112)
“Esrarkeş sırlarını saklayamaz, şıra içenler tatlı konuşuyorum sanırlar.”
5.15. Güvenilir Olmak (Emin Olunmak)
Kur’an-ı Kerim’de de güvenilir ve elçi (peygamber) kelimeleri, “gerçek şu ki, ben size
gönderilmiş güvenilir bir elçiyim” (Kur’an-ı Kerim, şuara suresi, 107, 125, 143, 162, 178.)
ayetlerinde sık sık kullanılan güvennilir olmak toplum ve din için en önemli değer
yargılarından biridir (Şener, 2007). Güvenilir olmak zor kazanılan, uzun sürede elde
edilen bir davranış olmasına rağmen en ufak hatada da kaybedilen bir davranıştır.
Sünbülzâde Vehbi bu değeri, Der-İncâz-ı Vaʿdincelemesine rağmen ara ara başka
başlıklar altında da vermiştir.
Ne saʿādet saña ṣādıḳ diyeler

İʿtimād itmege lāyıḳ diyeler (396)
“Sana doğru ve güvenilir bir kişi demeleri ne büyük mutluluktur.”
Vaʿd luṭf eyler iseñ az eyle

L k mevʿūdıñı incāz eyle (571)
“Söz vereceksen, az ver, fakat verdiğin sözü mutlaka yerine getir.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
Vaʿd-i ʿarḳūb degildir merġūb

Ṣoñra ḫulfiyle olursun maḥcūb (572)
“Yalan yere söz vermek hoş değildir, (sonra) sözünde durmamak seni mahcup eder.”
Arayan ehl-i emānet bulamaz

Kimse erbāb-ı ṣadāḳat bulamaz (915)
“Güvenilir, sadakat sahibi bir insanı arasan da bulamazsın.”
Müsteşārıñ ola ammā ki emîn

Ṣāḥib-i tecrübe vü ṣāḥib-i dîn (950)
“Lakin danıştığın kişi güvenilir, tecrübeli ve dindar olmalıdır.”
5.16. Alçakgönüllülük
Lutfiyye-i Vehbi'de karşımaza çıkan diğer bir değer yargısı, sözlüklerde, kendi değerini
olduğundan aşağı gösteren, başkalarını küçük görmeyen, büyüklenmeyen (kimse),
mütevazı(TDK, 2011) şeklinde karşılık bulan ve kibir ve gururun karşıtı olan
alçakgönüllülüktür. Şair bu değer yargısını “Der-Tevâżu ve Der-Ḥilm ü İnṣâf”başlıkları
altında ele almıştır. Sünbülzâde 'ye göre huyca mütavazi, alçakgönüllü olan kişiler
rütbece en üst mertebede olan kişilerdir.
Dāʾimā ḫalḳa tevāżuʿ göster

Rūy-ı dil ṭavrını herkes ister (475)
“Halka her zaman alçakgönüllülük göster, yumuşak yüzlü olmayı herkes beğenir.”
Mütevāżıʿ olanıñ Rabb-i ref

Rütbe vü ḳadrini eyler terf (476)
“Yüce Allah mütevazı olanın mertebesini, değerini yükseltir.”
Çünki inṣāf imiş nıṣfü’dd n

Munṣif ü muʿtedil ol ḫayra ḳar n (502)
“Hayra yakın olmak için insaflı ve yumuşak huylu ol. Çünkü insaf dinin yarısıymış.”
Ṣıfat-ı ḥilme çalış olma ġażūb

Ḥaḳ seni ḳılmaya tā kim maġżūb (503)
“Öfkeli olma, yumuşak huylu olmaya çalış ki Allah seni gazabına uğratmasın.”

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
462 Cuma KAMALAK
6. SONUÇ
Toplumların, milletlerin ortaya koyduğu edebiyat ve edebi eserler, o milletin kültür

birikiminin teşekkülüdür. Müteşekkil bu eserler sosyal, dini ve ahlaki değerlerin
oluşmasına ve nesilden nesile aktarılarak toplumların ve milletlerin ayakta kalmasını
sağlar. Edebiyatımızda önemli bir yere sahip olan Lutfyye-i Vehbi adlı nasihat kitabı
yazıldığı dönemi ve ondan sonraki dönemleri etkilemiştir.
Çalışmamıza konu olan bu eserdedeğerler ve değerler eğitimi açısından incelendi. Yapısı

ve yazılış amacı itibarı ile nasihat kitabı olan bu eser günümüzde ve gelecekte de geçerli
olacak olan değerleri aktarmaktadır. Nasih olan bu esergünümüzdeki bireylerin bu
dünyadaki hayatı ve ölümden sonraki hayatı düzenlemeye yönelik değerleri yansıtır.
Nasihat kitabının asıl hedefi çocuklardan ziyâde gençlerdir. Eserde toplumsal, ekonomik,
ahlaki ve dini değerler yer almaktadır. Eserde siyasi değerler yer almamakla beraber
devlete karşı sorumluluklardan bahsedilmiştir. Lutfiyye-i Vehbi değerlerin öğretilmesi
konusundan ziyade eserde değerlerin kendisi verilmiştir. Verilen bu değerler toplumsal
düzeni koruyan, muhafazakâr, gelenekçi değerler olarak değerlendirilebilir. Bu
muhafazakâr değerler toplumun oluşturduğu ortak aklın sonucudur. Vehbî, eserde çeşitli
ilim ve sanat dalları ve bu ilimlerle uğraşanların hâllerini eleştirel bir bakış açısıyla
vermiştir. Eserde şair uyulması gereken genel edep kurallarını, ahlak bakımından
gözetilecek değerleri ve bu değerleri gelecek nesillere nasıl aktarılacağına belirtmeye
çalışmıştır. Eser besmeleyle başlar. Allah’a hamd, Hz. Muhammed’e ve diğer
peygamberlere salâvat edip onlarla birlikte kurtuluşa ermeyi dilediği 15 beyitlik
mukaddimeden sonra asıl konuya girmiştir. Mukaddimeden sonra şair, oğlu Lutfullah’a
neyi yapıp neyi yapmaması hususunda nasihat etmiştir. Eser geçen nasihat ve değerlerin
manzum şekilde yazılmış olması eserin ahenkli ve kalıcı olmasının yanında eseri direkt
muhatap haline getirmiştir. Gözünün nuru, gönlünün neşesi, ömrünün varı olan
Lutfullah ahir ömründe Allah’ın ona bahşettiği bir lütuftur, bundan dolayı ne kadar
şükretse azdır. Lutfullah, soyuna layık bir evlattır, nasihate ihtiyacı yoktur ama şair, bir
baba olarak nasihat etmeyi görev bilir. Bu sebeple bu kitabı yazdığını ve adını Lutfiyye-i
Vehbî koyduğunu söyler. Bu minval üzere yazılmış birçok eser olduğundan ve bunlardan
birinin de Nâbî’nin “Hayriyye”si olduğundan bahisle kendinden bir asır önce yazılmış
Hayriyye ile Lutfiyye’yi kıyaslar. Ona göre, Hayriyye manalarla dolu öğüt kitabıdır fakat
Nâbî sözü fazla uzatmış, uzun uzadıya anlatmıştır. Lutfiyye ise, söylenmesi gereken ne
varsa özet hâlinde söylenmiş derli toplu bir kitaptır. Bu sebeple oğluna, babasının
sözlerinin değerini anlamasını tavsiye eder(Alıcı, 2011). Şair, bu nasihatlerden sonra
ilmin önemine değinir. İlmin babadan oğula geçemeyeceğini, âlim olmanın büyük bir
devlet/zenginlik olduğunu, âlimlerin peygamberlerin varisleri olduklarını söyler. Mal ile
ilmi eş tutmaması gerektiğinden bahisle bu ikisini kıyaslayarak zenginliğin gelip geçici,
ilmin ise ebedi olduğunu, ilmin özelliklerinin anlatılmakla bitmeyeceğini, hadislerde de
âlimlerin önemine değinildiğini belirterek oğlunu âlim olmaya yönlendirir (Alıcı, 2011). S.
Vehbi eserde değer eğitiminin nasıl verilmesi gerektiği üzerinde durmamıştır. Ancak şair
toplum için önemli olan değerleri belli bir sıraya göre vermiştir. Moderniznin etkisinde
birçok değerin kaybolduğu, yok olduğu dünyamızda değer ve değerler eğitimi açısından
bu eser önemli bir eserdir. Türk edebiyatında geçen değerler Lutfiyye-i Vehbi adlı eserde
aktarılan değerler sınırlı değildir. Yapmış olduğumuz bu çalışmada sadece Lutfiyye-i
Vehbi adlı eserle sınırlı olduğu için değerler bu eserdekilerle sınırlandırılmıştır. Eserde
geçen değerler ise seçilerek çocukların ve gençlerin eğitimi için verilmiştir. Temennimiz o
ki eserde geçen değerler bugünkü gençlere ve gelecek nesillere aktarılarak toplumun
millet olma hafızasını her zaman dinç tutması ve yararlanacağı bir kaynak olmasıdır.

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
KAYNAKLAR
Akün, Ö. F. (1993). Sünbül-zâde Vehbî. İslâm Ansiklopedisi, C: 11, İstanbul: MEB

Yayınları.
Akyüz, Y. (2013). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Alıcı, G.T. ( 2011). Lutfiyye-i Vehbi. Kahramanmaraş: UkdeYayınları.
Alıcı, L. vd. (2009). Türk edebiyatında Maraşlılar. Kahramanmaraş: Ukde Yayınları.
Aras, G. (2014). İnsan ve toplum: Edebiyat ve değerler eğitimi. Akademik Bakış Dergisi,
sayı 44, Uluslar Arası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, ISSN:1694-528X İktisat
ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası; Kırgız – Türk Soyal Bilimler Estitüsü,
Celalabat–KIRGIZİSTAN, JEL KOD: M-
YU,ID:48K:444,http://www.akedemilbakis.org.
Bilgin, A. A. (2003). "Lutfiyye" TDVİA. [Elektronik Sürüm]. C.27. s. 236-237. İstanbul.
Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem

Yayıncılık.
Chandra, M. ve ark.(1992). İnsan ve teknoloji. Çev.: Taha Kılıç. İstanbul: İnsan Yayınları.
Deveci, H., Belet, D., Türe, H. (2013). Dede Korkut hikâyelerinde yer alan değerler.
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.esosder.org Electronic Journal of Social
Sciences ISSN:1304-0278 Yaz-2013 Cilt:12 Sayı:46 (294-321) Summer-2013
Volume:12 Issue:46.
Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi

Yayınları.
Gökçe, O. (1994). Türk gençliğinin sosyal ve ahlakî değerleri. Ata Dergisi. Konya: Selçuk
Üniversitesi Yayınları, s. 131-139.
Güçlü, M. (2015). Türkiye’de değerler eğitimi konusunda yapılan araştırmalar.

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social
Research, Cilt: 8 Sayı: 38 Volume: 8 Issue: 38 Haziran 2015 June 2015.
www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581.
Güven, A. Z. (2014). Türk efsanelerinin değerler eğitimi bakımından incelenmesi. Mustafa

Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Mustafa Kemal University
Journal of Graduate School of Social Sciences Yıl/Year: 2014, Cilt/Volume: 11,
Sayı/Issue: 26, s. 225-246.
Güven, A. Z. (2014). Gülistan ve Bostan adlı eserlerin değerler eğitimi bakımından

incelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages,
Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 9/6 Spring 2014, p. 505-517,
Ankara-Turkey.
Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk
Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-475.

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464
464 Cuma KAMALAK
Kırkkılıç, H. A. (2009). Oğullara Öğütler Nabi’nin Hayriyesi ve Sünbülzade Vehbi’nin

Lütfiyesi. Şair Nâbî Sempozyumu, Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler
Müdürlüğü, Şanlıurfa.
Özbay, M. ve Tayşi, E. K. (2011). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe öğretimi ve değer

aktarımı açısından önemi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi / 2011 Cilt: 1, Sayı: 1,
21-31.
Sakaoğlu, N. (1996). Lütfiye-İ Vehbî'de (18.Yy) çocuk eğitimiyle ilgili görüşler. Çocuk
Kültürü. 1.Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü
Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, No:1.
Sucu, A. Ö. (2014). 14. Yüzyıl Mesnevisinde ilim ve ahlaka verilen önem. Hitit Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 7, Sayı 2, ss. 513-523.
Şener, H. (2007). Hayriyye-i Nâbî’de aktarılan değerler. Turkish Studies, International

Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume
8/1, Winter, 2501-2524.
Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe sözlük (6. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yalçın, S. K. ve Şengül, M. (2004). Dede Korkut Hikâyeleri’nin çocuk eğitimi açısından

öne sürdüğü değerler ve ortaya çıkarmak istediği tip üzerine bir değerlendirme.
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (12), 209-223. 23 Kasım 2011,
http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt14/sayi2/203-224.pdf .
Yazıcı, K. (2009). Değerler Eğitimi’ne Genel Bir Bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19,
499-522. 26 Kasım 2011, http://www.tubar.com.tr/TUBAR%20DOSYA/pdf
/2006BAHAR/19.31.kubilayyazici.s.499522.pdf.
Yazıcı, M. (2013). Toplumsal değişim ve sosyal değerler. Turkish Studies - International

Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volum,
8/8 Summer 2013, p. 1489-1501, Ankara-Turkey.

Volume 4/4 Winter 2016 p. 447/464

International Journal Of: Value Transferred From Lutfiyye-İ Vehbi

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

International Journal Of: Value Transferred From Lutfiyye-İ Vehbi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

International Journal of Language Academy

ISSN:2342-0251 Article History:

1Öğretmen, MEB., e-posta: c.kamalak46@gmail.com

International Journal of Language Academy

Modern dünyada, yaşadığımız toplumda, kendinden farklı düşündüğü ya da farklı

Bu makaledeSünbülzâde Vehbi’nin oğlu Lutfullah için kaleme aldığı “Lutfiyye-i

International Journal of Language Academy

değerini 10 temel değer tipinde gruplandırmıştır (Güven, 2014).Makalemiz Rokeach ve

3. Değerler Eğitiminin Önemi

Günümüzün modern dünyasında teknolojinin gelişmesiyle ekonomik, sosyal ve kültürel

Modern yaşamın getirdiği gelişmeler sonucunda oluşan değerler eksikliğinde anne ve

5. Lutfiyye-i Vehbî’de Aktarılan Değerler

5.1. İslam’a Dair Değerler

Sünbülzâde Vehbi’nin Lütfiye’sinde aktardığı değerlerin başında dinî değerler

International Journal of Language Academy

inancı ve insanın yaratılışı şeklinde sıralamıştır.Ayrıca şair, oğlunun kitap ve sünnet

Ḥamd o Ḫallāḳa ki ḳıldı iḥsān

Eyleyüp luṭf u aṭāsın ikmāl

“Lütfunu, ihsanını tamamlamak için birbiri ardınca peygamberler gönderdi.”

Eyledi Aḥmed-i Muḫtārı resūl

“Hz. Muhammed’i (SAV) insanlığı doğruluğa ulaştırması için elçi kıldı.”

Var iken rāh-ı kitāb ü sünnet

“Kitap (Kur’an) ve sünnet yolu varken başka yola bağlanma/girme.”

Ṣıḥḥatiñ şükri ʿibādet itmek

“Sıhhatin şükrü, ibadet etmek ve hastalara şefkat göstermekle olur.”

5.2. İlim Öğrenmek ve İlim Öğretmenin Faydası

İlm ü irfān sebeb-i rifatdir

International Journal of Language Academy

Enbiyā vāri i olmuş ulemā

“Âlimler peygamberlerin mirasçısı sayılmıştır.Bunun ne büyük bir veraset, ne büyük bir

Kesr ü noḳṣān viremez beẕl ü seref

Oḳu üslūb-ı ḥekm üzre hemān

Postı ṣırtında gezer ḥayvānıñ

“Hayvanın postu sırtında; insanın ilmi göğsünde olur.”

Ḫˇāceñe eyle be-ġāyet taʿẓ m

Ḥarf-i pür-nükte-i “men ‘allemeni”

International Journal of Language Academy

İḥtirām eyle şerfü’n-nesebe

“Soyu temiz, edepli, ağırbaşlı, namuslu kişilere saygı göster.”

Eyle prānı be-ġāyet tevḳ r

Peder ü mādere eyle taʿẓ m

Bilesin ed’iye-i ümm ü ebi

5.4. Hoşgörü ve Edep

Baḥ-i ʿilm eyle be-vech-i ādāb

Ḫaṣmıñı eyler iseñ de ilzām

International Journal of Language Academy

Bed-zebān olma nigū-güftār ol

Dāʾimā ḫalḳa tevāżuʿ göster

İḳtiṣād üzre gerek yaʿni seḫā

Māl-ı mevcūdı idüp maḥv u hebā

Bılıcaḳ ehline eyle keremi

Külfet-i deyne de olsañ mecbūr

“Borç almaya mecbur olursan vaktinde ödemede kusur etmeyesin.”

Ehl-i dîne yaḳışur ol ḫaṣlet

“Dindar kişiye borcunu ödemek için gayret etmek, çalışmak yakışır.”

International Journal of Language Academy

Eyü gün dostı ile yār olma

Toplum içerisinde yaşayan bireyler arasında birlik ve beraberliğin sağlanmasının yolu

L k bir zāhid-i sālūs olma

D n-fürūş olma ṣaḳın ṣatma riyā

“Hasır üstünde yatsan bile sakın dindarlık taslayıp riyakârlık yapma.”

Vaʿd luṭf eyler iseñ az eyle