SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TP HỒ CHÍ MINH

TRƯỜNG THPT ĐÀO SƠN TÂY



TÀI LIỆU HỌC TẬP MÔN TOÁN 12

Họ tên HS: …………….………….

Lớp: ………………..………

Tài liệu lưu hành nội bộ

1
 MỤC LỤC
CHÖÔNG I : ÖÙNG DUÏNG ÑAÏO HAØM ÑEÅ KHAÛO SAÙT VAØ VEÕ ............................. 3
BAØI 1: TÍNH ÑÔN ÑIEÄU CUÛA HAØM SOÁ ........................................................................ 3
BAØI 2: CÖÏC TRÒ CUÛA HAØM SOÁ ....................................................................................... 6
BAØI 3: GIAÙ TRÒ LÔÙN NHAÁT VAØ GIAÙ TRÒ NHOÛ NHAÁT CUÛA HAØM SOÁ ..................... 9
BAØI 4: ÑÖÔØNG TIEÄM CAÄN CUÛA ÑOÀ THÒ ................................................................... 10
BAØI 5: KHAÛO SAÙT SÖÏ BIEÁN THIEÂN VAØ VEÕ ÑOÀ THÒ CUÛA HAØM SOÁ ...................... 11
BAØI 6: MOÄT SOÁ BAØI TOAÙN LIEÂN QUAN ÑEÁN KHAÛO SAÙT HAØM SOÁ ..................... 13
CHÖÔNG II : HAØM SOÁ LUYÕ THÖØA – HAØM SOÁ MUÕ – HAØM SOÁ LOGARIT ..... 20
BAØI 1: LUYÕ THÖØA .......................................................................................................... 20
BAØI 2: LOGARIT.............................................................................................................. 22
BAØI 3: HAØM SOÁ LUYÕ THÖØA HAØM SOÁ MUÕ – HAØM SOÁ LOGARIT ........................... 24
BAØI 4: PHÖÔNG TRÌNH MUÕ ......................................................................................... 25
BAØI 5: PHÖÔNG TRÌNH LOGARIT ............................................................................. 27
BAØI 6: BAÁT PHÖÔNG TRÌNH MUÕ ................................................................................ 29
BAØI 7: BAÁT PHÖÔNG TRÌNH LOGARIT ..................................................................... 29
NHAÉC LAÏI MOÄT SOÁ COÂNG THÖÙC TRONG HÌNH HOÏC PHAÚNG ...................... 30
CHÖÔNG I :KHOÁI ÑA DIEÄN VAØ THEÅ TÍCH CUÛA CHUÙNG ................................ 31
BAØI 1: KHAÙI NIEÄM VEÀ KHOÁI ÑA DIEÄN ...................................................................... 31
BAØI 2: KHOÁI ÑA DIEÄN LOÀI VAØ KHOÁI ÑA DIEÄN ÑEÀU .............................................. 34
BAØI 3: KHAÙI NIEÄM VEÀ THEÅ TÍCH CUÛA KHOÁI ÑA DIEÄN ......................................... 36
CHÖÔNG II : KHOÁI TROØN XOAY .......................................................................... 38
BAØI 1: MAËT CAÀU – KHOÁI CAÀU ..................................................................................... 38
BAØI 2: MAËT NOÙN – HÌNH NOÙN – KHOÁI NOÙN ............................................................ 39
BAØI 3: MẶT TRỤ - HÌNH TRỤ - KHỐI TRỤ .................................................................. 40
BAØI 4: DIEÄN TÍCH – THEÅ TÍCH.................................................................................... 40
VAÁN ÑEÀ 1: MAËT CAÀU – KHOÁI CAÀU ........................................................................ 41
VAÁN ÑEÀ 2: MAËT NOÙN – HÌNH NOÙN – KHOÁI NOÙN ................................................ 41
VAÁN ÑEÀ 3: MAËT TRUÏ – HÌNH TRUÏ – KHOÁI TRUÏ .................................................. 42

2
CHÖÔNG I: ÖÙNG DUÏNG ÑAÏO HAØM ÑEÅ KHAÛO SAÙT VAØ VEÕ ÑOÀ THÒ HAØM SOÁ
BAØI 1: TÍNH ÑÔN ÑIEÄU CUÛA HAØM SOÁ
1. Ñinh nghóa:

Haøm soá f ñoàng bieán treân K  x1, x2  K , x1  x2  f  x1   f  x2  

Haøm soá f nghòch bieán treân K  x1, x2  K , x1  x2  f  x1   f  x2  
2. Ñieàu kieän caàn:
Giaû söû f coù ñaïo haøm treân khoaûng I .
 
a) Neáu f ñoàng bieán treân khoaûng I thì f ' x  0, x  I .

b) Neáu f nghòch bieán treân khoaûng I thì f '  x   0, x  I .

3. Ñieàu kieän ñuû:
Giaû söû f coù ñaïo haøm treân khoaûng I .
   
a) Neáu f ' x  0, x  I ( f ' x  0 taïi moät soá höõu haïn ñieåm) thì f ñoàng bieán treân I .

b) Neáu f '  x   0, x  I ( f '  x   0 taïi moät soá höõu haïn ñieåm) thì f nghòch bieán treân I .
c) Neáu f '  x   0, x  I thì f khoâng ñoåi treân I .
Chuù yù: Neáu khoaûng I ñöôïc thay bôûi ñoaïn hoaëc nöûa khoaûng thì f phaûi lieân tuïc treân ñoù.
VAÁN ÑEÀ 1: Xeùt chieàu bieán thieân cuûa haøm soá
Ñeå xeùt chieàu bieán thieân cuûa haøm soá y = f(x), ta thöïc hieän caùc böôùc nhö sau:
– Tìm taäp xaùc ñònh cuûa haøm soá.
– Tính y. Tìm caùc ñieåm maø taïi ñoù y = 0 hoaëc y khoâng toàn taïi (goïi laø caùc ñieåm tôùi haïn)
– Laäp baûng xeùt daáu y (baûng bieán thieân). Töø ñoù keát luaän caùc khoaûng ñoàng bieán, nghòch bieán
cuûa haøm soá.

Câu 1. Xeùt chieàu bieán thieân cuûa caùc haøm soá sau:
x2 5
a) y   2 x 2  4 x  5 b) y  x c) y  x 2  4 x  3
4 4
d) y  x3  2 x 2  x  2 e) y  (4  x)( x  1)2 f) y  x3  3x 2  4 x  1
1 4 1 4 1 2
g) y  x  2 x2  1 h) y   x 4  2 x 2  3 i) y  x  x 2
4 10 10
2x 1 x 1 1
k) y  l) y  m) y  1 
x5 2x 1 x
2 x 2  x  26 1 4 x 2  15x  9
n) y  o) y   x  3  p) y 
x 2 1 x 3x
Câu 2. Xeùt chieàu bieán thieân cuûa caùc haøm soá sau:
x2  1 x2  x  1
a) y  6 x 4  8x3  3x 2  1 b) y  c) y 
x2  4 x2  x  1

3
 2x 1 x
d) y  e) y  f) y  x  3  2 2  x
x2 x 2  3x  2
g) y  2 x  1  3  x h) y  x 2  x 2 i) y  2 x  x 2
VAÁN ÑEÀ 2: Tìm ñieàu kieän ñeå haøm soá luoân ñoàng bieán hoaëc nghòch bieán
treân taäp xaùc ñònh (hoaëc treân töøng khoaûng xaùc ñònh)
Cho haøm soá y  f (x, m) , m laø tham soá, coù taäp xaùc ñònh D.
 Haøm soá f ñoàng bieán treân D  y  0, x  D.
 Haøm soá f nghòch bieán treân D  y  0, x  D.
Töø ñoù suy ra ñieàu kieän cuûa m.
Chuù yù:
1) y = 0 chæ xaûy ra taïi moät soá höõu haïn ñieåm.
2) Neáu y '  ax 2  bx  c thì:
 a  b  0  a  b  0
c  0 c  0
 y '  0, x  R    y '  0, x  R  
a  0 a  0
  0   0

3) Ñònh lí veà daáu cuûa tam thöùc baäc hai g( x)  ax 2  bx  c :

 Neáu  < 0 thì g(x) luoân cuøng daáu vôùi a.
b
 Neáu  = 0 thì g(x) luoân cuøng daáu vôùi a (tröø x =  )
2a
 Neáu  > 0 thì g(x) coù hai nghieäm x1, x2 vaø trong khoaûng hai nghieäm thì g(x) khaùc daáu vôùi a,
ngoaøi khoaûng hai nghieäm thì g(x) cuøng daáu vôùi a.
4) So saùnh caùc nghieäm x1, x2 cuûa tam thöùc baäc hai g( x)  ax 2  bx  c vôùi soá 0:
  0   0
 
 x1  x2  0  P  0  0  x1  x2  P  0  x1  0  x2  P  0
S  0 S  0

5) Ñeå haøm soá y  ax3  bx 2  cx  d coù ñoä daøi khoaûng ñoàng bieán (nghòch bieán) (x1; x2) baèng d thì
ta thöïc hieän caùc böôùc sau:
 Tính y.
 Tìm ñieàu kieän ñeå haøm soá coù khoaûng ñoàng bieán vaø nghòch bieán:
a  0
  0 (1)

 Bieán ñoåi x1  x2  d thaønh ( x1  x2 )2  4 x1x2  d 2 (2)
 Söû duïng ñònh lí Viet ñöa (2) thaønh phöông trình theo m.
 Giaûi phöông trình, so vôùi ñieàu kieän (1) ñeå choïn nghieäm.
Câu 1. Chöùng minh raèng caùc haøm soá sau luoân ñoàng bieán treân töøng khoaûng xaùc ñònh (hoaëc taäp xaùc
ñònh) cuûa noù:
x3 2x 1
3
a) y  x  5x  13 b) y   3x 2  9 x  1 c) y 
3 x2

4
 x2  2 x  3 x 2  2mx  1
d) y  e) y  3x  sin(3x 1) f) y 
x 1 xm
Câu 2. Chöùng minh raèng caùc haøm soá sau luoân nghòch bieán treân töøng khoaûng xaùc ñònh (hoaëc taä p
xaùc ñònh) cuûa noù:
a) y  5x  cot(x 1) b) y  cos x  x c) y  sin x  cos x  2 2 x
Câu 3. Tìm m ñeå caùc haøm soá sau luoân ñoàng bieán treân töøng khoaûng xaùc ñònh cuûa noù:
x3 mx 2
a) y  x3  3mx 2  (m  2) x  m b) y    2x 1
3 2
xm mx  4
c) y  d) y 
xm xm
Câu 4. Tìm m ñeå haøm soá:
a) y  x3  3x 2  mx  m nghòch bieán treân moät khoaûng coù ñoä daøi baèng 1.
1 1
b) y  x 3  mx 2  2mx  3m  1 nghòch bieán treân moät khoaûng coù ñoä daøi baèng 3.
3 2
1
c) y   x 3  (m  1) x 2  (m  3) x  4 ñoàng bieán treân moät khoaûng coù ñoä daøi baèng 4.
3
Câu 5. Tìm m ñeå haøm soá:
x3
a) y   (m  1) x 2  (m  1) x  1 ñoàng bieán treân khoaûng (1; +).
3
b) y  x3  3(2m  1) x 2  (12m  5) x  2 ñoàng bieán treân khoaûng (2; +).
mx  4
c) y  (m  2) ñoàng bieán treân khoaûng (1; +).
xm
xm
d) y  ñoàng bieán trong khoaûng (–1; +).
xm
VAÁN ÑEÀ 3: ÖÙng duïng tính ñôn ñieäu ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc
Ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ta thöïc hieän caùc böôùc sau:
 Chuyeån baát ñaúng thöùc veà daïng f(x) > 0 (hoaëc <, ,  ). Xeùt haøm soá y = f(x) treân taäp xaùc ñònh
do ñeà baøi chæ ñònh.
 Xeùt daáu f (x). Suy ra haøm soá ñoàng bieán hay nghòch bieán.
 Döïa vaøo ñònh nghóa söï ñoàng bieán, nghòch bieán ñeå keát luaän.
Chuù yù:
1) Trong tröôøng hôïp ta chöa xeùt ñöôïc daáu cuûa f (x) thì ta ñaët h(x) = f (x) vaø quay laïi tieáp tuïc
xeùt daáu h (x) … cho ñeán khi naøo xeùt daáu ñöôïc thì thoâi.
2) Neáu baát ñaúng thöùc coù hai bieán thì ta ñöa baát ñaúng thöùc veà daïng: f(a) < f(b).
Xeùt tính ñôn ñieäu cuûa haøm soá f(x) trong khoaûng (a; b).

Câu 1. Chöùng minh caùc baát ñaúng thöùc sau:

x3 2 1 
a) x   sin x  x, vôùi x  0 b) sin x  tan x  x, vôùi 0  x 
6 3 3 2
 
c) x  tan x, vôùi 0  x  d) sin x  tan x  2 x, vôùi 0  x 
2 2
Câu 2. Chöùng minh caùc baát ñaúng thöùc sau:

5
 tan a a  
a)  , vôùi 0  a  b  b) a  sin a  b  sin b, vôùi 0  a  b 
tan b b 2 2

c) a  tan a  b  tan b, vôùi 0  a  b 
2
Câu 3. Chöùng minh caùc baát ñaúng thöùc sau:
2x  x3 x3 x 5
a) sin x  , vôùi 0  x  b) x   sin x  x   , vôùi x  0
 2 6 6 120

c) x sin x  cos x  1, vôùi 0  x 
2

BAØI 2: CÖÏC TRÒ CUÛA HAØM SOÁ

I. Khaùi nieäm cöïc trò cuûa haøm soá
Giaû söû haøm số f xaùc ñònh treân taäp D (D  ) vaø x0  D.
a x0 – ñieåm cöïc ñaïi cuûa f neáu toàn taïi khoaûng (a; b)  D va x0  (a; b) sao cho
f(x) < f(x0), vôùi x  (a; b) \ {x0}.
Khi ñoù f(x0) ñgl giaù trò cöïc ñaïi (cöïc ñaïi) cuûa haøm f .
b) x0 – ñieåm cöïc tieåu cuûa f neáu toàn taïi khoaûng (a; b)  D vaø x0  (a; b) sao cho
f(x) > f(x0), vôùi x  (a; b) \ {x0}.
Khi ñoù f(x0) ñgl giaù trò cöïc tieåu (cöïc tieåu) cuûa f.
c) Neáu x0 laø ñieåm cöïc trò cuûa f thì ñieåm (x0; f(x0)) ñgl ñieåm cöïc trò cuûa ñoà thò haøm soá f.
II. Ñieàu kieän caàn ñeå haøm soá coù cöïc trò
Neáu haøm soá f coù ñaïo haøm taïi x0 vaø ñaït cöïc trò taïi ñieåm ñoù thì f (x0) = 0.
Chuù yù: Haøm soá f chæ coù theå ñaït cöïc trò taïi nhöõng ñieåm maø taïi ñoù ñaïo haøm baèng 0 hoaëc khoâng coù
ñaïo haøm.
III. Ñieåu kieän ñuû ñeå haøm soá coù cöïc trò
1. Ñònh lí 1: Giaû söû haøm soá f lieân tuïc treân khoaûng (a; b) chöùa ñieåm x0 vaø coù ñaïo haøm treân (a;
b)\{x0}
a) Neáu f (x) ñoåi daáu töø aâm sang döông khi x ñi qua x0 thì f ñaït cöïc tieåu taïi x0.
b) Neáu f (x) ñoåi daáu töø döông sang aâm khi x ñi qua x0 thì f ñaït cöïc ñaïi taïi x0.
2. Ñònh lí 2: Giaû söû haøm soá f coù ñaïo haøm treân khoaûng (a; b) chöùa ñieåm x0, f (x0) = 0 vaø coù
ñaïo haøm caáp hai khaùc 0 taïi ñieåm x0.
a) Neáu f (x0) < 0 thì f ñaït cöïc ñaïi taïi x0.
b) Neáu f (x0) > 0 thì f ñaït cöïc tieåu taïi x0.
VAÁN ÑEÀ 1: Tìm cöïc trò cuûa haøm soá
Qui taéc 1: Duøng ñònh lí 1.
 Tìm f (x).
 Tìm caùc ñieåm xi (i = 1, 2, …) maø taïi ñoù ñaïo haøm baèng 0 hoaëc khoâng coù ñaïo haøm.
 Xeùt daáu f (x). Neáu f (x) ñoåi daáu khi x ñi qua xi thì haøm soá ñaït cöïc trò taïi xi.
Qui taéc 2: Duøng ñònh lí 2.

6
  Tính f (x).
 Giaûi phöông trình f (x) = 0 tìm caùc nghieäm xi (i = 1, 2, …).
 Tính f (x) vaø f (xi) (i = 1, 2, …).
Neáu f (xi) < 0 thì haøm soá ñaït cöïc ñaïi taïi xi.
Neáu f (xi) > 0 thì haøm soá ñaït cöïc tieåu taïi xi.
Câu 1. Tìm cöïc trò cuûa caùc haøm soá sau:
1
a) y  3x 2  2 x3 b) y  x3  2 x 2  2 x  1 c) y   x 3  4 x 2  15 x
3
x4 x4 3
d) y   x2  3 e) y  x 4  4 x 2  5 f) y    x2 
2 2 2
 x 2  3x  6 3x 2  4 x  5 2
x  2 x  15
g) y  h) y  i) y 
x2 x 1 x 3
Câu 2. Tìm cöïc trò cuûa caùc haøm soá sau:
4 x2  2 x  1 3x 2  4 x  4
a) y  ( x  2)3 ( x  1)4 b) y  c) y 
2 x2  x  3 x2  x  1
d) y  x x 2  4 e) y  x 2  2 x  5 f) y  x  2 x  x 2
VAÁN ÑEÀ 2: Tìm ñieàu kieän ñeå haøm soá coù cöïc trò
1. Neáu haøm soá y = f(x) ñaït cöïc trò taïi ñieåm x0 thì f (x0) = 0 hoaëc taïi x0 khoâng coù ñaïo haøm.
2. Ñeå haøm soá y = f(x) ñaït cöïc trò taïi ñieåm x0 thì f (x) ñoåi daáu khi x ñi qua x0.
Chuù yù:
 Haøm soá baäc ba y  ax3  bx 2  cx  d coù cöïc trò  Phöông trình y = 0 coù hai nghieäm phaân
bieät.
Khi ñoù neáu x0 laø ñieåm cöïc trò thì ta coù theå tính giaù trò cöïc trò y(x0) baèng hai caùch:
+ y( x0 )  ax03  bx02  cx0  d
+ y( x0 )  Ax0  B , trong ñoù Ax + B laø phaàn dö trong pheùp chia y cho y.
ax 2  bx  c P( x )
 Haøm soá y  = (aa 0) coù cöïc trò  Phöông trình y = 0 coù hai nghieäm
a' x  b' Q( x )
b'
phaân bieät khaùc  .
a'
Khi ñoù neáu x0 laø ñieåm cöïc trò thì ta coù theå tính giaù trò cöïc trò y(x0) baèng hai caùch:
P ( x0 ) P '( x0 )
y( x0 )  hoaëc y( x0 ) 
Q( x0 ) Q '( x0 )
 Khi söû duïng ñieàu kieän caàn ñeå xeùt haøm soá coù cöïc trò caàn phaûi kieåm tra laïi ñeå loaïi boû nghieäm
ngoaïi lai.
 Khi giaûi caùc baøi taäp loaïi naøy thöôøng ta coøn söû duïng caùc kieán thöùc khaùc nöõa, nhaát laø ñònh lí
Vi–et.

Câu 1. Chöùng minh raèng caùc haøm soá sau luoân coù cöïc ñaïi, cöïc tieåu:
a) y  x3  3mx 2  3(m2  1) x  m3 b) y  2 x3  3(2m  1) x 2  6m(m  1) x  1
x 2  m(m2  1) x  m4  1 x 2  mx  m  2
c) y  d) y 
xm x  m 1

7
Câu 2. Tìm m ñeå haøm soá:
a) y  (m  2) x3  3x 2  mx  5 coù cöïc ñaïi, cöïc tieåu.
b) y  x3  3(m  1) x 2  (2m2  3m  2) x  m(m  1) coù cöïc ñaïi, cöïc tieåu.
c) y  x3  3mx 2  (m2  1) x  2 ñaït cöïc ñaïi taïi x = 2.
1
d) y  mx 4  2(m  2) x 2  m  5 coù moät cöïc ñaïi x  .
2
x 2  2mx  2
e) y  ñaït cöïc tieåu khi x = 2.
xm

Câu 3. Tìm m ñeå caùc haøm soá sau khoâng coù cöïc trò:
a) y  x3  3x 2  3mx  3m  4 b) y  mx3  3mx 2  (m  1) x  1
 x 2  mx  5 x 2  (m  1) x  m2  4m  2
c) y  d) y 
x 3 x 1
Câu 4. Tìm a, b, c, d ñeå haøm soá:
4 1
a) y  ax3  bx 2  cx  d ñaït cöïc tieåu baèng 0 taïi x = 0 vaø ñaït cöïc ñaïi baèng taïi x =
27 3
b) y  ax 4  bx 2  c coù ñoà thò ñi qua goác toaï ñoä O vaø ñaït cöïc trò baèng –9 taïi x = 3.
x 2  bx  c
c) y  ñaït cöïc trò baèng –6 taïi x = –1.
x 1
ax 2  bx  ab
d) y  ñaït cöïc trò taïi x = 0 vaø x = 4.
bx  a
ax 2  2 x  b
e) y  ñaït cöïc ñaïi baèng 5 taïi x = 1.
x2  1
Câu 5. Tìm m ñeå haøm soá :
a) y  x3  2(m  1) x 2  (m2  4m  1) x  2(m2  1) ñaït cöïc trò taïi hai ñieåm x1, x2 sao cho:
1 1 1
  (x  x ) .
x1 x2 2 1 2
1
b) y  x 3  mx 2  mx  1 ñaït cöïc trò taïi hai ñieåm x1, x2 sao cho: x1  x2  8 .
3
1 1
c) y  mx 3  (m  1) x 2  3(m  2) x  ñaït cöïc trò taïi hai ñieåm x1, x2 sao cho: x1  2 x2  1 .
3 3
VAÁN ÑEÀ 3: Ñöôøng thaúng ñi qua hai ñieåm cöïc trò
1) Haøm soá baäc ba y  f ( x )  ax 3  bx 2  cx  d .
 Chia f(x) cho f (x) ta ñöôïc: f(x) = Q(x).f (x) + Ax + B.
 Khi ñoù, giaû söû (x1; y1), (x2; y2) laø caùc ñieåm cöïc trò thì:
 y1  f ( x1 )  Ax1  B
 y  f ( x )  Ax  B
 2 2 2
 Caùc ñieåm (x1; y1), (x2; y2) naèm treân ñöôøng thaúng y = Ax + B.
P( x) ax 2  bx  c
2) Haøm soá phaân thöùc y  f ( x)   .
Q( x) dx  e

8
 P '( x0 )
 Giaû söû (x0; y0) laø ñieåm cöïc trò thì y0  .
Q '( x0 )
 Giaû söû haøm soá coù cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu thì phöông trình ñöôøng thaúng ñi qua hai ñieåm cöïc trò
P '( x ) 2ax  b
aáy laø: y  .
Q '( x ) d

Câu 1. Vieát phöông trình ñöôøng thaúng ñi qua hai ñieåm cöïc trò cuûa ñoà thò haøm soá :
a) y  x3  2 x 2  x  1 b) y  3x 2  2 x3 c) y  x 3  3x 2  6 x  8
Câu 2. Khi haøm soá coù cöïc ñaïi, cöïc tieåu, vieát phöông trình ñöôøng thaúng ñi qua hai ñieåm cöïc trò cuûa
ñoà thò haøm soá:
a) y  x3  3mx 2  3(m2  1) x  m3 b) y  x3  3(m  1) x 2  (2m2  3m  2) x  m(m  1)
Câu 3. Tìm m ñeå haøm soá:
a) y  2 x3  3(m  1) x 2  6(m  2) x  1 coù ñöôøng thaúng ñi qua hai ñieåm cöïc trò song song vôùi
ñöôøng thaúng y = –4x + 1.
b) y  2 x3  3(m  1) x 2  6m(1  2m) x coù caùc ñieåm cöïc ñaïi, cöïc tieåu cuûa ñoà thò naèm treân
ñöôøng thaúng y = –4x.
c) y  x3  mx 2  7 x  3 coù ñöôøng thaúng ñi qua caùc ñieåm cöïc ñaïi, cöïc tieåu vuoâng goùc vôùi
ñöôøng thaúng y = 3x – 7.

BAØI 3: GIAÙ TRÒ LÔÙN NHAÁT VAØ GIAÙ TRÒ NHOÛ NHAÁT CUÛA HAØM SOÁ
1. Ñònh nghóa:
Giaû söû haøm soá f xaùc ñònh treân mieàn D (D  R).
 f ( x )  M , x  D  f ( x )  m, x  D
a) M  max f ( x )   b) m  min f ( x )  
D x0  D : f ( x0 )  M D x0  D : f ( x0 )  m
2. Tính chaát:
a) Neáu haøm soá f ñoàng bieán treân [a; b] thì max f ( x)  f (b), min f ( x)  f (a) .
[a;b] [a;b]

b) Neáu haøm soá f nghòch bieán treân [a; b] thì max f ( x)  f (a), min f ( x)  f (b) .
[a;b] [a;b]

VAÁN ÑEÀ : Tìm GTLN, GTNN cuûa haøm soá theo 2 caùch
Caùch 1: Thöôøng duøng khi tìm GTLN, GTNN cuûa haøm soá treân moät khoaûng.
 Tính f (x).
 Xeùt daáu f (x) vaø laäp baûng bieán thieân.
 Döïa vaøo baûng bieán thieân ñeå keát luaän.
Caùch 2: Thöôøng duøng khi tìm GTLN, GTNN cuûa haøm soá lieân tuïc treân moät ñoaïn [a; b].
 Tính f (x).
 Giaûi phöông trình f (x) = 0 tìm ñöôïc caùc nghieäm x1, x2, …, xn treân [a; b] (neáu coù).
 Tính f(a), f(b), f(x1), f(x2), …, f(xn).
 So saùnh caùc giaù trò vöøa tính vaø keát luaän.
M  max f ( x )  max  f (a), f (b), f ( x1 ), f ( x2 ),..., f ( xn )
[a;b]
m  min f ( x )  min  f (a), f (b), f ( x1 ), f ( x2 ),..., f ( xn )
[a;b]

Câu 1. Tìm GTLN, GTNN cuûa caùc haøm soá sau:

9
 a) y  x 2  4 x  3 b) y  4 x3  3x 4 c) y  x 4  2 x 2  2
x 1 2 x2  4 x  5
d) y  x2  x  2 e) y  f) y 
x2  2 x  2 x2  1
Câu 2. Tìm GTLN, GTNN cuûa caùc haøm soá sau:
a) y  2 x3  3x 2  12 x  1 treân [–1; 5] b) y  3x  x 3 treân [–2; 3]
c) y  x 4  2 x 2  3 treân [–3; 2] d) y  x 4  2 x 2  5 treân [–2; 2]
3x  1 x 1
e) y  treân [0; 2] f) y  treân [0; 4]
x 3 x 1
4 x2  7x  7 1  x  x2
g) y  treân [0; 2] h) y  treân [0; 1]
x2 1  x  x2
i) y  100  x2 treân [–6; 8] k) y  2  x  4  x
Câu 3. Tìm GTLN, GTNN cuûa caùc haøm soá sau:
a) y  2sin2 x  cos x  1 b) y  cos2x  2sin x 1

BAØI 4: ÑÖÔØNG TIEÄM CAÄN CUÛA ÑOÀ THÒ

1. Ñònh nghóa:
 Ñöôøng thaúng x  x0 ñgl ñöôøng tieäm caän ñöùng cuûa ñoà thò haøm soá y  f ( x) neáu ít nhaát moät
trong caùc ñieàu kieän sau ñöôïc thoaû maõn:
lim  f ( x)   ; lim  f ( x)   ; lim f ( x)   ; lim f ( x)  
xx0 xx0 xx0 xx0

 Ñöôøng thaúng y  y0 ñgl ñöôøng tieäm caän ngang cuûa ñoà thò haøm soá y  f ( x) neáu ít nhaát moät
trong caùc ñieàu kieän sau ñöôïc thoaû maõn:
lim f ( x)  y0 ; lim f ( x)  y0
x x
 Ñöôøng thaúng y  ax  b, a  0 ñgl ñöôøng tieäm caän xieân cuûa ñoà thò haøm soá y  f ( x) neáu ít
nhaát moät trong caùc ñieàu kieän sau ñöôïc thoaû maõn:
lim  f ( x)  (ax  b)  0 ; lim  f ( x)  (ax  b)  0
x x
2. Chuù yù:
P( x)
a) Neáu y  f ( x)  laø haøm soá phaân thöùc höõu tyû.
Q( x)
 Neáu Q(x) = 0 coù nghieäm x0 thì ñoà thò coù tieäm caän ñöùng x  x0 .
 Neáu baäc(P(x))  baäc(Q(x)) thì ñoà thò coù tieäm caän ngang.
 Neáu baäc(P(x)) = baäc(Q(x)) + 1 thì ñoà thò coù tieäm caän xieân.
b) Ñeå xaùc ñònh caùc heä soá a, b trong phöông trình cuûa tieäm caän xieân, ta coù theå aùp duïng caùc
coâng thöùc sau:
f ( x)
a  lim ; b  lim  f ( x)  ax 
x  x x 

f ( x)
hoaëc a  lim ; b  lim  f ( x)  ax 
x  x x 

Câu 1. Tìm caùc tieäm caän cuûa ñoà thò caùc haøm soá sau:

10
 2x  5 10 x  3 2x  3
a) y  b) y  c) y 
x 1 1 2x 2x
2
x  4x  3 ( x  2)2 7x2  4 x  5
d) y e) y  f) y 
x 1 1 x 2  3x
Câu 2. Tìm caùc tieäm caän cuûa ñoà thò caùc haøm soá sau:
x 2 x x2  4 x  5
a) y b) y  c) y 
2
x  4x  5 9  x2 x2  1
2 x 2  3x  3 x3  x  1 x4  x  4
d) y e) y  f) y 
x2  x  1 x2  1 x3  1
Câu 3. Tìm caùc tieäm caän cuûa ñoà thò caùc haøm soá sau:
4x  2 1
a) y  x2  4 x b) y  c) y 
x2  9 x2  4 x  3
x 1 3 2 3 x 2  3x  2
d) y  x e) y  3x  x f) y 
x 1 x 2
Câu 4. Tìm m ñeå ñoà thò cuûa caùc haøm soá sau coù ñuùng hai tieäm caän ñöùng:
3 2  x2 x 3
a) y  b) y  c) y 
2 2 2 2
4 x  2(2m  3) x  m  1 3 x  2(m  1) x  4 x  x m2
x 3 x 1 3
d) y  e) y  f) y 
2 2 2 2 2
x  2(m  2) x  m  1 x  2(m  1) x  m  2 2 x  2mx  m  1
BAØI 5: KHAÛO SAÙT SÖÏ BIEÁN THIEÂN VAØ VEÕ ÑOÀ THÒ CUÛA HAØM SOÁ
1. Caùc böôùc khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò cuûa haøm soá
 Tìm taäp xaùc ñònh cuûa haøm soá.
 Xeùt söï bieán thieân cuûa haøm soá:
+ Tính y.
+ Tìm caùc ñieåm taïi ñoù ñaïo haøm y baèng 0 hoaëc khoâng xaùc ñònh.
+ Tìm caùc giôùi haïn taïi voâ cöïc, giôùi haïn voâ cöïc vaø tìm tieäm caän (neáu coù).
+ Laäp baûng bieán thieân ghi roõ daáu cuûa ñaïo haøm, chieàu bieán thieân, cöïc trò cuûa haøm soá.
 Veõ ñoà thò cuûa haøm soá:
+ Tìm ñieåm uoán cuûa ñoà thò (ñoái vôùi haøm soá baäc ba vaø haøm soá truøng phöông).
– Tính y.
– Tìm caùc ñieåm taïi ñoù y = 0 vaø xeùt daáu y.
+ Veõ caùc ñöôøng tieäm caän (neáu coù) cuûa ñoà thò.
+ Xaùc ñònh moät soá ñieåm ñaëc bieät cuûa ñoà thò nhö giao ñieåm cuûa ñoà thò vôùi caùc truïc toaï ñoä
(trong tröôøng hôïp ñoà thò khoâng caét caùc truïc toaï ñoä hoaëc vieäc tìm toaï ñoä giao ñieåm phöùc taïp thì
coù theå boû qua). Coù theå tìm theâm moät soá ñieåm thuoäc ñoà thò ñeå coù theå veõ chính xaùc hôn.
+ Nhaän xeùt veà ñoà thò: Chæ ra truïc ñoái xöùng, taâm ñoái xöùng (neáu coù) cuûa ñoà thò.
2. Haøm soá baäc ba y  ax3  bx 2  cx  d (a  0) :
 Taäp xaùc ñònh D = R.
 Ñoà thò luoân coù moät ñieåm uoán vaø nhaän ñieåm uoán laøm taâm ñoái xöùng.
 Caùc daïng ñoà thò:
a>0 a<0

11
y’ = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät y y
 ’ = b2 – 3ac > 0
I
0 x 0 I x

y’ = 0 coù nghieäm keùp

 ’ = b2 – 3ac = 0

y’ = 0 voâ nghieäm y y
 ’ = b2 – 3ac < 0
I I

0 x 0 x

3. Haøm soá truøng phöông y  ax 4  bx 2  c (a  0) :

 Taäp xaùc ñònh D = R.
 Ñoà thò luoân nhaän truïc tung laøm truïc ñoái xöùng.
 Caùc daïng ñoà thò:
a>0 a<0
y y

y’ = 0 coù 3 nghieäm phaân

bieät
 ab < 0 0 x

0 x

y y

y’ = 0 chæ coù
1 nghieäm 0 x
0 x
 ab > 0

ax  b
4. Haøm soá nhaát bieán y  (c  0, ad  bc  0) :
cx  d
 d
 Taäp xaùc ñònh D = R \   .
 c
d a
 Ñoà thò coù moät tieäm caän ñöùng laø x   vaø moät tieäm caän ngang laø y  . Giao ñieåm cuûa hai
c c
tieäm caän laø taâm ñoái xöùng cuûa ñoà thò haøm soá.
 Caùc daïng ñoà thò:

12
 y y

0 x 0 x

ad – bc > 0 ad – bc < 0

Câu 1. Khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò cuûa caùc haøm soá:
a) y  x3  3x 2  9 x  1 b) y  x 3  3x 2  3x  5 c) y   x 3  3x 2  2
x3 1
d) y  ( x  1)2 (4  x) e) y   x2  f) y   x3  3x 2  4 x  2
3 3
Câu 2. Khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò cuûa caùc haøm soá:
x4 5
a) y  x 4  2 x 2  1 b) y  x 4  4 x 2  1 c) y   3x 2 
2 2
d) y  ( x  1)2 ( x  1)2 e) y   x 4  2 x 2  2 f) y  2 x 4  4 x 2  8
Câu 3. Khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò cuûa caùc haøm soá:
x 1 2x 1 3 x
a) y  b) y  c) y 
x2 x 1 x4
1 2x 3x  1 x 2
d) y  e) y  f) y 
1 2x x 3 2x 1
Câu 4. Veõ ñoà thò cuûa caùc haøm soá:
3 x 1
a) y  x  3 x  2 b) y  x3  3x2  2 c) y  x4  2x2  3 d) y 
x 1
BAØI 6: MOÄT SOÁ BAØI TOAÙN LIEÂN QUAN ÑEÁN KHAÛO SAÙT HAØM SOÁ
1. SÖÏ TÖÔNG GIAO CUÛA CAÙC ÑOÀ THÒ
1. Cho hai ñoà thò (C1): y = f(x) vaø (C2): y = g(x). Ñeå tìm hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa (C1) vaø (C2) ta
giaûi phöông trình: f(x) = g(x) (*) (goïi laø phöông trình hoaønh ñoä giao ñieåm).
Soá nghieäm cuûa phöông trình (*) baèng soá giao ñieåm cuûa hai ñoà thò.
2. Ñoà thò haøm soá baäc ba y  ax3  bx 2  cx  d (a  0) caét truïc hoaønh taïi 3 ñieåm phaân bieät
 Phöông trình ax3  bx 2  cx  d  0 coù 3 nghieäm phaân bieät.
 Haøm soá y  ax3  bx 2  cx  d coù cöïc ñaïi, cöïc tieåu vaø yCÑ .yCT  0 .

Câu 1. Tìm toaï ñoä giao ñieåm cuûa caùc ñoà thò cuûa caùc haøm soá sau:
 x2 3
 y    3x   2x  4
y   3
a)  2 2 b)  x 1 c)  y  4 x  3 x
y  x 1  y   x 2  2 x  4 y   x  2
 2 2
 2
 y  x 4  x 2  1 
y  x3  5x 2  10 x  5 y  x
d)  2
e)  2
f)  x 1
 y  4 x  5 y  x  x  1
  y  3 x  1
Câu 2. Tìm m ñeå ñoà thò caùc haøm soá:

13
 ( x  2)2  1
a) y  ; y  mx  1 caét nhau taïi hai ñieåm phaân bieät.
x2
2 x 2  3x  m
b) y  ; y  2 x  m caét nhau taïi hai ñieåm phaân bieät.
x 1
mx 2  x  m
c) y  ; y  mx  2 caét nhau taïi hai ñieåm coù hoaønh ñoä traùi daáu.
x 1
x2  4 x  5
d) y  ; y  mx  2 caét nhau taïi hai ñieåm coù hoaønh ñoä traùi daáu.
x2
( x  2)2
e) y  ; y  mx  3 caét nhau taïi hai ñieåm thuoäc hai nhaùnh khaùc nhau.
1 x
mx 2  x  m
f) y  caét truïc hoaønh taïi hai ñieåm phaân bieät coù hoaønh ñoä döông.
x 1
Câu 3. Tìm m ñeå ñoà thò caùc haøm soá:
a) y  x3  3x 2  mx  2m; y   x  2 caét nhau taïi ba ñieåm phaân bieät.
b) y  mx3  3mx 2  (1  2m) x  1 caét truïc hoaønh taïi ba ñieåm phaân bieät.
c) y  ( x  1)( x 2  mx  m2  3) caét truïc hoaønh taïi ba ñieåm phaân bieät.
d) y  x3  2 x 2  2 x  2m  1; y  2 x 2  x  2 caét nhau taïi ba ñieåm phaân bieät.
e) y  x3  2 x 2  m2 x  3m; y  2 x 2  1 caét nhau taïi ba ñieåm phaân bieät.
Câu 4. Tìm m ñeå ñoà thò caùc haøm soá:
a) y  x 4  2 x 2  1; y  m caét nhau taïi boán ñieåm phaân bieät.
b) y  x 4  m(m  1) x 2  m3 caét truïc hoaønh taïi boán ñieåm phaân bieät.
c) y  x 4  (2m  3) x 2  m2  3m caét truïc hoaønh taïi boán ñieåm phaân bieät.
Câu 5. Tìm m ñeå ñoà thò cuûa caùc haøm soá:
3x  1
a) y  ; y  x  2m caét nhau taïi hai ñieåm phaân bieät A, B. Khi ñoù tìm m ñeå ñoaïn AB ngaén nhaát.
x4
4x 1
b) y  ; y   x  m caét nhau taïi hai ñieåm phaân bieät A, B. Khi ñoù tìm m ñeå ñoaïn AB
2x
ngaén nhaát.

2. BIEÄN LUAÄN SOÁ NGHIEÄM CUÛA PHÖÔNG TRÌNH BAÈNG ÑOÀ THÒ
 Cô sôû cuûa phöông phaùp: Xeùt phöông trình: f(x) = g(x) (1)
Soá nghieäm cuûa phöông trình (1) = Soá giao ñieåm cuûa (C1): y = f(x) vaø (C2): y = g(x)
Nghieäm cuûa phöông trình (1) laø hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa (C1): y = f(x) vaø (C2): y = g(x)
 Ñeå bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình F(x, m) = 0 (*) baèng ñoà thò ta bieán ñoåi (*) veà moät
trong caùc daïng sau: y
Daïng 1: F(x, m) = 0  f(x) = m (1) c.
(C)
Khi ñoù (1) coù theå xem laø phöông trình hoaønh ñoä m A c.
(d) : y = m
yCÑ c. c. c.
giao ñieåm cuûa hai ñöôøng:
(C): y = f(x) d: y = m
 d laø ñöôøng thaúng cuøng phöông vôùi truïc hoaønh. xA x
 Döïa vaøo ñoà thò (C) ta bieän luaän soá giao ñieåm yCT c.
cuûa (C) vaø d. Töø ñoù suy ra soá nghieäm cuûa (1)
Daïng 2: F(x, m) = 0  f(x) = g(m) (2)
Thöïc hieän töông töï nhö treân, coù theå ñaët g(m) = k.

14
 Bieän luaän theo k, sau ñoù bieän luaän theo m.
VAÁN ÑEÀ 1: Bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình baèng ñoà thò
Ñeå bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình F(x, m) = 0 (*) ta bieán ñoåi (*) veà moät trong caùc daïng
nhö treân, trong ñoù löu yù y = f(x) laø haøm soá ñaõ khaûo saùt vaø veõ ñoà thò.
Câu 1. Khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò (C) cuûa haøm soá. Duøng ñoà thò (C) bieän luaän theo m soá
nghieäm cuûa phöông trình:
a) y  x3  3x  1; x3  3x  1  m  0 b) y   x3  3x  1; x3  3x  m  1  0
c) y  x3  3x  1; x3  3x  m2  2m  2  0 d) y   x3  3x  1; x3  3x  m  4  0
x4
e) y    2 x 2  2; x 4  4 x 2  4  2m  0 f) y  x 4  2 x 2  2; x 4  2 x 2  m  2  0
2
VAÁN ÑEÀ 2: Bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình baäc ba baèng ñoà thò
Cô sôû cuûa phöông phaùp: Xeùt phöông trình baäc ba: ax3  bx2  cx  d  0 (a  0) (1)
Goïi (C) laø ñoà thò cuûa haøm soá baäc ba: y  f ( x )  ax 3  bx 2  cx  d
Soá nghieäm cuûa (1) = Soá giao ñieåm cuûa (C) vôùi truïc hoaønh
Daïng 1: Bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình baäc 3
 Tröôøng hôïp 1: (1) chæ coù 1 nghieäm  (C) vaø Ox coù 1 ñieåm chung
 f khoâng coù cöïc trò (h.1a)
  f coù 2 cöïc trò
 (h.1b)
 yCÑ .yCT  0
y y
(C) (C)

yCÑ

A A yCT
x0 O (h.1a) x x0 x1 o x2 (h.1b) x

 Tröôøng hôïp 2: (1) coù ñuùng 2 nghieäm  (C) tieáp xuùc vôùi Ox
 f coù 2 cöïc trò
 (h.2)
 yCÑ .yCT  0
y y
(C) (C)
yCÑ (H.2)
yCÑ

A B A B x2 C
x0 o x1 x'0 x0 x1 x'0 o x"0 x
x
yCÑ
(yCT = f(x0) = 0) (H.3)

 Tröôøng hôïp 3: (1) coù 3 nghieäm phaân bieät  (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät
 f coù 2 cöïc trò
 (h.3)
 yCÑ .yCT  0
Daïng 2: Phöông trình baäc ba coù 3 nghieäm cuøng daáu
 Tröôøng hôïp 1: (1) coù 3 nghieäm döông phaân bieät
 (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät coù hoaønh ñoä döông

15
  f coù 2 cöïc trò
 y .y  0
  CÑ CT
 xCÑ  0, xCT  0
a. f (0)  0 (hay ad  0)

y y
a>0 a<0
(C)
yCÑ
yCÑ
B x2 f(0)
A C A x1 B C
o xA x1 xB xC x o xA xB x2 xC x
yCT yCT
f(0)
(C)

 Tröôøng hôïp 2: (1) coù 3 nghieäm coù aâm phaân bieät

 (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät coù hoaønh ñoä aâm
 f coù 2 cöïc trò
 y .y  0
  CÑ CT
 xCÑ  0, xCT  0
a. f (0)  0 (hay ad  0)

y y
a>0 (C) a<0
(C)
f(0)
yCÑ yCÑ
A B x2 C A x1 B C
xA x1 xB xC o x xA xB x2 xC o x
yCT yCT
f(0)

Câu 1. Tìm m ñeå caùc phöông trình sau chæ coù 1 nghieäm:
a) 2 x3  3(m  1) x 2  6mx  2  0 b) x3  3x 2  3(1  m) x  1  3m  0
c) 2 x3  3mx 2  6(m  1) x  3m  12  0 d) x3  6 x 2  3(m  4) x  4m  8  0
e) 2 x3  3(m  1) x 2  6(m  2) x  2  m  0 f) x3  3mx  2m  0
Câu 2. Tìm m ñeå caùc phöông trình sau chæ coù 2 nghieäm:
a) x3  (m  1) x 2  (2m2  3m  2) x  2m(2m  1)  0 b) x3  3mx  2m  0
c) x3  (2m  1) x 2  (3m  1) x  (m  1)  0 d) x3  3x 2  3(1  m) x  1  3m  0
Câu 3. Tìm m ñeå caùc phöông trình sau coù 3 nghieäm phaân bieät:
a) x3  3mx 2  3(m2  1) x  (m2  1)  0 b) x3  6 x 2  3(m  4) x  4m  8  0
1 3
c) 2 x3  3(m  1) x 2  6(m  2) x  2  m  0 x xm 0
d)
3
Câu 4. Tìm m ñeå caùc phöông trình sau coù 3 nghieäm döông phaân bieät:
a) x3  3mx 2  3(m2  1) x  (m2  1)  0 b) x3  6 x 2  3(m  4) x  4m  8  0
1 3 5 2 7
c) x  x  4x  m   0 d) x3  mx 2  (2m  1) x  m  2  0
3 2 6
Câu 5. Tìm m ñeå caùc phöông trình sau coù 3 nghieäm aâm phaân bieät:
a) 2 x3  3(m  1) x 2  6(m  2) x  2  m  0 b) x3  3mx 2  3(m2  1) x  (m2  1)  0
c) x3  3x2  9x  m  0 d) x3  x2  18mx  2m  0
3. SÖÏ TIEÁP XUÙC CUÛA HAI ÑÖÔØNG.

16
1. YÙ nghóa hình hoïc cuûa ñaïo haøm: Ñaïo haøm cuûa haøm soá y = f(x) taïi ñieåm x0 laø heä soá goùc cuûa tieáp
tuyeán vôùi ñoà thò (C) cuûa haøm soá taïi ñieåm M0  x0 ; f ( x0 )  .
Khi ñoù phöông trình tieáp tuyeán cuûa (C) taïi ñieåm M0  x0 ; f ( x0 )  laø:
y – y0 = f (x0).(x – x0) (y0 = f(x0))
2. Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå hai ñöôøng (C1): y = f(x) vaø (C2): y = g(x) tieáp xuùc nhau laø heä phöông
 f ( x)  g( x)
trình sau coù nghieäm:  f '( x)  g '( x) (*)

Nghieäm cuûa heä (*) laø hoaønh ñoä cuûa tieáp ñieåm cuûa hai ñöôøng ñoù.
3. Neáu (C1): y = px + q vaø (C2): y = ax2 + bx + c thì
(C1) vaø (C2) tieáp xuùc nhau  phöông trình ax 2  bx  c  px  q coù nghieäm keùp.
VAÁN ÑEÀ : Tìm ñieàu kieän ñeå hai ñöôøng tieáp xuùc
1. Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå hai ñöôøng (C1): y = f(x) vaø (C2): y = g(x) tieáp xuùc nhau laø heä phöông
 f ( x)  g( x)
trình sau coù nghieäm:  f '( x)  g '( x) (*)

Nghieäm cuûa heä (*) laø hoaønh ñoä cuûa tieáp ñieåm cuûa hai ñöôøng ñoù.
2. Neáu (C1): y = px + q vaø (C2): y = ax2 + bx + c thì
(C1) vaø (C2) tieáp xuùc nhau  phöông trình ax 2  bx  c  px  q coù nghieäm keùp.

Câu 1. Tìm m ñeå hai ñöôøng (C1), (C2) tieáp xuùc nhau:
a) (C1) : y  x3  (3  m) x2  mx  2; (C2 ) : truïc hoaønh c) (C1) : y  x3  m( x  1)  1; (C2 ) : y  x  1
b) (C1) : y  x3  2 x2  (m  1) x  m; (C2 ) : truïc hoaønh d) (C1): y  x3  2 x2  2 x 1; (C2 ): y  x  m
Câu 2. Tìm m ñeå hai ñöôøng (C1), (C2) tieáp xuùc nhau:
a) (C1 ) : y  x 4  2 x2  1; (C2 ) : y  2mx2  m b) (C1 ) : y   x 4  x2  1; (C2 ) : y   x 2  m
1 9
c) (C1 ) : y   x 4  2 x 2  ; (C2 ) : y   x 2  m d) (C1) : y  ( x  1)2 ( x 1)2 ; (C2 ) : y  2 x2  m
4 4
(2m  1) x  m2 x2  x  1
e) (C1 ) : y  ; (C2 ) : y  x f) (C1 ) : y  ; (C2 ) : y  x 2  m
x 1 x 1

6. HAØM SOÁ COÙ CHÖÙA DAÁU GIAÙ TRÒ TUYEÄT ÑOÁI

Baøi toaùn: Veõ ñoà thò cuûa haøm soá y = f(x) vôùi f(x) coù chöùa daáu giaù trò tuyeät ñoái.
Caùch 1: Khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò.
 Xeùt daáu bieåu thöùc coù chöùa daáu giaù trò tuyeät ñoái.
 Chia mieàn xaùc ñònh thaønh nhieàu khoaûng, trong moãi khoaûng ta boû daáu giaù trò tuyeät ñoái.
 Veõ ñoà thò haøm soá töông öùng trong caùc khoaûng cuûa mieàn xaùc ñònh.
Caùch 2: Thöïc hieän caùc pheùp bieán ñoåi ñoà thò.
Daïng 1: Veõ ñoà thò haøm soá y  f ( x) .
Ñoà thò (C) cuûa haøm soá y  f ( x) coù theå ñöôïc suy töø ñoà thò (C) cuûa haøm soá y = f(x) nhö
sau:
+ Giöõ nguyeân phaàn ñoà thò (C) ôû phía treân truïc hoaønh.
+ Laáy ñoái xöùng phaàn ñoà thò cuûa (C) ôû phía döôùi truïc hoaønh qua truïc hoaønh.
+ Ñoà thò (C) laø hôïp cuûa hai phaàn treân.

17
 Daïng 2: Veõ ñoà thò cuûa haøm soá y  f  x  .
Ñoà thò (C) cuûa haøm soá y  f  x  coù theå ñöôïc suy töø ñoà thò (C) cuûa haøm soá y = f(x) nhö
sau:
+ Giöõ nguyeân phaàn ñoà thò (C) ôû beân phaûi truïc tung, boû phaàn beân traùi truïc tung.
+ Laáy ñoái xöùng phaàn beân phaûi truïc tung qua truïc tung.
+ Ñoà thò (C) laø hôïp cuûa hai phaàn treân.

Câu 1. Khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò (C). Töø ñoù suy ra ñoà thò C). Duøng ñoà thò (C) bieän luaän
soá nghieäm cuûa phöông trình (1):
a) (C): y  x 3  3x 2  6 ; (C): y  x3  3x2  6 ; x3  3x 2  6  m (1)
b) (C): y  x 4  2 x 2  3 ; (C): y  x4  2x2  3 ; x 4  2 x 2  3  m (1)
2x  2 2x  2 2x  2
e) (C): y  ; (C): y  ; m (1)
x 2 x 2 x 2
Câu 2. Khaûo saùt söï bieán thieân vaø veõ ñoà thò (C). Töø ñoù suy ra ñoà thò C). Duøng ñoà thò (C) bieän luaän
soá nghieäm cuûa phöông trình (1):
3 3
a) (C): y  2 x3  9 x 2  12 x  4 ; (C): y  2 x  9 x 2  12 x  4 ; 2 x  9x2  12 x  m
2x 2x
b) (C): y  ; (C): y  ; (m  2). x  m  0 (1)
x 1 x 1
7. ÑIEÅM ÑAËC BIEÄT TREÂN ÑOÀ THÒ CUÛA HAØM SOÁ
VAÁN ÑEÀ 1: Tìm ñieåm treân ñoà thò (C): y = f(x) coù toaï ñoä nguyeân
P( x )
Tìm caùc ñieåm treân ñoà thò haøm soá höõu tæ y  coù toaï ñoä laø nhöõng soá nguyeân:
Q( x )
P( x ) a
 Phaân tích y  thaønh daïng y  A( x )  , vôùi A(x) laø ña thöùc, a laø soá nguyeân.
Q( x ) Q( x)
 Khi ñoù  x 

 Q(x) laø öôùc soá cuûa a. Töø ñoù ta tìm caùc giaù trò x nguyeân ñeå Q(x) laø öôùc soá
y 
cuûa a.
 Thöû laïi caùc giaù trò tìm ñöôïc vaø keát luaän.

18
Áp dụng. Tìm caùc ñieåm treân ñoà thò (C) cuûa haøm soá coù toaï ñoä nguyeân:
x2 x  10 x2
a) y  b) y  c) y 
x 1 x2 x 2
x2  x  1 x2  2 x 4
d) y  e) y  f) y  x  1 
x 2 x 1 x 1
VAÁN ÑEÀ 2: Tìm caëp ñieåm treân ñoà thò (C): y = f(x)
ñoái xöùng qua ñöôøng thaúng d: y = ax + b
Cô sôû cuûa phöông phaùp: A, B ñoái xöùng nhau qua d  d laø trung tröïc cuûa ñoaïn AB
 Phöông trình ñöôøng thaúng  vuoâng goùc vôùi d: y = ax = b coù daïng:
1
: y   x  m
a
(C)
 Phöông trình hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa  vaø (C): (d) ()
1
f(x) =  x  m (1)
a
B
 Tìm ñieàu kieän cuûa m ñeå  caét (C) taïi 2 ñieåm
A I
phaân bieät A, B. Khi ñoù xA, xB laø caùc nghieäm cuûa (1).
 Tìm toaï ñoä trung ñieåm I cuûa AB.
 Töø ñieàu kieän: A, B ñoái xöùng qua d  I  d, ta tìm
ñöôïc m  xA, xB  yA, yB  A, B.
 x  xB
Chuù yù: A, B ñoái xöùng nhau qua truïc hoaønh   A
 yA  yB
 x   xB
 A, B ñoái xöùng nhau qua truïc tung   A
 y A  yB
 x  xB
 A, B ñoái xöùng nhau qua ñöôøng thaúng y = b   A
 yA  yB  2b
 x  x  2a
 A, B ñoái xöùng nhau qua ñöôøng thaúng x = a   A B
 y A  yB
Áp dụng. Tìm treân ñoà thò (C) cuûa haøm soá hai ñieåm ñoái xöùng nhau qua ñöôøng thaúng d:
x4
a) (C) : y  x3  x; d : x  2y  0 b) (C ) : y  ; d : x  2y  6  0
x 2
x2 x2  x  1
c) (C) : y  ; d : y  x 1 d) (C) : y  ; d : y  x 1
x 1 x 1
VAÁN ÑEÀ 3: Tìm caëp ñieåm treân ñoà thò (C): y = f(x) ñoái xöùng qua ñieåm I(a; b)
Cô sôû cuûa phöông phaùp: A, B ñoái xöùng nhau qua I  I laø trung ñieåm cuûa AB.
 Phöông trình ñöôøng thaúng d qua I(a; b),
coù heä soá goùc k coù daïng: y  k( x  a)  b .
 Phöông trình hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa (C) vaø d: I
f(x) = k(x  a)  b (1)
B
A

 Tìm ñieàu kieän ñeå d caét (C) taïi 2 ñieåm phaân bieät
A, B. khi ñoù xA, xB laø 2 nghieäm cuûa (1).
 Töø ñieàu kieän: A, B ñoái xöùng qua I  I laø trung ñieåm cuûa AB, ta tìm ñöôïc k  xA, xB.
 x   xB
Chuù yù: A, B ñoái xöùng qua goác toaï ñoä O   A
 y A   yB
Câu 1. Tìm treân ñoà thò (C) cuûa haøm soá hai ñieåm ñoái xöùng nhau qua ñieåm I:

19
 x2  x  2  5
a) (C) : y  x3  4 x 2  x  2; I (2;4) b) (C ) : y  ; I  0; 
x 1  2
x4
c) (C) : y  x3  3x 2  2 x  1; I  O(0;0) d) (C ) : y  ; I  O(0;0)
x 1
3x  4 2 x 2  5x  1
e) (C ) : y  ; I (1;1) e) (C) : y  ; I  2; 5
2x 1 x 1

VAÁN ÑEÀ 4: Khoaûng caùch

Kieán thöùc cô baûn:
1) Khoaûng caùch giöõa hai ñieåm A, B: AB = ( xB  x A )2  ( yB  yA )2
2) Khoaûng caùch töø ñieåm M(x0; y0) ñeán ñöôøng thaúng : ax + by + c = 0:
ax0  by0  c
d(M, ) =
a2  b 2
1 1 2
3) Dieän tích tam giaùc ABC: S= AB. AC.sin A  AB2 .AC 2   AB.AC 
2 2

Câu 1. Cho ñoà thò (C) vaø ñieåm A. Tìm ñieåm M treân (C) sao cho AM nhoû nhaát. Chöùng minh raèng
khi AM nhoû nhaát thì ñöôøng thaúng AM vuoâng goùc vôùi tieáp tuyeán cuûa (C) taïi M.
a) (C) : y  x 2  1; A  O(0;0) b) (C ) : y  x 2 ; A(3;0)
c) (C) : y  2 x 2  1; A(9;1)
Câu 2. Cho ñoà thò (C) vaø ñöôøng thaúng d. Tìm ñieåm M treân (C) sao cho khoaûng caùch töø M ñeán d laø
nhoû nhaát.
4 2 x2  4 x  5
a) (C) : y  2 x  3x  2 x  1; d : y  2 x  1 b) (C) : y  ; d : y  3x  6
x2
x 1
c) (C) : y  x  x 2 ; d : y  2( x  1) d) (C ) : y  ; d : y  2 x  3
x 1
CHÖÔNG II : HAØM SOÁ LUYÕ THÖØA – HAØM SOÁ MUÕ – HAØM SOÁ LOGARIT

BAØI 1: LUYÕ THÖØA

1. Ñònh nghóa luyõ thöøa
Soá muõ  Cô soá a Luyõ thöøa a
  n N * aR a  an  a.a......a (n thöøa soá a)
 0 a0 a  a 0  1
1
  n ( n  N * ) a0 a   a n  n
a
m m
 (m  Z , n  N * ) a0 a   a n  n a m ( n a  b  b n  a)
n
  lim rn (rn  Q, n  N * ) a0 a  lima rn
2. Tính chaát cuûa luyõ thöøa
 Vôùi moïi a > 0, b > 0 ta coù:

a a a
a .a   a  ; 
 a  ; (a )   a . ; (ab)  a .b ;    
a b b
 a > 1 : a  a     ; 0 < a < 1 : a  a    

20
  Vôùi 0 < a < b ta coù:
am  bm  m  0 ; am  bm  m  0
Chuù yù: + Khi xeùt luyõ thöøa vôùi soá muõ 0 vaø soá muõ nguyeân aâm thì cô soá a phaûi khaùc 0.
+ Khi xeùt luyõ thöøa vôùi soá muõ khoâng nguyeân thì cô soá a phaûi döông.
3. Ñònh nghóa vaø tính chaát cuûa caên thöùc
 Caên baäc n cuûa a laø soá b sao cho bn  a .
 Vôùi a, b  0, m, n  N*, p, q  Z ta coù:
a na p
a p   n a  (a  0) ;
n n mn
ab  n a.n b ; n  (b  0) ; a  mn a
b nb
p q n m mn m
Neáu  thì a p  aq (a  0) ; Ñaëc bieät n
a a
n m
n
 Neáu n laø soá nguyeân döông leû vaø a < b thì anb.
n
Neáu n laø soá nguyeân döông chaün vaø 0 < a < b thì anb.
Chuù yù:
+ Khi n leû, moãi soá thöïc a chæ coù moät caên baäc n. Kí hieäu n a .
+ Khi n chaün, moãi soá thöïc döông a coù ñuùng hai caên baäc n laø hai soá ñoái nhau.
4. Coâng thöùc laõi keùp
Goïi A laø soá tieàn göûi, r laø laõi suaát moãi kì, N laø soá kì.
Soá tieàn thu ñöôïc (caû voán laãn laõi) laø: C  A(1  r )N
Câu 1. Thöïc hieän caùc pheùp tính sau::
2 6
7  23
3
 7
a) A   1    .    .  7  .   
2
b) B 
 3 .  15 .84
 8  7  14  6
92.  5 .  6 
4

7 3
c) C 4
3
2
2
 83 d) E 
 18 .24.  50 

 254 .  4 5 .  272
3 3
1256.  16  .  2  23.21  53.54   0,01 .102
2
e) F  f) G 
4 0
3
25  5 
2
103 :102   0,25  102  0,013
 

 1
g) H  4 3  10 3  253
1 1
2 1
3
1
 53 
Câu 2. Vieát caùc bieåu thöùc sau döôùi daïng luyõ thöøa vôùi soá muõ höõu tæ:
b3 a
,  a, b  0 
5
a) 4
x2 3 x ,  x  0 b) 5 c) 23 2 2
a b
5
3 23 3 2 43 8 b2 b
d) e) a f)
3 2 3 3
b b
Câu 3. Ñôn giaûn caùc bieåu thöùc sau:
a1,5  b1,5
 a0,5b0,5  a0,5  2
0,5 0,5 2b0,5 a0,5  2  a0,5  1
a) a b  b)   .
ab a0,5  b0,5  a  2a0,5  1 a  1  a0,5

21
  1 1 1 1  3 1  1 1 1 1  1 1
 x2  y2 x  y  x2 y2
2 2 2y  x 2  3y 2 x  3y
2 2  x y
2 2
c)   .  d)   .
 2
1 1 1 1
 xy xy  1 1
2 xy  2
 xy  x 2 y xy 2  x 2 y
   x2  y2  
  
 13 2
  23 1 2 4
  41 1
 4 1 1
 2
1 1

e)  a  b  .  a  a .b  b 3 
3 3 3
f)  a  b  .  a  b  .  a  b 2 
4 4

      
Câu 4. So saùnh caùc caëp soá sau:
2 6
 2  2    
a)  0,01 vaø 10 b)   vaø   c) 52 3
vaø 53 2
4 4
0,3  2
d) 5300 vaø 8200 e)  0,001 vaø 3
100 f) 4 2
vaø  0,125
4 5
3 5 4 5
g)  2 vaø  2  h)   vaø   i) 0,0210 vaø 5011
5 4
 2  2 5 10
1 2
 3  2    
k)  3  1 vaø  3  1
4 2 l)   vaø   m)  
2
vaø  
3
 5   2  2 2
Câu 5. So saùnh hai soá m, n neáu:
m n
m n 1 1
m
a) 3,2  3,2 n
b)  2   2 c)     
9 9
m n
 3  3 m n m n
d)     e)  5  1   5  1 f)  2  1   2  1
 2   2 
Câu 6. Coù theå keát luaän gì veà soá a neáu:
2 1 0,2
  3 1 1
a)  a  1 3   a  1 3 b)  2a  1   2a  1 c)    a2
a
1 1
1 1 3 
  2  1 2  1  2
d) 1  a  3  1  a  2 e)  2  a 4   2  a f)     
a a
1 1
3 7
 
g) a a h) a 17 a 8 i) a0,25  a 3

BAØI 2: LOGARIT
1. Ñònh nghóa
 Vôùi a > 0, a  1, b > 0 ta coù: loga b    a  b

Chuù yù: loga b coù nghóa khi a  0, a  1


b  0
 Logarit thaäp phaân: lg b  log b  log10 b
n
 1
 Logarit töï nhieân (logarit Nepe): ln b  loge b (vôùi e  lim 1    2,718281 )
 n
2. Tính chaát
loga b
 loga 1  0 ; loga a  1; loga ab  b ; a  b (b  0)
 Cho a > 0, a  1, b, c > 0. Khi ñoù:

22
 + Neáu a > 1 thì loga b  loga c  b  c
+ Neáu 0 < a < 1 thì loga b  loga c  b  c
3. Caùc qui taéc tính logarit
Vôùi a > 0, a  1, b, c > 0, ta coù:
b
 loga (bc)  loga b  loga c  loga    loga b  loga c  loga b   loga b
c
4. Ñoåi cô soá
Vôùi a, b, c > 0 vaø a, b  1, ta coù:
loga c
 logb c  hay loga b.logb c  loga c
loga b
1 1
 loga b   loga c  loga c (  0)
logb a 

Câu 1. Thöïc hieän caùc pheùp tính sau:

1
a) log2 4.log 1 2 b) log5 .log27 9 c) loga 3 a
25
4
log2 3 log 3 2 log9 2
d) 4 9 e) log
2 2
8 f) 27  4log8 27
loga3 a.loga4 a1/3
g) h) log3 6.log8 9.log6 2 i) 92log3 2  4log81 5
log 1 a7
a
log9 36 4log9 7
l) 25log5 6  49log7 8
log3 5 32 log5 4
k) 81  27 3 m) 5
1 1

o) 31log9 4  42log2 3  5log125 27

log6 3 log8 2
n) 9 4 p) log 3.log3 36
6
Câu 2. Tính giaù trò cuûa bieåu thöùc logarit theo caùc bieåu thöùc ñaõ cho:
a) Cho log2 14  a . Tính log49 32 theo a.
b) Cho log15 3  a . Tính log25 15 theo a.
c) Cho log7 2  a . Tính log 1 28 theo a.
2
Câu 3. Tính giaù trò cuûa bieåu thöùc logarit theo caùc bieåu thöùc ñaõ cho:
49
a) Cho log25 7  a ; log2 5  b . Tính log 3 5 theo a, b.
8
b) Cho log30 3  a ; log30 5  b . Tính log30 1350 theo a, b.
c) Cho log14 7  a ; log14 5  b . Tính log35 28 theo a, b.
d) Cho log2 3  a ; log3 5  b ; log7 2  c . Tính log140 63 theo a, b, c.
Câu 4. Chöùng minh caùc ñaúng thöùc sau (vôùi giaû thieát caùc bieåu thöùc ñaõ cho coù nghóa):
loga c loga b loga b  loga x loga c
a) b c b) logax (bx)  c)  1  loga b
1  loga x logab c
ab 1
d) logc  (logc a  logc b) , vôùi a2  b2  7ab .
3 2
1
e) loga ( x  2 y)  2 loga 2  (loga x  log a y) , vôùi x 2  4 y2  12 xy .
2

23
 BAØI 3: HAØM SOÁ LUYÕ THÖØA HAØM SOÁ MUÕ – HAØM SOÁ LOGARIT
1. Khaùi nieäm
a) Haøm soá luyõ thöøa y  x ( laø haèng soá)

Soá muõ  Haøm soá y  x Taäp xaùc ñònh D

 = n (n nguyeân döông) y  xn D=R
 = n (n nguyeân aâm hoaëc n = 0) y  xn D = R \ {0}
 laø soá thöïc khoâng nguyeân y  x D = (0; +)
1
Chuù yù: Haøm soá y  xn khoâng ñoàng nhaát vôùi haøm soá y  n x (n  N *) .
b) Haøm soá muõ y  a x (a > 0, a  1).
 Taäp xaùc ñònh: D = R.
 Taäp giaù trò: T = (0; +).
 Khi a > 1 haøm soá ñoàng bieán, khi 0 < a < 1 haøm soá nghòch bieán.
 Nhaän truïc hoaønh laøm tieäm caän ngang.
 Ñoà thò:
y y
y=ax y=ax

1
1 x
x

a>1 0<a<1
c) Haøm soá logarit y  loga x (a > 0, a  1)
 Taäp xaùc ñònh: D = (0; +).
 Taäp giaù trò: T = R.
 Khi a > 1 haøm soá ñoàng bieán, khi 0 < a < 1 haøm soá nghòch bieán.
 Nhaän truïc tung laøm tieäm caän ñöùng.
 Ñoà thò:
y
y
y=logax y=logax

1 x
x O
O 1

a>1 0<a<1
2. Giôùi haïn ñaëc bieät
1 x
 1 ln(1  x ) ex  1
 lim(1  x) x  lim 1    e  lim 1  lim 1
x 0 x   x x 0 x x0 x
3. Ñaïo haøm

24
   x    x 1 ( x  0) ; u   u 1.u
 n x   1  vôùi x  0 neáu n chaün   n u   u
Chuù yù:  vôùi x  0 neáu n leû  .
n   n n1
n x n1 n u

  ax   ax ln a ;  au   au ln a.u
ex   ex ;  eu   eu .u

  loga x   x ln1 a ;  loga u   u lnu a

 ln x   1 (x > 0);  ln u   u
x u

Câu 1. Tính ñaïo haøm cuûa caùc haøm soá sau:

3 x 1 x2  x  2
a) y  x 2  x  1 b) y  4 c) y  5
x 1 x2  1
3 x 3
d) y  3 sin(2 x  1) e) y  cot 1  x2 f) y  3 sin
4
Câu 2. Tính ñaïo haøm cuûa caùc haøm soá sau:
a) y  ( x 2  2 x  2)e x b) y  ( x 2  2 x)e x c) y  e2 x .sin x
1
2x  x2
x x e2 x  e x
d) y  e e) y  x.e 3 f) y 
e2 x  e x
3x
g) y  2 x.ecos x h) y  i) y  cos x.ecot x
2
x  x 1
Câu 3. Tính ñaïo haøm cuûa caùc haøm soá sau:
a) y  ln(2 x 2  x  3) b) y  log2 (cos x) c) y  e x .ln(cos x )
d) y  (2 x  1) ln(3x 2  x ) e) y  log 1 ( x3  cos x) f) y  log3 (cos x)
2

g) y 
ln(2 x  1)
h) y 
ln(2 x  1) 
i) y  ln x  1  x 2 
2x 1 x 1
Câu 4. Chöùng minh haøm soá ñaõ cho thoaû maõn heä thöùc ñöôïc chæ ra:
x2

a) y  x.e 2; xy  (1  x 2 )y b) y  ( x  1)e x ; y  y  e x
c) y  e4 x  2e x ; y  13y  12 y  0 d) y  a.e x  b.e2 x ; y  3y  2 y  0
g) y  e x .sin x; y  2 y  2 y  0

BAØI 4: PHÖÔNG TRÌNH MUÕ

b  0
1. Phöông trình muõ cô baûn: Vôùi a > 0, a  1: ax  b  
 x  loga b
2. Moät soá phöông phaùp giaûi phöông trình muõ
a) Ñöa veà cuøng cô soá: Vôùi a > 0, a  1: a f ( x )  ag( x )  f ( x )  g( x )

25
 Chuù yù: Trong tröôøng hôïp cô soá coù chöùa aån soá thì: a M  a N  (a  1)( M  N )  0
b) Logarit hoaù: a f ( x)  bg ( x)  f ( x)   loga b .g ( x)
c) Ñaët aån phuï:
 f ( x)
, t  0 , trong ñoù P(t) laø ña thöùc theo t.
 Daïng 1: P(a f ( x ) )  0  t  a
P(t)  0
 Daïng 2:  a2 f ( x )   (ab) f ( x )   b2 f ( x )  0
f ( x)
a
Chia 2 veá cho b 2 f ( x)
, roài ñaët aån phuï t   
b
1
 Daïng 3: a f ( x)  b f ( x)  m , vôùi ab  1 . Ñaët t  a f ( x )  b f ( x ) 
t
d) Söû duïng tính ñôn ñieäu cuûa haøm soá
Xeùt phöông trình: f(x) = g(x) (1)
 Ñoaùn nhaän x0 laø moät nghieäm cuûa (1).
 Döïa vaøo tính ñoàng bieán, nghòch bieán cuûa f(x) vaø g(x) ñeå keát luaän x0 laø nghieäm duy nhaát:
 f ( x) ñoàng bieán vaø g( x) nghòch bieán (hoaëc ñoàng bieán nhöng nghieâm ngaët).
 f ( x) ñôn ñieäu vaø g( x)  c haèng soá
 Neáu f(x) ñoàng bieán (hoaëc nghòch bieán) thì f (u)  f (v)  u  v
e) Ñöa veà phöông trình caùc phöông trình ñaëc bieät
A  0 A  0
 Phöông trình tích A.B = 0    Phöông trình A2  B2  0  
 B  0 B  0
f) Phöông phaùp ñoái laäp
Xeùt phöông trình: f(x) = g(x) (1)
 f ( x)  M  f ( x)  M
Neáu ta chöùng minh ñöôïc:  thì (1)  
g( x)  M g( x)  M

Câu 1. Giaûi caùc phöông trình sau (ñöa veà cuøng cô soá hoaëc logarit hoaù):
2x
a) 9 3x1  38x2 b) 3  2 2   32 2
2x x 2x x x2 1 x2 2 2 2
1
c) 5  7  5 .35  7 .35  0 d) 2 2  3x  3x
x 1
x 1
e) 5
x  x 2 4
 25 f)  5  2   5  2  x 1
2
x 2 x 7 12 x
1 4 3 x 1 1
g)   2 h)   .  2
2 2 2
i) 3x.2 x1  72 k) 5x 1  6. 5x – 3. 5x 1  52
Câu 2. Giaûi caùc phöông trình sau (ñöa veà cuøng cô soá hoaëc logarit hoaù):
4 x 1 3 x2 2 x 1
 2 1
3x
a)     b) 5x.2 x 1  50 c) 3x.2 x2  6
5 7
x
d) 3 .8 6 e) 4.9x1  3 22 x1 f) 2x 2 x
.3x  1,5
2
x x 2

2
g) 5x.3x  1 h) 23  32 i) 3x.2x  1
2 x x

Câu 3. Giaûi caùc phöông trình sau (ñaët aån phuï daïng 1):
a) 4 x  2 x1  8  0 b) 4 x 1  6.2 x 1  8  0 c) 34 x 8  4.32 x 5  27  0
2 2
d) 16 x  17.4 x  16  0 e) 49x  7x1  8  0 f) 2x x
 22xx  3.

26
 x x
g)  7  4 3    2  3   6
2
h) 4cos2 x  4cos x
3 i) 32 x5  36.3x1  9  0
2 2 2 2
k) 32 x 2 x1  28.3x  x  9  0 l) 4 x 2  9.2 x 2  8  0 m) 3.52 x1  2.5x 1  0,2
Câu 4. Giaûi caùc phöông trình sau (ñaët aån phuï daïng 2):
a) 64.9x  84.12x  27.16x  0 b) 3.16x  2.81x  5.36x c) 6.32x 13.6x  6.22x  0
d) 25x  10 x  22 x1 e) 27x  12x  2.8x f) 3.16 x  2.81x  5.36 x
1 1 1
1 1 1
   1 1 1
g) 6.9  13.6  6.4  0
x x x h) 4  6  9 x x x i) 2.4 x  6 x  9 x
Câu 5. Giaûi caùc phöông trình sau (ñaët aån phuï daïng 3):

b)  3   3
x x x x
a)  2  3    2  3   14 2 2 4
x x
c) (2  3) x  (7  4 3)(2  3) x  4(2  3) d)  5  21  7  5  21  2x3
x x
e)  5  24    5  24   10
Câu 6. Giaûi caùc phöông trình sau (söû duïng tính ñôn ñieäu):
x
a)  2  3    2  3   4 x
x
b)  3  2 x   3  2 x   5 x
x x
c) 3  2 2   3  2 2   6x d) 3  5   16. 3  5   2 x3
x x

   
x
 3 7 x x
e)     2x f) 2 3 2 3  2x
5 5
g) 2 x  3x  5x  10 x h) 2 x  3x  5x

Câu 7. Tìm m ñeå caùc phöông trình sau coù nghieäm:

a) 9x  3x  m  0 b) 9x  m3x 1  0 c) 4x  2x  1  m
d) 32 x  2.3x  (m  3).2 x  0 e) 2 x  (m  1).2 x  m  0 f) 25x  2.5x  m  2  0
Câu 8. Tìm m ñeå caùc phöông trình sau coù nghieäm duy nhaát:
a) m.2x  2 x  5  0 b) m.16x  2.81x  5.36x
x x
x x  73 5   73 5 
c)  5  1  m  5 1  2x d)    m  8
 2   2 
e) 4x  2x  3  3  m f) 9x  m3x  1  0

BAØI 5: PHÖÔNG TRÌNH LOGARIT

1. Phöông trình logarit cô baûn
Vôùi a > 0, a  1: loga x  b  x  ab
2. Moät soá phöông phaùp giaûi phöông trình logarit
a) Ñöa veà cuøng cô soá
 f ( x)  g( x)
Vôùi a > 0, a  1: loga f ( x)  loga g( x)  
 f ( x)  0 (hoaëc g( x)  0)
b) Muõ hoaù
loga f ( x )
Vôùi a > 0, a  1: loga f ( x)  b  a  ab
c) Ñaët aån phuï
d) Söû duïng tính ñôn ñieäu cuûa haøm soá
e) Ñöa veà phöông trình ñaëc bieät

27
 f) Phöông phaùp ñoái laäp
Chuù yù:
 Khi giaûi phöông trình logarit caàn chuù yù ñieàu kieän ñeå bieåu thöùc coù nghóa.
log c log a
 Vôùi a, b, c > 0 vaø a, b, c  1: a b c b
Câu 1. Giaûi caùc phöông trình sau (ñöa veà cuøng cô soá hoaëc muõ hoaù):
a) log2  x( x 1)  1 b) log2 x  log2 ( x 1)  1

c) log2 ( x  2)  6.log1/8 3x  5  2 d) log2 ( x  3)  log2 ( x  1)  3

e) log4 ( x  3)  log4 ( x  1)  2  log4 8 f) log( x  2)  log( x  3)  1  log5
2
g) 2 log8 ( x  2)  log8 ( x  3)  h) log 5x  4  log x 1  2  log0,18
3
i) log3 ( x2  6)  log3 ( x  2)  1 k) log2 ( x  3)  log2 ( x 1)  1/ log5 2
l) log4 x  log4 (10  x)  2 m) log5 ( x  1)  log1/5 ( x  2)  0
n) log2 ( x  1)  log2 ( x  3)  log2 10  1 o) log9 ( x  8)  log3 ( x  26)  2  0
Câu 2. Giaûi caùc phöông trình sau (ñöa veà cuøng cô soá hoaëc muõ hoaù):
a) log3 x  log x  log1/3 x  6 b) 1  log( x2  2 x  1)  log( x2  1)  2log(1  x)
3
c) log4 x  log1/16 x  log8 x  5 d) 2  lg(4 x 2  4 x  1)  lg( x 2  19)  2 lg(1  2 x)
e) log2 x  log4 x  log8 x  11 f) log1/2 ( x 1)  log1/2 ( x  1)  1  log (7  x)
1/ 2
Câu 3. Giaûi caùc phöông trình sau (ñöa veà cuøng cô soá hoaëc muõ hoaù):
a) log2 (9  2 x )  3  x b) log3 (3x  8)  2  x
c) log7 (6  7 x )  1  x d) log3 (4.3x 1  1)  2 x  1
Câu 4. Giaûi caùc phöông trình sau (ñaët aån phuï):
a) log32 x  log32 x  1  5  0 b) log2 x  3log2 x  log1/2 x  2
2
7 x2
c) log x 2  log4 x   0 d) log21 4 x  log2 8
6 8
2

e) log2 x  3log2 x  log1/2 x  0 f) log x2 16  log2 x 64  3

2
1 1
g) log5 x  log x 2 h) log7 x  log x 2
5 7
1
i) 2 log5 x  2  log x k) 3 log2 x  log2 4 x  0
5
l) 3 log3 x  log3 3 x  1  0 m) log2 3 x  3 log2 x  4 / 3
1
n) log2 3 x  3 log2 x  2 / 3 o) log22 x  2 log4 0
x
p) log22 (2  x)  8log1/4 (2  x)  5 q) log25 x  4 log25 5x  5  0
9
r) log x 5  log x 5 x   log2x 5 s) log x2 3  log9 x  1
4
1 2 1 3
t)  1 u)  1
4  log x 2  log x 5  log x 3  log x
Câu 5. Giaûi caùc phöông trình sau (ñaët aån phuï):
a) log7 x  log3 ( x  2) b) log2 ( x  3)  log3 ( x  2)  2

28
 d) log2  x  3   log6 x
log6 x
c) log3 ( x  1)  log5 (2 x  1)  2
log7  x 3
e) 4 x f) log2 1  x   log3 x

BAØI 6: BAÁT PHÖÔNG TRÌNH MUÕ

 Khi giaûi caùc baát phöông trình muõ ta caàn chuù yù tính ñôn ñieäu cuûa haøm soá muõ.
 a  1
 f ( x)  g( x)
a f ( x)
a g( x )
 
0  a  1
 f ( x)  g( x)
 Ta cuõng thöôøng söû duïng caùc phöông phaùp giaûi töông töï nhö ñoái vôùi phöông trình muõ:
– Ñöa veà cuøng cô soá.
– Ñaët aån phuï.
– ….
Chuù yù: Trong tröôøng hôïp cô soá a coù chöùa aån soá thì:
a M  a N  (a  1)( M  N )  0

Câu 1. Giaûi caùc baát phöông trình sau (ñöa veà cuøng cô soá):
x  x 1 x 6 2 x 3 1 1 x
2
x  2x 1 1 1
a) 3   b)    
3 2 2
x 1 x 2
c) 2 x  2  2 x  3  2 x 4
 5x  1  5x  2 d) 3 x
3 3  11
2 2
x 3 x 2 x 3 x 2
e) 9 6 0 f) 6 2 x3
 2 .3x7 3x1

2 x2  1 x2 2 x2
g) 4 x  x.2  3.2  x .2  8x  12 h) 6.x  3 x .x  31
2 x
 2.3 x .x 2  3x  9
i) 9x  9x1  9x2  4x  4x1  4x2 k) 7.3x 1  5x 3  3x 4  5x 2
l) 2 x 2  5x 1  2 x  5x 2 m) 2 x 1.3x  2  36
x 3 x 1
n) 
10  3   10  3
x 1 x 3

Câu 2. Giaûi caùc baát phöông trình sau (ñaët aån phuï):
1 1
1 2
x x x
a) 2.14  3.49  4  0 b) 4 x 2x 3  0
2
( x  2) x 4 x 4
c) x
4 22( x  1)
 83  52 d) 8.3  91 x
9 x

e) 25.2 x  10 x  5x  25 f) 52 x  1  6 x  1  30  5x.30 x
g) 6 x  2.3x  3.2 x  6  0 h) 27 x  12 x  2.8x
1 1 1 x
x 1 2 x 1
i) 49 x  35 x  25 x k) 3 2 12 2 0
2 x  x2 1 2 x  x2 1 2 x  x2
l) 25 9  34.25 m) 3  8.32x x x4
 9.9 0 x4

x x
o) 4 x  x  1  5.2 x  x  1  1  16  0 p)  3  2  3  2  2
Câu 3. Tìm m ñeå caùc baát phöông trình sau coù nghieäm:
a) 4x  m.2x  m  3  0 b) 9x  m.3x  m  3  0
2 2
x x 1
c) 2x  7  2x  2  m d)  2  1   2  1 m0

BAØI 7: BAÁT PHÖÔNG TRÌNH LOGARIT

 Khi giaûi caùc baát phöông trình logarit ta caàn chuù yù tính ñôn ñieäu cuûa haøm soá logarit.

29
  a  1
 f ( x)  g( x)  0
loga f ( x)  loga g( x)  
0  a  1
0  f ( x)  g( x)
 Ta cuõng thöôøng söû duïng caùc phöông phaùp giaûi töông töï nhö ñoái vôùi phöông trình logarit:
– Ñöa veà cuøng cô soá.
– Ñaët aån phuï.
– ….
Chuù yù: Trong tröôøng hôïp cô soá a coù chöùa aån soá thì:
loga A
loga B  0  (a  1)(B  1)  0 ;  0  ( A  1)(B  1)  0
loga B

Câu 1. Giaûi caùc baát phöông trình sau (ñöa veà cuøng cô soá):
a) log 5 (1  2x)  1  log 5
( x  1) 
b) log2 1  2log9 x  1 
c) log 1 5  x  log 1  3  x  d) log2 log 1 log5 x  0
3 3 3
1  2x
e) log 1 (log 2 )0 f)  x 2  4  log 1 x  0
1 x
3 2

g) log 1 log4  x 2  5  0

log26 x log6 x
h) 6 x  12
3
 
i) log2 x  3  1  log2 x 1   l) log3  log 1

x  0

 2 
2
m) 2 log8 ( x  2)  log 1 ( x  3) 
3
8
Câu 2. Giaûi caùc baát phöông trình sau (ñaët aån phuï):
a) log2 x  2log x 4  3  0 b) log5 1  2 x   1  log  x  1
5
c) 2log5 x  logx 125  1 d) log2 x 64  log x2 16  3

e) logx 2.log2 x 2.log2 4 x  1 f) log21 x  log 1 x 2  0

2 4
2 log4 x log2 x 1 2
g)   h)  1
1  log2 x 1  log2 x 1  log22 x 4  log 2 x 2  log 2 x
i) log 21 x  6 log 2 x  8  0 k) log32 x  4 log3 x  9  2 log3 x  3
2

1 2
l) log 9 (3x 2  4x  2)  1  log 3 (3x 2  4x  2) m)  1
5  log5 x 1  log5 x
1
n) 1  9log21 x  1  4 log 1 x o) log x 100  log100 x  0
2
8 8

1  log32x 1
p) 1 q) log x 2.log x 2 
1  log3 x log2 x  6
16
NHAÉC LAÏI MOÄT SOÁ COÂNG THÖÙC TRONG HÌNH HOÏC PHAÚNG

1. Heä thöùc löôïng trong tam giaùc

30
 a) Cho ABC vuoâng taïi A, coù ñöôøng cao AH.
1 1 1
 AB2  AC2  BC2  AB2  BC.BH , AC 2  BC.CH  2
 
AH 2
AB AC 2
 AB  BC.sin C  BC.cos B  AC.tan C  AC.cot B
b) Cho ABC coù ñoä daøi ba caïnh laø: a, b, c; ñoä daøi caùc trung tuyeán laø ma, mb, mc; baùn
kính ñöôøng troøn ngoaïi tieáp R; baùn kính ñöôøng troøn noäi tieáp r; nöûa chu vi p.
 Ñònh lí haøm soá cosin:
a2 =b2  c2 – 2bc.cosA; b2  c2  a2  2ca.cos B; c2  a2  b2  2ab.cos C
a b c
 Ñònh lí haøm soá sin:    2R
sin A sin B sin C
 Coâng thöùc ñoä daøi trung tuyeán:
b2  c 2 a2 c 2  a2 b2 a2  b2 c 2
ma2   ; mb2   ; mc2  
2 4 2 4 2 4
2. Caùc coâng thöùc tính dieän tích
a) Tam giaùc:
1 1 1 1 1 1
 S  a.ha  b.hb  c.hc  S  bc sin A  ca.sin B  ab sin C
2 2 2 2 2 2
 S  p  p  a  p  b  p  c 
abc
 S  S  pr
4R
 ABC vuoâng taïi A: 2S  AB.AC  BC.AH
a2 3
 ABC ñeàu, caïnh a: S
4
b) Hình vuoâng: S = a2 (a: caïnh hình vuoâng)
c) Hình chöõ nhaät: S = a.b (a, b: hai kích thöôùc)
d) Hình bình haønh: S = ñaùy  cao = AB.AD.sinBAD
1
e) Hình thoi: S  AB. AD.sinBAD  AC.BD
2
f) Hình thang: S
1
a  b.h (a, b: hai ñaùy, h: chieàu cao)
2
1
g) Töù giaùc coù hai ñöôøng cheùo vuoâng goùc: S AC.BD
2

CHÖÔNG I :KHOÁI ÑA DIEÄN VAØ THEÅ TÍCH CUÛA CHUÙNG

BAØI 1: KHAÙI NIEÄM VEÀ KHOÁI ÑA DIEÄN
I – KHỐI LĂNG TRỤ VÀ KHỐI CHÓP
Khối lăng trụ là phần không gian được giới hạn bởi một hình lăng trụ kể cả hình lăng trụ ấy.
Khối chóp là phần không gian được giới hạn bởi một hình chóp kể cả hình chóp ấy.
Khối chóp cụt là phần không gian được giới hạn bởi một hình chóp cụt kể cả hình chóp cụt ấy.
II – KHÁI NIỆM VỀ HÌNH ĐA DIỆN VÀ KHỐI ĐA DIỆN
1. Khái niệm về hình đa diện
Hình đa diện là hình được tạo bởi một số hữu hạn các đa giác thỏa mãn hai tính chất:
 Hai đa giác phân biệt chỉ có thể hoặc không có điểm chung, hoặc chỉ có một đỉnh chung, hoặc
chỉ có một cạnh chung.

31
  Mỗi cạnh của đa giác nào cũng là cạnh chung của đúng hai đa giác.
Mỗi đa giác như trên được gọi là một mặt của hình đa diện.
Các đỉnh, các cạnh của đa giác ấy theo thứ tự gọi là các đỉnh, các cạnh của hình đa diện.
2. Khái niệm về khối đa diện
Khối đa diện là phần không gian được giới hạn bởi d

một hình đa diện, kể cả hình đa diện đó.

Những điểm không thuộc khối đa diện được gọi là điểm
Miền ngoài
ngoài của khối đa diện. Tập hợp các điểm ngoài được
gọi là miền ngoài của khối đa diện. Những điểm thuộc Điểm trong N

khối đa diện nhưng không thuộc hình đa diện ứng với đa

diện ấy được gọi là điểm trong của khối đa diện. Tập
hợp các điểm trong được gọi là miền trong của khối đa Điểm ngoài M

diện.
Mỗi khối đa diện được xác định bởi một hình đa diện ứng với nó. Ta cũng gọi đỉnh, cạnh, mặt, điểm
trong, điểm ngoài… của một khối đa diện theo thứ tự là đỉnh, cạnh, mặt, điểm trong, điểm ngoài…
của hình đa diện tương ứng.
Ví dụ
- Các hình dưới đây là những khối đa diện:

- Các hình dưới đây không phải là những khối đa diện:

Hình a Hình b Hình c

Giải thích: Hình a không phải là hình đa diện vì tồn tại cạnh không phải là cạnh chung của hai mặt;
Hình b không phải là hình đa diện vì có một điểm đặc biệt trong hình, điểm đó không phải là đỉnh
chung của hai đa giác; Hình c không phải là hình đa diện vì tồn tại một cạnh là cạnh chung của bốn
đa giác.
III – HAI ĐA DIỆN BẰNG NHAU
1. Phép dời hình trong không gian
Trong không gian, quy tắc đặt tương ứng mỗi điểm M với điểm M  xác định duy nhất được
gọi là một phép biến hình trong không gian.
Phép biến hình trong không gian được gọi là phép dời hình nếu nó bảo toàn khoảng cách giữa hai
điểm tùy ý.
a) Phép tịnh tiến theo vectơ v , là phép biến hình biến mỗi điểm M thành điểm M  sao cho
MM   v . Kí hiệu là Tv .
b) Phép đối xứng qua mặt phẳng  P  là phép biến hình biến mỗi điểm thuộc  P  thành chính nó,
biến mỗi điểm M không thuộc  P  thành điểm M  sao cho  P  là mặt phẳng trung trực của MM  .

32
Nếu phép đối xứng qua mặt phẳng  P  biến hình  H  thành chính nó thì  P  được gọi là mặt
phẳng đối xứng của  H  .
c) Phép đối xứng tâm O là phép biến hình biến điểm O thành chính nó, biến mỗi điểm M khác
O thành điểm M  sao cho O là trung điểm của MM  .
Nếu phép đối xứng tâm O biến hình  H  thành chính nó thì O được gọi là tâm đối xứng của  H  .
d) Phép đối xứng qua đường thẳng  là là phép biến hình biến mọi điểm thuộc đường thẳng 
thành chính nó, biến mỗi điểm M không thuộc  thành điểm M  sao cho  là đường trung trực
của MM  .
Nếu phép đối xứng qua đường thẳng  biến hình  H  thành chính nó thì  được gọi là trục đối
xứng của  H  .
Nhận xét
 Thực hiện liên tiếp các phép dời hình sẽ được một phép dời hình.
 Phép dời hình biến đa diện  H  thành đa diện  H  , biến đỉnh, cạnh, mặt của  H  thành đỉnh,
cạnh, mặt tương ứng của  H  .
Ví dụ: Cho hình lập phương ABCD.ABCD . Khi đó:
 Các hình chóp A.ABCD và C.ABCD bằng nhau (vì qua phép đối xứng tâm O hình chóp
A.ABCD biến thành hình chóp C.ABCD ).
 Các hình lăng trụ ABC.ABC và AAD.BBC bằng nhau (vì qua phép đối xứng qua mặt phẳng
 ABCD thì hình lăng trụ ABC.ABC biến thành hình lăng trụ AAD.BBC ).
A D A D
B C B C

A' D' A' D'

B' C' B' C'

2. Hai hình bằng nhau

Hai hình được gọi là nếu có một phép dời hình biến hình này thành hình kia.
Đặc biệt, hai đa diện được gọi là bằng nhau nếu có một phép dời hình biến đa diện này đa diện kia.
IV – PHÂN CHIA VÀ LẮP GHÉP CÁC KHỐI ĐA DIỆN
Nếu khối đa diện  H  là hợp của hai khối đa diện  H1  và  H2  sao cho  H1  và  H2  không có
chung điểm trong nào thì ta nói có thể phân chia được khối đa diện  H  thành hai khối đa diện  H1  và
 H2  . Khi đó ta cũng nói có thể ghép hai khối đa diện  H1  và  H2  để được khối đa diện  H  .
Ví dụ 1. Với khối chóp tứ giác S.ABCD , xét hai khối S
chóp tam giác S.ABC và S.ACD . Ta thấy rằng:
 Hai khối chóp S.ABC và S.ACD không có điểm
trong chung (tức là không tồn tại điểm trong của khối A D
chóp này là điểm trong của khối chóp kia và ngược
lại). B
C
 Hợp của hai khối chóp S.ABC và S.ACD chính là
khối chóp S.ABCD.

33
Vậy khối chóp S.ABCD được phân chia thành hai khối chóp S.ABC và S.ACD hay hai khối chóp
S.ABC và S.ACD được ghép lại thành khối chóp S.ABCD.

Ví dụ 2. Cắt khối lăng trụ ABC.ABC bởi mặt A' B'

phẳng  ABC  . Khi đó, khối lăng trụ được phân C'
chia thành hai khối đa diện AABC và ABCCB .
Nếu ta cắt khối chóp ABCCB bởi mặt phẳng
 ABC  thì ta chia khối chóp ABCCB thành hai A B

khối chóp ABCB và ACCB .

Vậy khối lăng trụ ABC.ABC được chia thành ba C

khối tứ diện là AABC , ABCB và ACCB .

S

MỘT SỐ KẾT QUẢ QUAN TRỌNG

Kết quả 1: Một khối đa diện bất kì có ít nhất 4 mặt.
A D
Kết quả 2: Mỗi hình đa diện có ít nhất 4 đỉnh.
Kết quả 3: Mỗi hình đa diện có ít nhất 6 cạnh. C
B
Kết quả 4: Mỗi đỉnh của một hình đa diện là đỉnh chung của ít nhất 3 cạnh.
Kết quả 5: Không tồn tại hình đa diện có 7 cạnh.
Kết quả 6: Cho  H  là đa diện mà các mặt của nó là những đa giác có p cạnh. Nếu số mặt của
H  là lẻ thì p phải là số chẵn.
Chứng minh: Gọi M là số các mặt của khối đa diện  H  . Vì mỗi mặt của  H  có p cạnh nên
M mặt sẽ có p.M cạnh. Nhưng do mỗi cạnh là cạnh chung của đúng hai đa giác nên số cạnh của
pM
H  bằng C  . Vì M lẻ nên p phải là số chẵn.
2
Kết quả 7 (Suy ra từ chứng minh kết quả 6): Cho  H  là đa diện có M mặt, mà các mặt của nó
pM
là những đa giác có p cạnh. Khi đó số cạnh của  H  là C  .
2
Kết quả 8: Mỗi khối đa diện có các mặt là các tam giác thì tổng số các mặt của nó phải là một số chẵn.
Chứng minh: Gọi số cạnh và số mặt của khối đa diện lần lượt là C và M .
Vì mỗi mặt có ba cạnh và mỗi cạnh là cạnh chung của đúng hai mặt nên ta có số cạnh của đa diện là
3M C
C   M chẵn.
2
Kết quả 9: Mỗi khối đa diện bất kì luôn có thể được phân chia được thành những khối tứ diện.
Kết quả 10: Nếu khối đa diện có mỗi đỉnh là đỉnh chung của ba cạnh thì số đỉnh phải là số chẵn.
(Tổng quát: Một đa diện mà mỗi đỉnh của nó đều là đỉnh chung của một số lẻ mặt thì tổng số đỉnh là
một số chẵn).

BAØI 2: KHOÁI ÑA DIEÄN LOÀI VAØ KHOÁI ÑA DIEÄN ÑEÀU

I – KHỐI ĐA DIỆN LỒI
Khối đa diện H được gọi là khối đa diện lồi nếu đoạn thẳng nối hai điểm bất kì của H luôn
thuộc H . Khi đó đa diện giới hạn H được gọi là đa diện lồi.

34
 Khối đa diện lồi Khối đa diện không lồi

Một khối đa diện là khối đa diện lồi khi và chỉ khi miền trong của nó luôn nằm về một phía đối
với mỗi mặt phẳng đi qua một mặt của nó.

II – KHỐI ĐA DIỆN ĐỀU

Định nghĩa
Khối đa diện đều là một khối đa diện lồi có hai tính chất sau đây:
 Các mặt là những đa giác đều n cạnh.
 Mỗi đỉnh là đỉnh chung của đúng p cạnh.
Khối đa diện đều như vậy gọi là khối đa diện đều loại n, p .
Định lí Chỉ có năm khối đa diện đều. Đó là:
Loại 3;3 : khối tứ diện đều.
Loại 4;3 : khối lập phương.
Loại 3;4 : khối bát diện đều.
Loại 5;3 : khối 12 mặt đều.
Loại 3;5 : khối 20 mặt đều.

Khối tứ diện đều Khối lập phương Bát diện đều Hình 12 mặt đều Hình 20 mặt đều

Khối đa diện đều Số đỉnh Số cạnh Số mặt Loại

Tứ diện đều 4 6 4 3;3

Khối lập phương 8 12 6 4;3

Bát diện đều 6 12 8 3;4

Mười hai mặt đều 20 30 12 5;3

Hai mươi mặt đều 12 30 20 3;5

35
 Chú ý. Gọi Đ là tổng số đỉnh, C là tổng số cạnh và M là tổng các mặt của khối đa diện đều
loại n; p . Ta có
pĐ 2C nM
n 3, p 3 nM nM
 Xét tứ diện đều 3;3 pĐ 2C nM
C 6 & Đ 4.
M 4 2 p
n 4, p 3 nM nM
 Xét khối lập phương 4;3 pĐ 2C nM
C 12 & Đ 8.
M 6 2 p
n 3, p 4 nM nM
 Xét bát diện đều 3;4 pĐ 2C nM
C 12 & Đ 6.
M 8 2 p
 Xét khối mười hai mặt đều
n 5, p 3 pĐ 2C nM nM nM
5;3 C 30 & Đ 20.
M 12 2 p
 Xét khối hai mươi mặt đều
n 3, p 5 pĐ 2C nM nM nM
3;5 C 30 & Đ 12.
M 20 2 p

BAØI 3: KHAÙI NIEÄM VEÀ THEÅ TÍCH CUÛA KHOÁI ÑA DIEÄN

1. Theå tích cuûa khoái hoäp chöõ nhaät:
V  abc vôùi a, b, c laø ba kích thöôùc cuûa khoái hoäp chöõ nhaät.

b a
a

2. Theå tích cuûa khoái laäp phöông: V  a3

3. Theå tích cuûa khoái choùp:

1
V  Sñaùy .h vôùi Sñaùy laø dieän tích ñaùy, h laø chieàu cao cuûa khoái choùp
3
4. Theå tích cuûa khoái laêng truï:
V  Sñaùy .h vôùi Sñaùy laø dieän tích ñaùy, h laø chieàu cao cuûa khoái laêng truï
5. Moät soá phöông phaùp tính theå tích khoái ña dieän
a) Tính theå tích baèng coâng thöùc
 Tính caùc yeáu toá caàn thieát: ñoä daøi caïnh, dieän tích ñaùy, chieàu cao, …
 Söû duïng coâng thöùc ñeå tính theå tích.
b) Tính theå tích baèng caùch chia nhoû
Ta chia khoái ña dieän thaønh nhieàu khoái ña dieän nhoû maø coù theå deã daøng tính ñöôïc theå
tích cuûa chuùng. Sau ñoù, coäng caùc keát quaû ta ñöôïc theå tích cuûa khoái ña dieän caàn tính.
c) Tính theå tích baèng caùch boå sung
Ta coù theå gheùp theâm vaøo khoái ña dieän moät khoái ña dieän khaùc sao cho khoái ña dieän
theâm vaøo vaø khoái ña dieän môùi taïo thaønh coù theå deã tính ñöôïc theå tích.
d) Tính theå tích baèng coâng thöùc tæ soá theå tích
Ta coù theå vaän duïng tính chaát sau:

36
 Cho ba tia Ox, Oy, Oz khoâng ñoàng phaúng. Vôùi baát kì caùc ñieåm A, A’ treân Ox; B, B'
S
treân Oy; C, C' treân Oz, ta ñeàu coù:
A
C
VOABC OA OB OC
 . . B
VOA ' B ' C ' OA ' OB ' OC ' C
A

Câu 1. Cho hình choùp töù giaùc S.ABCD coù ñaùy ABCD laø hình vuoâng caïnh a , caïnh beân SA
vuoâng goùc vôùi maët phaúng ñaùy vaø SA  a 2 . Tính theå tích V cuûa khoái choùp S.ABCD .
Câu 2. Cho khoái choùp S.ABC coù SA vuoâng goùc vôùi ñaùy, SA  4 , AB  6 , BC  10 vaø
CA  8 . Tính theå tích V cuûa khoái choùp S.ABC .
Câu 3. Cho hình choùp S. ABCD coù ñaùy ABCD laø hình vuoâng caïnh 7cm,
SA   ABCD  , SB  7cm. Tính theå tích cuûa khoái choùp S. ABCD .

Câu 4. Cho hình choùp S. ABC coù ñaùy ABC laø tam giaùc vuoâng caân taïi B vaø AB  2a . Tam
giaùc SAB ñeàu vaø naèm trong maët phaúng vuoâng goùc vôùi ñaùy. Tính theå tích V cuûa khoái
choùp S. ABC .
Câu 5. Cho khoái choùp S.ABCD coù ñaùy laø hình vuoâng caïnh a 2 , tam giaùc SAC vuoâng taïi S
vaø naèm trong maët phaúng vuoâng goùc vôùi ñaùy, caïnh beân SA taïo vôùi ñaùy goùc 60 . Tính
theå tích V cuûa khoái choùp S.ABCD .
Câu 6. Cho hình choùp S.ABCD coù ñaùy laø hình vuoâng caïnh baèng 2a . Maët beân  SAB  laø tam
giaùc ñeàu vaø naèm trong maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët phaúng  ABCD  . Tính theå tích cuûa
khoái choùp S.ABCD .
Câu 7. Cho hình choùp S. ABC coù ñaùy ABC laø tam giaùc vuoâng taïi A vôùi AB  3cm, AC  4cm .
   
Hai maët phaúng SAB vaø SAC cuøng vuoâng goùc vôùi maët phaúng ñaùy vaø SA  5cm. Tính
theå tích khoái choùp S. ABC .
Câu 8. Cho khoái choùp tam giaùc ñeàu S. ABC coù caïnh ñaùy baèng a vaø caïnh beân baèng 2a . Tính
theå tích V cuûa khoái choùp S. ABC .
Câu 9. Theå tích cuûa khoái choùp töù giaùc ñeàu coù taát caû caùc caïnh baèng a .
Câu 10. Cho moät hình choùp tam giaùc ñeàu coù caïnh ñaùy baèng a , goùc giöõa caïnh beân vaø maët phaúng
ñaùy baèng 450. Theå tích khoái choùp ñoù.
Câu 11. Cho khoái laêng truï ñöùng ABC. A B C coù ñaùy laø tam giaùc ñeàu
caïnh a vaø AA  2a (minh hoïa nhö hình veõ beân).
Tính theå tích cuûa khoái laêng truï ñaõ cho.
Câu 12. Tính theå tích V cuûa khoái laäp phöông ABCD.ABCD , bieát
AC  a 3 .
Câu 13. Cho khoái laêng truï ñöùng ABC.ABC coù BC  3a , ñaùy ABC laø tam giaùc vuoâng caân taïi B
vaø AC  a 2 . Tính theå tích V cuûa khoái laêng truï ñöùng ABC.ABC .

37
Câu 14. Cho hình laêng truï ñöùng ABC. A B C coù ñaùy ABC laø tam giaùc vuoâng taïi A , bieát
AB a , AC 2a vaø A B 3a . Tính theå tích cuûa khoái laêng truï ABC. A B C .
Câu 15. Cho hình laêng truï ñöùng ABCD. A B C D coù ñaùy ABCD laø hình chöõ nhaät, AB a ,
AD a 2 , AB a 5 . Tính theo a theå tích V cuûa khoái laêng truï ñaõ cho.
Câu 16. Cho khoái töù dieän ABCD coù theå tích V vaø ñieåm E treân caïnh AB sao cho AE  3EB .
Tính theå tích khoái töù dieän EBCD theo V .
Câu 17. Cho khoái choùp S.ABCD coù theå tích V . Caùc ñieåm A , B , C töông öùng laø trung ñieåm
caùc caïnh SA , SB , SC . Tính heå tích khoái choùp S.ABC theo V .
Câu 18. Cho töù dieän ñeàu ABCD coù caïnh a . Treân caùc caïnh AB , AC laàn löôït laáy caùc ñieåm B ', C '
a 2a
sao cho AB '  , AC '  . Tính tæ soá theå tích cuûa khoái töù dieän AB ' C ' D vaø khoái töù dieän ABCD .
2 3
Câu 19. Cho hình choùp S. ABC coù ñaùy laø tam giaùc ñeàu caïnh a , caïnh beân SA vuoâng goùc vôùi ñaùy
a3
vaø theå tích cuûa khoái choùp ñoù baèng . Tính caïnh beân SA .
2
Câu 20. Cho hình choùp S.ABC coù ñaùy ABC laø tam giaùc ñeàu caïnh a , caïnh beân SA vuoâng goùc
vôùi ñaùy. Bieát hình choùp S.ABC coù theå tích baèng a 3 . Tính khoaûng caùch d töø ñieåm A ñeán maët
phaúng  SBC  .
Câu 21. Cho töù dieän ABCD coù AB  a , AC  a 2 , AD  a 3 , caùc tam giaùc ABC , ACD , ABD
laø caùc tam giaùc vuoâng taïi ñænh A . Tính khoaûng caùch d töø ñieåm A ñeán maët phaúng  BCD  .
Câu 22. Cho hình choùp S. ABCD coù ñaùy ABCD laø hình vuoâng caïnh a . Maët beân SAB tam giaùc ñeàu
vaø naèm trong maët phaúng vuoâng goùc vôùi ñaùy. Tính khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng thaúng AB vaø SD .

CHÖÔNG II : KHOÁI TROØN XOAY

BAØI 1: MAËT CAÀU – KHOÁI CAÀU
1. Ñònh nghóa
 Maët caàu: S(O; R)  M OM  R  Khoái caàu: V (O; R)  M OM  R
2. Vò trí töông ñoái giöõa maët caàu vaø maët phaúng
Cho maët caàu S(O; R) vaø maët phaúng (P). Goïi d = d(O; (P)).
 Neáu d < R thì (P) caét (S) theo giao tuyeán laø ñöôøng troøn naèm treân (P), coù taâm H vaø
baùn kính r  R2  d 2 .
 Neáu d = R thì (P) tieáp xuùc vôùi (S) taïi tieáp ñieåm H. ((P) ñgl tieáp dieän cuûa (S))
 Neáu d > R thì (P) vaø (S) khoâng coù ñieåm chung.
Khi d = 0 thì (P) ñi qua taâm O vaø ñgl maët phaúng kính, ñöôøng troøn giao tuyeán coù baùn
kính baèng R ñgl ñöôøng troøn lôùn.
3. Vò trí töông ñoái giöõa maët caàu vaø ñöôøng thaúng
Cho maët caàu S(O; R) vaø ñöôøng thaúng . Goïi d = d(O; ).
 Neáu d < R thì  caét (S) taïi hai ñieåm phaân bieät.
 Neáu d = R thì  tieáp xuùc vôùi (S). ( ñgl tieáp tuyeán cuûa (S)).
 Neáu d > R thì  vaø (S) khoâng coù ñieåm chung.
4. Maët caàu ngoaïi tieáp – noäi tieáp

38
 Maët caàu ngoaïi tieáp Maët caàu noäi tieáp
Hình ña dieän Taát caû caùc ñænh cuûa hình ña dieän ñeàu Taát caû caùc maët cuûa hình ña dieän ñeàu
naèm treân maët caàu tieáp xuùc vôùi maët caàu
Hình truï Hai ñöôøng troøn ñaùy cuûa hình truï naèm Maët caàu tieáp xuùc vôùi caùc maët ñaùy vaø
treân maët caàu moïi ñöôøng sinh cuûa hình truï
Hình noùn Maët caàu ñi qua ñænh vaø ñöôøng troøn Maët caàu tieáp xuùc vôùi maët ñaùy vaø
ñaùy cuûa hình noùn moïi ñöôøng sinh cuûa hình noùn
5. Xaùc ñònh taâm maët caàu ngoaïi tieáp khoái ña dieän
 Caùch 1: Neáu (n – 2) ñænh cuûa ña dieän nhìn hai ñænh coøn laïi döôùi moät goùc vuoâng thì
taâm cuûa maët caàu laø trung ñieåm cuûa ñoaïn thaúng noái hai ñænh ñoù.
 Caùch 2: Ñeå xaùc ñònh taâm cuûa maët caàu ngoaïi tieáp hình choùp.
– Xaùc ñònh truïc  cuûa ñaùy ( laø ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi ñaùy taïi taâm
ñöôøng troøn ngoaïi tieáp ña giaùc ñaùy).
– Xaùc ñònh maët phaúng trung tröïc (P) cuûa moät caïnh beân.
– Giao ñieåm cuûa (P) vaø  laø taâm cuûa maët caàu ngoaïi tieáp hình choùp.

BAØI 2: MAËT NOÙN – HÌNH NOÙN – KHOÁI NOÙN

I. ĐỊNH NGHĨA MẶT NÓN
Cho đường thẳng  . Xét một đường thẳng d  d
d d

cắt  tại O tạo thành một góc  với 0    .
2
Mặt tròn xoay sinh bởi đường thẳng d như thế khi
quay quanh  gọi là mặt nón tròn xoay (hay đơn O
giản hơn là mặt nón). 
●  gọi là trục của mặt nón.
● d gọi là đường sinh của mặt nón.
● O gọi là đỉnh của mặt nón.
● Góc 2 gọi là góc ở đỉnh của mặt nón.
II. HÌNH NÓN VÀ KHỐI NÓN
O
1. Hình nón
Cho mặt nón N với trục  , đỉnh O , góc ở đỉnh 2 . Gọi  P '
 P là mặt phẳng vuông góc với  tại điểm I khác O . Mặt
phẳng  P  cắt mặt nón theo một đường tròn  C  có tâm I .
Lại gọi  P ' là mặt phẳng vuông góc với  tại O .
I
 P M

● Phần của mặt nón N giới hạn bởi hai mặt phẳng  P  và
 P ' cùng với hình tròn xác định bởi C  được gọi là hình nón.
● O gọi là đỉnh của hình nón.
● Đường tròn  C  gọi là đường tròn đáy của hình nón.
● Với mỗi điểm M nằm trên đường tròn  C  , đoạn thẳng OM gọi là đường sinh của hình nón.
● Đoạn thẳng OI gọi là trục của hình nón, độ dài OI gọi là chiều cao của hình nón (đó
chính là khoảng cách từ đỉnh O đến mặt đáy.)
2. Khối nón
Một hình nón chia không gian thành hai phần: phần bên trong và phần bên ngoài của
nó. Hình nón cùng với phần bên trong của nó gọi là khối nón.

39
 BAØI 3: MẶT TRỤ - HÌNH TRỤ - KHỐI TRỤ
I. MẶT TRỤ TRÒN XOAY
Cho hai đường thẳng và  sao cho song 
song với  và d  ,   R . Khi ta quay quanh
trục  một góc 3600 thì tạo thành một mặt trụ
tròn xoay T  (hoặc đơn giản hơn là mặt trụ).
●  gọi là trục của mặt trụ T  . R

● gọi là đường sinh của mặt trụ T  .

● R gọi là bán kính của mặt trụ T  .
II. HÌNH TRỤ VÀ KHỐI TRỤ TRÒN XOAY
1. Định nghĩa hình trụ O'  C '
 P ' M'
Cắt mặt trụ T  trục  , bán kính R bởi hai mặt phẳng
 P và  P ' cùng vuông góc với  , ta được giao tuyến là T 
hai đường tròn  C  và C ' .
●Phần của mặt trụ T  nằm giữa  P  và  P ' cùng với
 P O
C 
hai hình tròn xác định bởi  C  và C ' gọi là hình trụ. M

● Hai đường tròn  C  và C ' gọi là hai đường tròn đáy của hình trụ.
● OO ' gọi là trục của hình trụ.
● Độ dài OO ' gọi là chiều cao của hình trụ.
● Phần giữa hai đáy gọi là mặt xung quanh của hình trụ.
● Với mỗi điểm M  C  , có một điểm M '  C ' sao cho MM ' OO ' . Các đoạn
thẳng như MM ' gọi là đường sinh của hình trụ.
2. Nhận xét
Các đuờng sinh của hình trụ đều bằng nhau và bằng với trục của hình trụ.
Các thiết diện qua trục của hình trụ là các hình chữ nhật bằng nhau.
Thiết diện vuông góc vơi trục của hình trụ là một hình tròn bằng hình tròn đáy.
Nếu một điểm M di động trong không gian có hình chiếu vuông góc M ' lên một mặt
phẳng   và M ' di động trên môt đường tròn  C  cố định thì M thuộc một mặt trụ cố
định T  chứa  C  và có trục vuông góc   .
3. Khối trụ
Định nghĩa. Hình trụ cùng với phần bên trong nó được gọi là khối trụ.

BAØI 4: DIEÄN TÍCH – THEÅ TÍCH

Caàu Truï Noùn
Sxq  2 Rh Sxq   Rl
Dieän tích S  4 R2 Stp  Sxq  2Sñaùy Stp  Sxq  Sñaùy
4 1
Theå tích V   R3 V   R2h V   R2h
3 3

40
 VAÁN ÑEÀ 1: MAËT CAÀU – KHOÁI CAÀU
Câu 1. Cho maët caàu coù baùn kính R  2 . Tính dieän tích cuûa maët caàu ñaõ cho.
Câu 2. Cho maët caàu coù dieän tích baèng 16 a2 . Tính baùn kính maët caàu.
Câu 3. Cho khoái caàu coù baùn kính r  4. Tính theå tích cuûa khoái caàu.
Câu 4. Tìm baùn kính R maët caàu ngoaïi tieáp moät hình laäp phöông coù caïnh baèng 2a.
Câu 5. Cho hình hoäp chöõ nhaät ABCD.A ' B ' C ' D ' coù AB  a , AD  AA '  2a . Tính dieän tích cuûa
maët caàu ngoaïi tieáp cuûa hình hoäp chöõ nhaät ñaõ cho.
Câu 6. Tính theå tích khoái caàu ngoaïi tieáp hình laäp phöông caïnh 3 cm .
Câu 7. Cho hình choùp S.ABC coù ñaùy laø tam giaùc ñeàu caïnh 4a , SA vuoâng goùc vôùi maët phaúng
ñaùy, goùc giöõa maët phaúng  SBC  vaø maët phaúng ñaùy baèng 60 . Dieän tích cuûa maët caàu
ngoaïi tieáp hình choùp S.ABC baèng
Câu 8. Cho hình choùp S . ABCD coù ñaùy laø hình vuoâng caïnh a . Caïnh beân SA  a 6 vaø vuoâng
goùc vôùi ñaùy  ABCD  . Tính theo a dieän tích maët caàu ngoaïi tieáp khoái choùp S . ABCD .
Câu 9. Cho hình choùp S. ABCD coù ñaùy laø hình chöõ nhaät vôùi AB  3a , BC  4a , SA  12a vaø
SA vuoâng goùc vôùi ñaùy. Tính baùn kính R cuûa maët caàu ngoaïi tieáp hình choùp S.ABCD .
Câu 10. Cho töù dieän ñeàu ABCD coù caïnh laø a.
a) Xaùc ñònh taâm vaø baùn kính maët caàu ngoaïi tieáp töù dieän.
b) Tính dieän tích maët caàu vaø theå tích khoái caàu ñoù.
Câu 11. Cho moät hình choùp töù giaùc ñeàu coù caïnh ñaùy laø a, caïnh beân hôïp vôùi maët ñaùy moät goùc 600 .
a) Xaùc ñònh taâm vaø baùn kính maët caàu ngoaïi tieáp hình choùp.
b) Tính dieän tích maët caàu vaø theå tích khoái caàu ñoù.
Câu 12. Cho hình choùp töù giaùc ñeàu S. ABCD coù taát caû caùc caïnh ñeàu baèng a. Xaùc ñònh taâm vaø baùn
kính cuûa maët caàu ñi qua naêm ñieåm S, A, B, C, D.
Câu 13. Hình choùp S. ABC coù ñöôøng cao SA  a, ñaùy ABC laø tam giaùc ñeàu caïnh a. Tính baùn kính
maët caàu ngoaïi tieáp hình choùp.
Câu 14. Cho hình choùp töø giaùc ñeàu S. ABCD coù caïnh ñaùy baèng a vaø goùc hôïp bôûi maët beân vaø ñaùy
baèng 600. Xaùc ñònh taâm vaø baùn kính maët caàu ngoaïi tieáp hình choùp.
VAÁN ÑEÀ 2: MAËT NOÙN – HÌNH NOÙN – KHOÁI NOÙN
Câu 1. Cho hình noùn coù baùn kính ñaùy r  2 vaø ñoä daøi ñöôøng sinh l  7 . Tính dieän tích xung
quanh cuûa hình noùn.
Câu 2. Cho hình noùn coù dieän tích xung quanh baèng 3 a 2 vaø baùn kính ñaùy baèng a . Tính ñoä daøi
ñöôøng sinh l cuûa hình noùn ñaõ cho.
Câu 3. Trong khoâng gian, cho tam giaùc vuoâng ABC taïi A , AB  a vaø AC  a 3 . Tính ñoä daøi
ñöôøng sinh l cuûa hình noùn, nhaän ñöôïc khi quay tam giaùc ABC xung quanh truïc AB .
Câu 4. Moät hình noùn coù thieát dieän qua truïc laø moät tam giaùc vuoâng caân coù caïnh goùc vuoâng baèng a.
Tính dieän tích xung quanh cuûa hình noùn.
Câu 5. Cho khoái noùn coù thieát dieän qua truïc laø moät tam giaùc caân coù moät goùc 120 vaø caïnh
beân baèng a . Tính theå tích khoái noùn
Câu 6. Cho hình noùn coù ñoä daøi ñöôøng sinh baèng 25 vaø baùn kính ñöôøng troøn ñaùy baèng 15.
Tính theå tích cuûa khoái noùn ñoù.
Câu 7. Thieát dieän qua truïc cuûa moät khoái noùn laø moät tam giaùc vuoâng caân coù caïnh huyeàn baèng a.
Tính theå tích khoái noùn vaø dieän tích xung quanh cuûa hình noùn ñaõ cho.
Câu 8. Cho hình laäp phöông ABCD. A’B’C’D’ caïnh a. Tính dieän tích xung quanh cuûa hình noùn

41
 coù ñænh laø taâm O cuûa hình vuoâng ABCD vaø ñaùy laø hình troøn noäi tieáp hình vuoâng A’B’C’D’.
Câu 9. Caét moät hình noùn baèng moät maët phaúng ñi qua truïc cuûa noù, ta ñöôïc thieát dieän laø moät tam
giaùc ñeàu caïnh 2a. Tính dieän tích xung quanh, dieän tích toaøn phaàn cuûa hình vaø theå tích cuûa
khoái noùn.
Câu 10. Cho hình choùp tam giaùc ñeàu S. ABC coù caïnh beân baèng a vaø goùc giöõa caùc maët beân vaø maët
ñaùy laø  . Moät hình noùn ñænh S coù ñöôøng troøn ñaùy noäi tieáp tam giaùc ñeàu ABC, Haõy tính dieän
tích xung quanh cuûa hình noùn naøy theo a vaø  .
Câu 11. Cho hình choùp töù giaùc ñeàu S.ABCD coù chieàu cao SO = h vaø SAB   (   450. ). Tính
dieän tích xung quanh cuûa hình noùn ñænh S vaø coù ñöôøng troøn ñaùy ngoaïi tieáp hình vuoâng ABCD.
Câu 12. Cho moät hình noùn coù chieàu cao h  a vaø baùn kính ñaùy r  2a . Maët phaúng ( P) ñi qua S
caét ñöôøng troøn ñaùy taïi A vaø B sao cho AB  2 3a . Tính khoaûng caùch d töø taâm cuûa ñöôøng
troøn ñaùy ñeán ( P) .

VAÁN ÑEÀ 3: MAËT TRUÏ – HÌNH TRUÏ – KHOÁI TRUÏ

Câu 1. Cho hình truï coù baùn kính ñaùy R  8 vaø ñoä daøi ñöôøng sinh l  3 . Dieän tích xung quanh cuûa
hình truï ñaõ cho
Câu 2. Cho khoái truï T  coù baùn kính ñaùy R  1 , theå tích V  5 . Tính dieän tích toaøn phaàn cuûa
hình truï töông öùng.
Câu 3. Moät hình truï coù dieän tích xung quanh baèng 4 a 2 vaø baùn kính ñaùy laø a . Tính ñoä daøi ñöôøng
cao cuûa hình truï ñoù.
Câu 4. Moät hình truï coù baùn kính ñaùy baèng 2cm vaø coù thieát dieän qua truïc laø moät hình vuoâng. Dieän
tích xung quanh cuûa hình truï.
Câu 5. Xeùt hình truï T coù thieát dieän qua truïc cuûa hình truï laø hình vuoâng coù caïnh baèng a . Tính
dieän tích toaøn phaàn S cuûa hình truï.
Câu 6. Trong khoâng gian, cho hình chöõ nhaät ABCD coù AB  1 vaø AD  2 . Goïi M , N laàn löôït laø
trung ñieåm cuûa AB vaø CD . Quay hình chöõ nhaät ñoù xung quanh truïc MN , ta ñöôïc moät
hình truï. Tính theå tích V cuûa khoái truï taïo bôûi hình truï ñoù.
Câu 7. Cho moät khoái truï coù dieän tích xung quanh cuûa khoái truï baèng 80 . Tính theå tích cuûa khoái
truï bieát khoaûng caùch giöõa hai ñaùy baèng 10 .
Câu 8. Moät hình truï coù baùn kính ñaùy R vaø coù thieát dieän qua truïc laø moät hình vuoâng.
a) Tính dieän tích xung quanh vaø dieän tích toaøn phaàn cuûa hình truï.
b) Tính theå tích cuûa khoái laêng truï töù giaùc ñeàu noäi tieáp trong khoái truï ñaõ cho.
Câu 9. Thieát dieän qua truïc cuûa moät hình truï laø hình vuoâng coù caïnh laø 2a .Theå tích khoái truï ñöôïc
taïo neân bôûi hình truï.
Câu 10. Caét moät khoái truï bôûi moät maët phaúng qua truïc ta ñöôïc thieát dieän laø hình chöõ nhaät ABCD
coù AB vaø CD thuoäc hai ñaùy cuûa khoái truï. Bieát AB  4a , AC  5a . Tính theå tích cuûa khoái truï.
Câu 11. Cho hình truï coù chieàu cao baèng 3 2 . Caét hình truï ñaõ cho bôûi maët phaúng song song vôùi
truïc vaø caùch truïc moät khoaûng baèng 1, thieát dieän thu ñöôïc coù dieän tích baèng 12 2 . Dieän tích xung
quanh cuûa hình truï ñaõ cho
Câu 12. Caét hình truï T  baèng moät maët phaúng ñi qua truïc ñöôïc thieát dieän laø moät hình chöõ nhaät coù
dieän tích baèng 30cm2 vaø chu vi baèng 26 cm . Bieát chieàu daøi cuûa hình chöõ nhaät lôùn hôn ñöôøng
kính maët ñaùy cuûa hình truï T  . Dieän tích toaøn phaàn cuûa T  .

42