‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش‪1390/1/28:‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ‪1389/7/14:‬‬

‫‪‬‬
‫ﻫﺎدي ﻋﺒﺎسزاده‬
‫‪‬‬
‫ﮐﺎﻣﺮان ﮐﺮﻣﯽ‬
‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﻪ ﺳﻬﻤﯽ در ﺗﺪارك اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار دارد و‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻧﻘﺶآﻓﺮﯾﻨﯽ آن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺗﺤﻮل ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬اﺷﺎره و ﺳﭙﺲ‪،‬‬
‫ﻧﻘﺶ و ﺳﻬﻢ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺗﺪارك اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ رﺿﺎﯾﺖﻣﻨﺪي ﺷﻬﺮوﻧﺪان و‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎﺳﺖ و اﯾﻦ رﺿﺎﯾﺖﻣﻨﺪي در ﮔﺮو وﺟﻮد ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﺑﺮآﻣﺪه‬
‫از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺴﺘﻤﺮ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻣﻨﺪ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را در ﭼﻬﺮه‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﻮي ﻣﺠﺴﻢ ﮐﺮد‪ .‬دﺳﺘﺎورد ﻧﻈﺮي ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬
‫دﺷﻮاريﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﭘﯿﺶﮔﯿﺮي از اﻧﻔﻌﺎل ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ارﺗﻘﺎء ﻇﺮﻓﯿﺖ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺜﺒﯿﺖ و ارﺗﻘﺎي ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ و ﺗﻌﻤﯿﻖ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬در ﭘﺎﯾﺪاري اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪.‬‬
‫ﮐﻠﯿﺪواژهﻫﺎ‪ :‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬روﯾﮑﺮد ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ‬

‫‪‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ از داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻌﻠﻢ ﺗﻬﺮان‬

‫‪ ‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ از داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻌﻠﻢ ﺗﻬﺮان‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ‪ ‬ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ‪ ‬ﺷﻤﺎره اول ‪ ‬ﺑﻬﺎر ‪  1390‬ﺷﻤﺎره ﻣﺴﻠﺴﻞ ‪51‬‬
‫‪ 32‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻧﺰد اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻃﯽ دﻫﻪ اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ و‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮي‪ ،‬ﺑﺎزاﻧﺪﯾﺸﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬درك ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ و‬
‫ﻓﺮاخﺑﻮدن ﻋﺮﺻﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار اﯾﻦ واژﮔﺎن را ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬
‫اﻋﺘﻤﺎد‪ 1‬اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺮﺻﻪ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺗﺴﻬﯿﻞﮔﺮ را اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» .‬ﮐﻨﺶﻣﻨﺪي‬
‫و درﮔﯿﺮﻧﻤﻮدن« اﻓﺮاد‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺣﺼﻞ ﺣﻀﻮر ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﮐﻨﺶﻣﻨﺪي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﯾﺎ واﮐﻨﺸﯽ ﺗﻌﺎرضآﻣﯿﺰ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺮار‬
‫ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺼﺪاقﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬در‬
‫ﻧﮕﺎه ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺣﺼﻮل ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﻃﯿﻒ ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ از وروديﻫﺎ )ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ‬
‫و ﺣﻤﺎﯾﺖﻫﺎ( ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺣﻀﻮر ﺷﻬﺮوﻧﺪي آﮔﺎه در ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﭘﯽﮔﯿﺮ ﺧﻮد )ﮐﻨﺶﻣﻨﺪي(‪ ،‬درﺻﺪد واﮐﺎوي ﺳﻨﺠﺶ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮﯾﺘﯽ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫)اﻋﺘﻤﺎد( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺧﻮد دال ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪﭘﺬﯾﺮﻧﻤﻮدن‬
‫اﻓﺮاد و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ دارد‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭘﻨﺪاﺷﺘﯽ اﺳﺖ ذﻫﻨﯽ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﮐﺎرﮔﺰاران ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ از ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ارزشﻫﺎي ﻫﮋﻣﻮن و ﻏﺎﻟﺐ در درون ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ارزشﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﻮرد وﻓﺎق اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان در ﺑﺤﺚ ارﮐﺎن و اﺟﺰاي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﻄﺢ ﮐﻼن‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎ‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ در اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﺎزﻣﺎندﻫﯽ ﺟﻤﻌﯽ و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﯾﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﮐﻠﯿﺪي در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ ،‬ﻣﺘﻀﻤﻦ ورود ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺟﺪﯾﺪي از‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻣﻨﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻣﻮارد و ﻣﻈﺎﻫﺮ اﻣﻨﯿﺘﯽ در ﺑﺴﺘﺮي ﺟﺪﯾﺪ و ﻓﺎرغ از ﻧﮕﺎه ﮐﻼﺳﯿﮏ‬
‫)ﻧﻈﺎﻣﯽ( ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ روﯾﮑﺮد‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮهاي ﺟﺪﯾﺪ از دﺷﻮاريﻫﺎ )ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﻮزان و وﯾﻮر ﻧﯿﺰ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﻮد اﺷﺎراﺗﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ(‪،‬‬
‫ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺴﺘﺮه ﻧﻮﯾﻦ ﻃﯿﻔﯽ از ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎ )ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ( را ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫‪1. trust‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪33‬‬

‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪ‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮ ﮐﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،‬ﻣﻠﯽ و ﻓﺮاﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﺗﻼش ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻃﯿﻒ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎ و ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺻﺤﯿﺢ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ‬
‫درﺟﺎت اﻃﻤﯿﻨﺎنﺑﺨﺶ و ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎﯾﯽ از اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم درك و ﻓﻬﻢ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﺳﻨﺘﯽ و ﻧﻮﯾﻦ‬
‫از ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺪان اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﺳﻮي اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻣﺨﺘﻠـﻒ )ﺟـﺎﮐﻮب‪1961،‬؛ ﮐﻠﻤـﻦ‪1998 ،‬؛ ﺑﻮردﯾـﻮ‪،‬‬
‫‪1986‬؛ ﭘﻮﺗﻨﺎم‪1995 ،‬؛ ﮐﺎﮐﺲ‪1995،‬؛ وول ﮐﺎك‪1997،‬؛ ﭘﻮرﺗﺰ‪1998 ،‬؛ ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ‪1999 ،‬؛ ﭘﺎﮐﺴﺘﻮن‪،‬‬
‫‪ (1999‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﯿﻠﺪ‪ 1‬آن را در واژﮔﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه‪» ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪ رواﺑﻂ‪ «2‬ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﯾـﺎ‬
‫ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ آن را »ذﺧﯿﺮه ﺟﺎﻣﻌﻪ از ارزشﻫﺎي ﻣـﺸﺘﺮك« ﻣـﯽداﻧـﺪ‪ .‬ﭘﻮﺗﻨـﺎم ﯾﮑـﯽ از اﻧﺪﯾـﺸﻤﻨﺪان‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ وﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮑﺎري در ﺟﻬﺖ ﮐﺴﺐ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﻤﻮده و ﻧﺘﯿﺠﻪ آن‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از‬
‫ﮐﻨﺶ ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ )‪ .( Walters, 2002 : 377‬ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺎنﮐﻨﻨﺪه اﯾـﻦ واﻗﻌﯿـﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﻓﺮد از ﻗﺒﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎران و آﺷﻨﺎﯾﺎن‪ ،‬داراﯾﯽ ﻣﻬﻤـﯽ را ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎ و اﻋﺘﻤﺎدﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦرو‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻣﺘﺸﮑﻞ از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻧﯿﺰ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻓﻘﺮ و ﻣﺸﮑﻼت‪ ،‬آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮي ﮐﻤﺘﺮ و ﺑﺮاي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺤﮑﻢﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و ﻓﻘﺪان اﯾﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻌﮑـﻮس داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺻﻄﻼح اوﻟﯿﻦﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺮ ﺑﻮردﯾﻮ‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪاي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪي و ﻋﻠﻤﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻠﻤﻦ و ﭘﺎﺗﻨﺎم اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو از‬
‫ﻃﺮاﺣﺎن اﺻﻠﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ از ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬاران ﺷﯿﻮة ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﻧﻮﯾﻦ در اﯾﻦ‬
‫زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺗﻨﺎم و ﺑﻮردﯾﻮ در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﻮد از اﻧﺪﯾـﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ ﻫﻤﭽـﻮن آﻟﮑـﺴﯽ ﺗﻮﮐﻮﯾـﻞ‪،‬‬

‫‪1. field‬‬
‫‪2. relationships matter‬‬
‫‪ 34‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﮔﺎﺑﺮﯾﻞ آﻟﻤﻮﻧﺪ و ﺳﯿﺪﻧﯽ ورﺑﺎ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻮزه ﻣﻠﺰوم دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻣـﯽﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﮕﺎه ﺗﻮﮐﻮﯾﻞ و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ در واﻗـﻊ ﮐـﺎﻧﻮن ﻓﺮﻫﻨـﮓِ ﻣـﺪﻧﯽ‪ 1‬و ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﺑﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻀﻤﯿﻦﮐﻨﻨﺪه و ﺳﺒﺐ ﺑﻘﺎي دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺴﯿﺮي ﮐﻪ در ﻧﮕـﺎه‬
‫ﮐﻠﻤﻦ و ﭘﺎﺗﻨﺎم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(Arneil, 2006: 4-5‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ﺷﺒﮑﻪﻫﺎﯾﯽ داﻧـﺴﺖ ﮐـﻪ اﻣﮑـﺎن ﻣـﺸﺎرﮐﺖ ﻣـﺮدم را در‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺴﺐ ﺳﻮد ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﻄﺢ ﮐـﻼن‪،‬‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﺎزﻣﺎندﻫﯽ ﺟﻤﻌﯽ و‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﯾﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮارد زﯾـﺎدي‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺿﻌﻒﻫﺎي دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي را ﺟﺒﺮان ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺑـﺎﻻﯾﯽ‬
‫از ﺛﺒﺎت ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺷﺘﺮاﮐﺎت زﯾﺎدي ﺑﺎ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﻫﺮ ﮐـﺸﻮر‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ از ﺳﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ازﺳﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻏﯿـﺮ ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ )اﻋﺘﻤﺎدﺳـﺎزي(‪،‬‬
‫زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاي ﮔﺎمﻫﺎي ﺑﻌﺪي در ﻣﺴﯿﺮ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﺪان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﻘـﺪان‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﻫﺎ اﻋﻢ از اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﺪارك اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮر دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ب‪ .‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و ﺗﺤﻮل ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ آن‬

‫ﺑﺎور ﻏﺎﻟﺐ ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﻣﻨﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ﻧﻮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺳﺎل ‪ 1990‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎر ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﮔﺴﺘﺮدهاي ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ‪ ،‬در ﭼﻬﺎر ﮔﻮﻧﻪ اﺻﻠﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اول اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ از اﻣﻨﯿﺖ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺮوهﻫﺎ و اﻓﺮاد ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ روﻧﺪ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ از دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﻧﯿﺎً‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ از اﻣﻨﯿﺖ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﯾﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺎدي ﻣﺎﻓﻮق ﻣﻠﯿﺖﻫﺎ‪ 2‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪاي روﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﻻ از ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زﯾﺴﺖﮐﺮه‪ 3‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ در ﻫﺮ دو ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﻮاﻋﯽ‬

‫‪1. civic culture‬‬

‫‪2. supranational physical environment‬‬
‫‪3 . biosphere‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪35‬‬

‫از ﻧﻬﺎدﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦﮐﻨﻨﺪه اﻣﻨﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي اﻓﻘﯽ و‬
‫ﯾﺎ ﮔﻮﻧﻪاي از اﻣﻨﯿﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻨﯿﺖ ﯾﺎ ﻧﺎاﻣﻨﯽ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫)ﻫﻤﭽﻮن اﻓﺮاد‪ ،‬ﻣﻠﺖﻫﺎ و ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ(‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﯿﻮه ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ از ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺤﯿﻄﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺸﺮ ﺑﺴﻂ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ )ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮارد ذﮐﺮﺷﺪه( ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و‬
‫در ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهاي ﻫﻤﭽﻮن دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ روﻧﺪي رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﺎ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﯾﺎ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺮات ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﯾﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺎزار‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.( Buzan & Hansen, 2007: 3‬‬
‫ﻃﯿﻒ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي اﻧﺴﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﻋﺼﺮ ﭘﺴﺎﻣﺎديﮔﺮاﯾﯽ‪ 1‬و ﻇﻬﻮر ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ )ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﺗﻔﻬﯿﻢاﻧﺪ(‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﭘﺴﺖﻣﺪرن‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﯽ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ﺳﻮژه ﻣﺤﻠﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﻮﻣﯽﺷﺪن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﮋﻣﻮﻧﯿﮏ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺮ زوال و ﻧﺎﮐﺎراﯾﯽ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﯾﮏﺳﻮﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻗﻬﺮيِ ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاﻫﻢﮐﻨﻨﺪه‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻠﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﺻﺪد رﺳﯿﺪن ﺑﻪ درﺟﺎت‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎﯾﯽ از اﻣﻨﯿﺖ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﮐﺸﻮري از اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﮐﻮﺗﺎهﻣﺪت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﭘﺮوﺳﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﻋﺮﺻﻪ داﺧﻠﯽ را داﺷﺘﻪ و در‬
‫ﻋﺮﺻﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ از ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎي آن ﺑﻪ‬
‫ﻟﺮزه در ﻧﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾـــﺪار‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮد و ﻧﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻈﻤــــﯽ ﺑﺮآﻣﺪه از ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻓﺮاد‬
‫و ﮔﺮوﻫﻬﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ دﻏﺪﻏﻪ دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و دﻏﺪﻏﻪ اﻓﺮاد ﺣﻖ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ‪ ،‬در اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﺑﻘﺎ و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮدي‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ و ﺣﺘﯽ ﻣﻠﯽ اﺳﺖ )ﻧﺼﺮي‪:1384 ،‬‬
‫‪.(317‬‬

‫‪1. Post Materialism‬‬

‫‪ 36‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت‪ ،‬آﺳﯿﺐﻫﺎي‬
‫داﺧﻠﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺠﺎم داﺧﻠﯽ و رژﯾﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ را‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻨﯿﺖ در ﻧﮕﺎه ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﺳﻠﺒﯽ ﺑﻮده و ﺗﻨﻬﺎ راه رﻫﺎﯾﯽ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺧﺸﻮﻧﺖ و‬
‫ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻗﻮاي ﻗﻬﺮﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﮕﺎه ﻣﺪرن‪ ،‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﺳﻠﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﮕﺮش اﯾﺠﺎﺑﯽ و ﭼﻨﺪﺑﻌﺪي‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮕﺮﺷﯽ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﺪرن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻗﺘﺪار در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﻠﯽ و اﺳﺘﻘﻼل در رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﯽ را ﻣﻌﻨﺎدار ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﺤﻮر اﺳﺎﺳﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ دوﻟﺖ ﻣﺪرن‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺣﻖ‬
‫اﻧﺤﺼﺎري دوﻟﺖ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از زور ﯾﺎ ﻗﺪرت ﻣﺸﺮوع دارد ﮐﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﺐ‬
‫ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي داﺧﻠﯽ و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﺐ اﺳﺘﻘﻼل و اﻗﺘﺪار ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﻋﺮﺻﻪ داﺧﻠﯽ و در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪.،‬اﻣﻨﯿﺖ دوﻟﺖ ﻣﺪرن‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت‬
‫ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﺒﻮد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻧﺎاﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻨﺘﯽ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ درك ﺗﻬﺪﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد و ﮐﻨﺘﺮل ﻧﯿﺮوي ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ آن را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ارﺗﺶ ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ دﻓﺎع از آن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺪرن اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ‬
‫اﻓﺰودهﺷﺪن وﺟﻪ ﻧﺮماﻓﺰاري اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ وﺟﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري آن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫اوج ﻧﺎاﻣﻨﯽ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻧﮕﺮش ﺳﻠﺒﯽ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺪرن اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺟﻨﺒﻪ اﯾﺠﺎﺑﯽ و ﺗﺄﺳﯿﺴﯽ آن ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮش ﻣﺘﮑﺜﺮ و ﮔﺴﺘﺮدهﺑـﻮدن ﮔـﺰارهﻫـﺎي ﭼـﺎﻟﺶﺳـﺎز و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬وﺟﻮه ﻧﺮماﻓﺰاري اﻣﻨﯿﺖ ﮐﻪ در روﯾﮑـﺮد ﻣﺘـﺄﺧﺮ )ﻣـﺪرن( ﻣﻄـﺮح اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮ ﻧﻘـﺶ و‬
‫ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﻋﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﺛﺒﺎت ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫـﺎ در‬
‫روﯾﮑﺮد ﻣﺬﮐﻮر از ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و اﻣﻨﯿﺖ در ﭼﺎرﭼﻮب رﺿﺎﯾﺖﻣﻨـﺪي‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﻗﺮاري اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺪ ﻧﻈـﺮ ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪي ﻣﺘﻔﺎوت از ﻣﻮارد ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮاردي ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺪان ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﺷـﻮد‪،‬‬
‫اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪﭘﺬﯾﺮي ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪37‬‬

‫در ﺻﻮرت ﺣﻀﻮر و وﺟﻮد ﻓﻀﺎي اﻋﺘﻤﺎد دوﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻋﻘﻼﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻣﺤﯿﻄـﯽ‬
‫ﮐﻨﺶﻣﻨﺪ و ﺗﻌﺎﻣﻠﯽ را ﻣﺘﺼﻮر ﺷﺪ‪ .‬در ﻓﻀﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ از اﻋﺘﻤﺎد دوﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﮔﺮوهﻫـﺎي‬
‫ﮐﻨﺶﮔﺮ و ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺪهﺑـﺴﺘﺎن و ﻣﺒﺎدﻟـﻪاي ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ »در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب رژﯾﻢ« ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮهاي ﺟﺪﯾﺪ از ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺑﻌﺎدي از ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ ﺗﺎ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﯿﺎﺑﺪ و ﺗﺤﻘﻖ اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾـﺪار ﻣﻨـﻮط ﺑـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺮآوردهﺳﺎزي اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻣﻨﯿـﺖ ﻣﻠـﯽ ﭘﺎﯾـﺪار‪ ،‬ﺑـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺰارهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺣﺘﯽ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ در روﯾﮑﺮد ﺳﻨﺘﯽ و ﻣﺪرن ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺷﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮآوردهﺳﺎزي و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ و ﻧﯿﺎزﻫﺎ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫روﯾﮑﺮد در ﺻﺪد ﻋﺒﻮر از دﺷﻮاريﻫﺎ در ﻣﺤﯿﻂ ﻏﯿﺮاﻣﻨﯿﺘﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺧﺮﺳﺎﺧﺘﻦ راﻫﮑﺎرﻫـﺎي‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ و از اﯾﻦ رو‪ ،‬در ﭼﻬﺮهاي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﺼﻮر اﺳـﺖ ﮐـﻪ در‬
‫ﺻﺪد ارﺗﻘﺎء ﭼﺎﻧﻪزﻧﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﻣﺘﺄﺛﺮ از وﻓﺎق ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ج‪ .‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬

‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﭘﯽ ﺗﺮدﯾﺪ در ﻫﺪفﺑﻮدن اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي وادارﺳﺎزي‪ ،‬ﻇﻬﻮر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم و ﻣﺴﺘﻘﻞﺷﺪن ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم در ﺻﺪد‬
‫رﻓﻊ ﺑﺤﺮان ﻧﺎﺷﯽ از ﮐﻤﺒﻮد ﻗﺪرت ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻢ ]ﺟﻨﮓ ﻫﺎﺑﺰي[‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دوﻟــﺖﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻢ ]ﮐﻼوزوﯾﺘــﺴﯽ[ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷــﺪ )‪.(Rothschild, 1995: 56 -57‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺧﻮاﻫﺎن ﻇﻬﻮر دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﺑﻮدﻧﺪ و اﻣﻨﯿﺖ را در‬
‫ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ از ﺗﺠﺎوز دﯾﮕﺮي ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ و از اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ ،1980‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد دوﻟﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﺎاﻣﻨﯽ اﺳﺖ و از اﺳﺘﻌﺪاد و اﺑﺰارﻫﺎي‬
‫ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰي ﺑﺮاي ﺗﺤﺪﯾﺪ و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ دوﻟﺖﻣﺤﻮر‬
‫]در ﻧﮕﺮش ﮐﻼﺳﯿﮏ رﺋﺎﻟﯿﺴﺘﯽ و ﺣﺘﯽ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﺌﻮرﺋﺎﻟﯿﺴﺘﯽ[‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ و ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫در ﺗﺜﺒﯿﺖ و ﺗﻌﻤﯿﻖ اﻣﻨﯿﺖ رﻧﮓ ﺑﺎﺧﺖ و ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ آن‪:‬‬
‫اوﻻً‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ اﻣﻨﯿﺖ از ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﻗﺪرت دوﻟﺖ ﮔﺬر ﮐﺮد و دوﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺰار و وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﺗﺪارك اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻘﺶ داد‪.‬‬
‫‪ 38‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﺛﺎﻧﯿﺎً‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻣﻨﯿﺖ ﺻﺮﻓﺎً ﺷﺮط ﻻزم ﭘﺎﯾﺪاري اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺻﻠﺢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ و در ﮐﻨﺎر‬
‫آن‪ ،‬از ﺷﺮط ﮐﺎﻓﯽ ﺛﺒﺎت ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﻨﯿﺖ )ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪاي و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي( در ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺨﻦ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ ،‬در ﭘﺎراداﯾﻢ ﻧﻮﯾﻦ اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ و ادراك و ﺑﺮداﺷﺖ اﻓﺮاد در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻏﺪﻏﻪﻫﺎي‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪدار ﺻﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﺷﻮد و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻤﺖﮔﯿﺮي ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ‪ ،‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﯽ و از ﺑﺎﻻ‪،‬‬
‫روﻧﺪ ﺗﺮﻏﯿﺒﯽ )ﺑﻪ ﺟﺎي ﮐﻨﺘﺮل(‪ ،‬ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ )ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪاي( و ﻧﺎﻣﻠﻤﻮس ﯾﺎﻓﺖ و از ﻻﯾﻪﻫﺎي‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺖ )‪.(Krause and Williams, 1996: 231-232‬‬
‫راﺑﻌﺎً‪ ،‬در اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﻓﺮض ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ‪ -‬ﮐﺸﻮر از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ و اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ‬
‫دﻏﺪﻏﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻘﺎ ﺧﻼص ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ و ﺗﺪارك ﻣﺨﺰن ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻏﻨﯽﺗﺮي‬
‫ﺑﺮاي اﻧﻄﺒﺎقﭘﺬﯾﺮي )ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺟﺎري( و ﮔﻔﺘﻤﺎنﺳﺎزي )در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي رﻗﯿﺐ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺮاﮔﺮد ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ارزشﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر‪ -‬ﻣﻠﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺳﭙﺮده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬
‫)ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺼﻠﺐ و ﺳﯿﺎﻟﯿﺖ‪ ،1‬رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸﯽ‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪﻣﻨﺪي اﺧﻼﻗﯽ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻏﺪﻏﻪﻫﺎ و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎريﻫﺎ(‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻮرﮔﻨﺘﺎ و اﺻﺤﺎب ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﻨﯿﺖ را در‬
‫ﻧﺒﻮد ﺟﻨﮓ و ﺻﯿﺎﻧﺖ از ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺣﺪاﻗﻠﯽ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬از وﺟﻮد ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﯽ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﯾﻌﻨﯽ اراده‪ ،‬ﻣﻬﺎرت و ﺿﺮورت ارﺗﻘﺎي رﺿﺎﯾﺖ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻦ و ﻧﯿﺰ‬
‫ﮐﺎرآﻣﺪي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻏﯿﺮﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﮔﺰاران اﻣﻨﯿﺘﯽ‬
‫و ﻏﯿﺮاﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽاﻻﻣﮑﺎن اﻣﻨﯿﺘﯽزداﯾﯽ‪ 2‬ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮕﺮﺷﯽ در ﭘﯽ ﻓﺮﺑﻪﺷﺪن ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ﺧﻄﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽﮔﺮي ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ؛ ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ اﻣﻨﯿﺘﯽﺷﺪن ﺳﺮاﺳﺮي دوﻟﺖ‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭘﻨﻬﺎن‬

‫‪1. fuzzy‬‬
‫‪2. desecuritization‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪39‬‬

‫ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﻓﺸﺎر اﻗﺘﺼﺎدي و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮاﻣﻮشﺷﺪن‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدي اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺪ )‪.( Moller(, 2000‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺟﺪول )‪ (1‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ و‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﮐﻪ ﻃﯽ آن‪ ،‬ﻧﻘﺶﻫﺎ و ﺣﺘﯽ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺟﺎاﻓﺘﺎده دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ واﮔﺬار ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﯾﯽ در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻻزم و ﻓﺎﻗﺪ اوﻟﻮﯾﺖ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﻮاردي از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮمﺷﺪن ﻫﻮا‪ ،‬ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺧﻮفآور‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺣﻘﻮق ﻧﺴﻞﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر‪ 1‬اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﻣﺮﺟﻊ اﺻﻠﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ و‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪.(Boulding, 1988: 45‬‬

‫د‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار‬

‫در ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه و اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم‪،‬‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب آن‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي اﺣﺘﺮام‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ درﺟﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎﯾﯽ از‬
‫ﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﺎﯾﺪاري اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﮑﺎري و ﺑﺮاﺑﺮي ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬
‫اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮان ﭼﺮﺧﻪاي را ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﺮ و ﮐﺎﻫﺶ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺎاﻣﻨﯽ و ﻧﺎاﻣﻨﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪﻧﯿﺎﻓﺘﮕﯽ و ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ از ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ دﯾﻮﯾﺪ ﭼﺎﻧﺪﻟﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ و واﺑﺴﺘﮕﯽ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ و ﻧﻘﺶ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ در دوره ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺳﺮد اﺷﺎره دارﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روﯾﮑﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي ﺗﺜﺒﯿﺖ اﻣﻨﯿﺖ در ﺑﻌﺪ ﻓﺮاﻣﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺶ و ﻧﻮع راﺑﻄﻪ دوﻟﺖﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﻧﺎﮐﺎم‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران و ﻓﻘﺪان ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري‬
‫ﻣﺸﺨﺺ در ﻋﺼﺮ ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد )‪.(Chandler, 2007: 364- 365‬‬

‫‪1. Agency‬‬
‫‪ 40‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﺟﺪول )‪ :(1‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬

‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‬ ‫ﻧﻮع اﻣﻨﯿﺖ‬

‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫دوﻟﺖ‬ ‫ﻣﺮﺟﻊ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪ /‬ﻧﻬﺎد‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع اﻣﻨﯿﺖ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﯾﺎ اﺣﺴﺎس ﺗﺒﻌﯿﺾ‬ ‫ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺧﺎرﺟﯽ‪ /‬ﺷﻮرش داﺧﻠﯽ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﻧﺎاﻣﻨﯽ‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ /‬ﺳﻼحﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺰار ﻧﺎاﻣﻨﯽ‬
‫ﺗﺴﻬﯿﻞﮔﺮي‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ و رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸﯽ‬ ‫ﺑﻘﺎ‬ ‫دﻏﺪﻏﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮيﻫﺎي داﺧﻠﯽ‬ ‫ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫اوﻟﻮﯾﺖ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻔﺎﺗﯽ‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ اﻣﻨﯿﺖ و ﻓﺮﺻﺖ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫دﻏﺪﻏﻪ دوﻟﺖ‬
‫ارزش ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﺴﯿﻦ‬ ‫ﻋﺎرﺿﻪ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ارﺗﻘﺎ‬ ‫ﺷﺮ ﻻزم‬ ‫رﻗﺎﺑﺖ ﻧﺨﺒﮕﺎن‬
‫ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﯽ و ﺗﺮﻏﯿﺐ‬ ‫وادارﺳﺎزي‬ ‫روش ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﮐﯿﺖ ﮐﺮاوس و ﻣﺎﯾﮑﻞ وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ‬ ‫ﻫﺎﻧﺲ ﺟﯽ ﻣﻮرﮔﻨﺘﺎ‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮداز ﺷﺎﺧﺺ‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻮاﻣﻊ را ﺑﺮاي ﭘﯿﺶﮔﯿﺮي از ﯾﺎ دﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻣﺘﻮﺟﻪ دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎاﻣﻨﯽ ﻋﻤﯿﻖ اﻧﺴﺎﻧﯽ را در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ و‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺑﻠﻨﺪﻣﺪﺗﯽ را ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار‪،‬‬
‫ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ از ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗﺎ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد و ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﯾﺪز‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪات زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬ﺗﺮورﯾﺴﻢ و ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﻪ را‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪41‬‬

‫ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐﻨﺪ )ﭘﻮرﺳﻌﯿﺪ‪ .(208 :1389 ،‬ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬اﻧﺪك اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺤﺚ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻧﺎﯾﻒ‬
‫رودﻫﺎن‪ ،‬ﮐﻮﻟﯿﻦ اِس ﮔﺮي و دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻘﺎ و ﭘﺎﯾﺪاري اﻣﻨﯿﺖ در ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻼن و‬
‫ﻓﺮاﻣﻠﯽ اﺳﺖ و ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﺌﻮرﯾﮏ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي داﺧﻠﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺎ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﺮﺟﻊ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬

‫اﯾﺪه اﻣﻨﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه از ﺳﺎل‪ 1990‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫دﺷﻮاريﻫﺎﯾﯽ را در ﻣﻨﻄﻖ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و در ﮔﺴﺘﺮش اﯾﻦ اﯾﺪه ﮐﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺧﻮد اﻏﻠﺐ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬ﮐﻮﻓﯽ ﻋﻨﺎن در اواﺧﺮ ﺳﺎل‬
‫‪ ،1990‬ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ در ﭘﺎرهاي ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و‬
‫ﻧﻈﺎرت اﻓﺮاد‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﺳﻨﺘﯽ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )‪ .( Patman, 2006: 254‬ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺿﺮورتﻫﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ )ﻏﻔﻠﺖ از دورﻧﻤﺎي دﺷﻮاريﻫﺎي ﺑﻘﺎي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ( و ﺑﺎ دﺷﻮاريﻫﺎي ﻋﺪﯾﺪهاي در‬
‫رواﺑﻂ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ دوﻟﺖﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮس از ﺗﻨﺶ و ﺗﻌﺎرض ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﯿﺮي‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺳﯿﺎﺳﺖ دﻓﻊاﻟﻮﻗﺖﻧﻤﻮدن )ﻣﻮاردي ﻫﻤﭽﻮن ﮐﺸﻤﯿﺮ‪ ،‬ﺗﻨﮕﻪ ﺗﺎﯾﻮان(‪ ،‬ﻧﺰاع ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﺪﻋﯿﺎن‬
‫)در ﻧﺎﺣﯿﻪ درﯾﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﭼﯿﻦ( و آﺧﺮﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻧﺰاع اﺻﺤﺎب ﻣﺪﻋﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ در اﻋﻤﺎق‬
‫اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺠﺪداً ﻣﻄﺮحﮐﻨﻨﺪه ﻣﺴﺎﺋﻞ و دﻏﺪﻏﻪﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ اﺳﺖ )‪.(Ibid: 255‬‬
‫ﻧﮕﺮش ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت و ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﺗﺨﺎذي‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از ﻧﺎﮐﺎرآﯾﯽ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺳﻨﺘﯽ و‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﺗﮏاﻧﮕﺎراﻧﻪ و ﺳﻠﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﮐﻼﺳﯿﮏ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه دوﻟﺖﻣﺤﻮر ﺑﻮده و ﺟﻨﺒﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﺋﺘﻼف‪ ،‬ﻣﺰﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و ﮐﺸﻮرﻫﺎ در ﺟﻬﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻗﻬﺮاً و ﻋﻤﺪاً ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﻫﻤﮕﺮاﯾﯽ اﻣﻨﯿﺘﯽ‬
‫و ﺷﺮﮐﺖ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺟﻤﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺰرﮔﯽ و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻋﺮﺻﻪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ و ﻋﻤﻮدي ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢاﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮاردي ﻫﻤﭽﻮن اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬رﺷﺪ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ‪ ،‬ارﺗﻘﺎي‬
‫‪ 42‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﺳﻮاد‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮدي ﻧﯿﺰ ﮐﯿﻔﯽﺷﺪن ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت‪،‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺆﺛﺮ‪ ،‬ﮔﺴﺴﺖ ﻧﺴﻠﯽ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ و رﺷﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺎﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻣﻮﺳﻊ و ﻧﻮﯾﻦ از اﻣﻨﯿﺖ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ را‬
‫ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎري ﺑﻮزان و ﻫﻤﮑﺎران وي ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ اﻣﻨﯿﺘﯽ در ﭘﻨﺞ‬
‫ﺣﻮزه اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﯽاﻧﺪ )ﺑﻮزان‪ ،‬وﯾﻮر و‬
‫دووﯾﻠﺪ‪ (84 :1386 ،‬و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ در اﯾﻦ ﺣﯿﻄﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ و‬
‫دﺷﻮاريﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ و ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺻﺮف‪ ،‬راﻫﮑﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﻞ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽرود‪ .‬در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ در ﺣﻮزهﻫﺎي ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ .1‬وﺟﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻠﻤﻮسﺗﺮﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ در‬
‫دوران ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻬﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﻣـﺆﺛﺮي در‬
‫دﻓﻊ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻣﺘﻨﻮع داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣﻨﯿﺘﯽﮐﺮدن ﻣﺴﺎﺋﻞ از ﺟﺎﻧﺐ دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد و ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد از راهﻫﺎي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ و ﮐﻢﻫﺰﯾﻨﻪﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺣـﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﭼﻮن ﻣﻬﺎﺟﺮت‪ ،‬درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻗﺒﯿﻠﻪاي‪ ،‬ﺗﮑﺜﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬وﺟﻮد اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﯾﮏ‬
‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻮاردي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻫـﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت زﻣـﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻫﺮ ﮐﺸﻮري ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﮐﺎرآﻣـﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻫـﺮ‬
‫ﭼﺎﻟﺸﯽ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ )ﻧﯿﺮوي ﻧﻈﺎﻣﯽ( را اﻧﺘﺨـﺎب ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽﮐﺮدن ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺸﮑﻼت از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻮد ﻣـﺮدم‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﮐﻤﺘﺮي را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪم ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺻﺤﯿﺢ ﺗﻬﺪﯾﺪات و ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﺎدرﺳﺖ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﯾﺎ ﻓﺮاﻓﮑﻨﯽ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮيﻫﺎﯾﯽ داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎرﺿـﺎﯾﺘﯽ ﻋﻤـﻮﻣﯽ را‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﻨﮕﻔﺘﯽ را ﺑﺮ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺮدم ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪43‬‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬در اﺳﺎس‪ ،‬زاده ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺘﻘﺮار و ﺣﻔﻆ )ﯾﺎ‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ از ﺣﻔﻆ( دﺳﺘﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد زور‬
‫ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺿﻮاﺑﻂ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﯿﺰان ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﺿﻮاﺑﻂ از ﺳﻮي‬
‫ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن و ﻣﺮدم ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬دﺳﺖﮐﻢ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻫﻤﯿﺖ دارد )ﺑﻮزان‪،‬‬
‫وﯾﻮر و دووﯾﻠﺪ‪ .(87 :1386 ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت‪،‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺸﺎرﮐﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪ‬
‫آن‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﮐﺎرﮔﺰاران ﻧﻈﺎﻣﯽ و‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن و در ﻣﻮاﻗﻊ ﻟﺰوم‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮدم از ﺑﺴﯿﺞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .2‬وﺟﻪ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫در ﺑﺨﺶ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖﮔﺮا ﺑﺎ زﯾﺮ ﺳﺌﻮال ﺑﺮدن ﮔﺰارهﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻮدآوري ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ارﺟﺤﯿﺖ اﻧﺴﺎن )ﺧﻮد(‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺮارداد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺤﯿﻂ‬
‫زﯾﺴﺖﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪي و وﺟﻮد دﯾﮕﺮياي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازي ﮔﺎم ﮔﺬاردﻧﺪ و ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﺎ دﺷﻮاريﻫﺎﯾﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭼﺮﺧﺸﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻃﺒﯿﻌﺖﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﻣﯽدﻫﺪ )اﺳﻮﻟﯿﻮان‪:1388 ،‬‬
‫‪ .(342-346‬ﻣﻨﻘﺪان زﯾﺴﺖﺑﻮمﮔﺮا ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺪون ﻧﻈﺎرت‪ ،‬ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﮔﺰﯾﻨﺶ‬
‫ﻓﻦآوري‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺎ ﺑﺤﺮان زﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ‬
‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﻟﮕﻮﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﻧﺴﺎن اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ )ﻫﻤﺎن‪.(265 :‬‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺮدم از ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ و ﮐﻨﺘﺮل ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻣﺤﯿﻂ‬
‫زﯾﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻃﺮحﻫﺎي دوﻟﺖ در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﻻﯾﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﺑﻬﯿﻨﻪ اﻧﺮژي و‬
‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ‬
‫زﯾﺴﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﮐﻪ دﻏﺪﻏﻪ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮارد‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ و از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﻞﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ رﺿﺎﯾﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان را ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ و اﯾﻦ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽِ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت‪ ،‬ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪﻧﮕﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫‪ 44‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫‪ .3‬وﺟﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻣﻨﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ و ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻًٌ در دل ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻬﺮهﺑﺮداريﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ دوﻟﺖﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راﺑﺮت ﻣﺎﻧﺪل‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي را ﻣﯿﺰان ﺣﻔﻆ و ارﺗﻘﺎي ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﻫﻢ از ﻣﺠﺮاي ﻋﻤﻠﮑﺮد داﺧﻠﯽ و ﻫﻢ ﺣﻀﻮر در ﺑﺎزارﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﯽداﻧﺪ‬
‫)ﻣﺎﻧﺪل‪ .(108 :1387 ،‬دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد در ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺰار اﺻﻠﯽ اﻣﻨﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ و ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ و ﻃﺒﻘﺎت را ﺗﺤﺖاﻟﺸﻌﺎع ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ در‬
‫ﺣﻮزه اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎي اﻣﻦ رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺞ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺗﺰرﯾﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺻﻼﺣﯽ ﻫﻤﭽﻮن‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺑﯿﻤﻪ و ﺗﺄﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺮدم از ﻃﺮحﻫﺎي ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدي داﺧﻠﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﺠﺎري داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻗﺘﺼﺎدي در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫و ﻓﺮاﻣﻨﻄﻘﻪاي را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻣﻨﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ از ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺴﺘﯽ و ﺣﯿﺎت اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد‪،‬‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺸﺎرﮐﺖ آﻧﻬﺎ در ﭘﯿﺶﺑﺮي‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬وﺟﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﺛﺒﺎت ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ و وﺟﻮد ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﺪﻧﯽ در آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬وﺟﻮد اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬از‬
‫ﺿﺮورﯾﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﻗﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺸﻮري ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺎم در راه ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‬
‫ﺑﺮدارد‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از ﭘﺬﯾﺮش اﺣﺰاب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد )ﻧﻘﯿﺐزاده‪ .( 9 :1368 ،‬ﺗﻔﮑﯿﮏ اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪1‬از‬
‫ﺳﺎﯾﺮ وﺟﻮه اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ و ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ از ﺛﺒﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻈﻢ)ﻫﺎي( اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ )ﺑﻮزان‪ ،‬وﯾﻮر و دووﯾﻠﺪ ‪ .(84 :1386 ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺻﺤﺒﺖ از ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎﯾﯽ‬

‫‪1. political security‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪45‬‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺻﺒﻐﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ داﺷﺘﻪ و ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﻈﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ زﯾﺮ ﺳﺌﻮال ﺑﺮدن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺣﺘﯽ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺧﻮد دوﻟﺖ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي و ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﯽ )ﻗﻮﻣﯿﺖﻫﺎ و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﺎراﺿﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫داﺧﻠﯽ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ( و ﯾﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ )ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎ و ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻇﯿﻔﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬دﻓﺎع از ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ در ﺑﻌﺪ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﺮوز ﺷﮑﺎفﻫﺎي‬
‫ﻗﻮﻣﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ رﺿﺎﯾﺖ و اﻋﺘﻤﺎد ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺷﮑﺎفﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻈﺎم ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر‬
‫و ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺪ و راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻋﺘﻘﺎد و ﺑﺎور ذﻫﻨﯽ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺮهﺑﺮداري و ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮوهﻫﺎي داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪاي در ﺑﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .5‬وﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪاي‬
‫در وﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﻮﯾﺖ و ﭼﯿﺴﺘﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺻﻄﻼح‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي‪ 1‬را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦﺑﺎر‪ ،‬ﺑﺎري ﺑﻮزان در ﮐﺘﺎب ﻣﺮدم‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎ و ﻫﺮاس ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪ .‬وي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي را ﺑﻪ ﻣﻮاردي ﻫﻤﭽﻮن ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺣﻔﻆ اﻟﮕﻮﻫﺎي زﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ و‬
‫ﻋﺮف ﻣﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ )ﺑﻮزان‪ .(34 :1389 ،‬ﺑﻮزان و وﯾﻮر‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﻮري اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي را »ﻫﻮﯾﺖ« و ﭘﺎﺳﺪراي از ﻫﻮﯾﺖ را ﻫﺪف اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي‪ ،‬ﺑﺪون اوﻟﻮﯾﺖﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ ارزشﻫﺎي ﻣﺴﻠﻂ‪ ،‬در ﺻﺪد ﻧﮕﻬﺪاري و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از‬
‫ﻫﻮﯾﺖ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﺮآﻣﺪه و ﺣﯿﺎت ﻣﻌﻨﻮي آﻧﺎن را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﺎ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي‬
‫دوﻟﺘﯽ درﻧﻤﯽآﻣﯿﺰد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ را ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎ ﻣﺘﻘﺒﻞ ﺷﺪه و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ آﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮان از »اﺳﺘﻘﺮار اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي‬

‫‪1. societal security‬‬

‫‪ 46‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﺳﺨﻦ راﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻫﻮﯾﺖ ﺧﻮﯾﺶ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ آﺳﯿﺒﯽ ﻣﺼﻮن ﺑﻮده و‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ رواﺑﻂ ﻫﻤﮑﺎري ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺮوهﻫﺎ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ« )‪.(Waver, 2009: 210‬‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺮاي ﻧﻬﺎدﻫﺎ )ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ( و ﮐﺮدارﻫﺎي ) ﻗﻮاﻋﺪ( اﺻﻠﯽ آن ارزش ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ اﺣﺴﺎس راﺣﺘﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺸﺘﺮك از ﺧﯿﺮ ﯾﺎ ﻋﺪاﻟﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ در ﺑﺎب ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻇﻬﻮر اﯾﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﮐﺮدارﻫﺎ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ارزﺷﻤﻨﺪداﻧﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﮐﺮدارﻫﺎي ﻋﯿﻨﯽ و اﻧﻀﻤﺎﻣﯽ »ﺟﻤﺎﻋﺖِ‬
‫ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﯽﺷﺪه« ﺿﺮوري اﺳﺖ )اﺳﻮﻟﯿﻮان‪ .(51 :1388 ،‬روﯾﮑﺮد ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖدادن ﮔﺮوهﻫﺎ و اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﺛﺒﺎت در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺧﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ارزشﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‪ ،‬ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺧﻮد را‬
‫ﻏﺮﺑﯿﻪ ﯾﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮر ﻧﻨﻤﻮده و در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔﺎم ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬دوﻟﺖ‬
‫ﺧﺒﯿﺮ‪ ،‬دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﻌﻘﻮﻻﻧﻪ ﻣﺸﮑﻼت از ﻃﺮﯾﻖ اﺟﺘﻤﺎع و ﮔﺮوهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﺎﺳﯽﮐﺮدن آﻧﻬﺎ‪ ،‬دواﻣﯽ ﺷﮑﻨﻨﺪه و از ﻃﺮﯾﻖ اﻣﻨﯿﺘﯽﮐﺮدن آﻧﻬﺎ‪ ،‬روﻧﺪي‬
‫ﻣﺘﺰﻟﺰل را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان روﻧﺪ‬
‫ﺧﻮدﺳﺎﻣﺎنﺑﺨﺶ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار و ﮐﻢﻫﺰﯾﻨﻪ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫و‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﻘﺶ آن در ﺗﺪارك اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬

‫ﻧﺎﯾﻒ رودﻫﺎن در ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﭘﺎﯾﺪاري اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻮاردي ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺠﻤﻮع اﺻﻮل‬
‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺪاﻟﺖ در ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح‪ ،‬ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪﮔﺮاﯾﯽ‪21‬و ﻧﮕﺮش ﭼﻨﺪﺑﻌﺪي‪) 2‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﻣﻠﯿﺖ و اﻣﻨﯿﺖ ﻓﺮاﻣﻠﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﭼﻨﺪﺗﻤﺪﻧﯽ(‪ ،‬رﺋﺎﻟﯿﺴﻢ ﻫﻢزﯾﺴﺖﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ‪ 3‬در‬
‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎري ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ دوﻟﺖﻫﺎ )ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺪم ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد(‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﻤﮑﺎري ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺣﺘﺮام ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ‪،‬‬

‫‪1. multilateralism‬‬
‫‪2. multidimensional‬‬
‫‪3. symbiotic realism‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪47‬‬

‫ﭼﻨﺪﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺟﻬﺎنﺷﻬﺮﮔﺮاﯾﯽ‪ 1‬اﺳﺖ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ و اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫)‪ .(Rodhan,)2009:15‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺮش ﭼﻨﺪﺑﻌﺪي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ رودﻫﺎن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﯽ ﺑﺮد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻣﺆﻟﻔﻪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط وﺛﯿﻘﯽ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻘﺎء ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ رﺿﺎﯾﺖﻣﻨﺪي ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﮔﺮوهﻫﺎﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي اﯾﻦ رﺿﺎﯾﺖﻣﻨﺪي‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﻮي و ﺑﺮآﻣﺪه از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺴﺘﻤﺮ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻣﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را در ﭼﻬﺮه ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﻮي ﻣﺘﺠﺴﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮي و اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﯿﺮ وﯾﮋه ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﺮﯾﮏ از ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺶ رو‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ و‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن‪ ،‬از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ و‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬از ﺿﺮورﯾﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﺗﺨﺎذﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻫﻤﮑﺎري و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ارﺗﻘﺎء ﻋﻤﻖ و داﻣﻨﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاران ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﺗﺨﺎذﺷﺪه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺪاﺑﯿﺮي ﮐﻪ‬
‫وﺟﻬﯽ از اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﺎ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي آن‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺗﺴﻬﯿﻞﮐﻨﻨﺪه ﮐﻨﺶ و‬
‫ﻫﻤﮑﺎري ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮاي ﻧﻔﻊﻫﺎي ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺖ )‪ 2009: 526‬ت‪ .(Hawdon & Ryan,‬اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان از ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﻋﻤﺎﻟﯽ و‬
‫ﻋﻤﻞﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻏﻨﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬
‫ﺗﻌﻤﯿﻖ آن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺎورﻣﻨﺪيِ دروﻧﯽِ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ روﺣﯿﻪ ﺟﻤﻌﯽ را ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل دارد ﮐﻪ ﺛﻤﺮه آن‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ذرهﮔﻮﻧﻪﺷﺪن اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ در ﺳﻄﺢ ﮐﻼن اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮان و آﺑﺎداﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺛﺒﺎت‪ ،‬آراﻣﺶ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﺎرﮔﺰاران ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻃﻮر دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ‬
‫ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي‪ ،‬ﺗﻼش ﺻﺮﻓﺎً در ﺟﻬﺖ ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﯾﺖ و ﻣﻮاردي از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‬

‫‪1. cosmopolitanism‬‬
‫‪ 48‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي دﻟﯿﻞ ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪﺷﺪن‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺪﺷﻪدارﺷﺪن ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﻮﻣﯽ‪ ،‬آﺷﻨﺎﭘﺮوري‪ ،‬ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﮔﺮﯾﺰي‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺟﻨﺎﯾﺖ‪ ،‬آدمﮐﺸﯽ و ﻓﻘﺮ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﮐﻤﺒﻮد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﻣﯿﻞ دورﮐﯿﻢ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﻨﺘﯽ از ﻧﻮع ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﯾﺎ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪرن‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ارﮔﺎﻧﯿﮑﯽ ﯾﺎ ارﮔﺎﻧﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﺗﻘﻮﯾﺖ روﺣﯿﻪ ﺑﯽﺗﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﯾﻦرو‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﯿﺮي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ روحِ ﻣﺪرنِ ﺣﺎﮐﻢ در ﺟﻬﺖ ﻫﻤﮕﺮاﯾﯽ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن‬
‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺿﺮورﯾﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺎمﻫﺎي دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت و ﻧﻈﻢ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﯾﺎري ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻘﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻤﯿﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﻮد اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ »دﯾﮕﺮان«‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﯽ‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺮﮐﺖ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻓﺮاد در ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺷﺪه‬
‫و ﮐﺎﻫﺶ ﮐﻨﺶﮔﺮيِ ﺟﻤﻌﯽ ِﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ و ﺑﺤﺮان اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻢﻫﺰﯾﻨﻪ دﺷﻮاريﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﻫﺮﭼﻪ رواﺑﻂ اﻓﺮاد در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ و اﻓﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﮔﯿﺮﺷﺪنِ ﻣﺪﻧﯽِ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺰاﯾﻨﺪه‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ و درواﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺎورﻣﻨﺪيِ دروﻧﯽِ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺷﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪» ،‬ﻣﺎده ﺧﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ« و ﭘﺪﯾﺪهاي از ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎورﻣﻨﺪيِ دروﻧﯽِ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬
‫ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ و ﭘﻮﯾﺶ ﺷﻬﺮوﻧﺪان در ﭼﺎرﭼﻮب اﻧﺠﻤﻦﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪،‬‬
‫ﺿﺮورت ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﯾﭽﺎرد ر‪‬ز‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪﻧﯽ را ﺑﻪ‬
‫»ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻨﯽ« ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺘﺮاﮐﻢ در ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻣﻞ‬
‫ﺷﺒﮑﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻗﻮي ﺑﯿﻦ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و دﯾﮕﺮ ﮔﺮوهﻫﺎي ﭼﻬﺮه ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻧﺨﺒﮕﺎن‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪49‬‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺛﺮوت و اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎ ﻫﻢ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺗﻤﯿﺰه و ذرهﮔﻮﻧﻪﺷﺪن اﻓﺮاد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻓﻘﺪان ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻌﺎﻣﻼﺗﯽ و ﺿﻌﻒ در ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪ آن‪ ،‬آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮي‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت ﺗﺨﺮﯾﺐﮔﺮ ﮐﻨﺶﻫﺎي ﺟﻤﻌﯽ ﺗﻮدهاي اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﭼﯿﺪﻣﺎن رواﺑﻂ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦِ اﻓﺮاد ﻧﻘﺶ دارد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽﮐﺮدن ﮐﻨﺶﻫﺎي اﻓﺮاد آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺒﺐ ﺗﻤﺎس و ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺪاﯾﺶ و‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻘﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺛﺒﺎت ﻗﺪرت دوﻟﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎك و ﮐﯿﻔﺮ‪ ،(1997) 1‬زاك و ﻧﺎك‬
‫)‪ ،(2000‬ﺑﮕﻠﺴﺪﯾﮏ و ﺷﯿﮏ‪ ،(2005) 3‬دﯾﻨﺪا‪ ،(2007) 4‬ﺳﻮري )‪ ،(1384‬آذري )‪،(1385‬‬
‫رﺣﻤﺎﻧﯽ و اﻣﯿﺮي )‪ ،(1386‬ﺻﻔﺪري و ﻫﻤﮑﺎران )‪ ،(1387‬ﻫﻤﻪ در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﻮد ﺑﺮ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽدار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي اﺷﺎره ﻧﻤﻮده و ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻋﺘﻤﺎد در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺄﮐﯿﺪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﯾﯽ ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﺟﺎري‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﻖ و درﮔﯿﺮﺷﺪن اﻓﺮاد در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻓﺎرغ از ﺗﺮس و ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮدﺳﺎﻣﺎنﺑﺨﺶ ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺿﺮورت ﺣﻀﻮر دوﻟﺖ و اﺻﻼﺣﺎت ﻋﻤﻮدي در آن ﮐﻤﺘﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .3‬ﭘﯿﺶﮔﯿﺮي از اﻧﻔﻌﺎل ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫در دوره ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان از رﺷـﺪ ﻓﺮدﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﯾــﺪي در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﭘﯿـــﻮﻧﺪ ارﮔﺎﻧﯿــــﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﺮد اﻧﺘﻘﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻮر اﻧﺘﻘﺎدات اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان‪،‬‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺧﻮدﻣﺤﻮري‪ ،5‬ﺑـــﯽاﻋﺘﻤﺎدي و اﺿﻤﺤﻼل اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫)‪ .(Alik & Realo, 2004:29‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﺧﯿﺮ‪ ،‬وﺟﻪ ﺗﺎرﯾﮏ ﻓﺮدﮔﺮاﯾﯽ را ﮐﺸﻒ و در اﻓﺮاﻃﯽﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬آن را ﺑﺎ اﻧﻮاع آﺳﯿﺐﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺟﻨﺎﯾﺎت وﺧﯿﻢ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﻃﻼق‪،‬‬
‫ﮐﻮدكآزاري‪ ،‬ﻓﺸﺎرﻫﺎي روﺣﯽ‪ ،‬ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و رﺷﺪ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ذﻫﻨﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ )‪.(Ibid: 31‬‬

‫‪1. Knack and Keefer‬‬

‫‪2. Zak and Knack‬‬
‫‪3. Beugelsdijk and Smulders‬‬
‫‪4. Dinda‬‬
‫‪5. egoism‬‬
‫‪ 50‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﮔﺮﯾﺰ از و ﺑﯽﺗﻔﺎوﺗﯽ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺒﺐ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﮔﺮوهﻫﺎي دوﺳﺘﯽ و ﺗﺮوﯾﺞ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖﮔﺮاﯾﺎن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﺗﻮازن ﺑﯿﻦ اﻧﻮاع ﻓﺮدﮔﺮاﯾﯽ )اﻓﺮاﻃﯽ( ﮐﻪ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮ ﺣﻘﻮق ﻓﺮدي و ﻫﻢ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ ﻣﺪﻧﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار اﺳﺖ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻗﺎدر ﺑﻪ‬
‫ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت از ﻃﺮﯾﻖ اﺟﺘﻤﺎع ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و از ﻓﺮﺻﺖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ارادي و‬
‫ﻏﯿﺮارادي ﻣﺤﺮوم ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﻄﺮود ﺟﺎﻣﻌﻪ داﻧﺴﺘﻪ و اﺣﺴﺎس ﯾﺄس و ﻧﺎﻣﯿﺪي ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺒﺎدل ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎي اﺣﺴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺐ‬
‫ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﻗﻮي و ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎ روﺣﯿﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﺎﻻ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻓﻘﺮا‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ رﺷﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ‪ ،‬روﺣﯿﻪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﮑﺎري و اﻋﺘﻤﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻮﻋﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ و راﺑﻄﻪ ﻣﺤﮑﻢ را در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﯿﻦ ﻓﺮدي اﯾﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﺧﺎﺻﯽ از رﻓﺎه‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دور از ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺳﻄﻮح رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮرد ﻏﻔﻠﺖ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰان واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ارﺗﻘﺎء رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻼﺷﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ دارد و ﺻﺮف اﺗﮑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎي ﻣﺮدم در ﺑﺮﻗﺮاري رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ )ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ( ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ آن‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬ارﺗﻘﺎء ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫در ﮐﺸﻮري ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ و ﺳﻄﻮح ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارد‪ ،‬دوﻟﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﮑﻤﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ و در روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﭘﯿﺶِ رو ﺑﻪ ﯾﺎري ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺳﻄﻮح‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺒﺐ رﺷﺪ آﮔﺎﻫﯽ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي اﻓﺮاد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺴﺠﺎم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻨﺎﯾﺎت و در واﻗﻊ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﮐﻨﺘﺮل رﺳﻤﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻣﯽﺷﻮد و در‬
‫واﻗﻊ‪ ،‬ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎيِ دروﻧﯽﺷﺪه ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪﭘﺬﯾﺮﻧﻤﻮدن اﻓﺮاد ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬از ﺳﻮﯾﯽ ﺳﺒﺐ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي دوﻟﺘﯽ و از ﺳﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ راﺑﻄﻪ ﻣﺮدم و دوﻟﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪،‬‬
‫اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎ و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻮده و اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺷﺒﮑﻪاي ﻧﺰدﯾﮏ و اﻓﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ و درﮔﯿﺮﺷﺪن ﻣﺪﻧﯽ‬

‫‪1. civic engagement‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪51‬‬

‫اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﭘﺎﺗﻨﺎم ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد و ﻫﻤﮑﺎري‪ ،‬ﺧﻮدﺗﻘﻮﯾﺖﮐﻨﻨﺪه‪ 1‬و اﻧﺒﺎﺷﺘﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﺣﻠﻘﻪاي از اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻫﻤﮑﺎري و درﮔﯿﺮﺷﺪﮔﯽِ ﻣﺪﻧﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﮐﺎراﯾﯽ و ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ و در واﻗﻊ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺧﻮب ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼً‬
‫ﺟﺪا از ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪ ﮐﺎري ﻣﺜﺒﺖ و ﻫﻤﮑﺎري دوﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ‬
‫اﻋﻀﺎ را ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﮐﻤﺘﺮي ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫اﻋﻀﺎ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﻘﺴﯿﻢﺷﺪه در ﺗﻮﻟﯿﺪ وﺟﻪ ﻣﻨﻔﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﻧﻤﻮده و اﯾﻦ اﻣﺮ در ﮐﺎﻫﺶ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎ و ﺑﯽﻣﯿﻠﯽ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺗﺜﺒﯿﺖ و ارﺗﻘﺎي ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ‬

‫ﺑﺤﺮان ﻫﻮﯾﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺤﺮانﻫﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻟﻮﺳـﯿﻦ ﭘﺎي ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‪ ،‬ﻋﺒﻮر از‬
‫آن را ﺿـﺮوري ﻣﯽداﻧــﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺎرآﻣﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﺤﺮانﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را دارا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارﺗﺒﺎط زﻧﺠﯿﺮهاي ﮐﺸﻮرﻫﺎ در دوران ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ آن را ﭘﯿﺎﻣـﺪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽﺷﺪن ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮕﺮش و ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﻫﻮﯾـﺖ‬
‫اﻓﺮاد ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻬـﺎﻧﯽﺷـﺪن‪ ،‬ﻋﺒـﺎرت از رواﺑـﻂ ﭘﯿﭽﯿـﺪه و دروﻧـﯽ ﺟﻮاﻣـﻊ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫـﺎ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ 2‬و ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﻓﺰاﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻣﺮزﻫـﺎ ﺑـﺎ اﺑﻬـﺎم‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ )‪ .(Patman, 2006: 6‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت زﯾﺎد ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺟﻬﺎﻧﯽﺷﺪن‬
‫ﺑﺮ اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﺳﺌﻮال ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ ،‬در ﻫﺎﻟﻪاي از اﺑﻬﺎم ﻗـﺮار دارد‪ .‬در واﻗـﻊ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﭘﺪﯾﺪه ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﯿﻮه زﯾﺮ ﺳﺌﻮال ﺑﺮدن ﻇﺮﻓﯿﺖ و اﻗﺘﺪار دوﻟﺖ‪ ،‬راﺑﻄﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻏﯿﺮدوﻟﺘـﯽ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرت ﺑﯿﻦ دوﻟﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دوﻟﺖﻫـﺎ‬
‫را زﯾﺮ ﺳﺌﻮال ﺑﺮده اﺳﺖ )‪ .(Kirshner, 2006 :6‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ و ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻓﺰاﯾﻨـﺪه ﻧﺎﺷـﯽ از‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽﺷﺪن‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ رﺷﺪ ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي ﮔﺮﯾﺰ از ﻣﺮﮐﺰ ) ﻗﻮﻣﯽ‪ -‬ﻣﺬﻫﺒﯽ( ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﺟﺴﺘﺠﻮي‬

‫‪1. self reinforcing‬‬

‫‪2. shift in geography‬‬
‫‪ 52‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﻫﻮﯾﺖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺧـﻮد ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻫـﺴﺘﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ از آن ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ﻣﺤﻠـﯽ –‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽﺷﺪن‪ 1‬ﯾﺎد ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫـﺎي ﻫـﻮﯾﺘﯽ ﻫﻤﭽـﻮن زﺑـﺎن‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎ و‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬رﺳﻮم ﻣﻠﯽ و ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﻧﻘﺶ اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘﺬﯾﺮي در ﺗﺜﺒﯿﺖ و ارﺗﻘﺎ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯿـﺰان ﻫﻮﯾـﺖ ﻣﻠـﯽ‬
‫اﻓﺮاد ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد آدﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪرﻏﻢ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻀﺎد ﮔﺮد ﻫﻢ آﯾﻨﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﮐﻼنﺗﺮي را در اوﻟﻮﯾﺖ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﻃﺮﯾﻖ در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮاردادن اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮد ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺎﻟﺶزا و ﺷﻔﺎفﺳﺎزي وﺟﻮه ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻻﯾﻪﻫﺎيِ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اراﺋﻪ راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬در ﻫﻮﯾﺖﯾﺎﺑﯽ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮده و در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪،‬‬
‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ در ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﻫﻮﯾﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻗـﺮار‬
‫دارد ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻄﻠﻮب آن ﺳﺒﺐ اﻧﺴﺠﺎم و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭼﻨﺪﻗﻮﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﺗﻌﻤﯿﻖ اﻋﺘﻤﺎد‬
‫اﻋﻀﺎ و ﻓﻌﺎﻻن ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﮑﺎري‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از اﻋﺘﻤﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻪ اﺑﺰارﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ‬
‫دوﻟﺖ را در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ و ﻧﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮاي اﺟﺒﺎر و وادارﺳﺎزي ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ دور ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﯽ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد ﻣﺘﺼﺪي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻔﺎي اﯾﻦ ﻧﻘﺶ ﺧﻄﯿﺮ‪،‬‬
‫راﻫﺒﺮد اﻋﺘﻤﺎد ﺷﺎﻣﻞ اﻋﺘﻤﺎدداﺷﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮش اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬واﮔﺬاري اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬اﺛﺮات‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ اﻋﺘﻤﺎد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺎ و ﺣﺘﯽ رﻗﺒﺎ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻠﯿﻞ اﺿﻄﺮاب‪ ،‬رﻫﺎﯾﯽ از‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ دﯾﮕﺮان و ﮐﺴﺐ اﺧﺘﯿﺎر و آزادي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﭘﺮﺗﻮ دروﻧﯽﺷﺪن اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺰد‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺗﻮﻗﻌﺎت و ﺣﺘﯽ ذﻫﻨﯿﺖﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي دوﻟﺘﯽ‬
‫ﻓﺮوﮐﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﻓﻌﺎﻟﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﻬﺪ‬
‫ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻧﻮآوري و ﺧﺮوج از روزﻣﺮﮔﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي ﺑﻪ دﯾﮕﺮان و‬
‫ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻮدن در ﻧﮕﺎه دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺨﺎﻃﺮهآﻓﺮﯾﻨﯽ‬
‫و ﺧﻄﺮﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪ روال راﯾﺞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻗﻌﯽ‪ ،‬اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض ﻣﺨﺎﻃﺮاﺗﯽ ﭼﻮن ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و اﻧﺮژي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎي‬

‫‪1. local - globalization‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪53‬‬

‫ﺗﺤﻘﻖ اﺻﺎﻟﺖ و رﻫﺎﯾﯽ از ﺳﻠﻄﻪ و رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬در ﺧﯿﺎﻻت ﮐﺴﺐ ﺳﻠﻄﻪ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ رﻗﺎﺑﺖ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺻﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻓﻀﺎي آﻟﻮده ﺑﻪ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي‪ ،‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي در دﺳﺘﺮس‪،‬‬
‫ﻣﺼﺮوف ﺻﯿﺎﻧﺖ از ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ آﺳﯿﺐﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺳﻮءﺑﺮداﺷﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮءﺑﺮداﺷﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﮔﺎم اول‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎري و رﻓﺘﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان را ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺳﺎزد و ﻫﺮ‬
‫ﮐﺪام از اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻮري از ﺷﺮ و ﺳﻠﻄﻪﺟﻮﯾﯽ ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﯽ اﻧﺤﻄﺎطآﻓﺮﯾﻦ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻫﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻧﻘﺶﻫﺎ‪ ،‬رﮐﻦ ﻣﺤﻮري آن اﺳﺖ و ﺑﺪون ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ارزش اﻓﺰودهاي‬
‫اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد )‪.(Neild, 1990: 9‬‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦﺷﺪن اﻋﺘﻤﺎد در ﻫﺮ ﺣﻮزه‪ ،‬اﺛﺮات ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻮزهﻫﺎ دارد‪ .‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﺎﻟﯽ‪،‬‬
‫ورزﺷﮑﺎر‪ ،‬ﭘﺰﺷﮏ ﺣﺎذق‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶﮔﺮ ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي ﻻزم را در رﻓﺘﺎر و ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد و دﯾﮕﺮاﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬ﭘﻮل‪ ،‬ﺣﯿﺜﯿﺖ و ﻓﺮاﻏﺖ ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر آﻧﺎن ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر ﺟﺎﻣﻌﻪ از اﯾﻦ ﺧﻂ‬
‫آﻏﺎزﯾﻦ ]ﻣﺨﺎﻃﺮهﭘﺬﯾﺮي اوﻟﯿﻪ[‪ ،‬اﺛﺮات ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ اﻋﺘﻤﺎد ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺮ واﺣﺪ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار‪ ،‬ﻣﻮﺟﺪ اﻣﺘﯿﺎزي ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﯽاﻻﺻﻮل اﻋﺘﻤﺎدآﻓﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬در ﻓﻀﺎي آﮐﻨﺪه از ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي‪ ،‬اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي ﻫﻢاﻓﺰاﯾﯽ اﻧﺮژﯾﮏ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻨﺜﯽﺳﺎزي‪ ،‬اﻧﺰواﺟﻮﯾﯽ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ و ﺑﺪﺑﯿﻨﯽ ﻣﻔﺮط روي‬
‫ﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺨﺖ و ﻧﺮم ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﮔﺮاﻧﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ اداره ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﯿﺰ ﻧﻔﺮتﺑﺎر‬
‫و ﺧﻮفآورﺷﺪن ﻣﺒﺎدﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻓﺮدي ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﺳﺨﻦ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺘﯽﮐﺮدن‬
‫ﻫﻤﻪ ﻻﯾﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺒﺐ ﺗﺮاﮐﻢ و ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺗﻮﻗﻌﺎت ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻏﯿﺮﺿﺮوري دوﻟﺖ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺎزﯾﮕﺮ اﻣﻨﯿﺘﯽﮐﻨﻨﺪه را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ )‪ .(Collins, 1997: 25‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي دوﻟﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺐ‬
‫ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﺎزاد اﻗﺘﺼﺎدي و اﻣﮑﺎن ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪه و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺘﺼﺪي اﻣﻨﯿﺖ را در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬
‫ﺗﺪاﻓﻌﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮﯾﮏ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ و آن را در اﯾﺠﺎد‬
‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و دﻓﻊ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﯾﺎري رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺮﻋﺖﮔﯿﺮ و اﺧﺘﻼلآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﻮاره در اﻧﺰواﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺎي دوراﻧﺪﯾﺸﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﮏ دوﻟﺖ در ﺗﺪارك اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺼﺮف ﺑﻪ‬
‫‪ 54‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﺗﺤﻮل ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ‪ .‬اﺳﻢ رﻣﺰ ورود ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ‬
‫ﻣﻠﮏ ﺧﺼﻮﺻﯽ دوﻟﺖ و دﺳﺘﻮر ﮐﺎر اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺮ ﺑﻮردﯾﻮ‪،‬‬
‫ﭘﯿﻮﺗﺮ زﺗﻮﻣﮑﺎ‪ ،‬ﺟﯿﻤﺰ ﮐﻠﻤﻦ و راﺑﺮت ﭘﺎﺗﻨﺎم در ﺑﺎب اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤﻮده‬
‫و در ﺑﺎب ﺑﻨﯿﺎدﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻮاع و ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ از ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ در ﺛﺒﺎت و‬
‫ﺑﻘﺎء ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻃﯽ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي‬
‫ﻧﻮﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪ و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪاري و ﺛﺒﺎت اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺒﺎﺷﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﺪاري اﻣﻨﯿﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻓﺰاﯾﺶ روﺣﯿﻪ ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ و‬
‫ﮐﻨﺶﻣﻨﺪﺑﻮدن اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻣﯿﺰان ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢﮐﻨﻨﺪه اﯾﻦ‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪﭘﺬﯾﺮي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﭘﺬﯾﺮش ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎر اﺿﺎﻓﯽ وارده‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد دوﺟﺎﻧﺒﻪ در ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ] ﮔﺴﺘﺮش آﮔﺎﻫﯽ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬
‫در ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻈﺎرت از ﺑﺎﻻ ) ﻋﻤﻮدي([ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢﮐﻨﻨﺪه اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﺷﻮاريﻫﺎي داﺧﻠﯽ و ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎي آن را ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺮزه در ﻧﺨﻮاﻫﺪ آورد‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪55‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ .1‬ﻣﯿﺰان و ﻧﺤﻮهي ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد‬

‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و ارﺗﻘﺎ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﯿﺪ و اﻧﮕﯿﺰه‬ ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺳﺎن و ارزان‬
‫ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ‬

‫ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﯾﺮي ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬

‫درج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﺘﺮﺗﮋي ﻧﻮﯾﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬اﻣﺮي اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫دوران ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻮﯾﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از روﯾﮑﺮد ﺳﻠﺒﯽ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ‪.‬‬
‫در روﯾﮑﺮد ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺎت و ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﮔﺮو رﺿﺎﯾﺖﻣﻨﺪي اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﻮد‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺑﺎ اﺗﺨﺎذ روﯾﮑﺮد ﺳﻨﺘﯽ و ﻓﻬﻢ ﺳﻠﺒﯽ از اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬در ﺻﺪد‬
‫ﺣﻔﻆ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮآﻣﺪه و اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺑﻘﺎ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﯾﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻫﺮاس ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮد و آﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﺒﺪل ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 56‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‪51‬‬

‫از ﻣﻨﻈﺮ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ‪ ،‬ﻧﻬﺎدهﻫﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ و ﺣﻤﺎﯾﺖﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﺟﻮاﻣﻊ ﺟﺪﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻃﯿﻒ ﻣﺘﻨﻮع و ﮔﺴﺘﺮدهاي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮآﯾﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻀﻮر و ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺧﺮدهﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر اﺿﺎﻓﯽ از ﺳﻮي ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺑﺮونرﻓﺖ و ﻣﻮاﺟﻬﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎر اﺿﺎﻓﯽ وارده‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﻣﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻞ و ﮔﺰﯾﻨﺶ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻫﻤﻔﮑﺮي و رﺿﺎﯾﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﺷﻮاريﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﮐﺴﻮت ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ وارد ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻃﯿﻒ ﮔﺴﺘﺮدهاي اﺳﺖ و ﺑﯽدراﯾﺘﯽ در‬
‫اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎزﺧﻮردي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻘﺎ و دوام ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺰاران ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎر اﺿﺎﻓﯽ را ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﺗﻌﺎﻣﻠﯽ و ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﮔﺮوهﻫﺎ )ﺧﺮدهﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ( ﺣﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺎزﺧﻮرد ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ و دراﯾﺖ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران‪ ،‬دردﺳﺮﺳﺎز ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺬار‬
‫و در ﭘﯽ آن ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﮐﻪ در واژﮔﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه و ﺣﺎﮐﯽ‬
‫از ﺟﺎﻣﻌﻪﭘﺬﯾﺮي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﭘﺬﯾﺮش ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻧﺰد ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺤﺚ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪ آﮔﺎه ﺑﻪ اﻣﻮر و ﺣﻘﻮق‪ ،‬از اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺧﺎص‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و در ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺘﻔﺎوت ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ و ﺳﻄﻮح ﻣﺘﻨﻮع ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در‬
‫ﮐﺴﻮت ﺣﺎﻣﯽ ﯾﺎ ﺷﺎﮐﯽِ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در واﻗﻊ‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﭼﯿﺪﻣﺎن‬
‫رواﺑﻂ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ اﻓﺮاد و ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽﮐﺮدن ﮐﻨﺶﻫﺎي آﻧﻬﺎ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺣﻀﻮر اﯾﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﮐﺎرآﻣﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺮاي ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺘﺼﻮر ﺷﺪه و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺧﻮد را در راﺳﺘﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻧﻈﺎم و در ﭼﻬﺮه ﻣﻨﺘﻘﺪ دﻟﺴﻮز اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ‬
‫رو‪ ،‬ﺣﺼﻮل ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖﻫﺎ از اﻣﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻮرزﻧﺪ و اﯾﻦ‬
‫ﺗﻮانﻣﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺘﻀﻤﻦ ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻣﻘﺘﻀﯽ و ﺻﺤﯿﺢ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫اﺳﻮﻟﯿﻮان‪ ،‬ﻧﻮﺋﻞ )‪(1388‬؛ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﮔﺬار‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻦ آبﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﮐﻮﯾﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻮزان‪ ،‬ﺑﺎري‪ ،‬اﻟﯽ وﯾﻮر و ﭘﺎپدو وﯾﻠﺪ )‪ ،(1386‬ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﺗﺎزه ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻃﯿﺐ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‪.‬‬
‫ﺑﻮزان‪ ،‬ﺑﺎري )‪(1389‬؛ ﻣﺮدم‪ ،‬دوﻟﺘﻬﺎ و ﻫﺮاس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‪ ،‬چ دوم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‪.‬‬
‫ﭘﻮرﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮزاد )‪(1389‬؛ »اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار و ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻗﻮﻣﯽ در اﯾﺮان؛ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ«‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اوﻟﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻣﻠﯽ ﻗﻮﻣﯿﺖ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺮاﯾﯽ ﻣﻠﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬اروﻣﯿﻪ‪ :‬ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻌﺎوﻧﯽ اﻧﺘﺸﺎرت دﻧﯿﺎي‬
‫ﮐﺘﺎب واژه اروﻣﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪل‪ ،‬راﺑﺮت )‪(1377‬؛ ﭼﻬﺮه ﻣﺘﻐﯿﺮ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺎﺷﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‪.‬‬
‫ﻧﺼﺮي‪ ،‬ﻗﺪﯾﺮ )‪(1384‬؛ »ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫راﻫﺒﺮدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪) 2‬ﭘﯿﺎﭘﯽ ‪.(28‬‬
‫ﻧﺼﺮي‪ ،‬ﻗﺪﯾﺮ )‪(1387‬؛ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮﯾﺖ اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﻤﺪن اﯾﺮاﻧﯽ‪.‬‬
‫ﻧﻘﯿﺐزاده‪ ،‬اﺣﻤﺪ )‪(1368‬؛ »ﻋﻤﻠﮑﺮد و ﻧﻘﺶ اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﺮوزي«‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬
‫ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﻫﺸﺘﻢ‪.‬‬

‫‪Alik, J & Realo, A. (2004); "Individualism-Collectivism and Social Capital", Journal of‬‬
‫‪Cross-Cultural Psychology, Vol. 35, No. 1.‬‬
‫‪Al-Rodhan, N. (2009); The Three pillars of Sustainable National Security in a‬‬
‫‪Transnational World, Jeneva Centre for Security Policy.‬‬
‫‪Arneil, B. (2006); Diverse Communities The Problem with Social Capital, Cambridge:‬‬
‫‪Cambridge University press.‬‬
‫‪Boulding, K. (1988); Stable Peace, Austin: University of Texas Press.‬‬
‫‪Buzan, B & Hansen, L. (2007); International Security, Vo III: Widening Security, SAGE‬‬
‫‪Publications , London: New Delhi, Singapore.‬‬
‫‪Chandler, D. (2007);" The security–development nexus and the rise of anti-foreign policy",‬‬
‫‪Journal of International Relations and Development.‬‬
51‫ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺷﻤﺎره‬58

Collins, A. (1997); The Security Dilemma and The End of The Cold War, Edingburg:
Keele University Press and New York: St, Martins Press.
Rothschild, A (1995): " What is security?", Daedalus, Vol.124, No.3.
Hawdon, J & Ryan, J. ( 2009); "Social Capital, Social Control, and Changes in Victimization
Rates", Crime & Delinquency, Vol. 55, No. 4.
Krause, K & Williams M. (1996);" Broadening the agenda of security study", International
Security Review, Vol.40, No.2.
Kirshner, J. (2006); Globalization and national Security, Routledge: Talor & Francis
Group.
Moller, B. (2000); " The concept of security: the pro and cons of Expansion and Contraction"
Available at: www. Ciaonet.org.article/ security.
Neild, R. (1990); An Essay on Strategy and its effects at achievement of peace in a
Nuclear Setting, London: Macmillan.
Patman, R. G. (2006); Globalization and Conflict ( National Security in a New Strategic
Era), Routledge: Talor & Francis Group.
Walters, W. (2002); "Social Capital and Political Sociology: Re-imaging Politics?",
Sociology, Vol.36, No.377.
Waver, O. (2009); "Waltz's Theory of Theory", Journals Permissions, Vol. 23(2).