Onderwijs in Nederland moet klein maar fijn De productiviteit van leerlingen in Nederland gaat achteruit.

Jongeren hebben steeds vaker last van aandachtstoornissen, scholieren geven steeds minder om resultaten en schooluitval wordt een steeds groter probleem. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat vervolgstudies na het eindexamen afgeraffeld worden door weinig gemotiveerde studenten die er de veel besproken zesjescultuur op nahouden. Dit zijn allemaal symptomen van het feit dat er iets fundamenteels mis is met het onderwijs in Nederland. Waar sommigen nog hunkeren naar de tijd dat leraren nog alom gerespecteerd werden en als autoriteit de leerlingen tegemoet konden treden, krijgen leerlingen in het huidige systeem steeds minder aandacht van leraren waardoor de motivatie voor het leren langzaam maar zeker verdwijnt. Wat is er de laatste decennia gebeurd in het onderwijs? Een overwegende trend is de schaalvergroting op veel niveaus in het onderwijs, vaak aangezet door een organisatie laag van managers, waardoor de rol van de leraar in het onderwijs naar de achtergrond wordt gedrukt. Als de jeugd van tegenwoordig nog een kans wil hebben op een succesvol leven moet er snel een forse verandering komen in het onderwijsbeleid in Nederland. Een belangrijk aspect voor de motivatie van leerlingen is persoonlijke aandacht. Hiervoor is in het huidige systeem door jarenlange bezuinigingen en inzetten op schaalvergroting steeds minder ruimte. Het aantal leraren per leerling is de laatste 30 jaar steeds kleiner geworden. Daarnaast is door de toegenomen macht van het management de druk voor leraren om rapportages en evaluaties te schrijven enorm vergroot. De moderne leraar is hierdoor chronisch overbelast en heeft steeds minder ruimte om zich aan het geven van onderwijs te wijden. Onderzoek in een groot aantal landen laat het consistente beeld zien dat kleinschalig onderwijs de kwaliteit en motivatie zeer ten goede komt. Zo is al jarenlang duidelijk dat een klasgrootte van 17 leerlingen optimaal is. In Nederland zitten er niet zelden meer dan 30 leerlingen in de klas. Zelf heb ik enkele jaren geleden meegemaakt dat mijn klas voor wiskunde gevuld was met 34 leerlingen. Het was werkelijk zo dat de leraar wiskunde meer tijd moest besteden aan orde houden en aandacht krijgen van de leerlingen dan aan het uitleggen van de stof. Op bijna iedere school in Nederland komen dit soort voorbeelden helaas maar al te vaak voor. Een ander aspect van schaalvergroting die de onderwijskwaliteit niet ten goede komt is het fusiebeleid aangezet door de regering. Dit heeft geleid tot scholen die niet zelden uit meer dan 1500 leerlingen bestaan. Binnen deze lesfabrieken met een groot aantal parallelklassen per schooljaar kennen de leerlingen elkaar niet meer, hetgeen bevreemding en demotivatie in de hand werkt. Ook hier laat onderzoek zien dat kleinschaligheid met scholen die uit minder dan 800 leerlingen bestaan veel betere resultaten laten zien. Gelukkig hebben we in Nederland nog een aantal categoriale gymnasia die een dergelijk grootte hebben, maar de meeste scholengemeenschappen zitten hier ver boven. Hoe kunnen we komen tot een onderwijssysteem waarin kleinschaligheid en de menselijke maat de norm is? Natuurlijk is hier geld voor nodig. Nederland moet, wil het, zoals vaak door politici wordt beweerd, meedoen in de top van Europa, veel meer geld in onderwijs investeren. De beste landen in Europa, zoals Finland, Zweden en Zwitserland, besteden 30% tot 40% meer aan onderwijs per hoofd van

de bevolking. Maar geld is niet het enige wat nodig is. Er moet een trendbreuk komen en gestreefd worden naar kleinschaligheid. Minder managers in de scholen en meer goed opgeleide leraren. Ook voor het opleiden van leraren zijn goede scholen nodig. Daarnaast moet de klasgrootte snel op het gemiddelde niveau van 17 leerlingen gebracht worden, met veel aandacht voor de leerlingen. Als dit gebeurt, kan men ook eisen gaan stellen aan de inzet en motivatie van leerlingen. Hierdoor komt ook ruimte voor nieuwe onderwijsvormen, zoals een community of learners, portfolios en ander zaken die in het buitenland al jarenlang succesvol toegepast worden. Alleen zo zal het tij gekeerd kunnen worden. De jeugd is de toekomst van ons land en daarom moeten zij juist gestimuleerd worden in hun studie. Hoewel de meeste het niet zullen zien aankomen, zal de jeugd uiteindelijk het gewicht van ons land op hun schouders dragen. Alex Heringa