Pagsusuri ng Tula: Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan

ni Amado V. Henandez

Ang akdang Kung Tuyo na ang luha Mo Aking Bayan ay masasabing natamo ang
mahahalagang pamantayang hinihingi para ito ay masabing isang mahusay na obra. Ang may akda
ni Amado V. Hernandez ay kilala bilang isang makatang puno ng ng katotohanan o realidad ang
mga akdang isinusulat. Maliban dito, masasabing ang mga likhang sining niya ay nagbubukas ng
kamalayan sa isip ng mga mambabasa ukol sa mga pangyayari sa isyung panlipunan partikular na
ang kalagayan ng mga Pilipino sa sariling bayan. Sa kanyang panulat makikila natin ang kanyang
katauhan gayundin madarama ng isang mambabasa ang tunay niyang damdamin. Sa pamamagitan
ng tulang pinili bibigyang tugon ang mga sumusunod na tanong bilang batayan ng pagsusuri. Ang
tulang ito ay binubuo ng limang saknong ,may sukat na lalabing-animin at nasa tugmaang ganap
patinig at katinig

• Ano ang kaugnayan ng pamagat sa kabuuang mensahe ng tula?

Ang tulang ito ay patungkol sa naging mapait at malupit na karanasan ng bayang Pilipinas sa
kamay ng mga dayuhan na nagdulot ng labis na paghihirap at pagpapakasakit ng mamamayang
Pilipino. Labis ang naging pagdurusa ng ating mga ninuno sa pang-aapi ng mga dayuhan. Malaki
ang kaugnayan ng pamagat sa kabuuan ng tulang ito sapagkat inihalintulad ang bayan sa isang
taong umiiyak na nakakaramdam ng masidhing kapighatian na tila isang ina na nawalan ng anak o
ng isang taong nawalan ng minamahal sa buhay kung kaya nasasabi na wala nang iluha.” Kung
Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan” Ano pa nga ba ang maaaring maging kasunod nito kung
sakaling nasaid na ang mga luha? May pag-asa pa bang naghihintay para sa mga taong
nakakaranas nito? Ang pamagat ay isang tanong na maaaring may kasunod na mangyayari,
maaaring isang hamon upan gisingin ang kamalayan ng mga mamamayang Pilipino. Ipinakikita sa
tula ang mga sumusunod na suliranin: pangangakamkam ng mga mananakop sa aying lupain, ang
pag-aalis sa mga Pilipino na gamitin ang sariling wika kaugnay nito ang pagnanakaw ng ating
kasarinlan.Ito ang maaaring pangunahing dahilan kung bakit ang pamagat na pinili ni Amado V.
Hernandez ay Kung Tuyo na ang Luha Mo Aking Bayan.
 • Ano ang kaugnayan ng mga salita(diksyon) ginamit sa tula? Nakatulong ba ang
konotasyon upang maitaguyod/ maging matatag ang kaugnayan ng mga salitang
ginamit sa tula?

Makikita sa tulang ito na ang mga salitang ginamit ay angkop na angkop sa tula. Hindi
lantaran o karaniwan sapagkat ang mga ito ay naglalaman ayon sa uri ng wikang pampanitikan
at pambansa. Kapansin-pansin na ang bawat linya o taludtod ng tula ay hindi literal ang
ginamit na pagpapahayag. Ang mga salita sa huling pantig sa bawat taludtod ay
magkakatugma at may magkakatulad na diin tulad sa unang saknong na binanggit ang
magkakasintunog sa tugmaang ganap sa diing malumi- iluha, kawawa, bandila, wika, laya at
Maynila. Nakakamangha ang istilo ng manunulat sa sistema ng kanyang pagsulat sapagkat ang
bawat saknong ay nagtataglay ng mga karanasan ng mga Pilipino sa kamay ng mga dayuhan.
Ipinakita niya agad sa unang saknong pa lamang ang mapait at kahabag-habag na kalagayan ng
bayan kung kaya paulit-ulit na binanggit dito ang pagluha. Oo nga at ginamit niya ang salitang
bayan subalit ito ay hindi lamang patungkol sa Pilipinas kundi sa mga taong naninirahan dito.
Patunay na may malaking kaugnayan ang paggamit ng mga salitang denotasyon upang mas
maging mabisa ang akdang isinulat. Samantala sa ikalawang saknong naman, ginamit niya
bilang reprsentasyon sina Huli at Sisa. Si Huli bilang pambayad utang at si Sisa naman na
binaliw ng kahirapan.Ang mga tauhang ito ay naging popular sa nobelang sinulat ni Dr. Jose
Rizal sa Noli Me Tangere at El Filibusterismo. Sila ang mga karakter na nagtulak sa mga
mambabasa upag umiyak dahil sa labis na kasawian sa buhay.Silang dalawa ang simbolo ng
pang-aapi sapagkat walang lakas at tapang upang maipagtanggol ang sarili at mga mahal sa
buhay at ang mga karakter nila ay kumakatawan sa Inang Bayan. Masasabi ko na ang tulang ito
ay naglalaman ng maraming salitang denotasyon mula sa una hanggang huling saknong. Narito
pa ang ilan pang halimbawa ng mga salitang konotasyon. ( sambuntong kasawian, libingan ng
maliit, malaki’y may libangan, dayong hukbo’y nakatanod, laya ay nakaburol, apoy na kulay
dugo, aserong kumukulo) Ang mga salitang ito na ginamit ng may akda ay naghahatid ng
kariktan at kaning-ningan ng akda. Sa isang dayuhan o hindi sanay sa salita o wikang ginamit
ay hindi madaling maunawaan ang nilalaman ng akdang ito subalit sa isang Pilipinong inaapi
ito ang gigising sa kanyang kaalayan upang ang luha sa mga mata ay hindi tuluyang matuyo.Ito
ay patunay na higit na nagingmatatag ang tulang ito dahil sa mga salitang konotasyon.
 • Ano ang mga alusyong (kung meron man) napapaloob sa tula? Alamin ang
pinagmulan ng alusyon.

Binanggit sa unang saknong sa ikaapat at ikalimang taludtod na ,ganito ring araw noon
nang agawan ka ng laya, labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila. Ang mga linyang
ito ay hindi malilimutan sapagkat naging bahagi ng kasaysayan sa panahon ng pananakop.
(Ika-13 ng Agosto 1898, naganap ang Labanan ng Maynila na bahagi ng isang serye ng mga
labanan para sa pananakop ng Maynila noong kasagsagan ng Digmaang Espanyol-Amerikano.
Ang labanang ito ay kinilala bilang isang "mock battle" (pekeng labanan) dahil
pinagplanuhan na ito mula sa oras ng unang pagpaputok hanggang sa pagkatapos ng
labanan. Ang pagsuko ng puwersang Espanyol sa mga Amerikano ay tila ba naging mala-
teatro dahil ang pagtaas ng puting watawat ay inasahan. Ang tensyon sa relasyong Pilipino-
Amerikano ay nagsimula nang hindi pinayagan ang hukbong Pilipino (na nakibahagi sa
"labanan") na makapasok sa Maynila para sa pagdiriwang ng pagkapanalo.Ang pagbagsak ng
Maynila sa puwersang Amerikano noong Agosto 13, 1898 ay ang naghudyat sa pagsimula ng
pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas.
• Anu- ano ang mga simbolo, imahe at kasangkapang metaporika ang ginamit sa
tula?
• Ano ang kaugnayan ng simbolo sa imahe? Kasangkapang metaporiko at imahe?
May mga kakaiba bang salita o parirala na nakatulong upang maging epektibo
ang mga imahe?
Ang mga taludtod na ito ay nagpapakita ng iba’ibang simbolo na may kaugnayan sa imahe.

Ang bandilang sagisag mo’y lukob ng dayong bandila

Pati wikang minana mo’y busabos ng ibang wika
Masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor nasa laot
Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop
Sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo
Punong-puno ng mga simbolo , imahe ang tula ni Amado V. Hernandez.Hindi hayagan o
literal na sinabi na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng pananakop ng mga dayuhan sa halip
ginamit niya ang salitang bandila na lukod ng ibang bandila.Gayundin na ang wika ay
busabol tulad ng isang taong palaboy na walang katiyakan o direksyon na patutunghan.
Mayaman ang tulang ito sa iba’t ibang uri ng tayutay tulad ng mga sumusunod aliterasyon-
lumuha ka aking bayan, buong lungkot mong iluha, Simile- Katulad mo si Huli, naaliping bayad
utang, Metonomiya ,masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo’y nakatanod. Metapora- Ang dugo
mo ay aserong kulukulo. Ang paggamit ng mga tayutay o matatalinhagang pahayag ang nagbigay
ng mas masining na pagpapahayag sa bawat taludtod. Ang mga ito ang nagpalutang sa akda
upang mas mangibabaw ang kaningningan at maging makabuluhan ang akda. Ang kaawa-awang
kalagayan ng Pilipinas ay mas nagawang palutangin sa pamamagitan ng malikhaing imahinasyon
ng manunulat at mga salitang nagbibigay ng buhay upang mas maramdaman ang kalagyan ng
persona sa tula.

• Ano ang tono ng tula? Mayroon bang paglilipat ng tono o mood sa alinmang
bahagi ng tula? Ano-ano ang tensyon, na nakapaloob sa tula?

Kapansin-pansin na sa simula pa lamang ay mararamdaman ang damdamin ng manunulat.

Dito nangingibabaw ang labis na kalungkutan dahil sa kinasadlakan ng bayan. Ang matinding
pambubusabos o pang-aalipin.Inilantad ng awtor ang larawan ng pang-aalipin.Iniugnay niya ang
mga pangyayari sa kasaysayan at ang maganda rito maaaring ang sistemang umiral sa panahong
nagdaan ay sistemang nagaganap pa rin sa kasalukuyan.Maiuugnay ang tonong ginamit sa tula sa
paraang Satiriko sapagkat ginigising nito ang damdamin ng mambabasa sa pamamagitan ng
paglalantad sa katotohana ng kalagayan ng mga Pilipino. Maaaring mnagawa rin ng may akda na
mabago ang tono bilang epekto sa damdamin ng mambabasa. Maliban sa matinding kalugkutan
mula una hanggang ikatlong saknong, sa ikaapat na saknong mararamdaman ang kawalan ng
pag-asa subalit nagawa niyang baguhin ito sa pamamagitan ng hamon sa huling saknong nais
niya na buhayain ang damdamin ng mga Pilipino ay ilabas ang kanilang nararamdaman upang
ang labis na kapighatian ay mabago at magkaroon ng pag-asa. Sa unang dalawang taludtod s
huling saknong na ang luha ay masasaid at matutuyo sapagkat hindi na luha ang dadaloy sa
mata kundi apoy na kulay dugo. Ang tonong ito ay nangangahulugan na ang kalungkutan ay
maaring magdulot ng galit. Isang uri ng tayutay na tinatawag na oksimoron . Ito ay nagpapakita
ng salungatan. Pinaigting nito ang tensyon na nangingibabaw sa akda. dKaya naman kung higit na
bibigyang buhay ang pagbigkas ng tula sigurado na ito ay punong-puno ng masidhing damdamin
na gigising sa kamalayan ng isang Pilipinongnagmamahal sa kanyang bayan.
• Ibigay ang iyong pangkalahatang paghusga sa kahusayan ng tula.

Ang tulang “Kung Tuyo na ang Luha mo, Aking Bayan” ni Amado Hernandez ay isang tula
na nagsisilbing paalala mula sa mga biktima ng pang-aapi at kawalang katarungan.
Ginigising ng tulang ito ang kamalayan ng bawat mambabasa upang malaman ang mga
kalupitan at pang-aapi na dinanas ng ating mga ninuno. Ipinakita ni Amado V. Hernandez
ang tunay na mukha sa sistemang panlipunan.Ito ay tila hamon bagamat nangyari ito
ilang dekada na ang lumipas subalit hangang sa ngayon ay nagaganap pa rin a lipunang
ating ginagalawan bgamat maaaring baguhin ang persona o mga tauhan. Ang puso ng
awtor ay nananatiling nagsisiwalat nang pag-ibig sa bayan ayon sa pagpapakilala sa
kanya bilang isang pinuno ng mga Pilipinong manggagawa na hayagan sa pagpuna at
pagsusuri sa mga kawalan ng katarungang naganap sa Pilipinas noong kaniyang kapanahunan.
Paulit-ulit ko mang basahin ang tula ay hindi ako magsasawa sapagkat ipinararamdam

nito bilang piipino kailangang ipakita natin ang pagmamahal sa bayan.Sa pagbasa ng
tulang ito, makaramdam ng kilabot, kalunkutan, at binubuhay ang dugo na maging bahagi
ng pagbabago at pagmamalasakit para sa ikagaganda ng bayan. Dahil ang mensahe ng tula
ay sobrang malapit parin sa kalagayan ng bansa ngayon.

Para sa akin ang akdang ito ay isang huwaran o modelo ng Panitikang Estetika apagkat
ang lahat ng pamantayan alinsunod sa pagsulat ng isang tula ay nakapaloob dito.
Masasabi kong si Amado Vera Hernandz ay isang beteranong manunulat na taglay ang
malikhaing pag-iisip, nakabatay sa realidad o pagiging makatotohanan ng akda at
naaayon anumang henerasyon ang kanyang mga akda.Nagawa niyang maikintal sa isipan
ng mambabasa ang tunay niyang layunin sa pagsulat. Imulat ang isipan sa sistmang
anlipunan, maging bahagi ng pagbabago at magtatamo ang sinumang mambabasa ang
pagapahalaga at pagmamahal sa bayang sinilangan gayundin na alalahanin ang bakas ng
mga pagpapasakit at paghihirap n gating mag ninuno.