9

PhÇn thø nhÊt

C¸c bμi tËp ¸p dông
 11

§Ò 1

Mét m¸y b¬m ®−îc l¾p ®Æt nh− h×nh 1-1, cã ®−êng kÝnh chç vµo D1 = 250mm;
®−êng kÝnh chç ra m¸y b¬m D2 = 200mm.
Cao tr×nh ®Æt ¸p kÕ ZM = +14,50m
Cao tr×nh ®Æt ch©n kh«ng kÕ Zv = +14,20m
Khi m¸y b¬m lµm viÖc víi mùc n−íc bÓ hót Zh = +10m; mùc n−íc bÓ th¸o Zt =
+90m. §ång hå ¸p kÕ chØ M = 85 N/cm2 vµ ch©n kh«ng kÕ V = 4 N/cm2; L−u l−îng
®o ®−îc
Q = 140 l/s.
1) TÝnh cét n−íc b¬m?
2) Trong tr−êng hîp nµy tæn thÊt trªn ®−êng èng hót vµ èng ®Èy b»ng bao nhiªu?

H−íng dÉn:
C©u 1: øng dông lý thuyÕt Ch−¬ng 1 phÇn c¸c th«ng sè chñ yÕu cña m¸y b¬m.
C©u 2: Cét n−íc ®· ®−îc tÝnh ë c©u 1 lµ cét n−íc do m¸y b¬m t¹o ra nh»m mét
phÇn ®Ó kh¾c phôc ®é cao ®Þa h×nh (H®h = Zt − Zh) vµ tæn thÊt ë èng hót vµ èng ®Èy ht.
Tæn thÊt ®ã sÏ b»ng ht = H − H®h.
Chó ý: Cét n−íc mµ m¸y b¬m t¹o ra lµ cét n−íc ®· tÝnh ®Õn tæn thÊt sinh ra trong
m¸y b¬m.
12
H×nh 1-1: S¬ ®å bè trÝ tæ m¸y b¬m
 13

§Ò 2

Mét tæ m¸y b¬m ®−îc l¾p nh− h×nh 1-2. §éng c¬ nèi trùc tiÕp víi m¸y b¬m
kh«ng qua thiÕt bÞ truyÒn ®éng, ®−êng kÝnh chç vµo vµ chç ra m¸y b¬m D1 =
1100mm; D2 = 900mm.
Khi m¸y b¬m lµm viÖc ng−êi ta ®o ®−îc l−u l−îng Q = 1,2m3/s. Sè ®o trªn ch©n
kh«ng kÕ thø nhÊt HCK = 2,8m vµ ch©n kh«ng kÕ thø hai H'CK = 1,35m.
1) TÝnh cét n−íc b¬m?
2) TÝnh c«ng suÊt hiÖu qu¶, c«ng suÊt b¬m vµ c«ng suÊt tæ m¸y biÕt hiÖu suÊt cña
b¬m ηb = 0,82 vµ hiÖu suÊt ®éng c¬ η®c = 0,92.

H−íng dÉn:
Nhq
C©u 2: C«ng suÊt cña tæ m¸y ®−îc tÝnh b»ng: Nt =
ηt
ηt: HiÖu suÊt cña tæ m¸y ηt = ηb . η®c . ηtrd
ηtrd: HiÖu suÊt truyÒn ®éng. ë ®©y ®éng c¬ vµ b¬m nèi cøng nªn ηtrd = 1,0.

H×nh 1-2: S¬ ®å bè trÝ tæ m¸y b¬m

§Ò 3

Mét m¸y b¬m cã ®−êng kÝnh chç vµo D1 = 250mm, ®−êng kÝnh chç ra D2 =
200mm ®Æt ë cao tr×nh (h×nh 1-3) Z®m = +8,0m, b¬m n−íc tõ bÓ hót cã cao tr×nh Zh =
+10,0m lªn bÓ th¸o cã mùc n−íc Zt = +60m.
1) §Ó ®o ¸p lùc ë chç vµo 1 vµ chç ra 2 cña m¸y b¬m ng−êi ta l¾p lo¹i ®ång hå g×?
V× sao?
2) NÕu vÞ trÝ ®ång hå nh− h×nh vÏ; sè ®o trªn ®ång hå 1 lµ 3,0kg/cm2 vµ ®ång hå 2
lµ 60 kg/cm2. L−u l−îng ®o ®−îc Q = 250 l/s. TÝnh cét n−íc b¬m.
14

H×nh 1-3: S¬ ®å bè trÝ tæ m¸y b¬m

H−íng dÉn:
C©u 2: CÇn chó ý ®Õn vÞ trÝ ®o cña c¸c ®ång hå 1 vµ 2.

§Ò 4

Mét m¸y b¬m cã ®−êng ®Æc tÝnh nh− h×nh vÏ (h×nh 1-4)
1) M¸y b¬m ®ã lµ lo¹i m¸y b¬m g×? V× sao?
2) Gi¶i thÝch c¸c ®−êng quan hÖ trªn biÓu ®å. C¸c ®−êng quan hÖ ®ã biÓu thÞ c¸c
tÝnh n¨ng g×?

H×nh 1-4: §−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m 28B-12, n = 600 v/f
 15

3) NÕu cét n−íc cÇn lµ H = 60m, m¸y b¬m sÏ b¬m ®−îc l−u l−îng b»ng bao nhiªu?
C«ng suÊt vµ hiÖu suÊt b¬m b»ng bao nhiªu?
4) NÕu cét n−íc cÇn lµ H1 = 65m, H2 = 50m th× Q1, Q2, N1, N2, η 1, η2 b»ng bao
nhiªu? Tõ ®ã nªu nhËn xÐt vÒ c¸c ®−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m trªn.
H−íng dÉn:
C©u 1: C¨n cø vµo hÖ sè tû tèc hoÆc d¹ng ®−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m.

§Ò 5

§−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m BП-60, n = 730 v/f do Liªn X« (cò) s¶n xuÊt nh− h×nh
vÏ (h×nh 1-5).
1) M¸y b¬m BП-60 trªn lµ lo¹i m¸y b¬m g×?
2) H·y gi¶i thÝch c¸c ®−êng quan hÖ trªn biÓu ®å ®−êng ®Æc tÝnh.
3) Khi cét n−íc b¬m H = 6,5m. M¸y b¬m ph¶i lµm viÖc víi gãc ®é c¸nh qu¹t nµo
®Ó cã hiÖu suÊt lín nhÊt. Trong tr−êng hîp ®ã c¸c th«ng sè Q, N, η b»ng bao nhiªu?
4) Víi gãc c¸nh qu¹t θ = 160, khi cét n−íc H thay ®æi H = 3, 4, 5, 6, 7, 8 m th× Q,
N, η b»ng bao nhiªu? VÏ biÓu ®å quan hÖ ®ã N = f(Q), η = f (Q) vµ cho nhËn xÐt.
5) VÏ ph¹m vi lµm viÖc cña m¸y b¬m ®Ó cho η ≥ 75%; N≤ 95 kW.
H−íng dÉn:
Ph¹m vi lµm viÖc cña m¸y b¬m ®Ó cho η ≥ 75%; N ≤ 95 kw lµ vïng ®−îc giíi h¹n
γ.Q.H
bëi c¸c ®−êng η = 75% vµ N = = 95kW .
η
16
H×nh 1-5: §−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m BΠ-60
 17

§Ò 6

§−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m OB5-47, n = 960 v/ph biÓu thÞ ë h×nh 1-6.
1) Khi cÇn b¬m víi cét n−íc Hyc = 8,5m; Qyc = 0,88 m3/s th× gãc c¸nh qu¹t m¸y
b¬m sÏ ®−îc chän b»ng bao nhiªu?
2) NÕu tr¹m b¬m cã cét n−íc thiÕt kÕ Htk = 8,0m, l−u l−îng tr¹m thiÕt kÕ Qtk =
3
5m /s. Ph¶i dïng bao nhiªu m¸y b¬m lo¹i OB5-47 vµ gãc c¸nh qu¹t b»ng bao nhiªu lµ
thÝch hîp?
3) VÏ ph¹m vi lµm viÖc cña m¸y b¬m ®Ó cho η ≥ 80%; N ≤ 100 kW.

H×nh 1-6: §−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m OB5-47

§Ò 7

§−êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn cña lo¹i m¸y b¬m theo mÉu 05 (OΠ5) nh−
h×nh 1-7:
1) VÏ ®−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m OΠ5-70 cã sè vßng quay n = 730 v/ph.
18
2) VÏ hä ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q), η = f(Q) vµ ΔH = f(Q) øng víi gãc c¸nh qu¹t θ =
0
0.

H×nh 1-7: §−êng ®Æc tÝnh kh«ng thñ nguyªn cña lo¹i m¸y b¬m 05 (OΠ5)

H−íng dÉn:
XuÊt ph¸t tõ lý thuyÕt vÒ ®ång d¹ng, hÖ sè kh«ng thø nguyªn cña l−u l−îng (KQ),
cét n−íc (KH) vµ ®é dù tr÷ khÝ thùc (KΔH) x¸c ®Þnh nh− sau:
KQ = Error! ; KH = Error!; KΔH = Error!
ë ®©y:
n: sè vßng quay trong 1 gi©y (v/s)
D: ®−êng kÝnh b¸nh xe c¸nh qu¹t cña m¸y b¬m.
ë ®©y D = 700mm = 0,7m
Q (m3/s), H(m), vµ ΔH(m) lµ l−u l−îng, cét n−íc vµ ®é dµi dù tr÷ khÝ thùc m¸y
b¬m OΠ5-70 víi n = 730 v/ph.
C¸ch vÏ: øng víi D = 700mm = 0,7m
n = Error! v/s
Tõ mét ®iÓm trªn ®−êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn OΠ5 cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc c¸c
th«ng sè Q, H, ΔH cña OΠ5-70, n = 730 v/ph.
HiÖu suÊt η kh«ng thay ®æi.
 19

§Ò 8

M¸y b¬m 12Д-13, sè vßng quay n = 1450 v/ph, ®−êng kÝnh ngoµi b¸nh xe c¸nh
qu¹t D2 = 340mm, cã ®−êng ®Æc tÝnh nh− h×nh 1-8.
1) TÝnh hÖ sè tû tèc cña m¸y b¬m trªn.
2) Sè vßng quay sÏ b»ng bao nhiªu ®Ó ®−êng ®Æc tÝnh ®i qua ®iÓm c«ng t¸c yªu
cÇu H = 25m, Q = 0,180m3/s?
3) VÏ l¹i c¸c ®−êng ®Æc tÝnh: H = f(Q), N = f(Q) vµ η = f(Q) øng víi sè vßng quay
míi.

H×nh 1-8: §−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m 12Д-13

H−íng dÉn:
HÖ sè tû tèc cña 1 m¸y b¬m ®−îc tÝnh øng víi ®iÓm c«ng t¸c cã hiÖu suÊt cao nhÊt.

§Ò 9

X¸c ®Þnh cao tr×nh ®Æt m¸y cña m¸y b¬m OB5-47, n = 960 v/ph (h×nh1-6) lµm
viÖc víi gãc θ = 00. Mùc n−íc bÓ hót thÊp nhÊt tÝnh to¸n Zhmin = 6,0m, cét n−íc thiÕt
20
kÕ
HTK = 8,0m; cét n−íc lín nhÊt Hmax = 9,5m; cét n−íc nhá nhÊt Hmin = 6,5m. Tæn thÊt
trong èng hót s¬ bé lÊy bõng Htoh = 0,50. NhiÖt ®é n−íc t0 = 250C. §é d×m b¸nh xe
c¸nh qu¹t yªu cÇu hsyc = -1 (m).

§Ò 10

M¸y b¬m 10Д-6, D2 = 465 mm, n = 1450 v/ph do Liªn X« (cò) chÕ t¹o cã ®−êng
®Æc tÝnh ë h×nh 1-9.
1) X¸c ®Þnh cao tr×nh ®Æt m¸y b¬m khi nã lµm viÖc víi cét n−íc H = 65 m, Cao
tr×nh mùc n−íc bÓ hót Zh = +360 m, nhiÖt ®é n−íc b×nh qu©n t = 250C. §−êng kÝnh
chç vµo m¸y b¬m D1= 250 mm; ®−êng kÝnh chç ra D2 = 200 mm.
èng hót b»ng thÐp, ®−êng kÝnh Dh = 300 mm, dµi Lh = 20 m, trªn ®ã cã l¾p mét
van ®¸y (D = Dh) kiÓu c¸nh b−ím cã l−íi ch¾n r¸c, mét cót cong 900 (R = Dh) (bá
qua tæn thÊt co hÑp tõ èng hót vµo m¸y b¬m).

H×nh 1-9: §−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m 10Д-6

2) NÕu m¸y b¬m trªn ®· ®Æt ë cao tr×nh Z®m = 365m. KiÓm tra khi lµm viÖc víi
mùc n−íc Zh = 360m m¸y b¬m cã kh¶ n¨ng sinh ra khÝ thùc kh«ng?
 21

§Ò 11

Mét m¸y b¬m kiÓu 12Д-13, n = 1450 v/ph cã ®−êng ®Æc tÝnh biÓu thÞ ë h×nh 1-8.
èng hót b»ng thÐp dµi 20m cã ®−êng kÝnh Dh = 350mm. Trªn ®−êng èng hót cã
l¾p mét van ®¸y cã l−íi ch¾n r¸c, mét cót cong 600 vµ mét cót cong 300.
èng ®Èy b»ng thÐp dµi L® = 300n, ®−êng kÝnh D® = 300mm cã l¾p mét van th¼ng,
mét van 1 chiÒu, hai cót cong 300. MiÖng ra èng ®Èy cã l¾p n¾p b¶n lÒ trªn Dra = 400mm.
1) T×m ®iÓm c«ng t¸c cña m¸y b¬m khi mùc n−íc bÓ th¸o Zt = +45m, mùc n−íc
bÓ hót Zh = +26m.
2) X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c«ng t¸c Q, H, N, η, [HCK) trong tr−êng hîp ®ã.

H−íng dÉn:
- Xem bµi tËp mÉu 5-1.
- Bá qua c¸c tæn thÊt co hÑp.

§Ò 12

Sö dông m¸y b¬m 10 Д - 6 ë ®Ò 10 ®Ó b¬m n−íc cung cÊp mét l−u l−îng Qyc = 150
l/s vµ cét n−íc Hyc = 44m.
1) NÕu dïng ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh b»ng van trªn ®−êng èng ®Èy th× cét n−íc H,
c«ng suÊt N, hiÖu suÊt h¬m η b»ng bao nhiªu?
2) Ng−êi ta ®Ò nghÞ c¾t gät bít ®−êng kÝnh ngoµi b¸nh xe c¸nh qu¹t, vËy ph¶i gät
bít bao nhiªu ®Ó ®¸p øng l−u l−îng vµ cét n−íc yªu cÇu trªn? Cã cho phÐp c¾t gät
kh«ng? V× sao?
VÏ l¹i ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q), η = f(Q) vµ x¸c ®Þnh c«ng suÊt trôc b¬m N.
3) So s¸nh hai c¸ch ®iÒu chØnh trªn vµ cho nhËn xÐt.

H−íng dÉn:
C©u 1: Dïng ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh b»ng van trªn ®−êng èng ®Èy th× ®−êng H =
f(Q) sÏ kh«ng thay ®æi. Tõ ®ã x¸c ®Þnh cét n−íc b¬m vµ c¸c th«ng sè kh¸c theo Qyc.
C©u 2: VÏ ®−êng η = f(Q) theo gi¶ thiÕt hiÖu suÊt cña c¸c ®iÓm t−¬ng øng n»m
⎛ Qg ⎞
trªn ®−êng Q = Kg H ⎜⎜ Kg = ⎟⎟ lu«n kh«ng thay ®æi.
⎝ Hg ⎠
22

§Ò 13

Dïng hai m¸y b¬m 10 Д-6 ë ®Ò 10 lµm viÖc

chung trªn mét ®−êng èng ®Èy (ghÐp song song)
theo s¬ ®å h×nh 1-10.
- Cao tr×nh mùc n−íc bÓ hót Zh = + 10m
- Cao tr×nh ®iÓm nèi èng ®Èy chung (®iÓm M)
ZM = +13m
- Cao tr×nh mùc n−íc bÓ th¸o Zt = + 53m
- Tæn thÊt cét n−íc trªn èng hót vµ ®o¹n
èng ®Èy tr−íc khi nèi víi èng chung ht OM =
89Q2. H×nh 1-10: S¬ ®å l¾p song song
- Tæn thÊt cét n−íc ë èng ®Èy chung (®o¹n MN) ht MN = 167Q2.
1) VÏ ®−êng ®Æc tÝnh khi lµm viÖc chung hai m¸y b¬m 10 Д-6 khi l¾p ®Æt nh−
trªn.
2) T×m ®iÓm c«ng t¸c chung vµ ®iÓm c«ng t¸c riªng cña hai m¸y b¬m.
H−íng dÉn:
C©u 1: VÏ ®−êng ®Æc tÝnh lµm viÖc chung theo tr×nh tù sau:
- VÏ ®−êng ®Æc tÝnh èng n−íc ®o¹n OM: HOM = ZM - ZH + 89Q2
- T×m cét n−íc b¬m t¹i M(HM) b»ng c¸ch lÊy ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q) trõ ®−êng
HOM = f(Q) : HM(Q) = H(Q) - HOM(Q).
- Gi÷ nguyªn tung ®é HM, céng hoµnh ®é Q sÏ vÏ ®−îc ®−êng ®Æc tÝnh lµm viÖc
chung: HM (I+II) = f(Q).
C©u 2: T×m ®iÓm c«ng t¸c chung:
- VÏ ®−êng ®Æc tÝnh ®−êng èng ®Èy chung:
HMN = Zt -ZM + 167Q2.
- §iÓm c¾t nhau cña hai ®−êng HMN = f(Q) vµ HM(I+II) = f(Q) lµ ®iÓm c«ng t¸c chung.
 21

PhÇn thø hai

C¸c bμi tËp mÉu
 23

bμi tËp sè 1

§Ò: X¸c ®Þnh cét n−íc toµn phÇn H cña m¸y b¬m theo c¸c sè liÖu d−íi ®©y:
a % L−u l−îng cña m¸y b¬m Qb = 60 l/s
b % ChiÒu dµi èng hót Lh = 30 m
c % §−êng kÝnh èng hót Dh = 250 mm
d % ChiÒu dµi èng ®Èy l® = 200 m
e % Cao tr×nh mùc n−íc ë bÓ hót ∇ bh = + 26
g % Cao tr×nh mùc n−íc ë bÓ th¸o ∇ bt = + 70
i % Trªn ®−êng èng hót l¾p mét van ®¸y cã l−íi ch¾n r¸c vµ mét ®o¹n cong 900,
trªn ®−êng èng ®Èy l¾p mét van ®ãng më, hai ®o¹n cong 600, mét ®o¹n loe ë cöa ra
víi Dra = 240mm, gãc loe α = 60 (xem h×nh 2-1),

H×nh 2-1: S¬ ®å l¾p r¸p cña m¸y b¬m

Bµi gi¶i:
Cét n−íc toµn phÇn H cña m¸y b¬m ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Vbt2 − Vbh
2
H = h®h + Σh ms +
2g
Trong c«ng thøc trªn:
- h®h: cét n−íc ®Þa h×nh cña m¸y b¬m cã gi¸ trÞ b»ng hiÖu sè gi÷a hai cao tr×nh
mùc n−íc ë bÓ th¸o vµ bÓ hót.
h®h = ∇bt -∇bh = 70 - 26 = 44m
24
-Σhms: tæng tæn thÊt cét n−íc v× ma s¸t trªn ®−êng èng hót vµ æng ®Èy cña m¸y
b¬m (bao gåm tæn thÊt côc bé vµ tæn thÊt däc ®−êng)
Σhms = Σhmsoh + Σhms®
a) Tæn thÊt trªn ®−êng èng hót bao gåm:
1. Tæn thÊt qua van ®¸y cã l−íi ch¾n r¸c:
V12
hc1 = ξ®
2g
Van ®¸y cã ®−êng kÝnh D® = 300 mm nªn ξ® = 3,7 [1]
Vt tèc ®é ch¶y qua van ®¸y:
4Q 4x0, 06
Vt = = = 0,86m / s
IID ® 3,14x0,32
2

hc1 = 3,7 Error! = 0,14m

2. Tæn thÊt qua ®o¹n cong 900
V22
hc2 = ξc
2g
èng trßn, gãc ngoÆt 900 th× ξc = 1,1
V2 tèc ®é ch¶y trong èng hót Dh = 250 mm
V2 = Error! = 1,22 m/s
hc2 = 1,1 Error! = 0,084 m
3. Tæn thÊt däc ®−êng víi d = 250 mm, 1 = 30 m èng thÐp míi. Tra tõ b¶ng A-
grot-kin [2] ®−îc Error! = 0,00195s2/l2
hd = Error!x l x Q2 = 0,00195 x 0,03 x 602 = 0,216m
l: chiÒu dµi èng tÝnh b»ng km
Tæng tæn thÊt trªn ®−êng èng hót:
∑hmsoh = hc1 + hc2 + hd = 0,14 + 0,084 + 0,216 = 0,44m
b. Tæn thÊt trªn ®−êng èng ®Èy bao gåm:
1. Tæn thÊt qua kho¸ ®ãng më, tr−êng hîp kho¸ më hoµn toµn: víi ξk = 0; hc1 = 0
2. Tæn thÊt qua ®o¹n cong 600:
V22
hc2 = ξc
2g
èng trßn cong 600 nªn ξc = 0,55 [1]
V2: Tèc ®é ch¹y ë ®o¹n cong víi d = 200 mm
V2 = Error! = 1,98m/s
hc2 = 0,55 x Error! = 0,103 m
3. Tæn thÊt ë ®o¹n èng më réng:
hc3 = ξmr x Error!
 25
⎛ D 2ra ⎞
Trong ®ã ξmr = K ⎜ − 1 ⎟ víi gãc më réng α = 600. th×
⎝ D 2d ⎠
K = 0,23 ; Dra = 0,24m ; Dd = 0,2 m
⎛ 0,242 ⎞
ξmr = 0,23 ⎜ 2
− 1 ⎟ = 0,0445
⎝ 0,2 ⎠
V3: tèc ®é ë cuèi ®o¹n më réng cã Dra = 0,24
V3 = Error! = 1,33m/s
hc3 = 0,0445 x Error! = 0,004 m
4. Tæn thÊt ë cöa ra bÓ th¸o:
hc4 = ξr x Error!
Ch¶y tõ èng ®Èy ra bÓ thao nªn ξr = 1 vµ V4 lµ tèc ®é ngay ë cöa ra
V4 = V3 = 1,33 m/s [1]
hc4 = 1 x Error! = 0,09 m
5. Tæn thÊt däc ®−êng: víi l = 200m; d = 200 mm èng thÐp míi tra b¶ng phô lôc
cña Arètkin [2] cã:
Error! = 0,00631s2/l2
l: chiÒu dµi èng ®Èy tÝnh b»ng km
hd = Error!x l x Q2 = 0,00631 x 0,2 x 602 = 4,543m
Tæng tæn thÊt trªn ®−êng èng ®Èy:
Σhmso® = 2 x hc2 + hc3 + hc4 + hd
= 2 x 0,103 + 0,004 + 0,09 + 4,543 = 4,843 m
c) Tæng tæn thÊt v× ma s¸t cña m¸y b¬m:
Σhms = 0,44 + 4,843 = 5,283 m
1
2
Bá qua hiÖu sè cét n−íc tèc ®é ë bÓ th¸o vµ bÓ hót (Vbt − Vbh
2
)× ≈ 0 th× cét
2g
n−íc toµn phÇn H cña m¸y b¬m lµ:
H = 44 + 5,283 = 49,283 m
§¸p sè: H = 49,283 m
26

bμi tËp sè 2

§Ò: X¸c ®Þnh c«ng suÊt trôc cña m¸y b¬m, hiÖu suÊt m¸y b¬m vµ hiÖu suÊt cña tæ
m¸y theo c¸c sè liÖu d−íi ®©y:
a - L−u l−îng cña m¸y b¬m Q = 130 l/s
b - Sè ®o trªn ¸p lùc kÕ Pak = 17,5 N/cm2
c- Sè ®o trªn ch©n kh«ng kÕ Pck = 3 N/cm2
d- Sè ®o trªn Von kÕ U = 380 V
e - Sè ®o trªn ampe kÕ I = 60 A
Cho biÕt:
1- Kho¶ng c¸ch th¼ng ®øng gi÷a hai ®iÓm ®o ¸p lùc
vµ ch©n kh«ng Z = 0,3 m
2- HÖ sè c«ng suÊt cña ®éng c¬ cosϕ = 0,89
3- HiÖu suÊt cña ®éng c¬ η®c = 90,6%
4- §éng c¬ nèi trùc tiÕp víi m¸y b¬m ηtr = 1 H×nh 2-2: S¬ ®å l¾p
5- §−êng kÝnh cöa vµo cña m¸y b¬m Dv = r¸p cña m¸y b¬m 300 mm
6- §−êng kÝnh cöa ra cña m¸y b¬m Dra = 250 mm
7- S¬ ®å l¾p r¸p cña m¸y b¬m nh− h×nh 2-2

Bµi gi¶i:
1) C«ng suÊt t¹i trôc cña ®éng c¬ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc
N®c = 3 x U x I x cosϕ x η®c = 3 x 380 x 60 x 0,89 x 0,906 = 31800 W
hay N®c = 31,8 kW
V× ®éng c¬ nèi trùc tiÕp víi trôc m¸y b¬m nªn c«ng suÊt t¹i trôc cña m¸y b¬m
còng b»ng Nb = N®c = 31,8 kW
2) HiÖu suÊt cña m¸y b¬m x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
N hq
η%
b = × 100
N tr
Ntr: C«ng suÊt t¹i trôc cña m¸y b¬m Ntr = Nb = 31,8 kW
Nhq: C«ng suÊt hiÖu qu¶ cña m¸y b¬m, x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Nhq = 9,81 x Q x H (kW)
Theo s¬ ®å l¾p m¸y b¬m ë h×nh 2-2 th× cét n−íc H cña m¸y b¬m x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc:
Vra2 − Vv2
H = H ak + H ck + Z + (m)
2g
 27
⎧ Pak 17,5
⎪ H ak = γ = 0, 01 = 1750cm = 17,5m( γ = 0, 01N / cm )
3

⎪
⎪ Pck 3
⎪ H ck = γ = 0, 01 = 300cm = 3, 0m
⎪
Víi ⎨
⎪ Vra = 4xQ = 4x0,13 = 2,66m / s
⎪ πxD 2ra 3,14x0, 252
⎪
⎪V = 4xQ = 4x0,13 = 1,84m / s
⎪ v πxD 2 3,14x0,32
⎩ v

Thay c¸c gi¸ trÞ vµo ta cã:

H = 17,5 + 3 + 0,3 + Error! = 21,00m
Cuèi cïng c«ng suÊt hiÖu qu¶ cña m¸y b¬m cã gi¸ trÞ:
Nhq = 9,81 x 0,13 x 21 = 26,8 kW
Vµ hiÖu suÊt cña m¸y b¬m lµ:
ηb = Error! x 100 = 84,3%
3) HiÖu suÊt cña tæ m¸y lµ:
ηtm = ηb x ηtr x η®c = 0,843 x 1,0 x 0,906 = 0,763
ηtm = 76,3%
§¸p sè:
1) ηtr = 31,8 kW
2) ηb = 84,3%
3) ηtm = 76,3%

bμi tËp sè 3

C¸ch chän m¸y b¬m

Sau khi tÝnh ®−îc cét n−íc thiÕt kÕ HTK vµ l−u l−îng thiÕt kÕ cña mét m¸y QTK,
dùa vµo biÓu ®å s¶n phÈm Q = f(H) cña c¸c lo¹i m¸y b¬m, ta tiÕn hµnh chän c¸c lo¹i
m¸y b¬m. M¸y b¬m chän ®−îc ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu sau:
1. §¶m b¶o cung cÊp ®óng theo l−u l−îng thiÕt kÕ vµ cét n−íc thiÕt kÕ (®iÓm c«ng
t¸c n»m trªn ®−êng ®Æc tÝnh Q ∼ H).
2. Lµm viÖc ë khu vùc cã hiÖu suÊt cao nhÊt.
3. §¶m b¶o chèng ®−îc khÝ thùc tèt nhÊt.
4. Vèn ®Çu t− x©y dùng tr¹m Ýt nhÊt (kÝch th−íc m¸y b¬m gän nhÑ).
5. TiÒn qu¶n lý hµng n¨m Ýt nhÊt (dÔ söa ch÷a, c«ng suÊt nhá).
6. §−îc chÕ t¹o hµng lo¹t (gi¸ tiÒn mua m¸y sÏ gi¶m).
28
D−íi ®©y lµ nh÷ng thÝ dô tr×nh bµy c¸ch chän vµ c¸ch xö lý khi chän lo¹i m¸y
b¬m cã tr¹m b¬m.

ThÝ dô 1:
§Ò: Chän lo¹i m¸y b¬m theo sè liÖu sau:
- Cét n−íc thiÕt kÕ HTK = 30 m
- L−u l−îng thiÕt kÕ QTK = 70 l/s
Bµi gi¶i: Víi sè liÖu thiÕt kÕ trªn cã thÓ
chän mét trong hai lo¹i m¸y b¬m sau:
a) Theo biÓu ®å s¶n phÈm (h×nh 2- 17) ta
chän ®−îc m¸y b¬m 8K - 12 cã sè vßng
quay n = 1450 v/ph. Tõ ®−êng ®Æc tÝnh ®iÓm
c«ng t¸c cña m¸y b¬m sÏ lµ: Q = 70 l/s; H = 30
m; H×nh 2-3: §−êng ®Æc tÝnh cña η =
80%; [H]ck = 6,00m; Ntr = 25,5 kW; G = m¸y b¬m ly t©m 8K - 12 179 kg
(G: träng l−îng m¸y b¬m cã thÓ t×m thÊy trªn b¶ng sè liÖu kü thuËt m¸y b¬m).
b) Theo biÓu ®å s¶n phÈm (h×nh 2-18) ta l¹i chän ®−îc lo¹i m¸y b¬m 5H ДB cã
sè vßng quay n = 1450 v/ph. §iÓm c«ng t¸c cña m¸y b¬m ®ã sÏ lµ:
Q = 70 l/s; H = 30 m; η = 68% [H]CK = 4,5 m;
Ntr = 32 kW; G = 270 kg

H×nh 2-4: §−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m ly t©m hai cöa n−íc vµo 5HДB
cã sè vßng quay n = 1450 v/ph.
So s¸nh hai ph−¬ng ¸n ta thÊy: C¶ hai m¸y ®Òu ®¶m b¶o cung cÊp chÝnh x¸c l−u
l−îng vµ cét n−íc thiÕt kÕ nh−ng:
 29
+ M¸y b¬m 8K-12 cã hiÖu suÊt lín h¬n 12%, c«ng suÊt trôc nhá h¬n 20,3%; chiÒu
cao ch©n kh«ng cho phÐp cña m¸y b¬m lín h¬n 1,5m, träng l−îng m¸y b¬m nhÑ h¬n
91 kg, kÝch th−íc sÏ nhá h¬n, gi¸ thµnh x©y dùng sÏ gi¶m ®i.
+ M¸y b¬m 5HДB cã n¾p më ngang nªn th¸o, l¾p dÔ dµng, n−íc ch¶y vµo b¸nh
xe c«ng t¸c b»ng hai cöa ë hai phÝa nªn ph¶n lùc ë däc trôc ®−îc trung hoµ, Ýt h−
háng nh−ng gi¸ thµnh ®¾t h¬n.
+ NhËn xÐt chän m¸y b¬m 8K-12 cã lîi h¬n.

ThÝ dô 2:
§Ò: Chän m¸y b¬m theo sè liÖu sau ®©y:
- Cét n−íc thiÕt kÕ HTK = 45m
- L−u l−îng thiÕt kÕ QTK = 150 l/s

Bµi gi¶i:
Theo biÓu ®å s¶n phÈm (h×nh 2-18) ta cã thÓ chän hai lo¹i m¸y b¬m 10Д - 6 vµ
12Д-9 nh−ng c¶ hai lo¹i nµy ®Óu kh«ng ®¶m b¶o cung cÊp ®óng theo l−u l−îng vµ
cét n−íc thiÕt kÕ v× ®iÓm c«ng t¸c A cã hoµnh ®é QTK = 150 l/s vµ tung ®é HTK = 45m
®Òu n»m ngoµi ®−êng ®Æc tÝnh Q ∼ H cña mçi lo¹i m¸y b¬m.

H×nh 2-5: §−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m li t©m hai cöa n−íc
vµo 10Д-6, n = 1450 v/ph.
§Ó lµm gi¶m bít yªu cÇu nµy ta cã thÓ:
1. Gi¶m bít sè vßng quay n cña m¸y b¬m, nh−ng kh«ng nªn gi¶m qu¸ nhiÒu v× sö
dông ®éng c¬ c«ng suÊt lín lµm viÖc víi t¶i träng nhÑ sÏ kh«ng kinh tÕ.
30
2. Gät ®−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c cña m¸y b¬m (chØ sö dông cho m¸y b¬m li
t©m víi møc ®é gät cho phÐp).
→ Møc ®é gät lín nhÊt phô thuéc vµo tû tèc ns cña m¸y b¬m.

H×nh 2-6: §−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m li t©m hai cöa n−íc
vµo 12 Д - 9, n = 1450 v/ph

Trong thÝ dô nµy chóng ta dïng ph−¬ng ph¸p gät ®−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c cña
m¸y b¬m 10Д - 6 ®Ó m¸y b¬m ®ã cung cÊp chÝnh x¸c l−u l−îng vµ cét n−íc thiÕt kÕ
mµ ®Ò bµi ®· yªu cÇu:
a) Tr−íc hÕt ph¶i tÝnh ®−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c cÇn thiÕt (sau khi gät) tû lÖ %
gät vµ vÏ l¹i ®−êng ®Æc tÝnh øng víi ®−êng kÝnh míi cña m¸y b¬m 10Д - 6; n = 1450
v/ph.
Tõ kÝ hiÖu m¸y b¬m Liªn X« (cò) 10Д - 6 ta cã:
ns = 6 x 10 = 60 v/ph < 200 v/ph nªn dïng c«ng thøc sau:
Error! = iD; Error! = i2D; Error! = i3D
Trong ®ã: iD = Error!
D2: §−êng kÝnh cöa ra cña b¸nh xe c«ng t¸c tr−íc khi gät (b¸nh xe mÉu), ë ®©y
D2 = 465 mm
Dg: §−êng kÝnh cöa ra cña b¸nh xe c«ng t¸c sau khi gät (b¸nh xe thùc).
Tõ c¸c quan hÖ trªn ta cã thÓ viÕt:
 31
Q tk H tk Q 150
= hay Q = tk x H = x H = 22, 4 H
Q H H tk 45
Tù cho H c¸c gi¸ trÞ ta x¸c ®Þnh ®−îc c¸c gi¸ trÞ cña Q t−¬ng øng (Q = 22,4 H ).
KÕt qu¶ ghi trong b¶ng d−íi ®©y:

H (m) 0 10 20 30 40 50 60

Q (l/s) 0 71 100 123 142 158 173

§−êng Parabol nµy sÏ c¾t ®−êng ®Æc tÝnh Q ∼ H øng víi ®−êng kÝnh D2 = 465 mm
(®−êng ®Æc tÝnh mÉu) t¹i ®iÓm E cã to¹ ®é:
QE = 167 l/s; HE =56 m (h×nh 2-5).
Thay vµo c«ng thøc kinh nghiÖm trªn ta sÏ t×m ®−îc ®−êng kÝnh cöa ra cña b¸nh
xe sau khi gät Dg:
Q tk D g Q × D 2 150 × 465
= → D g = tk = = 417mm
Q E D2 QE 167

H tk × D 2 45 × 465
hay Dg = = = 417mm
HE 56

b) Tû lÖ phÇn tr¨m gät b¸nh xe b»ng:

Error! x 100 = 10,3% < 20%.
Nh− vËy cho phÐp gät ®−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c cña m¸y b¬m 10Д-6.
c) VÏ l¹i ®−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m 10Д-6, n = 1450 v/ph øng víi ®−êng kÝnh
míi Dg = 417 mm. Sö dông c¸c c«ng thøc gÇn ®óng sau ®Ó vÏ l¹i ®−êng ®Æc tÝnh m¸y
b¬m:
Qg 417
= iD → Qg = iD × Q = × Q = 0, 9Q
Q 465
Hg
= i 2D → H g = i 2D × H = 0,81H
H
Ng
= i3D → N g = i3D × N = 0, 73N
N
- M¸y b¬m cã ns = 60 v/ph, møc ®é gät 10,3% nªn hiÖu suÊt sÏ gi¶m ®i 1%.
- V× sè vßng quay cña m¸y b¬m kh«ng ®æi (n = 1450 v/ph) mµ ta chØ gät ®−êng
kÝnh ë cöa ra cña b¸nh xe c«ng t¸c nªn kh«ng lµm t¨ng hoÆc gi¶m ¸p lùc ë cöa vµo
cña b¸nh xe, do ®ã cét n−íc ch©n kh«ng cho phÐp [H]CK cña m¸y b¬m kh«ng thay
®æi. KÕt qu¶ tÝnh l¹i ®−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m ghi ë b¶ng d−íi:
32
D2 = 465 m Dg = 417 mm
Q (l/s) H (m) N (kW) η (%) Qg Hg (m) Ng (kW) ηg (%)
(l/s)

0 68 30 0 0 55 22 0

50 75 65 55 45 61 47,5 54

100 72 98 74 90 58 72 73

150 60 120 75 135 48,5 88 74

200 42 140 58 180 34 102 57

Dùa vµo kÕt qu¶ trong b¶ng ta sÏ vÏ ®−îc ®−êng ®Æc tÝnh míi cña m¸y b¬m 10Д-
6, n = 1450 v/ph, Dg = 417 mm tr×nh bµy b»ng ®−êng chÊm (h×nh 2-5).

ThÝ dô 3:
§Ò: Chän m¸y b¬m theo sè liÖu sau ®©y:
- Cét n−íc thiÕt kÕ HTK = 30 m
- L−u l−îng thiÕt kÕ QTK = 100 l/s

Bµi gi¶i:
Trªn c¸c biÓu ®å s¶n phÈm ta thÊy kh«ng cã mét lo¹i m¸y b¬m nµo tho¶ m·n c¸c
sè liÖu thiÕt kÕ trªn. Trong tr−êng hîp nµy ta ph¶i chän m¸y b¬m ë gÇn ®iÓm thiÕt kÕ
nhÊt lµm mÉu, råi hoÆc thay ®æi sè vßng quay n hoÆc gät b¸nh xe c«ng t¸c ®Ó m¸y
b¬m ®¸p øng ®−îc yªu cÇu thiÕt kÕ. NÕu ¸p dông ph−¬ng ph¸p thay ®æi sè vßng quay
n th× nªn chän m¸y b¬m nµo chØ cÇn gi¶m sè vßng quay xuèng mét chót, v× trong
tr−êng hîp nµy kh«ng cÇn ph¶i cã sù tho¶ thuËn cña nhµ m¸y chÕ t¹o m¸y b¬m vµ ®é
bÒn, cßn tr−êng hîp t¨ng sè vßng quay th× ph¶i ®−îc sù tho¶ thuËn cña nhµ m¸y.
Trong bµi nµy chóng ta chän m¸y b¬m 10Д - 9 cã sè vßng quay n = 1450 v/ph
lµm m¸y b¬m mÉu, sau ®ã gi¶m sè vßng quay ®Ó m¸y b¬m 10Д - 9 cung cÊp ®ñ l−u
l−îng thiÕt kÕ QTK = 100 l/s vµ cét n−íc thiÕt kÕ HTK = 30 m (lo¹i m¸y b¬m nµy tra
trªn biÓu ®å s¶n phÈm h×nh 2 - 18).
Tr−íc hÕt ph¶i t×m sè vßng quay míi vµ vÏ l¹i ®−êng ®Æc tÝnh t−¬ng øng víi sè
vßng quay ®ã cho m¸y b¬m 10Д-9.
Khi thay ®æi sè vßng quay th× c¸c ®−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m sÏ thay ®æi tu©n
theo ®Þnh luËt ®ång d¹ng, biÓu thÞ b»ng c¸c hÖ thøc sau:
Q tk H N n
= i n ; tk = i 2n ; tk = i3n ;i n = tk
Q H N n
 33
n: Sè vßng quay cña m¸y b¬m mÉu n = 1450 v/ph
- nTK: Sè vßng quay míi cÇn ph¶i t×m ®Ó m¸y b¬m ®¸p øng ®−îc yªu cÇu thiÕt kÕ
Tõ c«ng thøc ®ång d¹ng trªn cã thÓ x¸c ®Þnh:
Q tk H tk
n tk = n =n
Q H

VÏ ®−êng Parabol cã ph−¬ng tr×nh: Q = K H

Q tk 100
Víi K = = = 18, 25
H tk 30

To¹ ®é c¸c ®iÓm cña ®−êng Parabol Q = 18,25 H ghi b¶ng:

H (m) 0 10 20 30 40 50 60

Q (l/s) 0 57,6 81,5 100 115,5 129 142

§−êng Parabol nµy c¾t ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q) øng víi sè vßng quay n = 1450
v/ph ë ®iÓm E (h×nh 2 -7) cã to¹ ®é QE = 120 l/s; HE = 43 m.
QE vµ HE chÝnh lµ trÞ sè Q, H trong c«ng thøc A mµ ta cÇn t×m. VËy:
ntk = 1450 x Error! = 1210 v/ph
hay
30
ntk = 1450 x = 1210 v/ph
43

¸p dông ®Þnh luËt ®ång d¹ng ®Ó vÏ l¹i ®−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m øng víi sè
vßng quay míi nTK = 1210 v/ph.
Qi Hi N
= in ; = i 2n ; i = i3n ; [H cki ] = 10 − (10 − [H ck ]) × i 2n
Q H N

Coi hiÖu suÊt η cña m¸y b¬m kh«ng thay ®æi (η = const) khi sè vßng quay thay
®æi
Ta rót ra ®−îc:
Qi = in x Q; Hi = i 2n x H; N1 = i3n x N; víi in =Error! = Error!
Trong ®ã Q, H, N, [HCK] lµ l−u l−îng, cét n−íc, c«ng suÊt vµ ®é cao ch©n kh«ng
cho phÐp cña m¸y b¬m mÉu 10 Д-9 cã sè vßng quay n = 1450 v/ph tra trªn ®−êng
®Æc tÝnh (®−êng liÒn nÐt h×nh 2-7).
34
Qi, Hi, Ni, [HCKi] lµ l−u l−îng, cét n−íc, c«ng suÊt vµ ®é cao ch©n kh«ng cho phÐp
cña m¸y b¬m míi 10 Д-9 cã sè vßng quay NTK = 1450 v/ph.
in = Error! = 0,835;
i 2n = 0,70;

i3n = 0,58

KÕt qu¶ tÝnh to¸n ghi ë b¶ng d−íi.

n = 1450 v/ph nTK = 1210 v/ph

Q H N [HCK] η Qi Hi Ni [HCKi] η
(l/s) (m) (kW) (m) (%) (l/s) (m) (kW) (m) (%)

0 47,5 30 0 0 33,4 17,4 0

20 47,5 32 30 16,7 33,4 18,6 30

40 47,4 37,5 50 33,4 33,3 21,7 50

60 47 44 60 50 33,0 25,5 60

80 46 51 8 70 66,7 32,2 29,5 8,60 70

100 45 57,5 7,9 77 83,5 31,5 33,4 8,53 77

120 42,5 63 7,6 80 100 29,7 36,5 8,32 80

140 40 68 7,3 80 117 28 39,5 8,2 80

160 36 72 6,6 79 133 25,2 41,5 7,62 79

180 29 75 70 150 20,4 43,5 70

Víi kÕt qu¶ tÝnh to¸n ta sÏ vÏ ®−îc ®−êng ®Æc tÝnh míi cña m¸y b¬m 10 Д -9 khi
gi¶m sè vßng quay xuèng n = 1210 v/ph (tr×nh bµy b»ng ®−êng chÊm chÊm h×nh 2-7).
 35

H×nh 2-7: §−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m ly t©m hai cöa n−íc vµo 10 Д-9.
§iÓm c«ng t¸c cña m¸y b¬m 10 Д-9 ; n = 1210 v/ph lµ:
Q = 100 l/s; H = 30m; N = 36 kW; [HCK] = 8,32 m; η = 80%.

ThÝ dô 4:
§Ò: Chän lo¹i m¸y b¬m theo c¸c sè liÖu sau:
- L−u l−îng thiÕt kÕ QTK = 9 m3/S
- Cét n−íc thiÕt kÕ HTK = 18m

Bµi gi¶i:
Dùa vµo s¶n phÈm cña m¸y b¬m h−íng trôc (h×nh 2-19) ta chän ®−îc lo¹i m¸y
b¬m OΠ3 - 145; n = 428 v/ph. Lo¹i m¸y b¬m nµy ch−a cã ®−êng ®Æc tÝnh kü thuËt
mµ chØ cã ®−êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn vÏ víi c¸c quan hÖ sau:
KH ∼ Kq; KΔh ∼Kq; vµ η ∼q (h×nh 2-8)
C¸c hÖ sè kh«ng thø nguyªn trªn ®−îc thiÕt lËp bëi c«ng thøc:
KH = Error!; Kq = Error!; KΔh = Error!
Trong c«ng thøc ®ã:
n': Sè vßng quay cña b¸nh xe trong 1 gi©y
D: §−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c cña m¸y b¬m (m)
KH, Kq, KΔh hÖ sè cét n−íc, hÖ sè l−u l−îng vµ hÖ sè ®é d− khÝ thùc.
36
H, Q, Δh lµ cét n−íc, l−u l−îng, ®é d− khÝ thùc cho phÐp cña m¸y b¬m cÇn ph¶i
tÝnh to¸n.

H×nh 2-8: §−êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn cña m¸y b¬m h−íng trôc OII3.

Dùa vµo c¸c c«ng thøc trªn ta x¸c ®Þnh c¸c c«ng thøc H, Q vµ Δh cho m¸y b¬m
OΠ3 - 145; n = 428 v/ph vµ vÏ ®−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m ®ã.
Q = n' x D3 x Kq = Error!x 1,453 x Kq = 21,7 Kq (m3/s)
2

H = n' x D x KH = ⎛⎜
2 2 428 ⎞ 2
⎟ x 1,45 x KH = 107 KH
⎝ 60 ⎠
2

H = n' x D x KΔH = ⎛⎜
2 2 428 ⎞ 2
⎟ x 1,45 x KΔH = 107 KΔH
⎝ 60 ⎠
Gi¶ thiÕt hiÖu suÊt η kh«ng thay ®æi, ®Ó vÏ ®−îc dÔ dµng kh«ng bÞ nhÇm lÉn ta lÊy
Kq, KH ë giao ®iÓm cña η víi ®−êng KH ∼ Kq vµ giao ®iÓm cña KΔh víi ®−êng KH ∼
Kq cña tõng gãc nghiªng c¸nh qu¹t θ. KÕt qu¶ tra vµ tÝnh to¸n ë b¶ng 4a, 4b, 4c, 4d.
Theo sè liÖu cña hai b¶ng 4c, 4d vÏ lªn cïng mét biÓu ®å ta sÏ ®−îc ®−êng ®Æc
tÝnh kü thuËt cã thø nguyªn cña m¸y b¬m OΠ3 - 145, n = 428 v/ph (h×nh 2-9)
 37

H×nh 2-9: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cã thø nguyªn cña m¸y b¬m h−íng trôc
OII3-145, n = 428 v/ph.

B¶ng tra 4a:

§−êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn cña m¸y b¬m OΠ3

η θ = - 40 θ = - 20 θ = 00 θ = + 1030 θ = + 40
%
Kq KH Kq KH Kq KH Kq KH Kq KH

75 0.275 0.202 0.292 0.211 0.313 0.220 0.326 0.225 0.348 0.232

78 0.295 0.196 0.312 0.206 0.332 0.215 0.347 0.221 0.368 0.229

80 0.380 0.191 0.325 0.202 0.345 0.212 0.359 0.218 0.378 0.226

82 0.322 0.184 0.340 0.197 0.355 0.208 0.370 0.215 0.390 0.224

84 0.341 0.171 0.356 0.190 0.372 0.202 0.385 0.210 0.404 0.220

86 - - 0.376 0.180 0.388 0.195 0.400 0.205 0.418 0.216

87 - - - - 0.400 0.187 0.410 0.198 0.430 0.211

87 - - - - 0.420 0.173 0.440 0.176 0.472 0.183

86 - - 0.398 0.161 0.428 0.164 0.451 0.168 0.480 0.175

84 0.380 0.140 0.411 0.145 0.443 0.150 0.464 0.154 0.492 0.163

82 0.388 0.130 0.420 0.135 0.450 0.140 0.470 0.145 0.500 0.153
38
§−êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn cña m¸y b¬m OΠ3

η θ = - 40 θ = - 20 θ = 00 θ = + 1030 θ = + 40
%
Kq KH Kq KH Kq KH Kq KH Kq KH

80 0.395 0.120 0.428 0.127 0.459 0.132 0.418 0.137 0.505 0.145

78 0.402 0.112 0.433 0.118 0.464 0.124 0.484 0.130 0.512 0.137

75 0.408 0.105 0.440 0.110 0.470 0.116 0.490 0.121 0.518 0.129

B¶ng tra 4b:

§−êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn cña m¸y b¬m OΠ3

θ = - 40 θ = - 20 θ = 00 θ = + 1030 θ = + 40
KΔh
Kq KH Kq KH Kq KH Kq KH Kq KH

0.152 0.220 0.218 0.254 0.220 0.312 0.220 0.350 0.220 0.430 0.212

0.138 0.240 0.215 0.275 0.216 0.332 0.216 0.371 0.214 0.460 0.195

0.125 0.260 0.210 0.300 0.210 0.350 0.210 0.395 0.207 0.450 0.176

0.111 0.280 0.202 0.320 0.204 0.370 0.203 0.410 0.197 - -

0.097 0.310 0.191 0.350 0.192 0.400 0.188 - - - -

0.097 0.371 146 0.416 0.141 0.450 0.143 - - - -

0.111 0.385 133 0.426 0.128 0.463 0.125 0.481 0.130 - -

0.125 0.390 128 0.431 0.120 0.470 0.115 0.495 0.112 0.530 0.109

0.138 0.394 123 0.434 0.116 0.475 0.109 0.502 0.105 0.540 0.100

0.152 0.398 0.119 0.441 0.110 0.480 0.100 0.508 0.096 0.543 0.088

B¶ng tra 4c:

§−êng ®Æc tÝnh cã thø nguyªn cña m¸y b¬m OΠ3-145, n = 428 v/ph
θ = - 40 θ = - 20 θ = 00 θ = + 1030 θ = + 40
η
% Q H Q H Q H Q H Q H
m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m
75 5.97 21.5 6.35 22.6 6.80 22.5 7.08 24.1 7.55 24.8
78 6.40 21.0 6.77 22.0 7.20 23.0 7.55 23.6 8.00 24.5
80 6.70 20.4 7.05 21.6 7.50 22.7 7.75 23.3 8.20 24.2
 39
82 7.40 19.7 7.40 21.0 7.70 22.3 8.04 23.0 8.45 24.0
84 7.40 18.3 7.74 20.31 8.08 21.6 8.36 22.5 8.75 23.5
86 - - 8.16 19.3 8.44 2.08 8.70 22.0 9.20 23.1
87 - - - - 8.70 20.0 8.90 21.2 9.35 22.6
87 - - - - 9.12 18.5 9.55 18.8 10.2 19.6
86 7.40 - 8.65 17.2 9.30 17.6 9.80 18.0 10.4 18.7
84 8.25 15.0 8.94 15.5 9.61 16.0 10.1 16.5 10.65 17.4
82 8.44 13.9 9.12 14.5 9.78 15.0 10.2 15.5 10.85 16.45
80 8.58 12.8 9.30 13.54 9.95 14.1 10.38 14.7 11.0 15.5
78 8.75 12.0 9.40 12.62 10.1 13.3 10.5 13.9 11.1 14.7
75 8.86 11.25 9.55 11.75 10.25 12.4 10.62 13.0 11.25 13.8

B¶ng tra 4d:

§−êng ®Æc tÝnh cã thø nguyªn cña m¸y b¬m OΠ3-145, n = 428 v/ph
θ = - 40 θ = - 20 θ = 00 θ = + 1030 θ = + 40
Δh
m Q H Q H Q H Q H Q H
m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m
16.3 4.78 23.3 5.50 23.5 6.77 23.5 7.60 23.5 9.34 22.7
14.8 5.20 23.0 5.96 23.1 7.20 23.1 8.05 22.9 10.0 20.5
13.4 5.65 22.5 6.50 22.5 7.60 22.5 8.57 22.1 10.4 18.8
11.9 6.08 21.6 6.94 21.8 8.05 21.7 8.90 21.1 - -
10.4 6.74 20.4 7.60 20.5 8.70 20.1 - - - -
10.4 8.05 15.6 9.04 15.1 9.76 15.3 - - - -
11.9 8.35 14.2 9.25 13.7 10.05 13.4 10.43 13.9 - -
13.4 8.48 13.7 9.35 12.8 10.2 12.3 10.75 12.0 11.5 11.7
14.8 8.56 13.2 9.40 12.4 10.3 11.7 10.9 11.2 11.7 10.7
16.3 8.65 12.7 9.55 11.7 10.4 10.7 11.0 10.2 11.75 9.40

ThÝ dô 5:

§Ò: Chän lo¹i m¸y b¬m theo sè liÖu sau:

- L−u l−îng thiÕt kÕ QTK = 3,8 m3/s
- Cét n−íc thiÕt kÕ HTK = 11m

Bµi gi¶i:
Trong biÓu ®å s¶n phÈm kh«ng cã mét lo¹i m¸y b¬m nµo phï hîp víi yªu cÇu
thiÕt kÕ trªn. Tr−êng hîp nµy cã thÓ chän mét m¸y b¬m ë gÇn ®iÓm thiÕt kÕ lµm
m¸y b¬m mÉu, dùa vµo ®ã chÕ t¹o m¸y b¬m míi ®ång d¹ng víi nã. Tõ biÓu ®å s¶n
phÈm cña m¸y b¬m kiÓu OΠ (h×nh 2-19) ta chän m¸y b¬m OΠ2 - 87, n = 585 v/ph
40
lµm m¸y b¬m mÉu cã ®iÓm c«ng t¸c øng víi hiÖu suÊt cao nhÊt ηmax = 0,87 lµ QmA =
2,84 m3/s;
HmA = 13m; nm = 585 v/ph ®−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c Dm = 0,87 m.
Dùa vµo c«ng thøc cña ®Þnh luËt ®ång d¹ng tÝnh c¸c tham sè c¬ b¶n cña m¸y b¬m
míi nh− vßng quay n, ®−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c vµ vÏ ®−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña
m¸y b¬m míi ®ã.
1) TÝnh to¸n sè vßng quay n:
3
⎛H ⎞
3
Q mA 2,84 4 ⎛ 11 ⎞
in = × 4 ⎜ TK ⎟ = × ⎜ ⎟ = 0, 76
Q TK ⎝ H mA ⎠ 3,8 ⎝ 3⎠

VËy n = in x nm = 0,76 x 585 = 445 v/ph.

2) TÝnh to¸n ®−êng kÝnh b¸nh xe c«ng t¸c D:

Q TK H 2,84 4 13
iD = × 4 mA = × = 1,19
Q mA H TK 3,8 11

D = iD x Dm = 1,19 x 0,87 = 1,04m hay 104 cm

Nh− vËy sè hiÖu cña m¸y b¬m b©y giê sÏ lµ:

OΠ2 - 104 n = 445 v/ph

Tõ ®−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m mÉu OΠ2 -87, n = 585 v/ph (h×nh 2-10)
tÝnh to¸n vµ vÏ ®−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m míi OΠ2 - 104, n = 445 v/ph.
C«ng thøc tÝnh to¸n:
Q = i3D x in x Qmi = 1,193 x 0,76 x Qmi = 1,29 Qmi

H = i2D x i 2n x Hmi = 1,192 x 0,762 x Hmi = 0,823 Hmi

Δh = i2D x i 2n x Δhmi = 0,823 Δhmi

1 1
η = 1 - (1 - ηmi) x = 1 − (1 − ηmi ) ×
i 0,45 0,2
D xi n 1,19 0,45
× 0, 76 0,2

η = 1 - (1 - ηmi) x 0,98

Trong c¸c c«ng thøc trªn:

 41
Q, H, Δh, η lµ l−u l−îng, cét n−íc, ®é d− khÝ thùc cho phÐp vµ hiÖu suÊt cña m¸y
b¬m míi OΠ2-104, n = 445 v/ph. Qmi, Hmi, Δhmi, ηmi lµ l−u l−îng, cét n−íc, ®é d− khÝ
thùc cho phÐp vµ hiÖu suÊt cña m¸y b¬m mÉu OΠ2-87, n = 585 v/ph.

H×nh 2-10: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m h−íng trôc ®øng
OΠ2 - 87, n = 585 v/ph.
42

H×nh 2-11: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m OΠ2 - 104, n = 445 v/ph

B¶ng 5a: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m OΠ2-87, n = 585 v/ph
(Quan hÖ Q ∼ H ∼ η)
θ = - 80 θ = - 60 θ = - 40 θ = -20 θ = 00 θ =+20
η
(%) Q H Q H Q H Q H Q H Q H
m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m
78 1,88 14,3 1,98 15,1 2,05 15,70 2,20 16,30 2,30 16,90 2,45 17,50
80 1,95 14,0 2,08 14,8 2,15 15,40 2,28 16,00 2,40 16,70 2,52 17,30
82 2,05 13,3 2,15 14,3 2,25 15,10 2,35 15,80 2,48 16,40 2,60 17,00
84 2,16 12,5 2,25 13,8 2,32 14,70 2,45 15,35 2,58 16,00 2,72 16,70
85 2,26 11,8 2,32 13,3 2,40 14,20 2,52 15,00 2,65 15,80 2,77 16,40
86 - - 2,44 12,7 2,50 13,60 2,60 14,50 2,72 15,20 2,86 16,00
87 - - - - - - - - 2,87 14,60 2,97 15,30
87 - - - - - - - - 3,11 12,80 3,30 13,00
86 - - 2,6 11,2 2,8 11,0 3,03 11,20 3,26 11,60 3,43 11,80
85 2,35 10,8 2,68 10,3 2,88 10,30 3,10 10,40 3,32 10,70 3,51 11,10
84 2,45 9,9 2,72 9,8 2,92 9,80 3,13 10,00 3,36 10,80 3,55 10,70
82 2,53 8,8 2,80 8,4 3,00 9,00 3,20 9,30 3,43 9,70 3,60 10,00
80 2,60 8,2 2,85 8,2 3,05 8,40 3,27 8,70 3,49 9,00 3,70 9,30
78 2,68 7,5 2,91 7,6 3,10 7,70 3,32 8,00 3,54 8,30 3,73 8,70

B¶ng 5b: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m OΠ2-87, n = 585 v/ph (Q ∼ H ∼
Δh)
 43

θ = - 80 θ = - 60 θ = - 40 θ = -20 θ = 00 θ =+20
Δh
(m) Q H Q H Q H Q H Q H Q H
m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m

13 - - - - 2,04 15,80 2,38 15,80 2,68 15,70 3,00 15,40

12 - - 1,85 15,5 2,14 15,40 2,45 15,30 2,72 15,10 3,05 14,80

11 1,62 15,2 2,00 15,0 2,28 15,00 2,58 14,80 2,87 14,60 3,20 13,80

10 1,75 14,8 2,10 14,5 2,40 14,30 2,70 14,10 3,00 13,70 3,25 12,50

9 1,88 14,3 2,25 13,9 2,50 16,60 2,82 13,00 3,25 11,70 - -

8,5 1,97 13,8 2,32 13,3 2,63 12,70 3,00 11,70 - - - -

8 2,06 13,3 2,42 12,6 2,75 11,70 - - - - - -

8,5 2,40 10,5 2,80 9,10 3,00 9,00 - - - - - -

9 2,43 10,0 2,82 8,50 3,06 8,30 3,24 8,90 - - - -

10 2,50 9,5 2,85 8,20 3,09 8,00 3,32 8,00 3,49 9,00 - -

11 2,51 9,0 2,91 7,60 3,12 7,40 3,36 7,40 3,60 7,80 3,73 8,70

12 2,52 8,7 2,94 7,20 3,18 7,00 3,40 7,00 3,63 7,30 3,80 8,00

13 2,60 8,1 2,96 6,80 3,20 6,60 3,44 6,70 3,68 7,00 3,82 7,70

B¶ng 5c: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m OΠ2-104, n = 445 v/ph
(Q∼H∼Δh)

θ = - 80 θ = - 60 θ = - 40 θ = -20 θ = 00 θ =+20
η
(%) Q H Q H Q H Q H Q H Q H
m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m

78,4 2,42 11,8 2,55 12,4 2,64 12,9 2,83 12,4 2,96 13,9 3,16 14,4

80,4 2,50 11,5 2,68 12,2 2,77 12,7 2,90 13,2 3,10 13,7 3,25 14,2

82,4 2,64 10,9 2,77 11,8 2,90 12,4 3,00 13,0 3,20 13,5 3,35 14,0

84,4 2,78 10,3 2,90 11,4 2,98 12,1 3,15 12,6 3,32 13,2 3,50 13,7

85,3 2,91 9,70 2,98 10,9 3,10 11,7 3,24 12,3 3,42 13,0 3,57 13,5

86,2 - - 3,40 10,5 3,22 11,2 3,35 12,0 3,50 12,5 3,68 13,2

87,2 - - - - - - - - 3,70 12,0 3,82 12,6

87,2 - - - - - - - - 4,00 10,5 4,25 10,7

44
86,2 - - 3,34 9,20 3,60 9,05 3,90 9,20 4,20 9,55 4,43 9,70

85,3 3,03 8,90 3,45 8,50 3,71 8,50 4,00 8,55 4,28 8,90 4,51 9,14

84,4 3,14 8,14 3,51 8,05 3,76 8,05 4,04 8,23 4,34 8,50 4,54 8,80

82,4 3,25 7,25 3,61 7,30 3,86 7,40 4,12 7,05 4,44 8,00 4,65 8,23

80,4 3,35 6,73 3,67 6,75 3,93 6,95 4,20 7,14 4,50 7,40 4,76 7,65

78,4 3,42 6,17 3,75 6,25 4,00 6,35 4,28 6,60 4,56 6,84 4,80 7,15

B¶ng 5d: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m OΠ2-104, n = 445 v/ph
(Q∼H∼Δh)

θ = - 80 θ = - 60 θ = - 40 θ = -20 θ = 00 θ =+20
Δh
(m) Q H Q H Q H Q H Q H Q H
m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m m3/s m

10,7 - - - - 2,63 13,00 3,05 13,00 3,45 12,90 3,87 12,70

9,9 - - 2,39 12,8 2,76 12,70 3,56 12,60 3,56 12,40 3,94 12,20

9,06 2,09 12,5 2,58 12,3 2,94 12,70 3,72 12,20 3,70 12,00 4,13 11,40

8,23 2,26 12,2 2,71 11,9 3,10 11,80 3,87 11,60 3,87 11,30 4,30 10,30

7,4 2,42 11,8 2,90 11,5 3,22 11,80 3,62 10,07 4,20 9,60 - -

7,0 2,54 11,4 3,00 11,0 3,38 11,20 3,86 9,60 - - - -

6,6 2,66 11,0 3,12 10,4 3,54 10,05 - - - - - -

6,6 3,09 8,65 3,60 7,50 3,86 9,60 - - - - - -

7,0 3,13 8,23 3,62 7,00 3,94 7,40 4,18 7,30 - - - -

7,4 3,22 7,80 3,68 6,75 4,00 6,80 4,28 6,60 4,50 7,40 - -

8,23 3,24 7,40 3,75 6,25 4,02 6,10 4,33 6,10 4,65 6,40 4,80 7,15

9,06 3,25 7,15 3,79 5,93 4,10 5,56 4,38 5,76 4,70 6,00 4,90 6,60

9,9 3,35 6,66 3,80 5,60 4,13 5,44 4,45 5,50 4,75 5,75 4,92 6,34

§em kÕt qu¶ ë b¶ng 5c, 5d vÏ lªn cïng mét ®å thÞ ta sÏ ®−îc §−êng ®Æc tÝnh kü
thuËt cña m¸y b¬m OΠ2-104, n = 445 v/ph (h×nh 2-11).
 45

bμi tËp sè 4

C¸ch chän cao tr×nh ®Æt m¸y cho tr¹m b¬m

Trong thiÕt kÕ tr¹m b¬m, viÖc chän cao tr×nh ®Æt m¸y b¬m cã mét ý nghÜa quan
träng vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt.
NÕu cao tr×nh ®Æt m¸y thÊp, kh¶ n¨ng chèng khÝ thùc tèt, t¨ng tuæi thä m¸y b¬m
nh−ng kinh phÝ x©y dùng sÏ t¨ng lªn. Tr−êng hîp ng−îc l¹i, cao tr×nh ®Æt m¸y cao,
kinh phÝ x©y dùng th−êng gi¶m nh−ng dÔ dµng ph¸t sinh hiÖn t−îng khÝ thùc lµm h−
háng m¸y b¬m hoÆc b¬m kh«ng ®−îc n−íc. V× vËy cÇn ph¶i chän mét cao tr×nh ®Æt
m¸y hîp lý.
C«ng thøc chung ®Ó tÝnh cao tr×nh ®Æt m¸y cho c¸c lo¹i m¸y b¬m dïng trong n«ng
nghiÖp lµ:
Z®m = Zbhmin + [hs]
Trong c«ng thøc trªn:
- Z®m: Cao tr×nh ®Æt m¸y
- Zbh min: Cao tr×nh mùc n−íc thÊp nhÊt ë bÓ hót, tuú theo nhiÖm vô cña tr¹m b¬m
mµ x¸c ®Þnh.
§èi víi tr¹m b¬m t−íi, tuú theo vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña khu vùc tr¹m b¬m
phô tr¸ch ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ chän mùc n−íc cña mét ch©n triÒu thÊp
nhÊt mùc n−íc b×nh qu©n cña mét ngµy thÊp nhÊt hay mùc n−íc b×nh qu©n cña ba
ngµy thÊp nhÊt h»ng n¨m øng víi tÇn suÊt 85% ®Õn 95%.
§èi víi tr¹m b¬m tiªu th× mùc n−íc thÊp nhÊt cã thÓ lÊy trong hai tr−êng hîp:
a) B¶o ®¶m tiªu c¹n n−íc khu ruéng thÊt nhÊt vµ xa nhÊt cña khu vùc.
b) Tiªu hÕt dung tÝch tr÷ cña ao hå (®Õn mùc n−íc chÕt cña ao hå) trong khu vùc.
- [hs]: ®é cao hót n−íc ®Þa h×nh cho phÐp cña m¸y b¬m (m)
Cao tr×nh ®Æt m¸y ®−îc chän ph¶i thÊp h¬n cao tr×nh ®Æt m¸y tÝnh to¸n tõ ®é
cao hót n−íc ®Þa h×nh cho phÐp [hs] øng víi c¸c tr−êng hîp thiÕt kÕ (HTK) vµ kiÓm
tra (Hmax, Hmin).
Sau ®©y lµ mét sè bµi tËp mÉu vÒ chän cao tr×nh ®Æt m¸y cho m¸y b¬m.

Bμi tËp sè 4-1.

46
§Ò: H·y tÝnh cao tr×nh ®Æt m¸y cho m¸y b¬m ly t©m hai cöa n−íc vµo kiÓu 10Д-
6
n = 1450 v/ph theo c¸c sè liÖu sau:
- L−u l−îng thiÕt kÕ: QTK = 125 l/s
- Cét n−íc thiÕt kÕ: HTK = 66 m
- Cét n−íc lín nhÊt Hmax = 68 m
- Cét n−íc nhá nhÊt Hmin = 64 m
- Mùc n−íc thÊp nhÊt ë bÓ hót: Zbh min = + 18 m
- Mùc n−íc cao nhÊt ë bÓ hót: Zbh max = + 22m
- NhiÖt ®é trung b×nh cña n−íc b¬m lªn lµ 250C
- Cét n−íc tæn thÊt v× ma s¸t trong èng hót cña m¸y b¬m: htoh = 0,85 m

Bµi gi¶i:
Cao tr×nh ®Æt m¸y cña m¸y b¬m tÝnh theo c«ng thøc:
Z®m = Zbhmin + [hs]
Trong ®ã:
- Zbhmin = + 18 m. Cét n−íc hót cho phÐp [hs] tÝnh theo c«ng thøc:
[hs] = [Hck] - 10 + Hat + 0,24 - Hbh - Error! - h toh
- [Hck]: Cét n−íc ch©n kh«ng cho phÐp cña m¸y b¬m.
Tõ QTK = 125 l/s tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m 10Д-6 (h×nh 2-5)
®−îc [Hck] = 6m
- Hat: Cét n−íc ¸p lùc khÝ trêi trªn mÆt tho¸ng cña bÓ hót cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc
sau:
Hat = 10,33 - Error! = 10,33 - Error! = 10,31 m.
- Hbh: Cét n−íc ¸p lùc bèc h¬i cña n−íc b¬m lªn, c¨n cø vµo: t = 25o, tra b¶ng phô
lôc Hbh = 0,34 m.
Vvµo: Tèc ®é dßng ch¶y t¹i cöa vµo cña m¸y b¬m:
4Q
- Vvµo = m/s.
πD2v

Q: L−u l−îng cña b¬m, víi HTK th× Q = 0,125 m3/s

Dv: §−êng kÝnh cöa vµo cña m¸y b¬m.
§èi víi m¸y b¬m 10 Д-6 th× Dv = 10 x 25 = 250 mm = 0,25 m
4 × 0,125
Vv = = 2,55 m/s
3,14 × 0,252
- htoh: Cét n−íc tæn thÊt trong èng hót, htoh = 0,85m
 47
Thay c¸c gi¸ trÞ vµo ta cã:
2,55 2
[hs] = 6-10+10,31+0,24-0,34- - 0,85 = 5,03m
2 x9,81
vµ: Z TK
dm = 18 + 5,23 = 23,03

KiÓm tra l¹i cao tr×nh ®Æt m¸y nµy khi m¸y b¬m lµm viÖc trong c¸c tr−êng hîp ®Æc
biÖt.
a - Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt Hmax víi Hmax = 68 m tra
vµo ®−êng ®Æc tÝnh ®−îc Q = 120 l/s vµ [Hck] = 6,2m
Tèc ®é t¹i cöa vµo cña m¸y b¬m:
Vv = Error! = 2,45 m/s.
Gi¶ thiÕt c¸c gi¸ trÞ cña Hat, hbh, hsoh kh«ng ®æi, do ®ã
[hs]' = 6,2 -10 + 10,31 + 0,24 - 0,34 - Error! - 0,85 = 5,2 lm
vµ: Z'®m = 18 + 5,21 = 23,21 m
TK
So s¸nh Z'®m = 23,21 m > Z®m = + 23,03. M¸y b¬m lµm viÖc an toµn.
b- Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc nhá nhÊt Hmin
Víi Hmin = 64m tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh ®−îc Q = 130 l/s vµ [Hck] = 5,9m
Vv = Error! = 2,65 m/s
[hs]'' = 5,9 -10+10,31 + 0,24 -0,34 - Error! - 0,85 = 4,9m
Khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc nhá nhÊt th× mùc n−íc ë bÓ hót lµ lín nhÊt, do
®ã:
Z''®m = Zbhmax + [hs]'' = +22 + 4,9 = 26,9 m
TK
So s¸nh Z®m = 26,9 > Z®m = 23,03. Nh− vËy m¸y b¬m lµm viÖc an toµn trong mäi
TK
tr−êng hîp. Chän cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ cña tr¹m b¬m b»ng Z®m = 23,0m.

Bμi tËp 4-2.

§Ò: TÝnh cao tr×nh ®Æt m¸y cho m¸y b¬m ly t©m trôc ®øng kiÓu 28B-12 theo c¸c
sè liÖu sau:
- L−u l−îng thiÕt kÕ: QTK = 1,2m3/s
- Cét n−íc thiÕt kÕ: HTK = 60 m
- Cét n−íc lín nhÊt: Hmax = 64 m
- Cét n−íc nhá nhÊt: Hmin = 52 m
- Cao tr×nh mùc n−íc thÊp nhÊt ë bÓ hót Zbhmin = + 27m
- Cao tr×nh mùc n−íc lín nhÊt ë bÓ hót Zbhmax = + 30m
- NhiÖt ®é cña n−íc b¬m lªn t = 300C
- Cét n−íc tæn thÊt trong èng hót htoh = 0,60m
Bµi gi¶i:
48

H×nh 2-12: §−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m 28B-12
TÝnh ®é cao hót cho phÐp [hs]:
Vv2
[hs] = [HCK]-10 +Hat + 0,24 - Hbh - - htoh
2g
Víi QTK = 1,2m3/s tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m 28B -12 (h×nh 2-12) ®−îc
[HCK] = 5,2m.
Cét n−íc ¸p lùc khÝ trêi trªn mÆt tho¸ng cña bÓ hót:
Hat = 10,33 - Error! = 10,30 m
Víi t0 = 300C, tra b¶ng phô lôc ®−îc hbh = 0,43m
M¸y b¬m kiÓu 28B-12 th× Dv = 28 x 25 = 700m.
ωv = 0,785 D2v = 0,785 x 0,72 = 0,39m2
vv = Error! = 3,1 m/s
[hs] = 5,2 - 10+10,3+0,24-0,43- Error!- 0,6 = 4,21m
Cao tr×nh ®Æt m¸y cña m¸y b¬m khi lµm viÖc cña cét n−íc thiÕt kÕ lµ:
Z®m = 27 + 4,21 = 31,21 m
KiÓm tra l¹i cao tr×nh ®Æt m¸y nµy khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt
Hmax vµ cét n−íc nhá nhÊt Hmin.
a) Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt:
Víi Hmax = 64m tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh ®−îc Q = 1m3/s vµ [Hck] = 6m.
Tèc ®é t¹i cöa vµo cña m¸y b¬m:
Vvµo = Error! = 2,58 m/s
 49
[hs]' = 6-10+10,3+0,24-0,43 - Error! - 0,6 = 5,17 m
Z'®m = 27 + 5,17 = 32,17 m
So s¸nh Z'®m = + 32,17 > Z®m = + 31,21 m
b) Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc nhá nhÊt:
víi Hmin = 52 m tra ®−îc Q = 1,4 m3/s ; [Hck] = 4,6 m
Vvµo = Error! = 3,5m/s
[hs]'' = 4,6 - 10+10,3 + 2,4 - 0,43 - Error! − -0,6 = 4,04 m
Z''®m = 30 + 4,04 = + 34,04 m
NhËn xÐt:
KÕt qu¶ tÝnh to¸n ë trªn ®Òu cho kÕt qu¶ [hs] > 0 vµ c¸c tr−êng hîp kiÓm tra ®Òu
cã Zi®m > ZH®mtk chøng tá nÕu chän Z®m = + 31,20m lµm cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ cho
tr¹m b¬m th× m¸y b¬m lµm viÖc an toµn trong mäi tr−êng hîp. Tuy nhiªn m¸y b¬m
28B-12 cã QTK = 1,2m3/s thuéc lo¹i m¸y b¬m lín, cã ®−êng kÝnh ë cöa vµo Dv =
0,7m, ®Ó kh«ng ph¶i måi n−íc t¹o ®iÒu kiÖn cho vËn hµnh, qu¶n lý sau nµy, cã thÓ h¹
thÊp cao tr×nh ®Æt m¸y xuèng d−íi mùc n−íc thÊp nhÊt (Zhmin = + 27m) ®Ó b¸nh xe
c¸nh qu¹t lu«n ngËp d−íi n−íc (hs < 0).
ZTK®m = Zbhmin - chiÒu cao b¸nh xe c¸nh qu¹t ≈ + 26,6 m.

Bμi tËp 4-3.

§Ò: Chän cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ cho m¸y b¬m h−íng trôc kiÓu OΠ 2-87 n = 585
v/ph xem ®−êng ®Æc tÝnh (h×nh 2-10) theo c¸c sè liÖu sau:
- L−u l−îng thiÕt kÕ: QTK = 2,8m3/s
- Cét n−íc thiÕt kÕ: HTK = 13 m
- Cét n−íc lín nhÊt: Hmax = 14 m
- Cét n−íc nhá nhÊt: Hmin = 12 m
- Mùc n−íc thÊp nhÊt ë bÓ hót Zbhmin = + 9m
- Mùc n−íc cao nhÊt ë bÓ hót Zbhmax = + 11m
- NhiÖt ®é cña n−íc b¬m lªn to = 300C
- Cét n−íc tæn thÊt trong èng hót htoh = 0,5m
- Nhµ m¸y chÕ t¹o m¸y b¬m yªu cÇu d×m c¸nh qu¹t xuèng d−íi mùc n−íc thÊp
nhÊt ë bÓ hót mét ®é s©u hoyc = -1m.

Bµi gi¶i:
50
Víi QTK = 2,8m3/s vµ HTK = 13, ®iÓm c«ng t¸c n»m trªn ®−êng Q ∼ H øng víi gãc
nghiªng θ = -20 (h×nh 2-10). Ta chän ®−êng ®Æc tÝnh Q ∼ H øng víi θ = -20 lµm ®−êng
®Æc tÝnh H = f(Q) thiÕt kÕ. §èi víi m¸y b¬m h−íng trôc trôc ®øng th× x¸c ®Þnh cao
tr×nh ®Æt m¸y theo hai ®iÒu kiÖn:
1) §iÒu kiÖn thø nhÊt lµ ®¶m b¶o m¸y b¬m kh«ng sinh ra hiÖn t−îng khÝ thùc khi
lµm viÖc víi cét n−íc thiÕt kÕ, [hs] tÝnh theo c«ng thøc:
[hs] = Hat - Hbh - htoh - [Δh] (m)
Trong ®ã: Hat, Hbh x¸c ®Þnh nh− ë thÝ dô 1.
Hat = 10,33 - Error! = 10,32 m
víi t0 = 300C tra b¶ng phô lôc ®−îc hbh = 0,43m
Dùa vµo HTK = 13m tra vµo ®−êng ®Æc tÝnh Q ∼ H øng víi gãc θ = -20 ®−îc [Δh] =
9m thay vµo ta cã: [hs] = 10,32 - 0,43 - 0,5 - 9,0 = 0,39m.
Cao tr×nh ®Æt m¸y sÏ lµ:
Z®m1 = 9 + 0,39 = 9,39 m
2) §iÒu kiÖn thø hai lµ ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn hsyc = -1m:
Z®m2 = Zbhmin + hsyc = 9-1 = + 8m. Chän Z®m2 = +8 lµm cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ
TK
Z ®m

KiÓm tra cao tr×nh ®Æt m¸y øng víi c¸c tr−êng hîp bÊt th−êng (Hmax, Hmin).
a - Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt Hmax:
víi Hmax = 14m tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q) øng víi gãc θ = -20 ®−îc [Δh]' =
9,8m.
Coi Hat, Hbh, ht«h nh− trªn ta cã:
[hs]' = 10,32 - 0,43 - 0,5 - 9,8 = -0,41m
vµ Z'®m = 9,0 + (-0,41) = + 8,59 m
TK
NhËn xÐt: Z'®m = + 8,59m > Z®m =+8
b. Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc nhá nhÊt Hmin:
víi Hmin = 12m tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q) øng víi gãc θ = -20 ®−îc [Δh]'' = 8,6m.
[hs]'' = 10,32 - 0,43 - 0,5 - 8,6 = + 0,79 m
Z''®m = 11 + 0,79 = + 11,79m
NhËn xÐt: Z''®m = 11,79m > Z®m
TK
= + 8m. Nh− vËy m¸y b¬m lµm viÖc an toµn trong
TK
mäi tr−êng hîp. Chän cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ cho tr¹m b¬m Z®m = + 8m lµ hîp lý.

Bμi tËp 4-4.

 51
§Ò: Chän cao tr×nh ®Æt m¸y b¬m h−íng trôc trôc ®øng kiÓu OΠ 3-87 n = 730
v/ph theo c¸c sè liÖu sau:
- L−u l−îng thiÕt kÕ:
QTK = 3,5m3/s
- Cét n−íc thiÕt kÕ: HTK
= 20 m
- Cét n−íc lín nhÊt:
Hmax = 21,3 m
- Cét n−íc nhá nhÊt:
Hmin = 19 m
- Nhµ m¸y chÕ t¹o b¬m
yªu cÇu d×m c¸nh qu¹t cña
m¸y b¬m OΠ 3-87 xuèng
d−íi mùc n−íc thÊp nhÊt ë bÓ
hót mét ®é s©u hsyc = -2m.
C¸c tµi liÖu vÒ mùc
n−íc ë bÓ hót, nhiÖt ®é
cña n−íc, tæn thÊt cét
n−íc ë èng hót… gièng
nh− vÝ dô thø 3.
Bµi gi¶i:
Víi QTK = 3,5 m3/s,
H×nh 2-13: §−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m
HTK = 20m trªn ®−êng
®Æc tÝnh cña m¸y OΠ 3-87 n = 730 v/ph. b¬m
OΠ 3-87 n = 730v/ph. §iÓm c«ng t¸c n»m trªn ®−îc ®Æc tÝnh H = f(Q) øng víi gãc
nghiªng cña c¸nh qu¹t θ = 1030', sö dông ®−êng ®Æc tÝnh ®ã ®Ó tÝnh to¸n.
1- TÝnh cao tr×nh ®Æt m¸y theo ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o m¸y b¬m kh«ng sinh ra khÝ thùc
khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc thiÕt kÕ.
Dùa vµo HTK = 20m tra vµo ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q), θ = 1030' ®−îc [Δh] = 11,5m
ta cã:
[hs] = 10,32 - 0,43 - 0,5 - 11,5 = -2,11m.
vµ Z'®m = 9-2,11 = + 6,89m
2 - TÝnh cao tr×nh ®Æt m¸y theo yªu cÇu vÒ ®é ngËp b¸nh xe c¸nh qu¹t do nhµ m¸y
chÕ t¹o quy ®Þnh:
Z2®m = 9-2 = + 7,0m.
TK
§Ó tho¶ m·n c¶ hai ®iÒu kiÖn trªn chän: Z®m = + 6,89 m.
52
3- KiÓm tra cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ trong c¸c tr−êng hîp bÊt th−êng:
a, Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt Hmax:
Víi Hmax = 21,3m tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh Q ∼ H øng víi θ = 1030' ®−îc [Δh]'
=12m vµ Q = 4,3 m3/s. Coi Hat, hbh, Hmsoh kh«ng thay ®æi nªn:
[hs]' = 10,32 - 0,43 - 0,5 - 12 = -2,61m.
vµ Z'®m = 9 - 2,61 = + 6,39m.
TK
NhËn xÐt: Z'®m = + 6,39 < Z®m = + 6,89m
Nh− vËy khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt th× sÏ ph¸t sinh hiÖn t−îng
khÝ thùc, kh«ng an toµn cho m¸y. Trong tr−êng hîp nµy ®Ó kh¾c phôc cã thÓ lîi dông
tÝnh −u viÖt cña m¸y b¬m lo¹i OΠ lµ thay ®æi ®−îc gãc nghiªng cña c¸nh qu¹t lµm
thay ®æi ®−êng ®Æc tÝnh kü thuËt cña m¸y b¬m. ChuyÓn gãc nghiªng θ tõ 1030' sang
θ = 00. Tõ ®−êng H = f(Q) øng víi θ = 00 ta cã: víi Hmax = 21,3m, [Δh] = 11,0m vµ Q
= 3,15m3/s.
[ hs ]θ=0 = 10,32 - 0,43 - 0,5 - 11 = -1,61m.
' o

Z'®m θ=0 o = 9-1,61 = +7,39m.

NhËn xÐt: Z'®m θ=0 o = + 7,39 > Z®m

TK
= +6,89.
M¸y b¬m lµm viÖc an toµn.
b. Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc nhá nhÊt. Tr−êng hîp nµy ta vÉn
cho m¸y b¬m lµm viÖc víi gãc nghiªng cña c¸nh qu¹t θ = 1030' ®óng nh− ®iÒu kiÖn tÝnh
to¸n.
øng víi Hmin = 19m tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh H = f(Q) víi θ = 1030' ®−îc [Δh]'' =
11,3m
[hs]'' = 10,32 - 0,43 - 0,50 -11,3 = -1,91m.
Z''®m = 11-1,91 = + 9,09m
NhËn xÐt: Z''®m = + 9,09m > Z®m
TK
= + 6,89 m
Nh− vËy khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc nhá nhÊt Hmin th× m¸y b¬m kh«ng
ph¶i thay ®æi gãc nghiªng cña c¸nh qu¹t.
Qua kÕt qu¶ tÝnh to¸n ë trªn ta thÊy cã thÓ chän cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ cho tr¹m
b¬m lµ + 6,89m, nh−ng khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt Hmax (tr−êng hîp
mùc n−íc ë bÓ hót h¹ thÊp tíi trÞ sè +9) th× ph¶i thay ®æi gãc nghiªng θ cña c¸nh qu¹t
m¸y b¬m tõ θ = 1030' xuèng θ = 00 ®Ó ng¨n ngõa hiÖn t−îng khÝ thùc xuÊt hiÖn ®¶m b¶o
an toµn cho m¸y b¬m. Lóc nµy l−u l−îng cña m¸y b¬m sÏ gi¶m ®i mét l−îng ΔQ = 3,4 -
3,15 = 0,25 m3/s.
 53
Bμi tËp 4-5.

§Ò: Chän cao tr×nh ®Æt m¸y b¬m h−íng trôc trôc ®øng kiÓu CSV-1000 n = 585
v/ph theo c¸c sè liÖu sau:
- L−u l−îng thiÕt kÕ: QTK = 2m3/s
- Cét n−íc thiÕt kÕ: HTK = 8 m
- Cét n−íc lín nhÊt: Hmax = 8,7 m
- Cét n−íc nhá nhÊt: Hmin = 7,5 m
- Nhµ m¸y chÕ t¹o b¬m yªu cÇu c¸nh qu¹t xuèng d−íi mùc n−íc thÊp nhÊt cña bÓ
hót mét ®é s©u lµ hsyc = -1m.
- C¸c tµi liÖu vÒ mùc n−íc ë bÓ hót, nhiÖt ®é cña n−íc b¬m lªn, tæn thÊt cét n−íc ë
èng hót... gièng nh− ë vÝ dô thø ba.

H×nh 2-14: §−êng ®Æc tÝnh c«ng t¸c cña m¸y b¬m h−íng trôc ®øng kiÓu
CSV - 1000 n = 585 v/ph.
Bµi gi¶i:
Ta thÊy ®−êng ®Æc tÝnh c«ng t¸c cña m¸y b¬m CSV - 1000 kh«ng cã ®−êng quan
hÖ [Δh] ∼ Q hay [HCK] ∼ Q.
Tr−êng hîp nµy ta tÝnh [Δh] theo c«ng thøc kinh nghiÖm cña Tom:
[Δh] = k. Δhth; víi Δhth = σth.H
Trong ®ã:
k: hÖ sè dù tr÷ do ®iÒu kiÖn kü thuËt Ên ®Þnh, th−êng lÊy k ≥ 1,15.
54
Δhth : ®é dù tr÷ khÝ thùc cña m¸y b¬m.
H: Cét n−íc cña m¸y b¬m.
σth.: HÖ sè khÝ thùc tíi h¹n.
§èi víi m¸y b¬m h−íng trôc cã thÓ dïng c«ng thøc kinh nghiÖm cña ViÖn nghiªn
cøu Thuû lùc Liªn X« (cò):
σth = 2,05 . 10-4. ns4 / s
ns: hÖ sè tû tèc cña m¸y b¬m ta ®ang xÐt, x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Q
ns = 3,65n v / ph
4
H3
n: Sè vßng quay cña m¸y b¬m, ë ®©y n = 585 v/ph.
Q, H: L−u l−îng vµ cét n−íc tra trªn ®−êng ®Æc tÝnh øng víi ®iÓm c«ng t¸c cã
hiÖu suÊt cao nhÊt.
Trong bµi nµy ta thÊy khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc thiÕt kÕ HTK = 8,3m vµ
QTK = 2m3/s, hiÖu suÊt kh¸ cao η = 0,825 nªn tÝnh ns theo nh÷ng gi¸ trÞ cña Q vµ H
nµy.
Thay c¸c gi¸ trÞ vµo ta cã:
2
ns = 3,65 x 585 x = 615v / ph .
4
8,33
σth = 2,05 x 10-4 x 6154/3 = 1,04.
1- TÝnh cao tr×nh ®Æt m¸y theo ®iÒu kiÖn m¸y b¬m kh«ng sinh ra khÝ thùc khi lµm
viÖc víi cét n−íc thiÕt kÕ. §é d− khÝ thùc cho phÐp tÝnh theo c«ng thøc:
[Δh] = k. σth. HTK = 1,15 x 1,04 x 8 = 9,57 m.
§é cao hót n−íc ®Þa h×nh cho phÐp cã gi¸ trÞ:
[hs] = 10,32 - 0,43 - 0,5 - 9,57 = -0,18m vµ cao tr×nh ®Æt m¸y lµ:
Z'®m = 9 - 0,18 = +8,82
2- TÝnh cao tr×nh ®Æt m¸y theo yªu cÇu cña nhµ m¸y chÕ t¹o m¸y b¬m:
Z2®m = 9 - 1 = +8
TK
§Ó tho¶ m·n c¶ hai ®iÒu kiÖn chän cao tr×nh m¸y thiÕt kÕ cho tr¹m b¬m lµ Z®m = +8.
3- KiÓm tra l¹i cao tr×nh ®Æt m¸y thiÕt kÕ khi m¸y b¬m lµm viÖc trong c¸c ®iÒu
kiÖn bÊt th−êng:
a. Khi m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc lín nhÊt:
Víi Hmax = 8,7m th×: Δh'th = 1,04 x 8,7 = 9,06m.
[Δh]' = 1,15 x 9,06 = 10,4m.
 55
[hs]' = 10,32 - 0,43 - 0,50 - 10,4 = -1m.
Z'®m = 9-1 = +8.
TK
So s¸nh Z'®m = Z®m = +8.
b/ Tr−êng hîp m¸y b¬m lµm viÖc víi cét n−íc nhá nhÊt:
víi Hmin = 7,5m ta tÝnh ®−îc:
Δh''th = 1,04 x 7,5 = 7,8m.
[Δh]'' = 1,15 x 7,8 = 9m.
[hs]'' = 10,32 - 0,43 -0,50 -9 = + 0,39m.
Z'®m = 11 + 0,39 = + 11,39.
NhËn xÐt: M¸y b¬m lµm viÖc an toµn trong mäi tr−êng hîp, chän cao tr×nh ®Æt
m¸y thiÕt kÕ ZTK®m = +8 lµ hîp lý.

bμi tËp sè 5

C¸c tr−êng hîp lµm viÖc cña m¸y b¬m

§Ò 5-1.
Ng−êi ta dïng 1 m¸y b¬m 5H Д B n = 1450 v/ph, ®−êng ®Æc tÝnh xem (h×nh 2-
4), ®Ó b¬m n−íc tõ mùc n−íc bÓ hót Zh = +42m lªn bÓ th¸o Zt = + 70m.
§−êng èng hót dµi 30m, ®−êng kÝnh Dh = 250mm cã l¾p 1 van ®¸y l−íi, 1 cót
cong 90oC. §−êng èng ®Èy dµi 200m, ®−êng kÝnh Dd = 200mm cã l¾p 1 van ph¼ng, 1
van 1 chiÒu (h×nh ®Üa); 2 cót cong 300 cuèi èng ®Èy më réng tõ 200mm lªn 240mm vµ
l¾p 1 n¾p ®Çu èng ®Èy cã b¶n lÒ trªn. MiÖng èng ®Èy n»m thÊp d−íi mùc n−íc bÓ
th¸o.
1) VÏ ®−êng ®Æc tÝnh èng n−íc.
2) T×m ®iÓm c«ng t¸c m¸y b¬m vµ c¸c th«ng sè ch¹y m¸y.

Bµi gi¶i:
1) §−êng ®Æc tÝnh èng n−íc Hyc = f(Q):
Cét n−íc yªu cÇu cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng:
Hyc = Hdh + ht.
56
ë ®©y Hdh = Zt - Zh = 70 - 42 = 28m.
ht: cét n−íc tæn thÊt ®−êng èng:
ht = hth + htd = ShQ2 + SdQ2.
- Tæn thÊt trªn ®−êng èng hót: bao gåm tæn thÊt däc ®−êng htd, tæn thÊt van ®¸y cã
l−íi htvl, tæn thÊt qua cót cong 900 ht900 vµ tæn thÊt co hÑp htc.
hth = htd + ht vl + ht 900 + htc
(1) Tæn thÊt däc ®−êng:
λL h Vh2
htd = ⋅
D h 2g

ë ®©y:
+ vh: l−u tèc trong èng hót
Q 4 4
Vh = = Q= Q = 20,38Q
Foh π.D h
2
3,14 × (0, 25)2

+ Lh, Dh: §−êng kÝnh èng hót.

+ λ hÖ sè søc c¶n däc ®−êng víi èng thÐp ®· dïng D = 250 mm, λ = 0,027.
htd = Error! x Error! = 68,59 Q2
(2) Tæn thÊt van ®¸y cã l−íi:
htvl = ξvl Error!
+ DiÖn tÝch cöa van b»ng diÖn tÝch èng hót:
V = Vh = 20,38Q.
+ ξvl lÊy b»ng 5.
htvl = 5 Error! = 105,85 Q2
(3) Tæn thÊt qua cót cong 900
v 2h
ht900 = ξ900 = = 0,3 Error! = 6,35 Q2
2g
víi èng trßn Error! = 1 -> ξ900= 0,3
(4) Tæn thÊt co hÑp (bá qua).
Tæn thÊt trªn ®−êng èng hót:
hth = (68,59 + 105,85 + 6,35) Q2 = 180,79Q2
- Tæn thÊt trªn ®−êng èng ®Èy: bao gåm tæn thÊt däc ®−êng htd, tæn thÊt van 1
chiÒu (htv), tæn thÊt 2 cót cong 300 (ht300), tæn thÊt më réng htmr, tæn thÊt ra vµ n¾p htrn:
htd = htd + htv + 2ht300 + htmr + htrn
(1) Tæn thÊt däc ®−êng èng ®Èy
 57
λL h Vh2
htd = ⋅
D h 2g
Vd = Error! = Error! = 31,85 Q (m/s)
Dd = 200 èng thÐp cò λ = 0,029.
0,029x200 ( 31,85Q )
2

htd = x = 1499,4 Q2
0,2 2x9,81
(2) Tæn thÊt qua van ph¼ng khi më hoµn toµn cã hÖ sè ξ = 0. HÖ sè tæn thÊt ë van
1 chiÒu øng víi D = 200mm, ξ = 1,21.
Vd2
htv = 1,21 = 62,56 Q2
2g
(3) Tæn thÊt qua 2 cót cong 300.
2ht300 = 2 x ξ300 Error! = 2 x 0,17 Error! = 17,58 Q2
(4) Tæn thÊt më réng:
htmr = ξmr Error!
V1: L−u tèc tr−íc khi më réng (V1 = 31,85 Q m/s)
V2: L−u tèc sau khi më réng
V2 = Error! = 22,12 Q m/s
Gãc më réng θ = 12,50, ξmr = 0,24
htmr = 0,24 Error! = 1,16Q2
(5) Tæn thÊt ra ngËp cã n¾p
V22
htr = ξrn = 1,7 x Error! = 42,39 Q2
2g
Tæn thÊt èng ®Èy:
htd = (1499,4 + 62,56 + 17,58 + 1,16 + 42,39) Q2 = 1623,1 Q2.
Tæn thÊt ®−êng èng:
ht = (180,8 + 1623,1)Q2 ≈ 1804 Q2.
- Cét n−íc yªu cÇu:
Hyc = 28 + 1804 Q2.
- VÏ ®−êng ®Æc tÝnh Hyc = f(Q) (H×nh 2-14)

Q l/s 0 20 40 60 80 100

Hyc (m) 28 28,72 30,89 34,49 39,54 46,04

2) §iÓm c«ng t¸c m¸y b¬m

58
§iÓm A (h×nh 2-14) cã Q = 59 l/s
H = 34,3 m
η = 70%
[HCK] = 6,0m
γQH 9,81x0, 059x34,3
N= = = 28,36kW
η 0, 7

§Ò 5-2.
Sö dông 2 m¸y b¬m 5 H ДB, n = 1450 v/ph ë bµi tËp 5-1 ®Ó lµm viÖc trªn 1
®−êng èng ®Èy chung dµi 200mm, ®−êng kÝnh Dd = 300mm, cã l¾p 1 van 1 chiÒu, 1
van ph¼ng, 2 cót cong 300 vµ n¾p èng ∅ 300mm. Mùc n−íc bÓ hót Zh = +42m, mùc
n−íc bÓ th¸o
Zt = +70m.
èng nèi 2 m¸y b¬m víi ®−êng èng ®Èy chung l¾p cïng cao tr×nh + 45m. §o¹n
èng ®Èy riªng cña tõng m¸y b¬m tr−íc khi nèi vµo èng chung rÊt ng¾n chØ l¾p 1 van
ph¼ng. èng hót ®−îc l¾p ®Æt nh− ®Ò 5-1.
1/ VÏ ®−êng ®Æc tÝnh lµm viÖc chung cña 2 m¸y b¬m
2/ T×m ®iÓm c«ng t¸c chung vµ ®iÓm c«ng t¸c cña tõng m¸y.

Bµi gi¶i: (S¬ ®å l¾p h×nh 2-15)

1/ VÏ ®−êng ®Æc tÝnh lµm viÖc chung cña 2 m¸y b¬m

H×nh 2-14.

H×nh 2-15: S¬ ®å l¾p song

song
 59
Do ®−êng èng hót l¾p ®Æt nh− bµi tËp 5-1, ®o¹n èng ®Èy cña tõng m¸y tr−íc khi
nèi vµo èng chung ng¾n kh«ng ®¸ng kÓ nªn tæn thÊt tõ mùc n−íc bÓ hót ®Õn M b»ng
tæn thÊt trong èng hót. Tõ kÕt qu¶ ë bµi tËp 5-1:
htl1 = htl2 = hth = 180,8Q2.
¸p lùc t¹i M cña tõng m¸y b¬m b»ng:
HM(Q) = H(Q) - HOM (Q).
ë ®©y: H(Q): §−êng ®Æc tÝnh m¸y b¬m 5H Д B.
HOM(Q): Cét n−íc yªu cÇu ®¸p øng tõ mùc n−íc bÓ hót (o.o) ®Õn M.
HOM = 45 - 42 + 180,8Q2 = 3 + 180,8Q2.
VËy: HM = H(Q) - 3 - 108,8Q2.
KÕt qu¶ tÝnh to¸n ë b¶ng d−íi ®©y vµ ®−êng ®Æc tÝnh lµm viÖc chung HMI+II ë h×nh
2-16.

B¶ng:
Q (l/s) 0 20 40 60 80
H (m) 37,5 40 38,7 34 30
HOM (m) 3 3,07 3,29 3,65 4,16
HM (m) 34,5 36,93 35,71 30,35 25,84
2Q (l/s) 0 40 80 120 160
2/ T×m ®iÓm c«ng t¸c:
a) §−êng ®Æc tÝnh èng n−íc:
Hyc = Hdh + ht MN = 70 - 45 + ht MN = 25 + ht MN
ht MN: tæn thÊt cét n−íc ë ®−êng èng chung
ht MN = htd + htv + 2h t300 + ht rn
Do cïng 1 ®−êng kÝnh nªn cã thÓ viÕt:
⎛ λL ⎞ V2
h tMN = ⎜ d + ξVic + 2ξ30o + ξrn ) ⎟ d =
⎝ Dd ⎠ 2g
⎡ 0, 025x200 ⎤ 42
⎢ + 1,11 + 2x0,17 + 1, 4 ⎥ Q 2 = 19,52x10, 21Q 2 = 199,3Q 2
⎣ ⎦ 2x9,81(3,14x0,3 )
2 2
0,3
Do ®ã: Hyc = 25 + 199,3 Q2.

Q (l/s) 0 40 80 120 160

Hyc (m) 25 25,32 26,28 27,87 30,1

b) §iÓm c«ng t¸c:

60
- §iÓm c«ng t¸c khi lµm viÖc chung A:
HA = 28,50m ; QA = 0,135m3/s
- §iÓm c«ng t¸c tõng m¸y A1:
HM = HA = 28,5m; H = 32,5m; Q = 0,0675m3/s
η = 68% (HCK) = 4,4m

H×nh 2-16.

H×nh 2-17: BiÓu ®å s¶n phÈm m¸y b¬m ly t©m c«ng s¬n mét cÊp lo¹i K cña Nga
(C¸c h×nh chÊm chÊm biÓu thÞ lo¹i m¸y b¬m s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng riªng).
 61

H×nh 2-18: BiÓu ®å s¶n phÈm m¸y b¬m ly t©m mét cÊp cã hai cöa n−íc vµo lo¹i Д
vµ HД cña Nga. (H×nh chÊm chÊm biÓu thÞ lo¹i m¸y b¬m s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng
riªng).

H×nh 2-19: BiÓu ®å s¶n phÈm m¸y b¬m trôc ®øng lo¹i O vµ OΠ