KAZIKLI TEMELLER

1. GİRİŞ

1.1 Kazıklı Temeller

Kazıklı temeller, yapının yükünü zemin yüzeyinin altında bir derinlikte bulunan taşıyıcı zemine
taşımak ve aktarmak için kullanılan bir yapı elemanıdır. Temelin ana bileşenleri kazık başlığı
ve kazıklardır. Kazıklar, yükü daha derin zemine veya düşük taşıma kapasiteli sığ zeminden
kaçınarak yüksek taşıma kapasiteli kayaya aktaran uzun ve narin elemanlardır. Kazıklar için
kullanılan ana malzeme türleri ahşap, çelik ve betondur. Bu malzemelerden yapılan kazıklar ya
zemine çakılır ya da zeminde açılan boşluklara yerleştirilir ve kazık başlıklarına bağlanır.
Kazıklar yapıldıkları malzemenin türüne ve yük aktarma karakteristiklerine göre
sınıflandırılmaktadır.

1.2 Tarihsel

Kazıklı temeller uzun yıllardır yük taşıma ve aktarma sistemleri olarak kullanılmaktadır.
Uygarlığın ilk günlerinde, iletişim, savunma veya stratejik bakış açısından köyler ve kasabalar
nehirlerin ve göllerin yakınında konumlanmaktaydı. Bu nedenle, taşıyıcı zeminin bir tür kazıklı
temel sistemiyle güçlendirilmesi önem arz etmekteydi. Ahşap kazıklar zemine elle çakılarak
veya zeminde açılan delikler kum ve taşlarla doldurularak zemin güçlendirilmekteydi.

1740 yılında Christoffer Polhem, bugünkü kazık çakma mekanizmasına benzeyen kazık
çakma ekipmanı icat etmiştir. 1800’lü yıllardan beri çelik kazıklar, 1900’lü yıllardan beri de
beton kazıklar kullanılmaktadır. Sanayi devrimi, buhar ve dizel makinaların icadıyla birlikte
kazık çakma sistemlerinde önemli değişiklikler meydana gelmiştir.

Son zamanlarda ise, artan konut ve inşaat ihtiyacı yetkilileri zayıf zemin özelliklerine
sahip arazileri kullanmaya zorlamıştır. Bu durum, kazıklı temel sistemlerinin geliştirilmesine
ve iyileştirilmesine olanak sağlamıştır.

1.3 Kazıkların İşlevi

Diğer temel türlerinde olduğu gibi kazıklı temeller de

--- temel yükünün sağlam zemine aktarılması,

--- dikey, yanal ve zemin kabarması yüklerine karşı direnç göstermesi

amacıyla kullanılmaktadır.
 Temelin oturacağı sığ zemin yeterli taşıma kapasitesine sahip değilse, kazık temel
sistemi üzerine bir yapı oturtulabilmektedir. Yapılan arazi deneyleri sonucunda, sığ zeminin
dayanıksız ve zayıf olduğu kanaatine varılırsa veya öngörülen temel oturmasının büyüklüğü
kabul edilebilir sınırlar içinde kalmıyorsa kazıklı temel yapılması düşünülmektedir. Ayrıca,
maliyet açısından karşılaştırıldığında zemin iyileştirme yöntemlerinden daha ucuz olduğu
sonucuna varıldığında kazıklı temel kullanılmaktadır.

Yapı yükünün fazla olduğu inşaatlarda, sığ zeminin taşıma kapasitesinin gerekli
koşulları karşılayabilecek durumda olamayacağı sebebiyle de kazıklı temel uygulamalarına
başvurulmaktadır. Zeminin taşıma gücü yeterli olsa bile bazen de yatay yüklere karşı direnç
göstermek için de kazık tipi yapı elemanları kullanılmaktadır. Ayrıca, kazıklar iskeleler veya
köprü ayakları gibi su üzerinde yapılan uygulamalar için de uygun bir temel türüdür.

Özetle kazık temel kullanılmasını gerektiren durumlardan bazıları,

--- Yapının hemen altındaki zeminin çok yumuşak ve gevşek olması,

--- Yeterli taşıma gücüne sahip zeminin yüzeysel temeller için ekonomik olamayacak kadar
derinde yer alması,

--- Yapının altındaki zeminin bazı kısımlarında farklı özellikler sergilemesi,

--- Zemin yüzeyinin çok eğimli olması,

--- Suyla temas ettiğinde kabaran veya ani çökme yapan zemin türlerinin varlığı,

--- Yatay veya eğimli yük aktaran yapıların varlığı,

--- Üzerlerine gelen yükü üniform olarak aktaramayan yapıların varlığı,

--- Statik sistemleri veya fonksiyonları bakımından farklı oturmalardan etkilenen yapıların
varlığı,

--- Limanlar ve köprü ayakları gibi su içinde yapılan yapıların varlığı,

--- Palplanş perde gerekliliği,

olarak sıralanmaktadır.
1.4 Kazıkların Çalışma Biçimine Göre Sınıflandırılması

Kazıklar çalışma biçimlerine göre uç kazığı, sürtünme kazığı ve kombine kazık gibi üç sınıfta
toplanmaktadır.

1.4.1 Uç kazığı

Bu tipteki kazıklar üzerlerine gelen yükleri yapı tabanından oldukça derindeki sağlam zemine
aktarmaktadır ve taşıma kapasitelerinin çoğunu kazık ucundaki zeminin penetrasyon
direncinden almaktadırlar (Şekil 1)

Şekil 1. Uç kazığı

Sağlam zemin, kazık kullanılabilecek derinlikte ve sağlam zeminin üzerinde tamamen zayıf
zemin bulunması halinde uç kazıklardan oluşan bir temel sistemi kullanılır.

1.4.2 Sürtünme kazığı

Bu kazıklar, kazık boyunun sağlam zemine ulaşamadığı durumlarda kullanılır. Kazık, üzerine
gelen yükün tamamını sürtünme yoluyla çevresindeki zemine aktarır. Sürtünme kazıkları,
kohezyonsuz (çamur oluşturmayan, taneli) zeminlerde çakılır. Kullanım mantığı, zeminin
mukavemetini kompaksiyon (sıkışma) ile artırmaktır. Çakım sırasında meydana gelen titreşim,
kumu sıkıştırır ve kazıklarla kum zemin bir blok halinde birlikte davranırlar.
 Şekil 2. Sürtünme kazığı

1.4.3 Kombine kazık

Kısmen uç – kısmen sürtünme kazığı olarak adlandırılan kombine kazıklar, yüklerini hem uç
hem de sürtünme kuvvetiyle zemine aktarırlar.

Şekil 3. Kombine kazık

1.5 Kazıkların Kullanılan Malzemeye Göre Sınıflandırılması

Kullanılan malzemeye göre kazıklar a) ahşap, b) çelik, c) prefabrik betonarme ve d) yerinde

dökme betonarme kazık olarak dört gruba ayrılmaktadır.

1.5.1 Ahşap kazık

En eski kazık türü olmasına rağmen hala bazı bölgelerde tercih edilmektedir. Kullanılan ahşabın
haşerelere maruz kalmaması ve iyi durumda olması önem arz etmektedir. Maksimum çakma
boyu 30 – 35 m’dir. 4m uzunluk için tercih edilen kazık çapı 22 – 25 cm olup, artan her 1m
uzunluk için çap 1.5 – 2 cm civarı artırılmaktadır.

Ahşap kazıklar kolayca hasar alacağından, doğru yönde çakılması ve sert zemine
sürülmemesi esastır. Ahşap kazıkların taşıyabileceği maksimum yük 30 ton civarıdır. Çakma
işlemi esnasında kazığın dağılmasını önlemek için çelik başlık ve ucuna çelik çarık takılır.
Ahşap kazıkların avantajları,

--- Çeliğe göre daha ekonomiktir.

--- Kesmesi ve taşıması oldukça kolaydır.

--- Çakılma işlemi kolaylıkla uygulanmaktadır.

--- Sürekli su altında kaldığında uzun ömürlü olmaktadır.

Ahşap kazıkların dezavantajları ise,

--- Sert zemine çakılması zordur.

--- Taşıma gücü sınırlıdır.

--- Kazık uzunluğu kısıtlıdır.

--- Süre gelen bir kuruma – ıslanma etkisine maruz kalırsa çabuk çürümektedir.

Ahşap kazık uygulamasına örnek olarak 1748 – 1755 yılları arasında yapılan Nur-u
Osmaniye Camii verilebilmektedir. Camiinin altında bulunan sağlam zemin yüzeyden 20 – 22
m derinlikte olup yer altı su seviyesi 16.5 m’dir.

1.5.2 Çelik kazık

Çelik kazıklarda boy sınırlandırılması olmadığından, uzun derinliklere kadar çakılma işlemi
için daha uygundur. Ayrıca, nispeten küçük en kesit alanları yüksek mukavemetleriyle
birleştiğinde sert zeminlere çakılması kolaylaşmaktadır. İstenilen boyutlarda kolaylıkla
kesilebilmekte veya kaynaklanarak daha uzun boyutlarda kazık elde edilebilmektedir.

Ancak, kazık pH değeri düşük bir zemine çakılırsa korozyona uğrama riski
bulunmaktadır. Pahalı olduğundan diğer hazır kazıklara oranla daha az kullanılmaktadır.
Ülkemizde İstanbul Galata Köprüsü’nde uzunlukları 30 m’ye varan çelik çakma kazıklar
kullanılmıştır.

Çelik kazıkların korozyondan korunması için,

--- Çelik kazığın et kalınlığının artırılması,

--- Kazıkların beton ile kaplanması,

--- Katodik boya uygulanması,

--- Korozyona sebep olacak zeminin uzaklaştırılması,

--- Çeliğe antikorozif madde ilave edilmesi,

--- Boya ve kaynamış katran sürülmesi

gibi işlemler uygulanmaktadır.

1.5.2a Boru enkesitli çelik kazıklar

Dikişsiz tek parça veya düz, spiral dikişli olarak imal edilmektedir. Uçları açık veya kapalı
olacak şekilde uygulanmaktadır. Kaya zeminlere çakılacak kazıkların ucu zemine daha iyi
oturmasını sağlamak amacıyla açık bırakılmaktadır. Diğer zeminlerde kazık çakıldıktan sonra
içine dolan malzeme kuru olarak veya sulandırılarak özel kovalarla boşaltılmaktadır. Boşaltılan
borunun içi betonla doldurulmaktadır.

Şekil 3

Sulu zeminlerde ise önce kazığın uç kısmı betonla doldurulur, beton priz kazandıktan sonra
borunun içindeki su boşaltılarak geri kalan kısım betonla doldurulmaktadır. Ucu kapalı
uygulanan çelik kazıkların uç kısımları işlenerek kalınlaştırılır ve sivriltilir.

1.5.2b Özel profilli (H I) çelik kazıklar

Genellikle taşlı zeminlerde kolay çakılabilmesi, ince kaya tabakalarının delinmesi ve temelin
kaya zemine oturması gerektiği durumlarda tercih edilir. Şahmerdanlarla çakılır.

Çelik kazıkların avantajları,

--- Küçük kesit alanı / yüksek mukavemet ilişkisi,

--- Kesit şeklinin çeşitli olması,

--- Taşıma kolaylığı,

--- Eklenerek istenilen uzunluğun elde edilebilme kolaylığı,

--- Kolay çakılma işlemi,

--- 45 derece eğime kadar çakılabilme olanağı,

gibi sıralanmaktadır. Dezavantajları ise,

--- Göreceli olarak pahalı olması,

--- Korozyon riskinin olması,

--- Özellikle H kesitli olanların çakma işlemi esnasında eğilme ve burkulma olasılığı

gibi sıralanmaktadır.

1.5.3 Prefabrik betonarme kazık

Genellikle 400 kg/m3 dozlu betonla, çelik donatılı olarak imal edilen prefabrik betonarme
kazıklar şahmerdan aracılığıyla zemine çakılmaktadır. Dolu veya içi boş dikdörtgen, düzgün
çokgen ve dairesel kesitli olarak üretilmektedir.

Uzunluğu 10m’den büyük kazıkların boyuna donatı kesit alanı, kazık en kesit alanının
%0.8’inden fazla olmalıdır. Kullanılan etriye ve fret aralıkları 12 cm’den küçük olmalıdır ve
kazığın baş ve ucunda bulunan 1’er metrelik kısımlarında etriye veya fret sıklaştırılması
yapılarak 5 cm’ye düşürülmektedir. Donatıların yeraltı suyundan ve zeminin zararlı
etkilerinden korunması için en az 4 cm pas payı bırakılmaktadır.

Şekil 4
 Prefabrik betonarme kazıkların avantajları;

--- İstenilen boy ve mukavemette üretilebilmesi,

--- Malzeme cinsine bağlı olarak mukavemetinin ayarlanabilmesi,

--- Deniz suyuna karşı dayanıklı olması,

--- Üst yapıya kolaylıkla bağlanabilmesi,

--- 45 derece eğime kadar çakılabilmesi

gibi sıralanmaktadır. Prefabrik betonarme kazıkların dezavantajları ise;

--- Taşıma ve yerine yerleştirilmesi sırasında kontrolünü sağlamanın zor olması,

--- Kazık boyunun değiştirilmesi için yeniden üretilmesinin gerekmesi,

--- Çakma araçlarının ağır olması ve yüksek titreşim meydana gelmesi,

--- Bitişik yapıların zemin kabarmasına bağlı olarak hasara uğrama riskinin olması,

--- Büyük çaplı kazıkların kullanılamaması (Dmax = 60 cm)

gibi sıralanmaktadır.

1.5.4 Yerinde dökme betonarme kazık

Kılavuz ya da kılıf adı verilen koruma borusu, mekanik veya hidrolik çevirme tertibatlı
makinelerle veya vibrasyonlu tokmaklarla zemine çakılır. Koruma borusunun içi boşaltılıp
gerekli donatı yerleştirildikten sonra beton dökülür. Zemin içinde imal edilen bu kazıklara,
yerinde dökme betonarme kazık denir. Örnek olarak Franki, Raymond, Simplex ve Fore kazık
verilebilir.

Yerinde dökme betonarme kazıkların avantajları,

--- Zeminde sıkıştırma etkisiyle taşıma gücünün artırabilir olması,

--- İmalattan sonra oturma miktarının azalması,

--- İmalat esnasında titreşimin az olması,

--- Kazık boyunun yerinde ayarlanabilmesi,

--- Kazık çapının 3m’ye kadar yapılabilmesi,

--- Kazık malzemesinin taşıma ve çakmadan etkilenmemesi,

gibi sıralanmaktadır. Yerinde dökme betonarme kazıkların dezavantajları ise,

--- Kazık performansının zeminden kaynaklanan engellerden etkilenmesi,

--- Uygulanması esnasında zeminde gevşeme / yumuşama riskinin olması,

--- Maksimum uzunluğunun 25m olması,

--- Uygulanma eğiminin kısıtlı olması,

--- Kalite ve mukavemetin işçiliğe bağlı olması,

--- Yer altı suyunun deliğe dolma olasılığı başarılı betonlamaya olanak vermez

olarak sıralanmaktadır.

1.6 İmal Şekillerine Göre Kazıklar

İmal şekillerine göre kazıklar a) çakma, b) delme ve c) kısmen çakma kısmen delme (kombine)
kazık olmak üzere üç grupta toplanmaktadır.

1.6.1 Çakma kazık

Zemine çakılarak kullanılan, ahşap, çelik, betonarme veya ön gerilmeli betondan yapılmış, tek
bir bütün veya parçalar halinde hazırlanmış kazıklar çakma kazık olarak adlandırılır.

1.6.2 Delme kazık

Bu temel şeklinde, çakma kazıktaki gibi kazıklar önceden imal edilip zemine çakılmaz. Zemin
delinerek içine temel malzemesi yerleştirilir ve kazıklar doğrudan zeminde imal edilir.

1.6.3 Kısmen delme kısmen çakma kazık

Yeraltı su seviyesi altında kalan kısma ahşap kazık çakılmaktadır. Ahşap, bütünüyle ve devamlı
olarak su içerisinde kaldığı için uzun ömürlü olmaktadır. Ucuz olması ve temel tabanını daha
derine indirmesi nedeniyle tercih edilmektedir.

Ahşap kazığın üzerine, içi boş metal kazık çakılmaktadır. Yeterli derinliğe inildiğinde,
metal kazığın içine, beton dökülmektedir. Gerekli görülürse, üst kazık betonarme olarak da
yapılabilmektedir. Böylece altı ahşap ve üstü beton ya da betonarmeden oluşan kompozit bir
yapı elemanı oluşturulmaktadır.

1.7 Yük Taşıma Şekillerine Göre Kazıklar

Yük taşıma şekillerine göre kazıklar basınç ve çekme kazıkları olarak iki gruba ayrılmaktadır.
 Şekil 5

SORULAR

1 – Kazıklı temelin ana işlevini açıklayınız.

2 – Kazıklı temeller kullanılan malzeme özelliklerine göre kaç gruba ayrıldığını belirtiniz. En
iyi bildiğiniz bir tanesini kısaca açıklayarak avantaj ve dezavantajlarında üçer tane yazınız.

3 – Kazıkların çalışma biçimine göre sınıflandırılmasını yaparak şekiller yardımıyla kısaca

açıklayınız.

4 – Kazıklı temellerin kullanılması gereken durumlardan dört tanesini yazınız

5 – İmal şekillerine göre sınıflandırılan kısmen delme kısmen çakma kazıkları kısaca
açıklayınız.

2. KAZIKLI TEMELLERDE YÜKLEME HESABI

2.1 Giriş

Bu başlık altında öncelikle kazıklı temel düzenlemeleri hakkında özet bilgi verilmektedir. Daha
sonra yük dağılımları incelenmektedir.

Kazıklar, üzerlerine gelen yükü taşıyabilmeleri ve emniyet içinde sağlam zemine

aktarabilmeleri için çeşitli şekillerde düzenlenebilmektedir. Dikey doğrultuda çakılan kazıklar,
dikey yüklerin yanı sıra yatay yükleri de taşıyabilecek şekilde tasarlanabilmektedir. Yatay ve
düşey yüklerin taşınması için dikey kazıklara ilave olarak şev kazıkları da uygulanmaktadır.

Kazıklı temeli meydana getiren kazık grubundan tek bir kazığa uygulanan yük, kazık
grubuna uygulanan toplam yükün kazık sayısına bölünmesiyle bulunmaktadır. Ancak, kazık
grubu yanal yüke veya eksantrik düşey yüke ya da düşey ve yanal yüklere birlikte maruz
kalıyorsa kazık grubunun moment etkisine maruz kalacağı unutulmamalıdır. Kazıklı temeli
meydana getiren kazıklar yapının bir parçası olarak kabul edilmekte ve buna göre her bir kazık
üzerindeki kuvvet dağılımı hesaplanmaktadır.

2.2 Kazıklı Temellerde Kazık Düzeni

Normal olarak, kazıklı temeller bir kazık başlığı ve bir grup kazıktan meydana gelmektedir.
Kazık başlığı, kazıklı temele uygulanan yükü tek tek bütün kazıklara dağıtmakta ve böylelikle
maruz kalınan yük her bir kazık aracılığıyla taşıyıcı zemine aktarılmaktadır. Her bir kazık, kazık
başlığına belirli aralıklarla bağlanmaktadır. Ayrıca, bu kazıklar yapının tipine ve yükün
eksantrikliğine bağlı olarak farklı yerleşim biçimlerinde düzenlenebilmektedir. Şekil 6’da kazık
gruplarının üç ana düzeni gösterilmektedir.

Şekil 6

Burada Q düşey doğrultuda uygulanan yükü ve H yatay doğrultuda uygulanan yükü

göstermektedir.

2.3 Kazıklı Temellerde Yük Dağılımı

Kazıklı temellerin tasarımı ve hesaplanması büyük ölçüde bilgisayar yazılımları kullanılarak

gerçekleştirilmektedir. Bazı özel durumlar için, aşağıda verilen yöntemler kullanılarak da
hesaplamalar yapılmaktadır. Yöntemi basitleştirmek için aşağıdaki varsayımları dikkate almak
gerekmektedir:

--- Kullanılan kazıklar rijittir.

--- Kazıkların üst ve alt noktalarından sabit mesnetlidir.

--- Her bir kazığı uygulanan yük, eksenel yüktür. Yani kazıklarda eksantrisite yoktur (Şekil 7).

--- Kazık grubuna uygulanan düşey yük düşey, yanal ve burulma yerdeğiştirmelerine sebep
olmaktadır. Gruptaki her bir kazık için bu yerdeğiştirmeler küçük kalmaktadır ve düşey yükün
bileşeninden kaynaklanmaktadır.

Şekil 7

Şekil 7’de verilen tek bir kazığa uygulanan P eksenel basınç yükü ve U eksenel
yerdeğiştirme arasındaki bağıntı,

P = k.U……………… (1)

olarak yazılmaktadır. Burada k malzeme sabitidir.

L uzunluğu kazığın gerçek uzunluğuna eşit olmak zorunda değildir. Kolaylık olması
için kazık uzunluğuna yaklaşık değer de alınmaktadır. Bir kazık grubunda, tüm kazıklar aynı
malzemeden meydana gelip aynı kesit alanına ve L uzunluğuna eşitse gruptaki tüm kazıklar
için k sabitinin değeri aynı olmaktadır.

2.3.1 Sadece düşey kazıkların olması durumu

Burada kazık başlığı, gruptaki tüm kazıkları eşit U kadar sıkıştırmaktadır. Kazık grubunun
maruz kaldığı Q düşey yükü, kazık grubuna eksenel olarak uygulanırsa (eksantrisite yok) tek
bir kazığın maruz kaldığı yük

Pv = Q/n……………… (2)
olmaktadır. Burada, Pv tek bir kazığın maruz kaldığı düşey yük, n gruptaki kazık sayısı ve Q
kazık grubuna uygulanan toplam yüktür.

Şekil 8

Aynı kazık grubuna Q düşey yükü eksantrik olarak etkirse, bu durumda kazık başlığı
Şekil 8’de gösterildiği gibi çok küçük θ açısı kadar dönecektir. Buna bağlı olarak, i. kazığın
düşey yerdeğiştirmesi Ui ,

Ui = rxi . tanθ……………… (3)

olarak ifade edilmektedir. Ancak, çok küçük açıların tanjantı açının kendisine eşit olduğundan
(3) ifadesi

Ui = rxi . θ……………… (4)

olarak yeniden yazılmaktadır. (4) ifadesi (1) ifadesinde yerine yazıldığında, i. kazığın maruz
kaldığı yük

Pi = k . rxi . θ……………… (5)

olarak bulunmaktadır. Sistem dengede olduğunda her bir kazığa etkiyen kuvvetlerin toplamı
sıfır olmalıdır. Yani
 ∑Pi = ∑(k . rxi . θ) = k.θ∑rxi = 0……………… (6)

olmaktadır. Kazıklar üzerindeki kuvvetlerin z ekseni etrafında oluşturacağı moment

∑Mzi = ∑(Pi . rxi) = k.θ∑r2xi ……………… (7)

(5) ifadesinden k . θ terimi çekilip (7) ifadesinde yerine yazıldığına

∑Mzi = (Pi / rxi)∑r2xi ……………… (8)

olmaktadır. Buradan Pi çekilirse

Pi = (∑Mzi.rxi) / (∑r2xi) ……………… (9)

olmaktadır. Aynı şekilde, kazıklar üzerindeki kuvvetlerin x ekseni etrafında oluşturacağı

momentten yararlanarak,

Pi = (∑Mxi.rzi) / (∑r2zi) ……………… (10)

yazılmaktadır. (2), (9) ve (10) ifadelerinin birleştirilmesiyle tek bir kazığa etkiyen toplam yük
elde edilmektedir.

Pi = (Q/n) ± [(∑Mxi.rzi) / (∑r2zi) + (∑Mzi.rxi) / (∑r2xi)]……………… (11)

ÖRNEK – 1 :

Şekil 9’da gösterildiği gibi, bir grup düşey kazık 2600 kN büyüklüğündeki Q yüküne maruz
kalmaktadır. Q yükü x ekseninden 0.2 m ve z ekseninden 0.15 m uzaklıkta yer aldığına göre
kazıklar üzerindeki en büyük ve en küçük yükleri belirleyiniz.

Şekil 9
ÇÖZÜM – 1 :

--- Eksantrik Q yükünden kaynaklanan momentler;

Mx = 2600 (0.2) = 520 kNm; Mz = 2600 (0.15) = 390 kNm

--- Her bir düşey kazığın maruz kaldığı yük;

Pi = (Q/n) ± [(∑Mxi.rzi) / (∑r2zi) + (∑Mzi.rxi) / (∑r2xi)]

Kazık rxi r2xi rzi r2zi Mx Mz

a1-4 0.9 0.92 + 0.92 =1.62 0.9 + 0.45 =1.35 1.352 + 1.352 =3.645 520 390
a2-3 0.9 0.92 + 0.92 =1.62 0.45 0.452 + 0.452 =0.405 520 390
b1-4 0.9 0.81 0.9 + 0.45 =1.35 1.352 + 1.352 =3.645 520 390
b2-3 0.9 0.81 0.45 0.452 + 0.452 =0.405 520 390
c1-4 0.9 0.92 + 0.92 =1.62 0.9 + 0.45 =1.35 1.352 + 1.352 =3.645 520 390
c2-3 0.9 0.92 + 0.92 =1.62 0.45 0.452 + 0.452 =0.405 520 390
∑
6.48 12.15

Q/n (∑Mxi.rzi) / (∑r2zi) (∑Mzi.rxi) / (∑r2xi)

Kazık Pi****
2600/12 (520 . rzi) / 12.15 (390 . rxi) / 6.48
a1 217 57.78 54.17 217-57.78-54.17 = 105.05*
a2 217 19.26 54.17 217-19.26-54.17 = 143.57
a3 217 19.26 54.17 217+19.26-54.17 = 182.09
a4 217 57.78 54.17 217+57.78-54.17 = 220.61
b1 217 57.78 0*** 217-57.78-0 = 159.22
b2 217 19.26 0 217-19.26-0 = 197.74
b3 217 19.26 0 217+19.26-0 = 236.26
b4 217 57.78 0 217+57.78-0 = 274.78
c1 217 57.78 54.17 217+57.78-54.17 = 220.61
c2 217 19.26 54.17 217-19.26+54.17 = 251.91
c3 217 19.26 54.17 217+19.26+54.17 = 290.43
c4 217 57.78 54.17 217+57.78+54.17 = 328.95**
* Kazık tarafından taşınan en küçük yük P = 105.05 kN’dur.
** Kazık tarafından taşınan en büyük yük P = 328.95 kN’dur.
*** z ekseni b kazıklarının tarafsız ekseninden geçtiğinden Mz = 0 olmaktadır.
**** Hesaplamalardaki + veya – işareti sağ el kuralına göre her bir kazık için ayrı ayrı belirlenmektedir.

ÖRNEK – 2 :

Şekil 10’da gösterilen kazık grubu, 1.2 m kalınlığındaki başlıkla bağlanan dört düşey kazıktan
oluşmaktadır. Ayrıca, başlığın yüzeyine 400 kN’luk yatay yük uygulanmaktadır. Kazık
grubunun maruz kaldığı tek düşey yük başlığın ağırlığı olduğuna göre, kazıklar üzerindeki
yükleri belirleyiniz (Başlığı meydana getiren malzemenin birim hacim ağırlığı γ = 24 kN/m3).
 Şekil 10

ÇÖZÜM – 2 :

--- Başlığın ağırlığından kaynaklanan düşey yük;

Q = 4 x 4 x 1.2 x 24 = 461 kN

--- Tarafsız eksenin yerini bulmak için sol taraftaki kazıkların üzerinden geçen eksene göre
Varignion prensibi uygulanırsa;

(2 kazık) x 2.8 = (4 kazık) x X ➔ X = 1.4 m

Q/n (∑Mzi.rxi) / (∑r2xi)

Kazık rxi r2xi Mz Pi
461/4 (480 . rxi) / 7.84
a1 1.4 1.42 = 1.96 480 115.25 85.71 115.25 – 85.71 = 29.54
a2 1.4 1.42 = 1.96 480 115.25 85.71 115.25 – 85.71 = 29.54
a3 1.4 1.42 = 1.96 480 115.25 85.71 115.25 + 85.71 = 200.96
a4 1.4 1.42 = 1.96 480 115.25 85.71 115.25 + 85.71 = 200.96
∑
7.84
* Kazık tarafından taşınan en küçük yük P = 29.54 kN’dur.
Kazık tarafından taşınan en büyük yük P = 200.96 kN’dur.

2.3.2 Düşey ve şev kazıkların birlikte olması durumu

Kazık gruplarına etkiyen yanal kuvvetlere karşı mukavemet göstermek için, düşey kazıklarla
şev kazıklarının birlikte kullanılması en yaygın uygulamadır (Şekil 11).
 Şekil 11

Bu başlık altında böylesi bir uygulamada, toplam yükün kazıklar arasında nasıl dağıldığı ve her
bir kazığa etkiyen yükün hesaplanma prosedürü ele alınmaktadır.

Hesaplamalarda kullanılan formüllerin türetilmesi için aşağıdaki noktalara dikkat etmek

gerekmektedir:

--- Öncelikle düşey ve şev kazıklarının tarafsız eksenlerinin konumuna karar verilir,

--- Her iki tarafsız eksen bir c noktasında kesiştirilir. H yatay yükü ve Q düşey yükü c noktasına
taşınır. Dolayısıyla c noktasında eğilme ve burulma momentlerinin meydana geleceği
unutulmamalıdır.

c noktasındaki kuvvetler Şekil 12’de gösterildiği gibi olmaktadır:

Şekil 12
Burada n düşey kazık ve m şev kazığı sayılarıdır. Daha önce (2) eşitliğiyle ifade edildiği gibi
bir kazığın taşıdığı yük Pv = Q / n olmaktadır. Şekil 12’de verilen c noktasındaki denge
denklemlerinden,

--- Yatay denge, ∑H = 0 ; H – m . Pr . sinα = 0

--- Düşey denge, ∑V = 0 ; m . Pr . cosα – Q = 0

yazılmaktadır. Yatay denge ifadesinden

Pr = H/(m . sinα ) ……………… (12)

ve

düşey dengede (2) ifadesi de kullanıldığında

Pv = H/(m . n . tanα ) ……………… (13) (m = 1 şev kazığı için)

elde edilmektedir. Yatay kuvvet H ‘ın varlığından dolayı düşey kazıklarda burulma etkisi de
söz konusu olmaktadır.

Sonuç olarak tek bir kazığı etkiyen yükler Q, H ve M’dir. Dolayısıyla Q düşey yükünden
kaynaklı olarak Pvi = Q / n , H yatay yükünden kaynaklı olarak Pvi = -H/(n . tanα) ve Pri = H/(m
. sinα ) kuvvetlerine maruz kalınmaktadır. M etkisi ise (9) ifadesine benzer olarak

Pi = (∑Mi.ri) / (∑r2i) ……………… (14)

ifade edilmektedir. Burada ri hem düşey hem de şev kazıkların tarafsız eksenlerine dik olarak
ölçülmektedir.
ÖRNEK – 3 :

Q = 3000 kN düşey yüke ve H = 250 kN yatay yüke maruz düşey ve şev kazıklarından oluşan
bir kazık grubu Şekil 13’te gösterilmektedir. Her bir kazığa etkiyen yükleri belirleyiniz. Şev
kazıklar 4:1’lik bir eğimle yerleştirilmiştir.

Şekil 13

ÇÖZÜM – 3 :

Öncelikle düşey ve şev kazıklarının tarafsız eksenleri belirlenmektedir. Şekil 13’ten düşey
kazık sayısının 8 ve şev kazığı sayısının ise 4 olduğu görülmektedir.

--- Düşey kazıkların tarafsız ekseni bulunurken en soldaki kazıkların üzerinden geçen hayali
eksene göre Varignon prensibi kullanılarak bulunmaktadır. Bunun için,

(2 kazık) x (1) + (2 kazık) x (1 + 1) = (8 kazık) x e0 ➔ e0 = 0.75 m

olarak düşey kazıkların tarafsız ekseninin yeri bulunmaktadır. Buna bağlı olarak da, en soldaki
kazıklardan 1m uzaklıkta olan Q yükü, düşey kazıkların tarafsız ekseninden (1 – 0.75) = 0.25m
uzaklıkta konumlanmaktadır (Şekil 14).
--- Şev kazıklarının tarafsız ekseni bulunurken b1 ve b4 kazıklarının üzerinden geçen hayali
eksene göre Varignon prensibi kullanılarak bulunmaktadır. Bunun için,

(2 kazık) x (1) = (4 kazık) x e1 ➔ e1 = 0.5 m

olarak şev kazıklarının tarafsız ekseninin yeri bulunmaktadır. Buna bağlı olarak düşey
kazıkların tarafsız ekseninden (0.25 + 0.5) = 0.75m uzaklıkta konumlanmaktadır (Şekil 14).

Şekil 14

--- İki tarafsız eksen bir C noktasında kesişene kadar uzatılmaktadır. Yatay H yükünün C
noktasına göre momentinin bulunabilmesi için Y moment kolunun bulunması gerekmektedir.
4:1 eğim için tanα = 1/4 olmaktadır. Buna göre, (e0) / (Y + 0.6) = ¼ ➔ Y = 2.4m

--- C noktasına göre moment alınırsa, M = Q x 0.25 – H x 2.4 ➔ M = 150 kNm olur.

--- Açılar, tanα = 1/4 ise α = 14.04o

--- Her bir kazıktaki yük dağılımı:

Q’dan kaynaklanan : Pvi = Q / n = 3000 / 8 =375 kN

H’dan kaynaklanan : Pvi = - H / (n . tanα ) = -250 / (8 x 0.25) = -125 kN

Pri = H / (m . sinα ) = 250 / (4 x 0.24) = 260.42 kN

--- Düşey kazıkların tarafsız eksene olan uzaklıkları a1-4 = -0.75m, b2,3 = 0.25m, c2,3 = 1.25m
--- Şev kazıklarının tarafsız eksene olan uzaklıkları b1,4 = -0.5cosα = -0.485m,

c2,4 = 0.5cosα = 0.485m

--- Buna bağlı olarak;

(∑r2i) = (4 kazık) x (-0.75)2 + (2 kazık) x (0.25)2 + (2 kazık) x (1.25)2 + (2 kazık) x (-0.485)2 +

(2 kazık) x (0.485)2 = 6.44 m2

O halde; Pi = (∑Mi.ri) / (∑r2i) ➔ Pi = 150ri / 6.44 = 23.29ri

Kazık a1-4 b2,3 c2,3 b1,4 c1,4

ri -0.75 0.25 1.25 -0.485 0.485
Q’dan 375 375 375 0 0
H’dan -125 -125 -125 260.42 260.42
23.29(-0.75) 23.29(0.25) 23.29(1.25) 23.29(-0.485) 23.29(0.485)
M’den
= -17.47 = 5.82 = 29.11 = -11.3 = 11.3
∑(Q+H+M)
232.53 255.82 279.11 249.12 271.72

* En küçük yük 232.53 kN ve en büyük yük 279.11 kN olarak bulunmaktadır.