2.Hàm số

Ch˜Ïng 2: Hàm sË
Nguyπn Th‡ HÁng Nhung
Ngày 5 tháng 10 n´m 2021
Nguyπn Th‡ HÁng Nhung Ch˜Ïng 2: Hàm sË Ngày 5 tháng 10 n´m 2021 1 / 25
NÎi dung
1 ‡nh nghæa
Ánh x§
Hàm sË
Hàm hÒp
Hàm ng˜Òc
2 MÎt sË hàm sË sÏ cßp th˜Ìng g∞p

Hàm luˇ th¯a
Hàm l˜Òng giác
‡nh nghæa Ánh x§
Ánh x§
Ánh x§
Cho hai t™p hÒp A và B khác rÈng. Ánh x§ f t¯ t™p A vào t™p B, vi∏t là f : A ! B là mÎt phép
liên k∏t mÈi ph¶n t˚ x cıa t™p A vÓi mÎt và chø mÎt ph¶n t˚, ˜Òc k˛ hiªu là f (x), cıa t™p B
mà thôi. Khi ó ta nói f (x) là £nh cıa x qua ánh x§ f , và x là ti∑n £nh cıa f (x).
Ghi chú. N∏u ã ng¶m hi∫u v∑ A và B thì ánh x§ trên còn ˜Òc k˛ hiªu bi x 7! f (x).
Toàn ánh
Ánh x§ f : A ! B ˜Òc gÂi là toàn ánh khi mà mÈi ph¶n t˚ y cıa t™p B ∑u có (ít nhßt) mÎt
ti∑n £nh x trong A, nghæa là có (ít nhßt)mÎt ph¶n t˚ x cıa A sao cho y = f (x).
‡nh nghæa Ánh x§
Ánh x§
Ïn ánh, hay ánh x§ 1-1
Ánh x§ f : A ! B ˜Òc gÂi là Ïn ánh khi mà bßt k˝ hai ph¶n t˚ x1 và x2 khác nhau cıa t™p A
∑u có £nh f (x1 ) và f (x2 ) khác nhau.
Song ánh
Song ánh là ánh x§ có hai tính chßt: v¯a là toàn ánh, v¯a là Ïn ánh.
Song ánh ng˜Òc

N∏u có mÎt song ánh f t¯ A tÓi B thì ta có th∫ xây d¸ng mÎt song ánh t¯ B tÓi A b¨ng cách
cho mÈi y 2 B liên k∏t vÓi x 2 A sao cho f (x) = y . Song ánh này có tên gÂi là song ánh ng˜Òc
cıa f và th˜Ìng ˜Òc k˛ hiªu là f 1 .
‡nh nghæa Hàm sË
Hàm sË
Cho D và E là hai t™p con khác rÈng cıa t™p sË th¸c R.

Ánh x§ f : D ! E ˜Òc gÂi là hàm sË. D ˜Òc gÂi là mi∑n xác ‡nh cıa f .
N∏u x là k˛ hiªu §i diªn cho mÎt sË tùy ˛ trong D thì x ˜Òc gÂi là bi∏n Îc l™p (hay
Ëi sË), và n∏u ta vi∏t y = f (x) thì y ˜Òc gÂi là bi∏n phˆ thuÎc (theo x). SË f (x) là giá
tr‡ cıa f t§i x, hay gÂi t≠t là f cıa x.
T™p Rf = {y 2 E |9x 2 D, f (x) = y } ˜Òc gÂi là mi∑n giá tr‡ (hay t™p £nh) cıa hàm f .
Hàm sË
Các ph˜Ïng pháp bi∫u diπn hàm sË

1. Mô t£ b¨ng lÌi
2. Trñg b£ng giá tr‡
3. Bi∫u diπn Á th‡ hàm sË
4. Bi∫u diπn bi công th˘c t˜Ìng minh
Ví dˆ: dân sË th∏ giÓi t§i thÌi i∫m t (chø n´m)
là P(t), nghæa là P là hàm sË vÓi bi∏n Îc l™p t.
Ng˜Ìi ta bi∫u diπn hàm sË này b¨ng cách trñg
b£ng giá tr‡ nh˜ hình bên.
Hàm sË
D¸a vào b£ng d˙ liªu, ta chßm các i∫m trên m∞t phØng Á th‡, ta có cách bi∫u diπn hàm sË
b¨ng Á th‡ nh˜ sau
Hàm sË
Ngoài ra, b¨ng các ph˜Ïng pháp l™p mô hình trong toán hÂc, ng˜Ìi ta
xßp xø P(t) ⇡ f (t) = (0, 008079266).(1.013731)t , và ta có bi∫u diπn hàm
sË bi công th˘c t˜Ìng minh cıa hàm sË f . Sau ây là Á th‡ cıa f
Hàm sË
MÎt ví dˆ v∑ cách bi∫u diπn hàm sË b¨ng lÌi:

K˛ hiªu C (w ) là c˜Óc phí g˚i nhanh cho th˜ có
trÂng l˜Òng w (nghæa là C là hàm sË theo bi∏n
w ). Lu™t tính phí  b˜u iªn Mˇ n´m 2007 nh˜
sau: 39 xu cho trÂng l˜Òng lên ∏n tËi a 1
ounce ¶u tiên, cÎng thêm 24 xu cho mÈi ounce
ti∏p theo trong sË tËi a 13 ounces. D¸a vào lÌi
mô t£ này, ta có th∫ bi∫u diπn hàm C vÓi b£ng
giá tr‡ nh˜ hình bên.
Hàm sË
Các phép toán trên hàm sË. Gi£ s˚ f và g là hai hàm sË xác ‡nh trên t™p D.
f = g n∏u f (x) = g (x) vÓi mÂi x thuÎc D
f 6= g n∏u tÁn t§i x thuÎc D mà f (x) 6= g (x)
f > g n∏u f (x) > g (x) vÓi mÂi x thuÎc D
(f + g )(x) := f (x) + g (x)
(f g )(x) := f (x) g (x)
(f .g )(x) := f (x).g (x)
✓ ◆
f f (x)
(x) := (khi g (x) 6= 0)
g g (x)
‡nh nghæa Hàm hÒp
Hàm hÒp
Hàm hÒp
Cho hai hàm g : X ! Y , f : Y ! Z .
Khi ó tÁn t§i hàm hÒp f g : X ! Z ‡nh bi
h(x) = (f g )(x) = f [g (x)]
Ví dˆ
g (x) = x 3; f (x) = x 2
) (f g )(x) = f (g (x)) = f (x 3) = (x 3)2

) (g f )(x) = g (f (x)) = g (x 2 ) = x 2 3
C¶n l˜u ˛ r¨ng f g 6= g f
Hàm hÒp
Ví dˆ
p p
Cho f (x) = x, g (x) = 2 x. Tìm các hàm sË sau và mi∑n xác ‡nh cıa nó:
a)f g; b)g f; c)f f; d)g g

pp p
4
a) (f g )(x) = 2 x= 2 x ) Df g = ( 1, 2]
p p
b) (g f )(x) = 2 x ) Dg f = [0, 4]
p
4
c) (f f )(x) = x ) Df g = [0, +1)
p p
d) (g g )(x) = 2 2 x ) Df g = [ 2, 2]
Hàm hÒp
Hình: Hàm hÒp
‡nh nghæa Hàm ng˜Òc
Hàm 1 1
Hàm 1 1, còn gÂi hàm Ïn ánh

Hàm f ˜Òc gÂi là hàm 1 1 (hàm Ïn ánh), n∏u 8x1 6= x2 2 Df , f (x1 ) 6= f (x2 ).
Hàm f là hàm 1 1 khi và chø khi không tÁn t§i ˜Ìng thØng n¨m ngang c≠t Á th‡ nhi∑u
hÏn mÎt i∫m. Nói cách khác, 8m, ph˜Ïng trình f (x) = m có tËi a mÎt nghiªm, nghæa là
vô nghiªm ho∞c có duy nhßt nghiªm.
Hàm 1 1
Ví dˆ:
Hình: Hàm 1 1 Hình: Không là hàm 1 1
Hàm ng˜Òc
Hàm ng˜Òc
Cho y = f (x) là hàm 1 1 vÓi mi∑n xác ‡nh D và mi∑n giá tr‡ Rf . Hàm ng˜Òc cıa y = f (x) là
hàm t¯ Rf vào D, k˛ hiªu x = f 1 (y ), xác ‡nh bi
1
x =f (y ) , y = f (x)
Hàm ng˜Òc
Chú ˛
Vì a = f 1 (b) , b = f (a), nên (a, b) thuÎc Á th‡ y = f (x) khi và chø khi (b, a) thuÎc Á th‡
cıa f 1 .
Á th‡ y = f (x) và Á th‡ f 1 Ëi x˘ng vÓi nhau qua ˜Ìng thØng y = x.
Hàm ng˜Òc
Ví dˆ
p
V≥ Á th‡ cıa y = x 1 và Á th‡ hàm
ng˜Òc.
MÎt sË hàm sË sÏ cßp th˜Ìng g∞p
Hàm sË
Các hàm sÏ cßp th˜Ìng g∞p

Ph§m vi cıa giáo trình Vi tích phân 1C không trình bày cÏ s l˛ thuy∏t xây d¸ng nên các hàm
sÏ cßp, mà xem nh˜ sinh viên ã làm quen vÓi các hàm sË này  b™c phÍ thông. Các hàm ó
bao gÁm hàm a th˘c; hàm phân th˘c; hàm lÙy th¯a; hàm sË mÙ; hàm logarit; các hàm l˜Òng
giác; hàm l˜Òng giác ng˜Òc; các hàm là k∏t qu£ cıa tÍng hÒp các phép toán cÎng, tr¯, nhân,
chia, hàm hÒp v.v.. gi˙a các hàm nói trên.
MÎt sË hàm sË sÏ cßp th˜Ìng g∞p Hàm luˇ th¯a
Hàm luˇ th¯a
Hàm lÙy th¯a

VÓi x là mÎt sË th¸c khác 0,
8
>
> x · x ···x n∏u n là sË nguyên d˜Ïng,
>| {z }
<
n n l¶n x
x =
>
> 1 n∏u n = 0,
>
: 1
x n
n∏u n là sË nguyên âm.
Hàm luˇ th¯a
Hàm lÙy th¯a

N∏u x > 0 và n là mÎt sË nguyên d˜Ïng thì có duy nhßt mÎt sË th¸c d˜Ïng a sao cho
an = x. i∑u này có th∫ ch˘ng minh b¨ng tính ¶y ı cıa t™p hÒp sË th¸c. SË a ˜Òc gÂi
p 1
là cń b™c n cıa x, kí hiªu là n x hay x n .
m p
N∏u x > 0 và m 2 Z và n 2 Z+ thì x n ˜Òc ‡nh nghæa là n x m . Nh˜ v™y khi x > 0 và
r
r 2 Q thì x ã ˜Òc ‡nh nghæa. Khi r 2 R thì ‡nh nghæa thông qua giÓi h§n dãy sË, t¯
viªc xßp xø sË th¸c bi sË h˙u tø. Hàm f (x) = x r ˜Òc gÂi là mÎt hàm lÙy th¯a.
Hàm mÙ- Hàm logarit
Hàm sË x 7! ax (vÓi a > 0) là song ánh vÓi mi∑n xác ‡nh R và mi∑n giá tr‡ là R+ . Hàm
ng˜Òc cıa nó là x 7! loga x. Sau ây là Á th‡ cıa hai hàm sË này ˘ng vÓi a = e (e là sË
Népère) (n∏u ∫ chung mÎt m∞t phØng tÂa Î, chúng Ëi x˘ng nhau qua ˜Ìng thØng y = x)
Á th‡ hàm x 7! ax Á th‡ hàm x 7! loga x
MÎt sË hàm sË sÏ cßp th˜Ìng g∞p Hàm l˜Òng giác
Hàm l˜Òng giác
Hàm sË x 7! sin x là song ánh vÓi mi∑n xác ‡nh [ ⇡2 , ⇡2 ] và mi∑n giá tr‡ là [ 1, 1]. Hàm
ng˜Òc cıa nó là x 7! arcsin x. Sau ây là Á th‡ cıa hai hàm sË này (n∏u ∫ chung mÎt m∞t
phØng tÂa Î, chúng Ëi x˘ng nhau qua ˜Ìng thØng y = x)
Á th‡ hàm x 7! sin x

Á th‡ hàm x 7! arcsin x
MÎt sË hàm sË sÏ cßp th˜Ìng g∞p Hàm l˜Òng giác
Hàm l˜Òng giác
Hàm sË x 7! tan x là song ánh vÓi mi∑n xác ‡nh ( ⇡2 , ⇡2 ) và mi∑n giá tr‡ là R. Hàm ng˜Òc
cıa nó là x 7! arctan x. Sau ây là Á th‡ cıa hai hàm sË này (n∏u ∫ chung mÎt m∞t phØng tÂa
Î, chúng Ëi x˘ng nhau qua ˜Ìng thØng y = x)
Á th‡ hàm x 7! arctan x

Á th‡ hàm x 7! tan x

2.Hàm số

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

2.Hàm số

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2.Hàm số

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ch˜Ïng 2: Hàm sË

Nguyπn Th‡ HÁng Nhung

Ngày 5 tháng 10 n´m 2021

2 MÎt sË hàm sË sÏ cßp th˜Ìng g∞p

Ïn ánh, hay ánh x§ 1-1

Song ánh ng˜Òc

Cho D và E là hai t™p con khác rÈng cıa t™p sË th¸c R.

Các ph˜Ïng pháp bi∫u diπn hàm sË

MÎt ví dˆ v∑ cách bi∫u diπn hàm sË b¨ng lÌi:

h(x) = (f g )(x) = f [g (x)]

) (f g )(x) = f (g (x)) = f (x 3) = (x 3)2

C¶n l˜u ˛ r¨ng f g 6= g f

a)f g; b)g f; c)f f; d)g g

Hình: Hàm hÒp

Hàm 1 1, còn gÂi hàm Ïn ánh

Hình: Hàm 1 1 Hình: Không là hàm 1 1

Á th‡ y = f (x) và Á th‡ f 1 Ëi x˘ng vÓi nhau qua ˜Ìng thØng y = x.

Các hàm sÏ cßp th˜Ìng g∞p

Hàm luˇ th¯a

Hàm lÙy th¯a

Hàm luˇ th¯a

Hàm lÙy th¯a

Hàm mÙ- Hàm logarit

Á th‡ hàm x 7! ax Á th‡ hàm x 7! loga x

Hàm l˜Òng giác

Á th‡ hàm x 7! sin x

Hàm l˜Òng giác

Á th‡ hàm x 7! arctan x

You might also like