KRANIJALNI NERVI

I (N. OLFACTORIUS):

Centar: girus hipokampalis,

Neuron I reda: bipolarne celije s aksonima, koji cine olfaktivni nerv.
Neuron II reda: tr. oifactorius. -

Pregled: - Prohodnost nozdrva (ili oboljenje nozdrva),

- «Da li razlikuje poznate mirise (kafa, dim cigarete ...)?»; zatvorenih ociju, pacijentu
prinosimo poznate (prijatne i neprijatne) mirise,

Il (N. OPTICUS):
Pruza se od papile do hijazme. Centar: fisura kalkarina (area striata). okcipitaini rezanj.

Neuron 1 reda: stapici i cunjid, Neuron HI reda: n. opticus,

Neuron fI reda: bipolarne celije, Neuron IV reda: fasc. opticus.

Pregled: 1. ostrina vida (orjentacioni pregled: predrnet: u daljini; precizniji: optotip).

2. sirina vidnog polja, (i polje pogieda). Amsrer-ova tablica.
3. ocno dno (oftalmolog).
Ispadi u vidnorn polju.ambliopija, skotomi, hemianopsija, ...
«Cjevasto vidno polje» (histerija, turnori frontalnog 'lobusa), «Spiralno vidno polje» (histerija, zamaranje
uzastopnim ispitivanjimajkortikalno (cerebralno) sljepilo.

IIl(N.OCULOMOTORJlJS): Bulbomotor
Inervise: m. levator palp. sup., m. rectus bulbi sup., m. obliquus inf.im -buibi inf

IV IN. TP.OCHLEARIS): Bulbo.notor

Inervise: ni.·ooijquus sup.
: s.

VI (N. ABDUCENS): Bulbomotor

Inervise: m.rectns bulbi Iat. . , .!'
Pregled: pracenje prstijuispitivaca (u horizont. smjeru, uspravan prst; uvertik, smjeru, horizontalan.)
Poremecaj: Strabizarn, diplopije (ukrstane, neukrstane: .
.Zjcnica: reakcija 11<1 svjetlost (direktna i indirektna - konsenzualna); reakcija na akomodaciju.
Poremecaj: Argyll-Robertson-ova (ne raguje na svjetlost, ali reaguje na akomodaciju); Hutchinson-ova
(suzenje praceno sirenjem; bez reakcije na svjetlost), Markus-Gun-ova zjenica (paradoksna reakcija na
svjetlost), Parinaud-ov sindrorri.Paraliza konvergencije, Hippus.

v (N. TRIGEMINUS): .
mjesoviti nerv (motorni i senzitivni).
N,'opht~.imiCus(ko?3 lih~'ikosmatog dijela glave izr.iedu linija koje spajsju oba uha preko tjemena i donje
iinije koja ideprednjom 'ivicorn temporalnog dijela od ocnog ugla, le ivicemdonjeg kapka, do korjena nosa).
N. maxillaris (koza lica ispod opisane donje granice zaprethodnu granu i linije koja polazi od ugla usana
navise i unazad prema teruporalnoj regiji. .
N. mandibularisIsenzitivne grane: koza lica izmedu donje granice prethodne gran~ i linije koja djelimicno
prati ivicu donje vilice, le gornja polovina usne skoljke, spoljnji usni otvor i tragus, bubna opna, die
slijepoccnice, sluznicaobraza i poda usta, prednjcdvije trecine jezika i zubi donie vilice: motorne grane: 111.
masseter, 111. temporalis, mm. pterygoidei, m. tensor vcli palatini, m. mylohyoideus).
Pregled: - ispitati simetricnost senzihiliteta obje stranelica, potom::hdl, dodir itoplotu,
".; - korneo -- konjuktivalni refleks (poglcd u suprotnu stranu od strane koju ispitujemo ..- izbjeci
ontiko -facijalnu reakciju: treptaj) -.';' . " .. :.
- pregled mastikatora, .. '
- refleks masetera. ,.. -', '
',' ."

,I,' " ,.;. . '.' ~:" .-. . :~;-!"'.

.~r: .' : /_:', ..

 KRANIJALNI NERVI (VII - XII)

VII (N. FACIALIS): Mjesoviti zivac. Motomo jedro (nucleus onguus n. facialis - pons), Parasirnpaticko jedro
(nucleus salivatorius sup. n. intermedii - pons), Senzomo jedro (n. tractus solitarii).
Centar: temp. lobus.
Pregled: - mimika, nabiranje cela, zatvaranje ociju, pokazivanje zuba, platizma.
komealni i komeo-konjuktivalni retleks (af neuron: n. trigeminus; eferentni: n. facial is). Hvostek-ov znak (perk -".
cekicern ispred tragusa - trzaj mirnicne muskul. iste strane). Ispitivanje ukusa (ostecenje ageuzija); u rutinskoj praksi se
ne ispituje.

VIII (N. ST ATOACUSTICUS): N. acusticus (coculearis). Jedra: nucleus terminalis ventralis et dorsalis -
produzena mozdina; Vlakna 1I neuron a: striae medullares ~ lemniscus lateralis _..• corpus geniculatum inf - .• neuron
III red a (radiatio acustica) ~ Heslove vijuge tempor. reznja,
Pregled: - n. acusticus: "da pacijent ponovi rijeci koje izgovaramo sapatoru''. Rine-ov test: pacijent prestaje cuti zvuk
rezon. viljuske na mastoidu -~ prislonimo na meatus ak. ekst.-treba da cuje, Veber-ov test: rezon. viljuska na vrh glave:
norrnalno, cuje na oba uha, ako cuje na jednom, onda je lateralizacija prema oboljeloj strani i Svabe-ov test
(uporedivanje sluha egzeminatora i paeijenta: rezon. viljuska na mastoid; lead prestane cuti, egzerninator stavlja sebi na
mastoid).
N. vestibularis: bipclarne celije vest. gangliona (scarpe)tdovode impulse iz receptora semicirk. kanala, utrikulusa i
saklll.usa. Centralna vlakna predstavljaju vestibulami zivac, Dio neprekinutih v]akan8 ide dire.ktno u 111. rnozak, a ostala
zavrsavaju u: gornjem jedru (Behterev), lateralnom (Deit· rs), medijalnom (Svalbej, spinalnom (Roler). .Jedra su su

Pregled: - n. vestibularis: nistagmus (pacijent gleda +

pO'lezana Sa tr. long. medialis-cm, preko kogaje komunikacija sa okulogirima. ... . ... ..
obje strane, gore i dolje). Fiksacioni nistagmus (fizioloski).
Provocirani nistagmus (Baranji-eva proba). Kalorijska proba. Diks-ova i Holpajk-ova proba, Kompasni hod.

IX (N. GLOSSOPHARINGEUS): Mjesoviti zivac. Motorna vlakna: zajednicka mot, jeql'~sa n, 'vagus~ln (n.
ambiguus - produzena mozdina), Inervisu m. stilofaringeus i rnisice straznje st,t ane ulaza u zdrijelo. Vegetativna
vlakna: eferenma vlakna polaze iz donjeg salivatronog jedra; prenose sekretorne i vazodilatatorne impulse za gJ.
parotis. Senzibilitet: bubna opna, mastoid, zadnj i dio mekog nepca, zadnji i bocni zid zdrijela, tonzilc jzadnja trecina
jezika, Senzorna vlakna: za ukus zadnje trecine jezika se zavrsavaju u nuel. tr. solit. (gorko):· .

is'piti'vanje:- nepcani luk. Scnzibilitet za boCduz zadrueg j ;jocnill-Zidova zdrjjela, na iyi~i rnekog nepca, zadnjeni dijclu
jcz ika Fariugealni refleks (dobije se dodirivanjem zadnjcg zida zdrijela). Refleks mekog nepca (dodirivanjem uvule. af
neuron: V i IX, a ef. neuron X kran. zivac).· -

X (N. VAGUS): Mjesoviti zivac, Motorna parasirnpaticka vlakna inen:;~li glatke ir.isice visc. urgana, a
somatomotorua za poprecno prugastu muskulaturu nepca, farinksa i larinksa (sem m. tensor veli paiatini - V) i m.
stilofaringeus. Dupire u abdomen. . .
Jedra: Sornatomotomo: nucl, ambiguus (zajednicko sa IX), II produzenoj mozdhli,:-;omatosenZOGlo: n.tr. solitarii
(zajednicko sa Vl I-bis, IX i X), Parasimpaticko (viscerornotomo): l1UCif;I.1S dorsalis parasyrnp. n. vagi,
Viscerosenzitivno: nudo dorsalis n. vagi. .,. , ..
U slucaju obostrane povrede vagusa nastaje smrt. Jednosrrana.lezijaizaziva ististranu paralizu nepca, zdrijel<i i grkljana.
Ispitivanje: Posmatramo polozaj nepcanih lukova. Pri fonaciji, pornjeranje nepcanih lukova. Faringealni refleks
(eferentni dio: vagus).
. .. '.. .". . ,."

XI (N. ACCESSORIUS): dist. dio: motorni nerv (radiks cerebralis na donjem dijelu parasirnp. jedra vagusa i sadrzi
visceromotoma vlakna). Veci dio, od spoljnjeg dijela baze prednjih rogova kicm, mozdine (od I -cYNJcery.). Inervise
m:. sternocleidomasteideus i gornj i dio trapeziusa. Centar: girus precentralis,
lspitivanje: m. sternocleidomastoideus-a i m. trapezius-a.
',\ '

XII. (HYPOGLOSSUS): Motomi zivac. Jedro: nucl. origiuisn, hipoglossi=- cijela dU?',h1a produzene mozdine.Tnervise:
m. genioglosus, hipoglosus, stiloglosus iste polovine jezika, Centar: precentralna vijuga, u bliziuiSilvius-ove fisure.
Kortikobulb. put za m. genioglosus (protruzija jezika) je ukrsten, a za ostale misice nepotpunoukrsten. Supranukl.
povreda izaziva parezu s devijacijom jezika ka oduzctoj strani ("gma jezik"), .
Ispitivanje: tonus, trofika jezika (fascikulacije), Snaga (pacijent gura jczikom obraz ,,3 unurasnje str·ane.)"

.....

. ", '.: .'.

SENZIBILITET

Svjesno prepoznavanje draienja perifernih zavrsnih organa ili receptora i impulsa sto nastaju njihovim
draienjem koji se prenose perifernim nervima do cerebrospinalne osovine i zatim senzitivnim putevima do
Vi.5ihcentara u kojima se to prepoznavanje vrsi (Adrian),

Vise klasifikacija; Serington-ova podjela: 1. eksteroceptivni (impulsi sa povrsine koze Hi sluznica, zabol,
dodir i toplotu), 2. proprioceptivni (impulsi iz dubljih tkiva; obavjestenja 0 medusobnim odnosima pojedinih
dijelova tijela, orjentacije tijela u prostoru, osjecaju vibracija (palestezija), pritisku i bolu iz dubokih tkiva; 3.
interoceptivni/visceroceptivni (impulsi i senzacije iz organa).

"Povrsni i duboki".
Povrsni:
Dodir (Majsnerova tjelasca, Merkelovi i Pacinijevi korpuskuli).
Lokalizacija dodira (topestezija, topognozija)
Taktilna diskriminacija (razlikovanje dviju istovremenih drazi)
Toplota (slobodni nervni zavrseci). Krauzeovi korpuskuli za hladno; Rufinijevi za toplo.
Pritisakiz dubokih tkiva (Pacinijevi korpuskuli)
Bol (slobodni senzitivni zavrseci). Mnogobrojni u kozi, arterijama, povrsini zglobova. Zastitna uloga.
Visceralna bol. je jedini kvalitet sentibiliteta vecine unutrasnjih organa. Neki organi /jetra, pluca), nisu
osjetljivi na bol (na bol je osjetljiva kapsula jetre, odnosno pleura pluca), Eo1 je signal.opomene, Razlicitog
subjektivnog osjecaja. Bol je talamusni fenomen (u talamusu smo "svjesni" bola).
Duboki senzibilitet: polozajni (kinestezija), vibracioni (palestezija).

Senzitivni putevi:
Tr. spino(reticulo )thalamicus
Sistem zadnjih snopova
Senzitivna kora: postcentralna vijuga parijetalnog reznja (senzitivna zona J) prima senzitrvne
impulse iz suprotne polovine tijela. Senzitivna zona II: parijetalni rezanj, iza i ispod postcentralne
vijuge i manja povrsinom (prima impulse iz spinotalamickog puta).

ISPITIV ANJE
Povrsni senzibilitet.
Dodir. Taktilna diskriminacija.
Impuls ide mijelinizovanim vlaknima do celija spinalnih ganglija, a od ovih, dugim produzecirna kroz zadnje
korjenove-do zadnjih rogova kicrnene mozdine, Jedan dio ushodnih vlakana prolazi.ckroz-srednju sivu
komisuru ispred.centralnog kanala kicmene mozdine i ulazi u sastav tr. spinothalamicus-sDrugi dio vlakana
je neukrstan i penje se zadnjim snopom (funikulus-om) i ukrsta :u dekusaciji Temniska (decussatio
lemniscorurn). U gornjoj trecini ponsa seovim vlaknima pridruzuju vlakna koja prenose taktilne impulse sa
podrucja inervacije n.rtrigeminus-a. Sva vlakna koja prenose osjecaj dodira, stizu do ventrolateralnog jedra
talamusa, a odatIe do senzoricke kore.
Vata, papir i dodir jagodicama prstiju ispitivaca. "Da li osjeca dodir?" Ai'>:,",tezija,' Hipoestezija,
Hiperestezij a.
Bol; Ig\a; "Tupo/ostro". Analgezija, Hipalgezija, Hiperalgezija.
Toplota; posuda sa zagrijanom/hladnom tecnoscu, Termanestezija, Termhipe.stczija,Termhiperestezija.

Duboki sentibilitet. '

Polozaj i pokreti; Prst (ili) falangu postavljamo u odredeni polozaj; pitamo "Gdje se nalazi prst?"
Vibracije; Rezonatna viljuska,
"Prst-nos' i"Peta-koljeno"; ako je sa zatvorenim ocima, ispitujemo duboki senzibilitet; promasivanje.
Romberg-ovaproba sa otvorenim ocima-intencioni tremor,
Ako gleda, vidom kompenzuje polozaj u prostoru, asa zatvorenimocima, l~jiRe ine mozeda stoji. Akone
maze da stoj i i sa otvorenim ocima: astazija (povreda iliostecenje malog mozgsi vestibulamog .sistema).

, . " . .' ~. ,
KOST ANO-MISICNI SISTEM

Inspekcija, Trofika, Tonus, Misicna snaga, Refleksi

Inspekcija misica, Atrofija, Hipertrofija, Fascikulacije

Tonus misica, Misicna zategnutost u stanju mirovanja (ili otpor koji se javlja u mtstcu pri pasivnim
pokretima, a u potpunom odsustvu voljnih impulsa). Neurornosicno vreteno: dvostruka motoma inervacija -
gama i beta vlakna.
Ispitivanje tonusa: ispituje se za vrijeme pasivnih pokreta ekstrerniteta (tonus vratne muskulature, tonus
misica ekstremiteta).
Poremecaji tonusa: Atonija, Hipotonija, Hipertonija.
Hipotonija (mlitavost, flakcidnost): ako je ostecen bilo koji dio spinalnog refleksnog luka; prednji rogovi
kicrnene mozdine (poliomijelitis), u samim motomim nervima ili povrede eferentnog neurona (polineuritis),
povreda aferentnog neuron a (tabes).
Hipertonija: spasticka (piramidna) i ekstrapiramidna.
Spasticka (elasticni otpor pri pasivnom istezanju misica pracen gubitkom tonusa: fenomen "peroreza");
selektivna (vise misici distalnih grupa).
Ekstrapiramidna hipertonija (rigor; plasticna hipertonija). Tokom cijeJog izvodenja pokretan; globalna:
zahvata jace misice vrata, lica i trupa; jace na proksimalnim dijelovima; fen omen "zupcastog tocka",

Misicna snaga.
Pareze i paralize. Motorna slabost misica ili dijelovatijela. Pareza: djelimicna; paraliza: potpuna oduzetost.
Uzroci: Lezija centralnog motornog neurona, Lezija perifernog motornog neurona, Lezija drugih sistema
(npr. ekstrapiramidnog).
Paraliza: gubitak funkcije misica.
Pareza: finiji pokreti (fleksija iekstenzija kaziprsta); zamaranje rnisica.{Mingazzini, Barre).
Lezija central nog motornog neurona (CMN) (piramidnog puta). Karakteristike: ne zahvata sve misice,
spasticka hipertonija, pojacani misicni refleksi, nerna atrofije, nema fascikulaciia.
Lezija periferuog motornog ne!lrona_~~J.. P1/IN je motorna celija prednjeg roga kicmene mozdine (ili
motornog jedra kranijalnog zivca) s njenim akscnskiru produzetkom.: Karakteristike: stepen paralize
srazmjeran stepenu atrofije denervisanog misica, refleks na istezanje snizen ili ugasen, fascikulacije, tonus
snizen ili odsutan (ostecenje refleksnog luka).
Kornbinovane povrede centralnog i perifemog motoneurona (amiotroficka lateralna skleroza). Atrofije .j
fascikulacije sa pojacanim misicnirn refleksima ipatoloskim refleksirna.

Monopareza (Monoplegija). Hemipareza (Hemiplegija). Dihemiparezafffihemiplegija). Kvadripareza

(KvadriplegiJa). Tripareza (Triplegija). Parapareza (Paraplegija),

Refleksi, Odgovor na draii bez ucesca volje. Motorni.isekretorni ili vazornotcmi.

Sirovo refleksno vrijeme: - vrijeme razdrazenjaefektora
- vrijeme prolaska kroz af. neuron
- vrijeme zadrzavanja u sinapsi
- vrijeme prolaska kroz ef.neuron ,", ...
- vrijerne razdrazenja efektora.
Podjela: misicni (duboki): refleks bicepsa, brahioradijalisa, tricepsa, kvadricepsa (patelarni), tricepsa
podkoljenice (Ahilov); povrsni (trbusni, refleks kremastera, plantarni koznikpatoloski (refleks Babinskog,
Openhajmov znak, Cedokov znak, palmornentalni, Tremnerov znak ...); posturalnii vegetativni refleksi.

Refleksi mogu biti: pojacani ili zivi (povreda piramidnog puta na bilo korn dijelu .zmedu motome kore do
iznad segmenta u korne je sinapsa refleksnog luka); klonus (izrazijocpojacan.fl!' ziv refleks); snizenitli
ugaseni (ostecenje refleksnogIuka).

I.: . '. -'.",;

CEREBELUM

Obrati painju: Ul0l:a: INHIBICI.JA

Veze: 1. Tr. spinocerebelaris dorsalis (Flechsig)

- periferni neuron (Neuron I reda) cine celije spinalnih ganglija ciji dendriti dolaze s periferije, a
njihovi neuriti zavrsavaju u zadnjim rogovima kicmene mozdine (Klarkovo jedro).
- Neuron 11 reda: ide zadnjim dijelom bocnog snopa bijele mase kicmene mozdine i predstavljaju
ukrstene aksonske produzetke celija Klarkovog jedra. U mali mozak stizu kroz korpus restiforme i
zavrsavaju se u kori prednjeg i zadnjeg reznja malog mozga
- Neuron ID reda: povezuju talamus sa senzitivnom korom velikog mozga. Izrnedu neurona Il i III
red a postoje tri umetnuta neurona: tr. corticonuclearis, tr. cerebellorubralis, tr. rubrothalamicus. .
2. Tr. spinocere~e~laris.ventralis (Gowers) r _ .
- Neuron I reda isti kao I kod prethodnog. I'.
- Neuron 11 reda iz funikularnih celija zone i[ltermedije uglavnom iste strane, ali postoje i ukurstena
vlakna. Penje se navise ispred Flechsivog puta i dosrijeva u koru prednjeg i zadnjeg reinja malog mozga
kroz brachium conjuctivum.
. 3. Cerebelo-pontini putevi. Veza maiog rnozga i mozdanog stabla,

'. Spinocerebelarni putevi 'donose impulse iz propriceptora mislca, tetiva i zgolobova, koji su potrebni za
[unkciju malog mozga i regulisanje tonusa i sinergije miiica.

Poremecaji funkcije malog mozga < " "

"".,';

1. Ataksija (poremecaj koordinacije misica pn izvodenju jednecradnje). Lezija malog mozga ili
povrede spinocerebelamih puteva.
2. Asinergija
3. Snizen misicni tonus (ekstemiteti se mogu dovesti u nenorrnalni polozaj: hipereksrenzija,
hiperfleksija; tonus snizen).
4. Intencioni (kineticki/akcioni) tremor (pri povredi u nucleus dentatus-u i/ili brachium
conjuctivum). Dovodi do tremora zbog povrede cerebelorubralnog i cerebelotalamickog puta. Pojava
i pojacavanje tremora kad se ekstremitet priblizava cilju...
5. Poremecaji govora (skandiran govor, bradila/ija).., .
6. Cerebelarni hod (teturav, na siroj osnovi).
7. Ocjenjivanje tezine predmeta,

ISPITIV ANJE
.-.~. "

1. Ataksija: Lokomotorna ataksija-hod "cik-cak"; pri srojanju je-klacenje ili pad (Rombergov test).
2. Dismetrija: nesposobnost ocjenjivanja pokreta zbog cega cioiazi do; prebacivanje preko cilja
(hipermetrija). Probe ''prst-nos'' i "peta-koljeno". Megalografija.
3. PromasivanjeIlsaranji-eva proba): kaziprstomse promasujekaziprsrispitivaza.
4. Dis/ Adijadohokineza: nesposobnost brzog vrsenja antagonistickih pokreta (fleksija-ekstenzija;
pronacija/supinacija).
5. Asinergija: odsustvo saradnje kontrakcije misica priizvodenjukotnplikov&uihradnji (prihcdui.trup
zaostaje za nogama (ako se pacijent savije nazad, noge se ne savijaju U koljer.ima):. '
6. Fenomen odbijanja (Holmes-Stewart-ov znak): flektiranu. .niku. 11- hktu,ispitiva,~ pokusava
ekstendirati i u jednom trenutku naglojepusti; rezuitat: .ispitanik.ce sendariti.
7. Hipotonija (istostrana leziji cerebeluma). Uredannalaz tetivnih reflekss. .
·8. Intencioni tremor (Probe "prst-nos", "peta-koljeno", "proba kocenjem''- naglo priblizavanje oba
kaziprsta na rastojanje od lO-tak cm.
9. Govor (skandiran), Hod (teturav sa razmaknutim nogama), Kompasni tnrl; Ocjenjlvanje tezine
predmeta (predmet izgleda laksi u saci ostecene strane).

'. : 1

J. -; ~•.
",".

.•. • c , ~.:

" '".
.- .....' ..•: :-

. ~. ','