11/6/2014

Yapı ve Deprem

YAPI VE DEPREM 1. Betonarme yapılar

Prof.Dr. Zekai Celep
• Taşıyıcı sistem

1. Betonarme yapılar • Çerçeveli sistemler (kiriş ve kolon sistemi)

2. Deprem etkisi
3. Deprem hasarları • P d li sistemler
Perdeli i t l (tünel
(tü l kalıp
k l sistemler)
i t l )
4. Deprem etkisi altında taşıyıcı sistem davranışı
• Çerçeve ve perdeli (kiriş, kolon ve perdeli sistemler)
5. Deprem etkisinde kentsel dönüşüm
6. Sonuç

1 2

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

Çerçeve sistemler: Kirişsiz döşemeler:

Kolon Başlık
plağı
Diş doğrultusunda düşük
İkincil kiriş Diş
yükseklikli ana kiriş Kolon Kirişsiz Kirişsiz
döşeme Kolon başlıklı
Bir doğrultuda yük Diş başlığı
aktaran döşeme döşeme
doğrultusunda Bir doğrultuda
Ana Ana kiriş ana kiriş dişli döşeme
Dişe dik
kiriş Kolon ana kiriş

Başlık
Kolon plağı
Diş
Konsol plak Ana kiriş Kirişsiz
döşeme başlıklı
İki doğrultuda Ana kiriş
yük aktaran İki doğrultuda Kolon döşeme
Ana
plak döşeme dişli döşeme
kiriş Kolon Ana kiriş

3 /48 4 /48

Zekai Celep 1
 11/6/2014

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

Perde ve çerçeveli sistemler:

Perdeli sistemler:

2. Deprem
p etkisi
Perde

• Yapı inşaatı sırasında düşey yükler altında

bulunur.
İki doğrultuda

•
yük aktaran
Ana
kiriş
Kolon Ana kiriş
plak döşeme
Deprem yatay ve düşey ivme meydana gelir..
Perde

• Depremde yatay yükler meydana gelir.

Perde

Perde

İki doğrultuda
yük aktaran
Perde plak döşeme
Kolon Ana kiriş

5 /48 6

Yapı ve Deprem
Yatay atımlı fay

Fay türleri
Deprem yönetmeliğinde değişiklikler:

1944 Zelzele Mıntıkaları Muvakkat Yapı Talimatnamesi

1949 Türkiye Yersarsıntısı Bölgeleri Yapı Yönetmeliği

1053 Yersarsıntısı Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında

Yönetmelik
Normal Ters atımlı
atımlı fay fay
1982 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik
1968 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik
1975 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik
1998 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik

2007 Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik8

Hareketten önce fay Sağ yatay atımlı fay Sol yatay atımlı fay

Zekai Celep 2
 11/6/2014

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

• Deprem bölgeleri haritası ve son depremler:

3. Deprem hasarları
Kocaeli 1999
Adana-Ceyhan 1998
Düzce 1999 Erzincan 1992
• Taşıyıcı sistem tasarımındaki hatalar
• Düzensiz binalar
• Yapı inşaatı sırasında düşey yükler altında bulunur.
• İnşaat safhasında yapılan hatalar
• Beton kalitesinin düşük olması
• Beton üretiminde yetersiz malzeme kullanımı
• Betonda vibratör kullanılmaması
M
• Betonda yerleştirmesinde yeterli özenin gösterilmesi
• Projenin uygulanmasında hatalar yapılması
Dinar 1995
9 / 58 10

Yapı ve Deprem Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

• Son üç depremde hasarlar:

E rz inc an 1992 A fyon‐Dinar 1995

HE AVY
21% HE AVY
33%
MINOR
MINOR 45%
50%

ME DIUM
29% ME DIUM
22%

Adana‐C eyhan 1998
H E AVY
13%

ME D IU M
26%
MIN OR
61%

11 / 58 12

Zekai Celep 3
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

Betonarme binalarda hasar:

13 14

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

Betonarme binalarda hasar: Betonarme binalarda hasar:

15 16

Zekai Celep 4
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

Betonarme binalarda hasar:

17 18

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

Betonarme binalarda hasar:

19 20

Zekai Celep 5
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

Betonarme binalarda hasar: Betonarme binalarda hasar:

21 22

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

Betonarme binalarda hasar: Betonarme binalarda hasar:

23 24

Zekai Celep 6
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

25 26

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

Kesme dayanımının aşılması (Erciş)

27 28

Zekai Celep 7
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

29 30

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

31 32

Zekai Celep 8
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

33 34

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

35 36

Zekai Celep 9
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

37 38

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

39 40

Zekai Celep 10
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

41 42

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

43 44

Zekai Celep 11
 11/6/2014

Etriyelerin eksik ve yanlış konulmuş olması Yapısal hasar: Göçme

(Emniyet Müdürlüğü Ek Hizmet (Çevik Kuvvet) Binası, Van Merkez) (Çetin Aysan İlköğretim Okulu Spor Binası, Alaköy)

45 46

Yapısal hasar: Göçme Yapısal hasar: Göçme

(Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası) (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası)

47 48

Zekai Celep 12
 11/6/2014

Yapısal hasar: Göçme – Uygun olmayan büyüklükte agregalar Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi
(Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası)

49 50

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

51 52

Zekai Celep 13
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

53 54

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

55 56

Zekai Celep 14
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

57 58

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

59 60

Zekai Celep 15
 11/6/2014

Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası)

Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası)

61 62

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

•Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

63 64

Zekai Celep 16
 11/6/2014

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası • Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

65 66

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası • Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

67 68

Zekai Celep 17
 11/6/2014

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası • Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

69 70

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası • Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

71 72

Zekai Celep 18
 11/6/2014

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası • Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

73 74

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası • Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

75 76

Zekai Celep 19
 11/6/2014

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası • Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

77 78

• Yapısal hasar: Göçme (Gedikbulak İlköğretim Okulu Binası

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

79 80

Zekai Celep 20
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

81 82

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

83 84

Zekai Celep 21
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

85 86

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

87 88

Zekai Celep 22
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

89 90

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

91 92

Zekai Celep 23
 11/6/2014

Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi Dabanlı Van 23.10.2011 Depremi

93 94

Yapı ve Deprem

α
4. Deprem etkisi altında taşıyıcı sistemin davranışı Betonarme
kesitte iç

sınırı
Miniimum hasar
Minimum Güvenlik Göçme

Deprem Yönetmeliği (2007) deki ilgili tanımlar: kuvvet-şekil hasar sınırı sınırı
sınırı (GV) (GÇ)
değiştirme (MN)
ilişkisi
• Kesitlerin, elemanların ve taşıyıcı sistemin gevrek ve sünek (Doğrusal
φ=α/l
Belirgin İleri α
hasar Göçme
davranışı, olmayan (kontrollü)

İç kuvvet
hasar bölgesi bölgesi
değişim): bölgesi
Minimum
• Sünek davranış = Elastik ötesi davranış, M hasar
bölgesi l
Göçme
• Tasarım Depremi; 50 yıllık bir süre içinde aşılma olasılığı %10
l
Şekil
değiştirme
olan
l deprem,
d α

sınırı
Güvenlik
α φ=α/l

Göçme
sınırı
• Tasarım Depremi’nde can güvenliğinin sağlanması amacı ile φ=α/ l M

kalıcı yapısal hasar oluşumunun sınırlanması, l M

• Hasar oluşumu (elastik ötesi davranış) kabul ediliyor. 95

l
l 96

Zekai Celep 24
 11/6/2014

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

Betonarme
Kesit hasar sınırları ve bölgeleri
taşıyıcı
Sistemde
• Minimum hasar sınır (MN)
Kesitte elastik ötesi davranışın başlangıcına karşı gelir.
yatay
kuvvet-yatay Hemen Can Göçme • Güvenlik sınır (GV)
kullanım güvenliği öncesi Kesitte dayanımın güvenli olarak sağlanabileceği durumda,
yerdeğiştirme (CG)
(HK) (GÖ) elastik ötesi davranışın üst sınırına karşı gelir.
İlişkisi
(Doğrusal
• Göçme sınır (GÇ)
Göçme Kesitin göçme öncesi davranışının üst sınırına karşı gelir.
olmayan Hemen kullanım
değişim): (HK) Minimum Güvenlik Göçme

Deprem
İç kuvvet hasar sınırı sınırı
Yerdeğiştirme
yükü
sınırı (GV) (GÇ)
(MN)
φ
İleri Göçme
Belirgin hasar bölgesi
hasar bölgesi
bölgesi
Minimum
hasar Şekil
bölgesi değiştirme M
Taşıyıcı Can güvenliği Göçme öncesi 97 98
(CG) 1
sistem (GÖ)

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

5. Deprem etkisinde kentsel dönüşüm

Bina performans düzeyleri

• Hemen kullanım performans düzeyi (HK), Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun
• Can güvenliği performans düzeyi (CG), (Kanun No. 6306 Kabul Tarihi: 16.05.2012 )
• Göçmenin önlenmesi performans düzeyi (GÖ)
(GÖ), Afet riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun
Uygulama Yönetmeliği
(Sayı No: 28374, Kabul Tarihi: 04.08.2012 )
Deprem Göçme Yatay
Can yerdeğiştirme Riskli bina:
yükü Hemen öncesi
güvenliği
kullanım (CG) (GÖ)
(HK) Yatay • Riskli alan içinde veya dışında olup ekonomik ömrünü
kuvvet tamamlamış ş olan veya
y yyıkılma veya
y ağır
ğ hasar görme
g riski taşıdığı
ş ğ
ilmî ve teknik verilere dayanılarak tespit edilen bina,

Riskli bina tanımındaki belirlenmesi kolay olmayan parametreler:

Yerdeğiştirme
Toplam taban
• Ekonomik ömrünü tamamlamış,
kesme kuvveti
99 • Yıkılma veya ağır hasar görme tehlikesi var. 100

Zekai Celep 25
 11/6/2014

Risk bina sınırının Kentsel dönüşümde riskli bina tanımı

sayısallaştırılması Risk sınırı
Taşıyıcı sistem F4 F4
(RS)
için riskin Kiriş ve
Hemen Can Göçme belirlenmesi: döşeme
F3 F3
kullanım güvenliği öncesi
(HK) (CG) (GÖ) • Sadece kritik
kat kolonları F2 F2
g
gözönüne Kolon
alınarak
Deprem yükü
belirlenmeli, F1 F1
Göçme

Yatay
• Sınırlı sayıda
yerdeğiştirme
malzeme (beton
ve donatı)
bilgisine ihtiyaç F4 F4
duyulmalı,
Kiriş ve
• İnceleme F3 F3 döşeme
dö
deprem
yönetmeliği
yönteminden F2 F2
daha basit Kolon
olmalı,
Risk sınırı, Can Güvenliği Can güvenliği F1 F1
ile Göçme Öncesi Göçme öncesi Rijit kat Rijit kat
(CG) 101 102
arasında olacak. (GÖ)

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

Riskli alan: Riskli bina tanımı

• Zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal • Yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıdığı ilmî ve teknik verilere
dayanılarak tespit edilen bina,
k b
kaybına yoll açma riski
i ki taşıyan,
t Bakanlık
B k l k veya İdare
İd tarafından
t f d
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak
Tekil riskli bina tanımı:
belirlenen ve Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu
tarafından kararlaştırılan alan
• Zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal
kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya İdare tarafından
Riskli Alan tanımındaki parametreler: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak
belirlenen ve bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu
tarafından kararlaştırılan alanda bina,
• Riskli bina bulunan alan,
• Yeterli ulaşım yolları bulunmayan alan, Riskli alanda riskli bina tanımı:
• Uygulama bütünlüğü bakımından riskli alana sokulan alan;
• Zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal
• Zeminde sıvalaşma, heleyan bulunan alan, kaybına yol açma riski
• ….
103 104

Zekai Celep 26
 11/6/2014

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

5. Sonuç
Riskli alanda riskli bina

• Çok sayıda binanın daha kısa zamanda incelenmesi gerekli, • Binalarımızın önemli bir kısmı modern yönetmeliklerde öngörülen
• Tarama ve puanlama yöntemi uygun, deprem güvenliğine sahip değildir.
• Mevcut zemin araştırmaları ile yetinilebilir, • Ancak eski binaların modern yyönetmeliklerde öngörülen
g deprem
p
güvenliğine sahip olması beklenemez.
• Tarama parametreleri:
• Bu tür binaların hepsinin çok düşük deprem güvenliğine sahip
• Beton kalitesi,
• Zemin kat kolonları, olduğunu ve hepsinin ağır hasar göreceğini yıkılacağını söylemek
• Bina kat adedi, uygun değildir.
• Kolonlarda etriye durumu,
• En önemli husus yeni yapılan binalarımızı yönetmelikler kurallarına
• Kolonlarda normal kat seviyesi,
• Ağır çıkmaların durumu, uygun projelendirilmesi ve inşa edilmesi ilk yapılacak husustur. Bu
• Donatıda korozyon durumu, suretle problemlerimizin artmaması sağlanacaktır.
• Bi
Binanın yaşı,
• Başta toplumsal önemli binaların (okul, hastane, yönetim binaları)
• Bulunduğu deprem bölgesi,
incelenmesi deprem güvenliğinin arttırılması önemlidir.
• Tarama parametrelerinin sonuçtaki ağırlığının deprem yönetmeliği • Okul gibi düzgün eksenlere sahip ve okul tatili gibi belirli bir zaman
kurallarına uygun tasarımı yapılan veya hasarlı veya depremde kullanılmayan binaların güçlendirilmesi nispeten kolaydır.
hasar görmemiş binalarla uyuşumu sağlanarak belirlenebilir.
• Ancak, konut binalarının eksenlerindeki düzensizlik ve sürekli
105 kullanımları sebebiyle güçlendirmeleri zordur. 106

Yapı ve Deprem Yapı ve Deprem

• Çok düşük deprem güvenliğine sahip binaların güçlendirilmesi,

yerine yenilenmesi de bir çözümdür.
• Mevcut bir binanın deprem güvenliğinin belirlenmesi pek çok
kabulü içerdiği için, sonucu beyaz/siyah şeklinde matematiksel bir
problem değildir. Bu sebepten inceleyenin tecrübesi önemlidir.
B
Benzer d
durum güçlendirme
ü l di iiçin
i geçerlidir.
lidi
• Yurdumuzda İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İSMEP, Milli Eğitim
Sabrınız ve dikkatiniz için
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gibi
teşekkürler
kuruluşlar bu konuda çalışmalar yapmaktadır.
• Problemin büyük olması sebebiyle, yapılanları yeterli görülmemesi
gereklidir. Ancak, yapılanların taktir edilmesinden sonra, yetersiz
olduğunun belirtilmesi yerinde olacaktır.
• K t l dönümün
Kentsel dö ü ü dar d bölge
böl için
i i başlatılması
b l tl ve kazanılan
k l
deneyimlerle, yöntem ve uygulamadaki eksikliklerin tespit edilip
tamamlanarak, uygulanmanın devam edilmesi yerinde olacaktır.

107 108

Zekai Celep 27