1.

GİRİŞ

Sıcaklık kontrollü depolama, gıda tedarik zincirinin giderek daha önemli bir yönü
haline gelmiştir. Yoğun şartlar altında muhafaza edilebilmeleri için daha fazla gıda
maddesi üretilmekte, depolanmakta ve perakende satış noktalarına sabit sıcaklık
koşullarında sunulmaktadır. Sabit sıcaklıkta tutulması gereken en belirgin ürünler ise
dondurulmuş gıdalardır. Soğuk hava depoları, sebze, tereyağı, et, kümes hayvanları ve
balık gibi başlıca mevsimlik ürünlerin büyük tonajını tutmanın bir yolunu sunar.

Besin maddeleri ihtiyacının istenilen zaman ve miktarda karşılanamamasının başlıca

nedenleri; soğuk hava imkanlarının sınırlı olması, muhafaza tekniğinin bilinmemesi,
soğuk saklamada çeşitli aksaklıklar, bozulabilir ürünlerde tüketim öncesi kayıplar ve
ürünlerin üretilmediği bölgelere gönderilememesidir. Bunlardan da anlaşılacağı gibi
soğutma ile tüketiciler ve üreticilerin karşılaştığı bu zararlar azaltılabilir. Çeşitli
muhafaza metodları uygulanarak ürünlerin kalite ve özelliklerinin korunması,
tüketiciye yılın her mevsimi kaliteli gıda maddeleri sunmanın yanında üreticilerin
ürünlerinin fiyat dalgalanmalarından etkilenmesini en aza indirgeyerek gelirlerinin
düşmesi önlenebilir. Ayrıca dış pazarlara ürün sağlama imkanlarının artırılması
sağlanmış olur.

1.1. HAMSİ BALIĞININ ÖZELLİKLERİ

Projemizde depolama için üzerinde yoğunlaştığımız ana ürün ise hamsi balığıdır.
Hamsi balığı Türkiye ve Karadeniz balıkçılığının yanı sıra Akdeniz havzasının en
önemli balığıdır. Ülkemizde denizlerden avlanılan balıkların %50’den fazlasını hamsi
oluşturmaktadır. Hamsi genellikle bütün tropik ve subtropik denizlerde yaşayıp,
denizlerin kıyı kesimlerinde sürüler oluşturur.

Bu tür balıklar suda bulunan mikroorganizmalar ile taşıma ve işleme sırasında

bulaşabilecek birçok mikroorganizmayı içerir. Balık etleri yüksek besin değerine sahip
olmakla beraber, özellikle bu mikroorganizmaların neden olduğu mikrobiyal
bozulmaya karşı çok duyarlıdır. Bunun yanı sıra balıklardaki bozulma enzimatik,
kimyasal ve fizyolojik nedenlerin oluşturduğu bir seri komplike değişikliklerin
sonucunda şekillenmektedir. Kırmızı etlerde olduğu gibi balık ve diğer su ürünlerinde
de otolitik, oksidatif ve bakteriyel aktivite sonucu çeşitli bozulmalar meydana
gelmektedir. Bu nedenle balığı soğukta korumak, buzda paketlemek ve dondurmak

1
gibi metotlar ile balığın yüksek kaliteli muhafaza süresi uzatılabilmektedir. Dondurma
ile mikroorganizmaların gelişimi tamamen önlenmekte, biyokimyasal olaylar ve enzim
aktivitesi yavaş bir hızla devam etmektedir. Buna bağlı olarak tazeliğini uzun süre
koruyabilen ve daha kaliteli olan su ürünlerinin elde edilmesi mümkün olmaktadır.
Projemizde de soğuk hava deposu koşullarında -5℃ sıcaklıkta %90-95 nisbi nemde 5
ile 15 gün muhafaza edilecek şekilde buzlanarak depolanan hamsi balığının raf
ömrünün istenilen değerde ve tazelikte tutulması amaçlanmıştır.

2
2. PROBLEMİN TANIMI

2.1 BALIĞIN DEPOLANMASI

2.1.2 Kasa Tipi

Şekil 2.1 : 10 kg.’lık “EPS” delikli kasa

Şekil 2.2 : “EPS” balık kasası

3
 Şekil 2.3 : 6 kg.’lık “EPS” deliksiz kasa-1

Şekil 2.4 : 6 kg.’lık “EPS” deliksiz kasa-2

Bloksan şirketinin internet sitesi üzerinden kasa tipleri gözden geçirilmiştir. Balık
kasaları gerektiğinde bir insanın taşıyabileceği ihtimalini göz önünde bulundurarak
ve yeterli depolama ağırlığını elde etmek için şekil 3.1 de görüldüğü gibi 10 kg’lık
SBK-14 kodlu delikli kasa tipi seçilmiştir. Bu şekilde kasa seçildiğinde 10 000 adet
kasa gerekmektedir.

2.1.2 Palet Tipi

Şekil 2.5 : Pallet converter Type 66

Şekil 2.6 : Pallet converter Type 65

4
 Şekil 2.7 : Pallet converter Type 75

Şekil 2.7 : Pallet converter Type 68

10 000 adet kasanın yerleştirilmesi ve forkliftin çalışması için uygunluk göz önünde
bulundurularak şekil 3.2 de bulunan ve Variofit şirketinin internet sitesinde yer alan
Pallet converter Type 65 isimli palet tipi seçilmiştir.

Şekil 2.8 : Palet özellik tablosu

Pallet converter Type 65 isimli palet tipinin pa-080.007 kodlu şekil 3.3 de boyut ve
kapasitesi gösterilen türü seçilmiştir. 10 000 adet kasa için Pallet converter Type 65
pa-080.007 kullanılacak olursa 656 adet palet gerekmektedir.

5
2.2. BALIĞIN TAŞINMASI

Balıklar küçük hacim ve ağırlıklarda insan gücü kullanılarak taşınabilir. İnsanın

taşıyamayacağı büyüklük ve ağırlıklarda ise iş makineleri devreye girer. En yaygın
kullanılan iş makinesi forkliftir.

Şekil 2.9 : Forklift

Kasa seçimi yapılırken insanların taşıyabileceği büyüklük ve ağırlık kapasiteleri göz

önüne alınarak 10 kg hamsi kapasitesine sahip kasalar tercih edilmiştir. Daha büyük
hacim ve ağırlıkların tek seferde taşınmasını kolaylaştırmak için yukarıda gösterilen
paletin kullanılması tercih edilmiştir.

Soğuk hava deposunun tabanında yer alan döşemeden dolayı zeminden yüksekte yer
alması depoya iş makinesinin giriş ve çıkışlarda zorluk yaşamaması için depo girişine
rampa konulmuştur.

2.3. KULLANILAN STANDARTLAR

Projemizde standart olarak TS 4855 i kullanılmıştır. Bu standart gıda maddesi

muhafazasında kullanılan her tür tip ve boyuttaki soğuk depoların soğutma tesisatı
proje esaslarını kapsamaktadır. Projemizde bu standarttan faydalandığımız bölümler
ise şu şekildedir: Metrekareye başına depolanabilecek balık kapasitesi, depo
yüksekliği, koridor açıklığı ve depo hacmi. TS 4855 standartlarının yanı sıra kaynak
olarak Uygulamalı Soğutma Tekniğinden faydalanılmıştır.

6
TS 825, duvarda yoğuşma kontrolü için kullanılmıştır.

3. ÇÖZÜMLEME TARİFİ

3.1 Depolanacak Balık Kapasitesi

Proje dahilinde soğuk hava deposunda yüz ton hamsi balık depolanacaktır. Depoya
günlük olarak on ton civarında balık girişi olacaktır. Bu sebeple on ton kapasiteli ön
soğutma odası gerekli görülmüştür.

3.2 Depolama Koşulları

3.2.1 Kullanılan Kasa Tipi

Soğuk hava deposunda gerektiğinde çalışan işçilerin taşıyabilmesi açısında 10 kg’lık

altı delikli kasa tipi (Şekil 3.1) seçilmesi uygun görülmüştür.

Şekil 3.1 : Kullanılan Kasa Tipi ve Boyutları

3.2.2 Kullanılan Palet Tipi

Toplam zemin alanını küçük seçebilmek adına üst üste istif edilebilmeye uygun palet
seçilmiştir.

7
8
TS 4855 standardında çeşitli su ürünleri için belirtilmiş (Tablo 7.1) azami 750
kg/ ’ın altında olacak şekilde bir depo tasarlayabilmek amacıyla üst üste 3 palet
istif düzeni tercih edilmiştir. Bu düzen çerçevesinde metrekare başına 600 kg balık
istiflenmiştir.

Çizelge 3.1 : Tavan yüksekliği 3 m olan depolarda 1 m alana istif edilebilecek gıda
maddesi miktarı, TS

4855, sayfa 32

3.2.3 Saklama Koşulları

Hamsi Balığının muhafaza sıcaklığı ve nem koşulları Tablo 7.2 kullanılarak 0 °C ve

%95 bağıl nem seçilmiştir.

9
 Çizelge 3.2 : Gıda Maddeleri için Uzun Süreli Soğuk Oda Muhafazası Verileri,
Uygulamalı Soğutma Tekniği, sayfa 318

3.3 Palet Dizilişi

Tasarladığımız soğuk hava deposunda tek çeşit gıda maddesi bulunduğundan

paletlere ayrı ayrı erişim yerine kısıtlı palete erişim düzeni tercih edilerek alandan
tasarruf edilmesi amaçlanmıştır. Bu veriler doğrultusunda Resim 8.1 referans
alınarak soğuk hava deposu tasarlanmış ve iki boyutlu teknik resmi(Şekil 8.2)
aşağıda gösterilmiştir.

10
 Şekil 3.2 : Soğuk Hava Deposu Teknik Resmi

3.4 Soğuk Hava Deposu Boyutları

3.4.1 Koridor Yüksekliği

Bu değer, paletler, buharlaştırıcılar göz önünde bulundurularak ve TS 4855’e uygun

olarak 6 m seçilmiştir.

11
 Şekil 3.3 : Uygun Tavan Yükseklikleri

3.4.2 Koridor Açıklığı

TS 4855 referans alınarak 6m seçilmiştir.

Şekil 3.3 : Uygun koridor genişlikleri

3.4.3 Depo Hacmi

Boyutlar bu şekilde belirlendiğinde 1396,5 hacme sahip bir depo oluşmuştur.

3.5. Duvar-Tavan-Döşeme Tasarımı

3.5.1 Tavan

Tavan (çatı) özellikleri belirlenirken ödevde belirtilen hususlar dikkate alınarak 15

cm betonarme üzerine 2 cm Kaneviçe asfalt yalıtımı kullanılmıştır. Tavan için

12
standartlarda belirtilen yalıtım özelliklerine ulaşılması için tavan tasarımına 11 cm
styropor ve 3 cm sıva eklenmiştir.

3.5.2 İç-Dış Duvar

İç ve dış duvar özellikleri belirlenirken ödevde belirtilen 23 cm tuğla ve 3 cm taraklı

sıva kullanılmıştır. Bunlara ek olarak 10 cm Styropor kullanılarak standartlarda
belirtilen yalıtım özelliklerine ulaşılmıştır.

3.5.3 Döşeme

13
Soğuk hava deposu ile toprak arasında oluşan ısı geçişini azaltmak için standartlar
çerçevesinde şekilde gösterildiği gibi bir zemin tasarımı yapılmıştır. Toprağın üstüne
sırasıyla 6 cm blokaj, buhar kesici, 40 cm grebeton, 8 cm strafor, 10 cm harç ve 3 cm
karo mozaik döşenmiştir.

3.6 Kapı Seçimi

Soğuk hava depolarında kapılar, forklift ve el arabalarının kolaylıkla geçebilmesine

olanak sağlayacak genişliğe ve yüksekliğe sahip olmalıdır. Ancak, kapılar açık
konumda iken iç ve dış havadaki yoğunluk farkından dolayı içeriye sıcak hava girişi,
ciddi miktarda istenmeyen ısı yükleri, sıcaklık dalgalanması, zeminde buzlanma, don
engellemesi gibi bazı istenmeyen durumlar ortaya çıkmaktadır. Bu problemleri
minimize edecek bazı ölçütler vardır. Tasarımcılar tarafından kullanılan formüllere
göre kapı yüksekliği ısı girişinde oldukça etkilidir. Bu sebepten dolayı kapı
yüksekliği olabildiğince düşük tutulmalı, gerekli olandan daha yüksek olmamalıdır.
Hızlı hareket eden dikey veya yatay kayar kapılar açık kalma süresini, dolayısı ile ısı
girişini minimize etmektedir.

Projemizde kullanacağımız kapılar forklift giriş-çıkışı için uzaktan kontrol edilebilen

kayar kapılar olacaktır. 2 dış, 3 iç olmak üzere toplamda 5 tane kapı kullanılacaktır.
İç kapılar 130*250, dış kapılar 180*250 boyutlarında seçilmiştir. Bunun sebebi ise
kapılar açıldığında içeri giren havayı azaltmak amacıyla yüksekliğin olabildiğince
düşük tutulmasıdır. Dış kapıların daha yüksek olmasının sebebi ise dış kapılara
yanaşacak olan kamyonlara yükleme yapabilmek için gerekli olan rampa payının da
eklenmiş olmasıdır.

3.7 Soğutma Yükünün Hesabı

Soğutma yükünün hesabının amacı soğutma sistemi elemanlarını (kompresör,

yoğuşturucu, buharlaştırıcı, termostatik genleşme valfi, soğutucu akışkan boruları ve

diğer soğutma aksamı) doğru ve ekonomik bir şekilde seçebilmektedir. Soğutma

elemanlarının doğru seçimi ile sistemin verimli, bekleneni verecek tarzda ve
aksamadan senelerce çalışması sağlanmış olabilecektir.

Soğutma yükünü meydana getiren ısı kazançlarını dört grupta toplamak mümkündür:

14
I) Soğutulan hacmi çevreleyen duvar, döşeme ve tavandan geçen ısı, iletim ve
taşınım ısısı

İletim ve taşınım ısısının hesaplanabilmesi için aşağıdaki verilerin önceden

saptanmasına gerek vardır :

1) Yalıtım kalınlığı ve cinsi

2) Yapı konstrüksüyonu

3) Soğutulacak hacmin fiziksel ölçüleri

4) Soğutulacak hacmin ve dışındaki hacimlerin sıcaklıkları ile güneş ışınlarının etkisi

Yalıtım kalınlığı ısı geçirgenlik katsayısının düşürülmesi açısından önemlidir, yalıtım

kalınlığının gerekli olandan fazla seçme ilk yatırım maliyetlerinin artmasına ve
faydalı alan miktarının azalmasına yol açmaktadır. Bu sebeple bir optimum kalınlık
seçebilmek amacıyla tabla 14.1’den yararlanılmıştır. Bu tablodan, maliyet göz
önünde bulundurularak 100 mm styropor kullanılması kararlaştırılmıştır.

Çizelge 3.3: Uygulamalı Soğutma Tekniği, Bölüm VII, sayfa 314

Bu yalıtım malzemesinin iç duvar ve dış duvarlarda kullanılmasıyla

�ç = , �/ . ve �� = , �/ . olarak bulunmuştur. Tavan,
döşeme ve kapılar için de gerekli yalıtım malzemeleri (bölüm 12) seçildiğinde

15
 = , �/ . , ö� = , �/ . ve � � = , �/ .
olarak hesaplanmıştır.

Yapıyı çevreleyen elemanlarının yüzey sıcaklıkları hava sıcaklıklarıyla aynı alınması

kabulü yapılmıştır. Bu sıcaklıkların belirlemesinde Trabzon ilinin son 87 yıllık
ortalama sıcaklık verileri (Şekil14.1) kullanılarak ve güneş ışınlarının yönlere bağlı
etkisi (Tablo 14.2) göz önünde bulundurularak hesaplanmıştır.

Şekil 3.4, Sıcaklık Verileri

Çizelge 3.4, Güneş Işınları Etkisinin Sıcaklık Farkı Eşdeğerleri

Elimizdeki ısı geçirme katsayıları, alanlar ve sıcaklık ile = ∆ ∗ ∑�= � ∗ ��

formülü ile toplam iletim ve taşınım ısısı hesaplanmıştır.

II) Soğutulan hacme dışarının daha yüksek ısı tutumundaki havasının girmesiyle

meydana gelen ısı yükü,

Soğuk oda kapısının her defa açılıp kapatılışında bir miktar harici sıcak hava soğuk
odaya girerek ek bir soğutma yükü oluşturur. Harici havada daha fazla olan su buharı
da bu soğutma yükünün bir parçasını oluşturur. Bu ısı yükünün hesaplanmasında,

16
 = ğ��� � ∗ �∗ �� ℎ � � − �ç � �
∗ � ğ

Formülü esas alınmıştır. Burada hava değişimi sayısı deneylere bağlı olarak elde edilen
ve oda hacmine bağlı olan Tablo 14.3’ten alınmıştır.

Çizelge 3.5: S. Oda Kapı Açılmalarından Meydana Gelen Hava Değişimi (*)

III) Soğutulan hacme konulan malların ısısı

Soğuk odaya, muhafaza edilmek üzere konulan değişik türden malların meydana
getirdiği ısı zaman zaman soğutma yükünün en önemli veren büyük bölümünü teşkil
edebilmektedir. Bu ısı kazancının hesaplanması için soğutulan balık miktarı, ürünün
sıcaklığı ile indirilmesi gereken sıcaklık arasındaki fark, balığın özgül ısısı, ve
soğutma süresi bilinmelidir.
Soğutma süresi tayini aşağıdaki koşullara bağlıdır,
a) Malın cinsine, yetiştirildiği bölgeye, sıcaklığına
b) Malın şekline (Paketleme tarzı, kütle büyüklüğü, raf durumu, istifleme şekli),
c) Soğutucunun verdiği soğuk havanın hızı, sıcaklığı ve soğuk odaya dağılım şekline

17
d) Soğutma uygulamasının şekline (Daldırarak, sürekli soğutma uygulayarak,
salamura içinde tutmak suretiyle, vs)

Bunlar düşünüldüğünde soğutma süresi 24 saat olarak seçilmiştir.

Balığın özgül ısısı belirlenmesinde Tablo 14.4 kullanılmıştır.

Çizelge 3.6 : Soğuk depo işçisinin yaydığı ısı, TS 4855, Çizelge 7

Aydınlatma konusunda yaklaşık 20 başına 100 Watt’lık cihaz seçilmiştir ve bu

aydınlatma günde 10 saat çalıştığı varsayılarak hesaplanmıştır.

18
3.8. DUVAR YOĞUŞMA HESABI

3.8.1 Giriş

Bir yapı elemanının iki yüzü arasında, sıcaklıkların ve bağıl nemin farklı olması
dolayısıyla farklı kısmi buhar basınçları meydana gelir. Bu basınç farkı nedeniyle
havadaki buhar molekülleri ısı akımı ile aynı yönde hareket ederek yapı elemanı
gözeneklerinden geçer ve duvarın diğer tarafına geçmeye çalışır. Su buharı bu geçişi
sırasında yapı elemanı içerisinde, doyma sıcaklığında veya daha düşük sıcaklıkta bir
yüzeyle temas ederse, bir kısmı yoğuşarak su hâline geçer ve yapı elemanı içerisinde
veya yüzeyinde birikerek yapıya zarar verir.

Yapı elemanı yüzeyindeki yoğuşma kendisini siyah lekeler, küf, mantar vb.
organizma oluşumu ile göstererek, ortam şartlarını olumsuz etkiler ve yapı
malzemesinde hasarların oluşmasına neden olur. Yapı elemanları arasında meydana
gelen yoğuşma ise; özellikle yapıların taşıyıcı kısımlarındaki donatıların paslanarak
işlev ve dayanımlarının zamanla azalması neticesinde yapı ömrü ve deprem
dayanımının olumsuz yönde etkilenmesine neden olmaktadır. Ayrıca yoğuşma; yapı
elemanlarının çürümesi, bütünlüklerinin bozulması ve ısı kayıplarının artmasına da
neden olur.

Yukarıda bahsedilen olumsuz durumların engellenmesi için TS 825 standardında tarif

edilen hesap metotları kullanılacaktır.

3.8.2 Hesap Metodu

19
Soğuk hava deposunun iç ortam sıcaklığı 0 C’dir. Bu durumda iç yüzey sıcaklıkları
TS 825’te belirtilen 17 C değerindeki küf oluşum sıcaklığının çok altında
olacağından duvarda yoğuşma oluşması halinde küflenme de meydana gelecektir.
Dolayısıyla duvar, tavan ve döşeme tasarımı yılın hiçbir döneminde yoğuşmaya izin
vermeyecek şekilde tasarlanmalıdır.

3.8.3 İç ve dış ortam şartları

Trabzon ili için aylara göre dış ortam şartları(TS 825) ve soğuk hava deposunun
iç ortam şartları (TS 4855)aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Dış orta İç orta İç orta

Dış orta ağıl sı aklığı ağıl e i
sı aklığı C nemi (%) (C) (%)
Ocak 2,9 69
Şu at 4,4 68
Mart 7,3 72

Nisan 12,8 76
Mayıs 18 78
Haziran 22,5 76 0 95
Temmuz 24,9 76
Ağustos 24,3 76
Eylül 19,9 75
Ekim 14,1 75
Kası 8,5 71
Aralık 3,8 68

Çizelge 3.7 : Trabzon ili hava koşulları ve soğuk hava deposu koşulları
3.8.4 Yapı bileşenlerinin termofiziksel özellikleri
Duvar, tavan ve yer yapı bileşenlerinin termofiziksel özellikleri aşağıdaki
çizelgelerde gösterilmiştir. Su buharı difüzyon direnci katsayısı (µ), difüzyon dengi
hava tabakası kalınlığı ve malzemelerin ısıl iletkenlik hesap değerleri TS 825 Ek
E’deki tablodan elde edilmiştir.

20
3.8.4.1 Duvar

1 2 3 4 5 6 7 8
Su uharı Di füzyon Di füzyon Isıl Yüzeys el ıs ıl Yüzeys el ıs ıl
dengi ha va dengi ha va
Tabaka difüzyon iletkenlik i l etkenl i k i l etkenl i k di renci ,
ta a ka s ı ta a ka s ı di renci , a l ze e i ıs ıl
No. Tabaka kalı lığı direnci ka l ı l ığı ka l ı l ığı hesap ma l zemeni n di renci
d katsayısı (kümül a ti f) değeri ıs ıl di re i (kümül a ti f)
µ R
- - m - m M W/(m.K) . /� . /�
Dış yüzeyi yüzeysel ısıl
1
iletkenlik direnci - 0,04 0,04
2 sıva 0,03 20 0,6 0,6 1,467 0,020449898 0,060449898
3 strafor yalıtı 0,1 50 5 5,6 0,04 2,5 2,560449898
4 tuğla 0,23 10 2,3 7,9 1,04 0,221153846 2,781603744
5 düzelt e sıvası 0,03 20 0,6 8,5 1,467 0,020449898 2,802053642
İç yüzeyi yüzeysel ısıl
6 - - - - -
iletkenlik direnci 0,25 3,052053642
= 8,5 U= 0,327648239

Çizelge 3.8 : Duvarın termofiziksel özellikler

3.8.4.2. Tavan

1 2 3 4 5 6 7 8
Su uharı Di füzyon Di füzyon Isıl Yüzeys el ıs ıl Yüzeys el ıs ıl
dengi ha va dengi ha va
Tabaka difüzyon iletkenlik i l etkenl i k i l etkenl i k di renci ,
ta a ka s ı ta a ka s ı di renci , a l ze e i ıs ıl
No. Tabaka kalı lığı direnci ka l ı l ığı ka l ı l ığı hesap ma l zemeni n di renci
d katsayısı (kümül a tif) değeri ıs ıl di re i (kümül a tif)
µ R
- - m - m M W/(m.K) . /� . /�
Dış yüzeyi yüzeysel ısıl
1
iletkenlik direnci - 0,04 0,04
2 ka eviçe yalıtı 0,02 800 16 16 1,467 0,013633265 0,053633265
3 strafor yalıtı 0,03 100 3 19 0,04 0,75 0,803633265
4 15 cm betonarme 0,15 105 15,75 34,75 1,04 0,144230769 0,947864034
5 8 strafor yalıtı 0,08 100 8 42,75 0,04 2 2,947864034
6 sıva 0,03 20 0,6 43,35 1,467 0,020449898 2,968313932
İç yüzeyi yüzeysel ısıl
7 - - - - -
iletkenlik direnci 0,25 3,197864034
= 43,35 U= 0,31270873

Çizelge 3.9 : Tavanın termofiziksel özellikleri

21
3.8.4.3 Yer(Döşeme)

1 2 3 4 5 6 7 8
Su uharı Di füzyon Di füzyon Isıl Yüzeys el ıs ıl Yüzeys el ıs ıl
dengi ha va dengi ha va
Tabaka difüzyon iletkenlik i l etkenl i k i l etkenl i k di renci ,
ta a ka s ı ta a ka s ı di renci , a l ze e i ıs ıl
No. Tabaka kalı lığı direnci ka l ı l ığı ka l ı l ığı hesap ma l zemeni n di renci
d katsayısı (kümül a ti f) değeri ıs ıl di re i (kümül a ti f)
µ R
- - m - m M W/(m.K) . /� . /�
Dış yüzeyi yüzeysel ısıl
1
iletkenlik direnci - 0,04 0,04
2 3 cm Karo Mozaik 0,03 250 7,5 7,5 3,5 0,008571429 0,048571429
3 10 cm harç 0,1 25 2,5 10 1,6 0,0625 0,111071429
4 strafor yalıtı 0,02 50 1 11 0,04 0,5 0,611071429
5 40 cm grebeton 0,4 100 40 51 1,65 0,242424242 0,853495671
6 6 strafor yalıtı 0,06 50 3 54 0,04 1,5 2,353495671
7 6 cm blokaj 0,06 3 0,18 54,18 0,7 0,085714286 2,439209957
İç yüzeyi yüzeysel ısıl
8 - - - - -
iletkenlik direnci 0,25 2,689209957
= 54,18 U= 0,371856425

Çizelge 3.10 : Döşemenin termofiziksel özellikleri

3.8.5 Yoğuşma kontrolü

Aylara göre yapı malzemesi üzerinde sıcaklık dağılımları ve ısı akısı; bu
sıcaklıklara göre TS 825’teki sıcaklık ile doyma basıncı arasındaki ilişkiyi veren
ps=exp(17,269*θ/(237.3+θ)) formülü kullanılarak farklı katmanlardaki doyma
basınçları ve basınç dağılımları elde edilmiş ve aşağıdaki tablolarda
gösterilmiştir. Basınç dağılımlarının doyma basınçlarıyla olan karşılaştırması da
farklı aylar için duvar, tavan ve döşeme için ayrı ayrı grafiklerle ifade edilmiştir.

3.8.5.1 Duvar
Ocak
Temmuz
Bası ç
Sı aklık
dağılı ı
dağılı ı
(Pa)
°C
Dış Orta 2,9 752,0266
Dış Yüzey 2,859184 749,8492
. Ara Yüzey 2,838318 748,7382
. Ara Yüzey 0,287345 623,3848
. Ara Yüzey 0,061682 613,2459
İç yüzey 0,040816 612,3157
İç orta 0 610,5

22
 Çizelge 3.11 : Duvar katmanlarında Ocak ayı için sıcaklık ve su buharı
kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması
Şubat

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 4,4 836,0177
Dış Yüzey 4,338073 832,393
. Ara Yüzey 4,306413 830,5452
. Ara Yüzey 0,435972 630,1432
. Ara Yüzey 0,093587 614,6704
İç yüzey 0,061927 613,2568
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.12 : Duvar katmanlarında şubat ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Mart

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 7,3 1022,152
Dış Yüzey 7,197257 1014,981
. Ara Yüzey 7,14473 1011,332
. Ara Yüzey 0,723318 643,3933
. Ara Yüzey 0,15527 617,4328
İç yüzey 0,102743 615,0797
İç orta 0 610,5

23
Çizelge 3.13 : Duvar katmanlarında mart ayı için sıcaklık ve su buharı kısmi
basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Nisan
Temmuz

Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 12,8 1477,486
Dış Yüzey 12,61985 1460,138
. Ara Yüzey 12,52775 1451,339
. Ara Yüzey 1,268283 669,2008
. Ara Yüzey 0,272253 622,7021
İç yüzey 0,180151 618,5503
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.14 : Duvar katmanlarında nisan ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

24
 Mayıs
Temmuz

Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 18 2062,83
Dış Yüzey 17,74666 2030,201
. Ara Yüzey 17,61714 2013,695
. Ara Yüzey 1,783523 694,4375
. Ara Yüzey 0,382856 627,7205
İç yüzey 0,253338 621,8474
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.15 : Duvar katmanlarında mayıs ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

25
 Haziran
Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 22,5 2724,013
Dış Yüzey 22,18333 2672,078
. Ara Yüzey 22,02143 2645,862
. Ara Yüzey 2,229403 716,9516
. Ara Yüzey 0,47857 632,0921
İç yüzey 0,316672 624,7132
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.16 : Duvar katmanlarında haziran ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Temmuz
Temmuz
Bası ç
Sı aklık
dağılı ı
dağılı ı
(Pa)
°C
Dış Orta 24,9 3147,112
Dış Yüzey 24,54955 3081,967
. Ara Yüzey 24,37038 3049,118
. Ara Yüzey 2,467207 729,2207
. Ara Yüzey 0,529618 634,4346
İç yüzey 0,350451 626,2465
İç orta 0 610,5

26
 Çizelge 3.17 : Duvar katmanlarında temmuz ayı için sıcaklık ve su buharı
kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Ağustos

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 24,3 3036,297
Dış Yüzey 23,95799 2974,668
. Ara Yüzey 23,78314 2943,583
. Ara Yüzey 2,407756 726,1362
. Ara Yüzey 0,516856 633,8483
İç yüzey 0,342006 625,8628
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.18 : Duvar katmanlarında ağustos ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

27
 Eylül
Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 19,9 2322,525
Dış Yüzey 19,61992 2282,533
. Ara Yüzey 19,47673 2262,321
. Ara Yüzey 1,971784 703,8661
. Ara Yüzey 0,423269 629,563
İç yüzey 0,280079 623,056
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.19 : Duvar katmanlarında eylül ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Ekim
Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 14,1 1608,128
Dış Yüzey 13,90155 1587,552
. Ara Yüzey 13,8001 1577,123
. Ara Yüzey 1,397093 675,4328
. Ara Yüzey 0,299904 623,9534
İç yüzey 0,198448 619,3731
İç orta 0 610,5

28
 Çizelge 3.20 : Duvar katmanlarında ekim ayı için sıcaklık ve su buharı
kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Kasım

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 8,5 1109,269
Dış Yüzey 8,380368 1100,301
. Ara Yüzey 8,319207 1095,74
. Ara Yüzey 0,842219 648,9478
. Ara Yüzey 0,180793 618,5791
İç yüzey 0,119632 615,8355
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.21 : Duvar katmanlarında kasım ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

29
 Aralık
Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 3,8 801,4773
Dış Yüzey 3,746518 798,4605
. Ara Yüzey 3,719175 796,922
. Ara Yüzey 0,376521 627,4321
. Ara Yüzey 0,080825 614,1002
İç yüzey 0,053482 612,8802
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.22 : Duvar katmanlarında aralık ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

30
15.5.2. Tavan

Ocak

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 2,9 752,0266
Dış Yüzey 2,86144 749,9694
. Ara Yüzey 2,848298 749,2694
. Ara Yüzey 2,125301 711,6382
. Ara Yüzey 1,986264 704,596
. Ara Yüzey 0,058273 613,0938
İç yüzey 0,03856 612,2153
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.23 : Tavan katmanlarında Ocak ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Şubat
Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 4,4 836,0177
Dış Yüzey 4,341495 832,593
. Ara Yüzey 4,321555 831,4285
. Ara Yüzey 3,224595 769,5418
. Ara Yüzey 3,013641 758,1182
. Ara Yüzey 0,088415 614,4393
İç yüzey 0,058505 613,1041
İç orta 0 610,5

31
 Çizelge 3.24 : Tavan katmanlarında şubat ayı için sıcaklık ve su buharı
kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Mart

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 7,3 1022,152
Dış Yüzey 7,202936 1015,376
. Ara Yüzey 7,169853 1013,076
. Ara Yüzey 5,349897 893,3887
. Ara Yüzey 4,999905 871,8588
. Ara Yüzey 0,146688 617,0479
İç yüzey 0,097064 614,8258
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.25 : Tavan katmanlarında mart ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

32
Nisan

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 12,8 1477,486
Dış Yüzey 12,6298 1461,093
. Ara Yüzey 12,5718 1455,542
. Ara Yüzey 9,380641 1177,295
. Ara Yüzey 8,766957 1129,516
. Ara Yüzey 0,257207 622,0221
İç yüzey 0,170195 618,1029
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.26 : Tavan katmanlarında nisan ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Mayıs
Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 18 2062,83
Dış Yüzey 17,76066 2031,993
. Ara Yüzey 17,67909 2021,575
. Ara Yüzey 13,19153 1515,814
. Ara Yüzey 12,32853 1432,464
. Ara Yüzey 0,361697 626,7577
İç yüzey 0,239337 621,2155
İç orta 0 610,5

33
 Çizelge 3.27 : Tavan katmanlarında mayıs ayı için sıcaklık ve su buharı
kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Haziran
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 22,5 2724,013
Dış Yüzey 22,20083 2674,925
. Ara Yüzey 22,09886 2658,372
. Ara Yüzey 16,48941 1874,868
. Ara Yüzey 15,41067 1749,993
. Ara Yüzey 0,452121 630,8814
İç yüzey 0,299171 623,9202
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.28 : Tavan katmanlarında haziran ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

34
Temmuz

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 24,9 3147,112
Dış Yüzey 24,56892 3085,536
. Ara Yüzey 24,45607 3064,79
. Ara Yüzey 18,24828 2095,252
. Ara Yüzey 17,05447 1943,343
. Ara Yüzey 0,500348 633,0905
İç yüzey 0,331082 625,3669
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.29 : Tavan katmanlarında temmuz ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Ağustos
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 24,3 3036,297
Dış Yüzey 23,9769 2978,045
. Ara Yüzey 23,86677 2958,415
. Ara Yüzey 17,80856 2038,131
. Ara Yüzey 16,64352 1893,331
. Ara Yüzey 0,488291 632,5376
İç yüzey 0,323105 625,0049
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.30 : Tavan katmanlarında ağustos ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

35
Eylül

Temmuz

Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 19,9 2322,525
Dış Yüzey 19,6354 2284,727
. Ara Yüzey 19,54522 2271,968
. Ara Yüzey 14,58397 1659,291
. Ara Yüzey 13,62988 1559,759
. Ara Yüzey 0,399876 628,4959
İç yüzey 0,2646 622,3562
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.31 : Tavan katmanlarında eylül ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Ekim

Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 14,1 1608,128
Dış Yüzey 13,91252 1588,683
. Ara Yüzey 13,84862 1582,104
. Ara Yüzey 10,33336 1254,996
. Ara Yüzey 9,657351 1199,414
. Ara Yüzey 0,283329 623,2031
İç yüzey 0,18748 618,8798
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.32 : Tavan katmanlarında ekim ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

36
 Kasım

Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 8,5 1109,269
Dış Yüzey 8,38698 1100,795
. Ara Yüzey 8,348459 1097,919
. Ara Yüzey 6,229332 949,5696
. Ara Yüzey 5,821807 923,1601
. Ara Yüzey 0,170801 618,1302
İç yüzey 0,11302 615,5395
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.33 : Tavan katmanlarında kasım ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Aralık Temmuz
Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 3,8 801,4773
Dış Yüzey 3,749473 798,6269
. Ara Yüzey 3,732252 797,6575
. Ara Yüzey 2,784878 745,8996
. Ara Yüzey 2,60269 736,2934
. Ara Yüzey 0,076358 613,9008
İç yüzey 0,050527 612,7484
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.34 : Tavan katmanlarında aralık ayı için sıcaklık ve su buharı

kısmi basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

37
15.5.3. Döşeme

Sı aklık Bası ç
dağılı ı dağılı ı
°C (Pa)
Dış Orta 20 2336,951
Dış Yüzey 19,70605 2294,766
. Ara Yüzey 19,64306 2285,814
. Ara Yüzey 19,41341 2253,433
. Ara Yüzey 19,19072 2222,417
. Ara Yüzey 0,81886 647,8532
İç yüzey 0,29395 623,6837
İç orta 0 610,5

Çizelge 3.35 : Döşeme katmanlarında sıcaklık ve su buharı kısmi

basıncı ile doyma basıncı dağılımı karşılaştırılması

Sonuç

Yılın herhangi bir ayında duvarda, tavanda veya döşemede yoğuşma olmaması
için malzeme kalınlıkları değiştirilmiş ve ekstra malzeme eklenmiştir. Bu
durumda duvarda yoğuşma olmamaktadır.

38
3.9 Nem Kontrolü Hesabı

Soğuk hava depolarında saklanan ürünlerin belirli bir nem oranında tutulması
gerekmektedir. Hamsi için odanın tutulması gereken nem oranı %95 tir. Bu nem
ihtiyacını doğal yollardan karşılamak olanaksızdır. Evaporatörler ise nem ihtiyacının
aksine çalışır ve nem kaybına yol açar. Bu yüzden soğuk hava deposu tasarlanırken
bağıl nem önceden hesaplanmalı ve olası nem kayıplarının bir nemlendirme cihazıyla
karşılanması sağlanmalıdır.

3.9.1 Evaporasyon nedeniyle oluşan nem kaybı

Evaporasyon sırasındaki sıcaklık düşümü sırasında ısı değiştiricisinin yüzeyinde

ortaya çıkan nem kaybı dikkate alınmalıdır. Bu nem kaybı havanın evaporatöre 0
derecede girip -8 derecede evaporatörü terk ederken sıcaklık düşümü nedeniyle
bıraktığı nemdir. Bu yüzden evaporatörde dolaşan hava debisi bilinmelidir.

3.9.1.1 Soğuk oda

Soğuk hava deposunda 2 adet evaporatör kullanılacak olup bunlardan herbiri 4911
m^3/h hava debisine sahiptir. Toplam hava debisi 9822 m^3 / saattir.

Şekil 3.5 : Psikometrik diyagram

39
Soğuk oda %95 bağıl nem ve 0 derecede özgül nem miktarı = 3,6 gr / kg kuru hava
Evaporatör içinden geçen havanın %95 bağıl nem ve -8 derecede özgül nem miktarı
= 1,8 gr / kg kuru hava
Evaporasyon nedeniyle oluşan su kütlesi kaybı = (Hava Debisi / Özgül Hacim ) x
Özgül Nem Farkı = (9822/(1/1,29))*(3,6-1,8) = 22806,684 gr / saat = 22,8 kg / saat

3.9.1.2 Ön soğutma odası

Ön soğutma odasında 1 adet evaporatör kullanılacak olup bu evaporatördeki hava
debisi 2455 m^3 / saattir.

Şekil 3.6 : Psikometrik diyagram

Ön soğutma odası % 95 bağıl nem ve 2 °C özgül nem miktarı = 4,1 gr / kg kuru hava
Evaporatör içinden geçen havanın %95 bağıl nem ve -8 derecede özgül nem miktarı
= 1,8 gr / kg kuru hava
Evaporasyon nedeniyle oluşan su kütlesi kaybı = (Hava Debisi / Özgül Hacim ) x
Özgül Nem Farkı = (2455/(1/1,29))*(4,1-1,8) = 7283 gr / saat = 7,283 kg / saat
Yapılan hesaplamalara göre soğuk odaya ve ön soğutma odasına nemlendirici
konulması gerekmektedir. Nemlendirici seçimi aşağıdaki gibi yapılmıştır.

40
3.9.2 İnfiltrasyon ve sızıntılar ile oluşan nem kaybı
Soğuk hava depolarında kapıların açılmasından veya sızıntılardan dolayı da nem
kaybı oluşur. Bu nem kaybı evaporasyonla oluşan nem kaybının yanında düşük
değerler alır. Bu nedenle oluşan nem kayıpları hesaplanırken tablolar dikkate
alınmıştır.
3.9.2.1 Soğuk oda
Soğuk odanın hacmi (11*14,2*6) 937 m^3 dür. Odanın bağıl nem ihtiyacı %95 tir.
Oda iç sıcaklığı 0 C dir. Evapororasyon sıcaklığı -8 C dir. Depo dışı sıcaklığı 30 C ,
bağıl nem % 50 alınmıştır.

Çizelge 3.36 : İnfiltrasyon

Soğuk oda için hava değişimi interpolasyon ile 2.6 bulunmuştur. Oda kapısı açılma
sıklığı ortalama olarak alınmıştır.
Soğuk depoya giren dış hava miktarı = Oda hacmi * hava değişimi = 937 * 2,6 =
2436,2 m^3/gün.

41
 Şekil 3.6 : Psikometrik diyagram

Odaya giren havanın özgül nemi =13,2 gr / kg kuru hava

Evaporatör çıkış havası özgül nemi = 3,6 gr / kg kuru hava
İnfiltrasyon nedeni ile oluşan su kaybı = ( Dış hava debisi / Özgül hacim)*(Özgül
nem farkı)
İnfiltrasyon nedeni ile oluşan su kaybı = (2436,2/0,878)*(13,2-3,6) = 23500 gr / gün
= 23,5 kg / gün
İnfiltrasyon nedeni ile oluşan su kaybı oda kapısından ortalama 10 saat giriş çıkış
olduğu düşünülürse; 2,35 kg /saat olarak hesaplanır.
3.9.2.2 Ön soğutma odası
Ön soğutma odasının hacmi (6,8*6,4*6) 261 m^3 dür. Odanın bağıl nem ihtiyacı
%95 tir. Oda iç sıcaklığı 2 C dir. Evapororasyon sıcaklığı -8 C dir. Depo dışı
sıcaklığı 30 C , bağıl nem % 50 alınmıştır.

42
 Çizelge 3.37 : İnfiltrasyon
Ön soğutma odası için hava değişimi interpolasyon ile 5,22 bulunmuştur. Oda kapısı
açılma sıklığı ortalama olarak alınmıştır.
Ön soğutma odasına giren dış hava miktarı = Oda hacmi * hava değişimi = 261 *
5,22 = 1362,6 m^3/gün.

43
 Şekil 3.7 : Psikometik diyagram

Odaya giren havanın özgül nemi =13,2 gr / kg kuru hava

Evaporatör çıkış havası özgül nemi = 4,1 gr / kg kuru hava

İnfiltrasyon nedeni ile oluşan su kaybı = ( Dış hava debisi / Özgül hacim)*(Özgül
nem farkı)
İnfiltrasyon nedeni ile oluşan su kaybı = (1362,6/0,878)*(13,2-4,1) = 14122 gr / gün
= 14,122 kg / gün
İnfiltrasyon nedeni ile oluşan su kaybı oda kapısından ortalama 10 saat giriş çıkış
olduğu düşünülürse; 1,4122 kg /saat olarak hesaplanır.

44
3.9.3 Nemlendirici Seçimi
Soğuk hava deposunda toplam nem kaybı 25,15 kg / saat olarak hesaplanmıştır. Ön
soğutma odasında toplam nem kaybı 8,7 kg / saat olarak hesaplanmıştır. Bu değerlere
göre aşağıdaki cihaz seçimleri yapılmıştır.

Şekil 3.8 : Nemlendirici

Çizelge 3.38 : Nemlendirici teknik özellikleri

Nemlendiriciler Havak şirketinin nemlendirici kataloğundan alınan yukarıdaki
tablodan hesaplanan değerlere göre seçilmiştir. Soğuk oda için AIRWIN N-KBD42
model nemlendirici, ön soğutma odası için AIRWIN N-KBD18 model nemlendirici
seçilmiştir.

45
3.10 Soğutucu Akışkan Seçimi

Bir soğutma çevriminde ısı'nın bir ortamdan alınıp başka bir ortama nakledilmesinde

ara madde olarak yararlanılan soğutucu akışkanlar ısı alış verişini genellikle sıvı

halden buhar haline (Buharlaştırıcı devresinde) ve buhar halden sıvı haline

(Yoğuşturucu devresi) dönüşerek sağlarlar.

Soğutucu akışkanlar, bir soğutma sisteminin verimli ve emniyetli çalışabilmesi

için bazı kimyasal ve fiziksel özelliklere sahip olmaları gerekir.

Genel kaide olarak bir soğutucu akışkanda aranması gereken özellikler şunlardır :

1) Daha az bir enerji (güç) sarfı ile daha çok soğutma elde edilebilmelidir.

2) Soğutucu akışkanın buharlaşma ısı'sı yüksek olmalıdır. (Daha az soğutkan akışı

için)

3) Buharlaştırıcıda basınç mümkün olduğu kadar yüksek olmalıdır.

4) Yoğuşma (Yoğuşturucu) basıncı düşük olmalıdır.

5) Viskotesi düşük ve yüzey gerilimi (kılcallığı) az olmalıdır. (Bu özellik, yüksek ısı

geçişini sağlayan, damlalaşarak yoğuşmayı zorlaştırmaktadır ve Yoğuşturucuda bu

istenmez)

6) Emniyetli ve güvenilir olmalı, nakli, depolanması, sisteme sevki kolay olmalıdır.

7) Yağlama yağları ile ve soğutma devresindeki elemanlar ile zararlı sonuç

verebilecek

reaksiyonlara girmemelidir ve yağlama yağında çözülebilmelidir.

8) Soğutma devresinde bulunmaması gereken rutubet (su) ile bulunması halinde bile

çok zararlı reaksiyonlar meydana getirmemelidir.

46
9) Sistemden kaçması halinde, bilhassa yiyecek maddeleri üzerinde zararlı etki
yapmamalıdır.

Sistemden kaçması halinde kolay farkedilmeli ve saptanabilmelidir.

10) Sistemden kaçarak havaya karışması halinde civardaki insanlara, çevreye ve

diğer

canlılara zarar vermemelidir. Sistemden, gerektiğinde geri toplanıp

kullanılabilmelidir.

11) Havaya karıştığında yanıcı ve patlayıcı bir ortam oluşturmamalıdır.

12) Çalışma şartlarındaki basınç ve sıcaklıkların en uç sınırlarında dahi ayrışıp

çözülmemeli,

stabil olmalı ve bütün özelliklerini muhafaza etmelidir.

13) Elektriksel özellikleri, bilhassa hermetik ve yarı-hermetik tip kompresörler için

uygun olmalıdır.

14) Temini kolay ve fiyatı düşük olmalıdır.

Herhangi bir soğutucu akışkanda bütün bu gereksinimleri karşılaması beklenemez.

Bu sebeple, kendi sistemimize uygun soğutucu akışkanın belirlenebilmesi için sistem
parametrelerine uygunluğu belirlenmelidir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

-Depolanan ürün,

-Depolama Sıcaklığı(Düşük, Orta, Yüksek),

15) Kritik noktası ve kaynama sıcaklığı, kullanılacağı soğutma sistemine uygun

olmalı,

-Soğutma Kapasitesi,

-Sistem Verimliliği,

-Ucuzluk,

-Temin Edilebilirlik,

47
 -Kullanım Ömrü,

-Çevresel Etkiler,

Bütün bu kriterler göz önünde bulundurulduğunda, literatür araştırmaları sonrasında

birkaç adet akışkan ile sınırlandırılmıştır. Bu soğutucu akışkanlar R-404A, R-407A,
R-407C, R-407F ve R-448A‘dir. Akışkan seçimini bu soğutucu akışkanlar üzerinde
derinleştirerek devam ettirildikten sonra, bir tablo oluşturulmuştur. (Çizelge 3.)

R- R-
R-407A R-407C R-407F
404A 448A(N40)
Kay a a Sı aklığı °C -46.2 -45.3 -43.5 -46.06 -45.9
Kritik Sı aklılığı °C 72.1 82.3 86.74 82.66 83.7
Termodinamik Özellikler

Kritik Bası ı (bar abs) 37.3 45.2 46.2 47.55 46.6

Akışka yoğu luğu C (kg/m^3) 1044 1145.1 1134 1092.3
Akışka yoğu luğu -25 C) (kg/m^3) 65.3 49.74 1325
Doy uş Buhar Yoğu luğu
(kg/m^3) 1.197 1.115 4.6 4.465
(@ 1atm)
Buhar ası ı C (bar abs) 12.42 10.93 11.74 13.11 1107.1
Viskozite sıvı/gaz μPa.s /12.4 151/12.5 160/12.3 143.99/13.20 138.1/12.5

Çevre ODP - 0 0 0 0 0
Etkileri GWP - 3922 2107 1174 1824 1387
ASHRAE safety standart - A1 A1 A1 A1 A1
Güve lik

Ya ı ılık - - - - - -
Zehirlilik - - - - - -
Yüksek Oda Sı aklığı .. °C - - + - -
Orta Oda Sı aklığı ..- °C + + + + +
Uygulama

Düşük Oda Sı aklığı -25..-

+ + - + +
°C
Yeni Tesislere Uygunluk + + + + +
İyiliş iş Tesislere Uygu luk + + + + +

Çizelge 3.39 : Soğutucu Akışkanların Genel Karşılaştırılması

48
 R-404A R-407A R-407C R-407F R-448A(N40)
Fiyat € € € €

Çizelge 3.40 :Soğutucu Akışkanların Fiyat Karşılaştırması,

www.eurorefrigerant.com

Bu tabloya ek olarak sistem verimliliği, soğutma kapasitesi, tedarik kolaylığı,

kullanım yaygınlığı, ve fiyat düşünüldüğünde R-404A soğutucu akışkanının
seçilmesi uygun görülmüştür.

49
3.10 CİHAZ SEÇİMLERİ
Oluşturduğumuz ısı kazancı hesap tablosuna göre soğutma cihazlarının seçiminde
esas alınacak saatteki toplam ısı yükü 22.2 kW değerindedir. Depomuzda, gelen
balıkların ön soğutma işlemine alındığı ve ardından depolanmaya gönderilmek
üzere iki ayrı odamız mevcuttur.

3.10.1 Kompresör Seçimi

Yoğuşma sıcaklığı Tyoğ = +40 ℃ , buharlaşma sıcaklığı Tbuh = -10 ℃ , q = 22.2

kW soğutma kapasitesime ve R404A soğutucu akışkanına göre, ilgili kompresör
firma kataloglarından incelenip seçilmiştir. Soğuk hava deposu için bir adet
kompresör kullanılması uygun görülmüştür.

Aşağıdaki kompresör Danfoss firmasının kataloglarından araştıralarak seçilmiştir.

Modeli VTZ171-G olan hermetik pistonlu kompresör

Şekil 3.9

Kompresörün genel karakteristiği;

Soğutma kapasitesi ( kW ) 22.2

COP soğutma 2.15
COP ısıtma 3.08
Akım ( A ) 13.09
Gerilim aralığı ( V ) 380 - 400
Akışkan debisi ( kg/h ) 710.4

Çizelge 3.41

Cihazın çalışma şekli standarttır. Maliyeti ise 340 €'dur.

50
3.10.2 Buharlaştırıcı Seçimi

Buharlaştırıcı seçimi yaparken soğuk hava deposundaki ön soğutma ve depolama

odalarına gerekli olan ısı yüklerini ayrı ayrı belirledik. Ön soğutma odasına 5.3
kW, depolama odasına ise 16.9 kW 'lık yük karşılık gelmektedir.

Ön soğutma odası için;

q = 5.3 kW soğutma kapasitesine, Tbuh = -10 ℃ buharlaşma sıcaklığına ve R404A

soğutucu akışkanına göre, buharlaştırıcı kataloglarından seçilir.

Aşağıdaki buharlaştırıcı thermoway firmasının katologlarından araştıralarak

seçilmiştir.

Şekil 3.10

Kapasite bilgileri;

Çizelge 3.42

51
Cihazın hava atım mesafesi 10 m'dir. Ön soğutma odasının ölçülerine göre bir tane
buharlaştırıcı yerleştirmek odanın istenen sıcaklıkta tutulmasına yetecektir.
Cihazın maliyeti ise 268 €'dur.

Depolama odası için;

q = 16.906 kW soğutma kapasitesine, Tbuh = -10 ℃ buharlaşma sıcaklığına ve

R404A soğutucu akışkanına göre, buharlaştırıc katolaglarından seçilir.

Depolama odasında 2 adet buharlaştırıcı cihaz seçilmesine karar verilmiştir.

Çünkü buharlaştırıcıların hava atım mesafesi 12 m olup, deponun istenilen
sıcaklığa 1 adet buharlaştırıcı ile erişilmesi imkansızdır.

Aşağıdaki görsel thermoway firmasına ait buharlaştırıcı cihazıdır.

Şekil 3.11

Kapasite bilgileri;

Çizelge 3.43

52
Depolama odası için bir tane buharlaştırıcı da seçebilirdik ama bu fazladan yük ve
maliyete sebep verecekti. Yükü ikiye bölerek hem yükten hem de maliyet
açısından tasarruf etmiş olduk.

Tek cihazın maliyeti 447 €'dur. Toplam da 894 €'ya denk gelmektedir. Tek cihaz
seçimi yapsaydık bu maliyet 1200 €'ya çıkacaktı.

3.10.3 Yoğuşturucu Seçimi

Tyoğ = +40 ℃ yoğuşma sıcaklığı, buharlaşma sıcaklığı Tbuh = -10 ℃ , Td = 26.6

℃ dış sıcaklığa, sistemin deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 20 m ve R404A
soğutucu akışkanına göre, hermetik kompresör için;

f1 = 1.32, f2 = 15/(40-26.6) = 1.12, f3 = 1.0, f4 = 1.0 ve

f5 = 1.0, f6 = 1.0 faktörleri kullanılmıştır. Bunlar da hesaba katılarak kompresör

için gerekli olan yeni yük elde edilmiştir.

Ön soğutma odası için;

qny = q • f1 • f2 • f3 • f5 / (f4 • f6) = 5316 • 1.32 • 1.12 = 7.86 kW değerindeki yük

ile ilgili firma kataloglarından hava soğutmalı yoğuşturucu seçilir.

Şekil 3.12

53
Kapasite bilgileri;

Tablo 1.4

Cihazın maliyeti 379 €'dur.

Depolama odası için;

qny = q • f1 • f2 • f3 • f5 / (f4 • f6) = 16906 • 1.32 • 1.12 = 25 kW yük ile ilgili firma
kataloglarından hava soğutmalı yoğuşturucu seçilir.

Yükü ikiye bölerek buharlaştırıcı için yaptığımız yük ve maliyet tasarrufu

yoğuşturucu içinde yapılır. Böylece depolama odası için iki adet yoğuşturucu
kullanılır.

12.5 kW' lık yüke göre kataloglardan araştırma yapılarak cihaz seçilmiştir.

Şekil 3.13

54
Kapasite bilgileri;

Çizelge 3.44

Cihazın maliyeti 317 €'dur. Toplamda ise 634 €'luk harcamaya tekabül etmektedir.

55
3.12 Boru Çapı Tayini

Boru çapı hesapları da TMMOB Soğut a Tesisatı kita ı daki Ek Ta lo 6. ile Ek Ta lo .

ve TMMOB Soğut a Tek iği kita ı daki Ta lo VIH- 6 kulla ıla aktır.

3.12.1 Basma Hattı Sı ak gaz orusu

Soğut a Kapasitesi , kW değerindedir. =- C uharlaş a ve � ğ= +40C
yoğuş a sı aklıkları içi ;

Ek Ta lo 6. te , kW ısı yükü ve = - C içi tah i i olarak 8 çap elirle irse

enterpolasyon ile tablo kapasitesi 25,68 kW bulunur.

Düz oru uzu luğu: 9m

● 3x90 dirsek
● Tee ya geçiş
● Tee düz geçiş
● A i ge işle e
Ayrı a Ta lo VIH- 6 da topla eşdeğer uzu luk + . + . + . + = 8. olarak
bulunur.

ç ç � ,8
� = � . .
�

. .8
� = . . . . . 8
= 0.28K

Bas a hatları içi ö erile K altı dadır. 8 seçilir.

3.12.2 Sıvı Borusu

= . K soğut a kapasitesi içi Ek Ta lo 6. te tah i i olarak 8 seçilirse ta lo

kapasite= 26.6 kW ve � = . olur.

● Depo çıkış valfi dirsek tipi

● Filtre iyi ir ko strüksüyo içi sıfır
● Gözetle e a ı
● 1xSelenoid valf
● 3x90 dirsek
● Tee düz geçiş
● Tee ya geçiş

56
Tablo VIH- 6 da topla eşdeğer uzu luk
2.8x1+0x1+0.43x1+6.7x1+0.6x3+0.43x2+1.3x2+22=37.19 m olarak bulunur.

Gerçek sı aklık düşü ü:

. .8
� = . . . . .
= 0.54K

Ka ul edile ası ç düşü ü:

0.54.(37.19)(0.876)=17.59 kPa

Yükseklik ası ç düşü ü = . *=56.5

Topla ası ç kay ı= 6. + . = . kPa

C da doy a ası ı= 8 . kPa

Sıvı hattı girişi deki ası ç= 8 . kPa

Topla sıvı oru kayıpları= . kPa

Kısıl a va ası daki et ası ç= 8 . kPa

88 . kPa daki doy a sı aklığı = 8. C

Bası ç kayıpları ı karşıla ak içi gerekli aşırı soğutma 40-38.2=1.8K

*Sıvı hattı ı yükselişi içi ası ç kay ı yaklaşık . kPa ASHRAE

Refrigeration 1.3)

3.12.3 Emme hattı

Soğut a Kapasitesi , kW değeri dedir. =- C uharlaş a ve � ğ= +40C

yoğuş a sı aklıkları içi ;

Ek Tablo 6. te , kW ısı yükü ve = - C içi tah i i olarak çap elirle irse

enterpolasyon ile tablo kapasitesi 35.56 kW bulunur.

Düz oru uzu luğu:

● 4x90 dirsek
● Tee ya geçiş
● Tee düz geçiş
● Ko presör e iş valfi

57
Ayrı a Ta lo VIH-26 da topla eşdeğer uzu luk . + . + + . + = .6 olarak
bulunur.

ç ç � ,8
� = � . .
�

. .8
� = . . . . .
= 0.95K

Bas a hatları içi ö erile K altı dadır. seçilir

58
3.13 Soğutma Tesisat Şeması

Soğutma tesisatı, sistemde dolaşan soğutucu akışkana, soğutma koşullarına, sistem

büyüklüğüne bağlı olarak belirlenen sistem ekipmanlarının tümünü içeren şemadır.

Sistemde bulunan cihazlar:

-Yarı Hermetik Vidalı Kompresör

-Yoğuşturucu

-Buharlaştırıcı

-Kısılma Vanası

-Sıvı Deposu

-Gaz Filtresi

-Selenoid Valf (1 tane 2 yollu, 1 tane 4 yollu)

-Gözetleme Camı

-Akümülatör

-Tek Yollu Vana (2 tane)

Sistemimizde kompresör, yoğuşturucu ve buharlaştırıcı seçim kriterleri ve özellikleri

bölüm…’de belirtilmiştir.

Tesisatta bulanan diğer yardımcı cihazlarının seçim sebepleri ve özellikleri şu

şekildedir:

Gaz Filtresi

Üretim ya da montaj esnasında soğutma çevrimine giren nem, toz gibi pislikleri
tutmaya yarar.

Kılcal borunun veya termostatik genleşme vanasının çıkışındaki düşük sıcaklık

bölümünde, sisteme kaçan nem, donma eğilimi gösterir ve soğutucu akışkanın

59
düzenli akışını engelleyerek hidrolize veya elektrik arızasına neden olur. Toz ise
kılcal borunun ve termostatik genleşme vanalarının tıkanmasına neden olur.

Bu sebeple sıvı tankı ile kısılma vanası arasında gaz filtresi kullanımı uygun
görülmüştür.

Selenoid Valf

Soğutma devresini tam açmak veya kapamak için kullanılan vanadır. Elektrik
bobinine enerji verilerek veya verilen enerji kesilerek kontrol edilir. Tesisatta sıvı
hattında bir adet iki yollu selenoid valf ve sıcak defrost hattı için 1 adet 4 yollu vana
kullanılmıştır.

Gözetleme Camı

Bir soğutucu devresinde akış ile ilgili hızlı ve güvenli bilgi elde etmekiçin kullanılır.
Sıvı fazdaki akışkanın durumu ve nem içeriğini gösterir.Nem Göstergeleri bu
sistemin bir parçasıdır.Nem miktarı arttıkça renkdeğişimi gözlenir.

( Yeşil,dry= kuru - Sarı,wet = nemli )

Sıvı hattında kullanılmıştır.

Akümülatör

Tesisatta oluşabilecek basınç farklılıklarını gidermek amacıyla bir adet akümülatör

kullanılmıştır. Bu cihaz emme hattında konumlandırılmıştır.

Tek Yönlü Vana

Tesisatta akışın ters yöne akmasına engel olurlar. Sistemimizde gerek sıcak defrost
hattının bulunması gerek yükseklik farklılıkları sebebiyle 2 adet tek yönlü vana
kullanılmıştır.

60
Şekil 3. : Soğutma Çalışma Tesisat Şeması

61
Şekil 3. : Soğutma Çalışma Tesisat Şeması

62
4. MALİYET ANALİZİ

Soğuk hava deposunda kullanılan ana ve yardımcı cihazların maliyetleri

performans/fiyat kriteri göz önünde bulundurularak optimize edilmeye çalışılmış ve
aşağıdaki tablo oluşturulmuştur.

Cihazlar Adet Fiyat

Ko presör 1 € €
Buharlaştırı ı ö soğut a odası 1 68 € 68 €
Yoğuşturu u ö soğut a odası 1 € €
Buharlaştırı ı soğuk oda 2 € 8 €
Yoğuşturu u soğuk oda 2 € 6 €
Nemlendirici €
Selenoid vana (2 yollu) 1 13 € €
Selenoid vana (4 yollu) 1 € €
Kısıl a va ası 1 6€ 6€
Tek yö lü va a 2 € €
Sıvı deposu 1 € €
Gözetle e a ı 1 € €
Akü ülatör 1 € €
, €

63
64