Wojskowa Akademia Techniczna

Wydział Inżynierii Lądowej i Geodezji

Budownictwo niestacjonarne

WPROWADZENIE DO METROLOGII
Ćwiczenie 1: Pomiary suwmiarką i śrubą mikrometryczną

Katarzyna Krawczonek
Klaudia Perec
Jakub Moskal
Damian Prusik

Warszawa, 2020
 Spis treści

1. Opis ćwiczenia
2. Wyniki pomiarów
a. mufa
b. nypel
c. blaszka
d. żeton
e. nakrętka duża
f. nakrętka mała
g. podkładka mała
h. śruba
i. podkładka duża
j. śruba
3. Wnioski (wnioski z wyników
4. Rysunki
a. mufa
b. nypel
c. blaszka
d. żeton
e. nakrętka duża
f. nakrętka mała
g. podkładka mała
h. śruba
i. podkładka duża
j. śruba
 1. Opis ćwiczenia
Dnia 21 listopada 2020 r. na terenie Wojskowej Akademii Technicznej, czteroosobowy
zespół przystąpił do pomiarów za pomocą trzech narzędzi pomiarowych.
Do dyspozycji były:

 suwmiarka elektroniczna 150 mm jakie wpisać dane????

 mikrometr MMZb-C 0-25 mm
 suwmiarka
Celem ćwiczenia było zaznajomienie studentów z przyrządami pomiarowymi oraz
przedstawienie i praktyczne wykorzystanie zagadnień z zakresu dokładności odczytu, cyfr
znaczących oraz niepewności i błędów pomiarów.
Pomiary wykonano na dziesięciu elementach. Do ich opisu wykorzystano suwmiarkę i
mikrometr. Jeden z wybranych wielkości zmierzono kolejno dziesięć razy przez różne osoby
z zespołu.

Rys. 1. Schemat suwmiarki: 1 - prowadnica, 2 – suwak z noniuszem, 3 - szczęki do pomiaru wymiarów zewnętrznych, 4 -
szczęki do pomiaru wymiarów wewnętrznych, 5 - wysuwka głębokościomierza, 6 - dźwignia zacisku

Suwmiarka, jako jeden z podstawowych przyrządów pomiarowych, służy do mierzenia

wymiarów zewnętrznych, wewnętrznych i mieszanych.
Przebieg pomiaru sprowadza się do:

 sprawdzenia wskazania zerowego suwmiarki

 zwolnienia zacisku i objęcia szczękami mierzonego elementu
 dociśnięcie szczęk do danego przedmiotu i odczytanie wymiaru
Rys. 2. Schemat mikrometru: 1 - wrzeciono, 2 - kabłąk, 3 - kowadełko, 4 - podziałka wzdłużna, 5 - bęben z podziałką
obwodową, 6 - sprzęgło, 7 – zacisk.

Mikrometr natomiast jest przyrządem pomiarowym służącym do określenia wymiarów

zewnętrznych.
Przebieg pomiaru sprowadza się do:

 określeniu wartości na podziałce wzdłużnej

 odczytaniu części milimetra na podziałce umieszczonej na bębnie

Wyniki opracowano na podstawie zmierzonych wielkości, następnie odliczono średnią,

niepewność typu A oraz niepewność typu B. Wyniki przedstawiono w tabeli, wykonano
schematyczne rysunki oraz przedstawiono wnioski.
 2. Wyniki pomiarów
Niepewność pomiarów bezpośrednich wyznaczamy dwoma metodami:
statystyczna (typ A), określana na podstawie pomiarów wykonywanych wielokrotnie oraz
szacowana (typ B), określana na postawie przyrządu pomiarowego.

Niepewność typu A, równa odchyleniu standardowemu średniej odliczana jest ze wzoru:

√
u A ( x )=
n(n−1) √
∑ni=1 (x i−x 2 )
=
( x 1−x )2+(x 2−x)2 +…+(x 3−x)2
n(n−1)
, gdzie

x i – wynik i-tego pomiaru

x−¿ średnia wszystkich pomiarów

n−¿ liczba pomiarów

Niepewność typu B, wykorzystywana jest, gdy wykonany jest jeden pomiar, bądź wyniki nie
wykazują rozrzutu. Określona została na podstawie wzoru:

√
2 2
∆ x ∆ x
u B ( x )= p + e +… , gdzie
3 3

∆ x - połowa szerokości przedziału, w jakim może znajdować się zmierzona wartość

∆ p x - odpowiada źródłom niepewności dla niepewności wzorcowania
∆ e x - odpowiada źródłom niepewności dla niepewności eksperymentatora itd.

∆px
u B ( x )=
√3

2.a. Wyniki pomiarów – mufa

Tab. 1. Tabela pomiarowa nr 1 – pomiar suwmiarką

odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 32,50
2 32,20
3 32,30
4 32,30
5 32,20
32,28 0,03
6 32,20
7 32,40
8 32,20
9 32,30
10 32,20

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.a.

2.b. Wyniki pomiarów – nypel

Tab. 2. Tabela pomiarowa nr 2 – pomiar mikrometrem

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 24,39
2 24,38
3 24,37
4 24,38
5 24,39
24,36 0,02
6 24,38
7 24,20
8 24,31
9 24,38
10 24,43

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.b.

2.c. Wyniki pomiarów – blaszka

Tab. 3. Tabela pomiarowa nr 3 – pomiar mikrometrem

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 16,08
2 16,03
3 16,04
4 16,03
5 16,04
16,04 0,005
6 16,04
7 16,04
8 16,06
9 16,03
10 16,05

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.c.

2.d. Wyniki pomiarów – żeton

Tab. 4. Tabela pomiarowa nr 4 – pomiar mikrometrem

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 3,45
2 3,43
3 3,41
4 3,27
5 3,30
3,38 0,02
6 3,39
7 3,44
8 3,43
9 3,42
10 3,27

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.d.

2.e. Wyniki pomiarów – nakrętka duża

Tab. 5. Tabela pomiarowa nr 5 – pomiar suwmiarką

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 7,90
2 7,80
3 7,90
4 7,70
5 7,80
7,83 0,03
6 7,90
7 8,00
8 7,70
9 7,80
10 7,80

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.e.

2.f. Wyniki pomiarów – nakrętka mała

Tab. 6. Tabela pomiarowa nr 6 – pomiar mikrometrem

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 10,37
2 10,38
3 10,37
4 10,36
5 10,39
10,37 0,003
6 10,36
7 10,38
8 10,38
9 10,37
10 10,37
dać 0 czy tak zostawić???

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.f.

2.g. Wyniki pomiarów – podkładka mała

Tab. 7. Tabela pomiarowa nr 7 – pomiar mikrometrem

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 2,43
2 2,41
3 2,42
4 2,41
5 2,42
2,42 0,004
6 2,43
7 2,43
8 2,42
9 2,39
10 2,42

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.g.

2.h. Wyniki pomiarów – śruba

Tab. 8. Tabela pomiarowa nr 8 – pomiar suwmiarką

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 32,40
2 32,50
3 32,50
4 32,40
5 32,50
32,43 0,02
6 32,40
7 32,30
8 32,40
9 32,50
10 32,40

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.h.

2.i. Wyniki pomiarów – podkładka duża

Tab. 9. Tabela pomiarowa nr 9 – pomiar suwmiarką

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 27,90
2 27,60
3 27,70
4 27,70
5 27,90
27,78 0,04
6 28,00
7 27,60
8 27,70
9 27,90
10 27,80

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.i.

2.j. Wyniki pomiarów – śruba długa

Tab. 10. Tabela pomiarowa nr 10 – pomiar suwmiarką

 odchylenie
seria 1-10 pomiar x średnia
standardowe
[mm] [mm] [mm]
1 9,90
2 9,90
3 10,00
4 9,90
5 9,90
9,96 0,03
6 10,00
7 10,10
8 10,10
9 9,90
10 9,90

Niepewność typu B
∆px
u B ( x )= =¿
√3

Pozostałe wymiary przedstawiono na rysunku 4.j.

3. Wnioski
Zrealizowane ćwiczenie daje pogląd na dokładność pomiarów, czyli stopnień
zgodności wyników z wartością prawdziwą. Każdy wynik obarczony jest niepewnością, zatem
pomiar pozwala na znalezienie wartości przybliżonych. Niepewności te wynikają z
ograniczenia dokładności przyrządów pomiarowych, niedoskonałości zmysłów obserwatora
(także jego doświadczenia zawodowego, posiadanej wiedzy i umiejętności) oraz wpływu
innych czynników, zakłócających pomiar, będące zakłóceniami o charakterze losowym,
których wpływu na wynik nie można przewidzieć.
Różnicę pomiędzy wielkością rzeczywistą, a mierzoną nazywamy błędem pomiaru.
Wyróżnić możemy błędy: systematyczne, przypadkowe oraz nadmierne. Błąd systematyczny
wynika z niedoskonałości przyrządów oraz metod pomiarowych, należy go uwzględniać
wprowadzając korektę do wyniku. Błąd przypadkowy w powtarzalnych pomiarach zmienia się
w sposób nieprzewidywalny, wynikając z przypadkowych czynników. Błędami nadmiernymi
nazywamy powstałe na skutek nieuwagi obserwatora lub nagłej zmiany warunków pomiarów
pomyłki. Nie należy ich uwzględniać w analizie serii, a uznać za nieprawidłowy i usunąć.

+wnioski z wyników