17.11.2010.

Hronologija
Pomoćna matematička nauka o računanju vremena. Utvrđuje načine izračunavanja datuma kroz
istoriju. Ona prevodi stare datume na moderne. Cilj utvrditi mesto i vreme nastanka dokumenta.
Otac hronologije Žozef Žispis – professor filozofije i istorije na Bolonji – napisao knjigu “O
određivanju vremena” 1583.g. Nastao kao podrška reformi kalendara Grgura XIII.

Izračunavanje:
1) DANA – počelo tek u 12.v. Rimljane dan nije interesovao ali su noć delili na 4 dela. Srednji vek je
delio dan prema molitvama. Nisu imali sat. Podela dana – 3 vrste kroz istoriju:
1. Prirodni dan
2. Veštački dan
3. Građanski dan
Ova podela omogućena izumom časpvnika (tek u 14.v.). Dan se deli na sate:
1. Od izlaska do zalaska sunca – problem jer se vreme menja u zavisnosti
od godišnjeg doba, i od oblasti u kojoj se nalazi – 12h dana i 12h noći.
Nije se menjala dužina sati – 60min
2. U severnoj Italiji i Francuskoj dan bio podeljen na 24h od izlaska do
izlaska sunca (npr. 21h od kad se sunce pojavilo)
3. Od ponoći do ponoći – tačno fiksirano

2) SEDMICA/NEDELJA – ritualna potreba određivanja graničnog dana. Rimljani imali period od 9

dana – dane su obeležavali sa A B C D E F G H I. D je bio ključni dan te devetnice. Oni su prvi dane
spojili u jednu celinu. Sedmica potiče od Jevreja – od mita o božijem stvaranju sveta. Sedmica I kod
jevreja I kod hrišćana – počinje neradnim danom – kod jevreja subota, kod hrišćana nedelja. U
4.v.n.e. Rimljani uzeli 7 dana, nazivali po svojim paganskim bogovima:
Dies Dominica – nedelja, dan odmora
Dies Lunae – boginja meseca
Dies Martis – bog Mars
Dies Mercuri - Merkur
Dies Jons - Jupiter
Dies Veneris - Venera
Dies Saturni – subota
Slovenski nazivi stari, počinju od nedelje (prvi dan). Sreda – središnji dan. Ponedeljak prvi dan
od praznika.

3) MESEC – prva prirodna vremenska jedinica.Grupisanje meseca u godini osnova kalendara.

Određuju ga promene mesečevih mena. Od početka bio prilično ustaljen. Mesec se najmanje menjao
hronološki. 1 izmena mesečeva mena traje 29dana, 12sati, 44min, 3sek. Broj dana se dodavao da bi
se dobili meseci. Prva podela na mesece još u starom Vavilonu – održala se kroz antičku istoriju.
Mogućnost datiranja dana u datumu je omogućena podelom na mesece. Rimljani su to prvi
sistematično ostvarivali. Prvi od 3 podele meseca na dane:
1. Rimski način (mos Romanus) – godine su podelili na mesece I odredili su
granične dane u mesecima. Njihov calendar imao 10 meseci:
Prvi mesec Mart – bog proleća 6. Seksta
2. April – bog proleća/trave 7. Septembar
3. Maj – boginja plodnosti 8. Oktobar
4. Jun – boginja mladosti 9. Novembar
5. Kvinta 10. Decembar
U svakom mesecu su postojala 3 orijentaciona dana:
- Kalenda (1.orijentacioni dan u mesecu)

1
 - None (2. orij. dan) ne moraju u svakom mesecu da padaju u isti dan (pada
5.dan u mesecu, 7.dan u mesecu:mart, maj, jul, okt)
- Ide (3. granični dan) – padale 13.dan u mesecu, 15.dana padale u martu,
maju, julu i okt.

Ante Drem III Nonas Octobris

(trećeg dana pre oktobarskih nona) – 5. oktobra

2. Bolonjski način (mos Bononiensis) – u Veneciji, Mletačkoj republici.

Mesec se delio na 2 dela. Ako je imao 31 dan 31:16+15 (1-16)(17-31). Ako ima 30:15+15(1-15)(16-30),
Februar 18:14+14 (1-14)(15-28) ili 29:15+14 (1-15)(16-29). Koristi se u Kotoru, Dubrovniku…
3. Moderan način – podela meseca kao danas

Nazive meseca dugujemo starom Rimu. Vremenom Juluje Cezar promenio naziv 5. i 6. meseca –
Julujus, Oktavijan Avgust promenio 6. Jenuar i februar je dodat. Januar dobio ime po Janusu – bogu sa 2
lica – ka prošlosti i budućnosti. Najveći broj naših dokumenata ima ovakve nazive.
U ranom srednjem veku – narodni nazivi za mesece:
Januar – Sečanj/Siječanj Jul - Srpanj
Februar – Veljača Avgust - Kolovoz
Mart – Ožujak Septembar - Rujan
April – Travanj Oktobar - Listopad
Maj – Svibanj Novembar - Studeni
Jun – Lipanj Decembar - Procinac