Tema: Përdorime të derivatit dhe

integralit në jetën e përditshme.

Punoi: Holden Lako | Klasa e XII‐H. 

Derivati.
Në matematikë, derivati i një funksioni të një ndryshoreje reale mat ndjeshmërinë ndaj
ndryshimit të vlerës së funksionit dalës në lidhje me një ndryshim në funksionin e tij fillestar.
Një vlerë e derivuar ndryshe quhet një vlerë e rrjedhur.

Në matematikë.
Ku gjejmë degët e parabolës ose mund të thjeshtojmë shprehje të ndryshme si : formula e
parabolës y=ax2+bx+c nga e cila rrjedh y’=2ax+b. Gjithashtu ne mund të gjejmë monotoninë e
një funksioni nëpërmjet derivatit të parë (y’) dhe përkulshmërinë e një funksioni me anë të
derivatit të dytë(y”).

Në fizikë.
ௗ
1) Shpejtësia është derivati i distancës në lidhje me kohën: v(t)= (x(t))
ௗ௧
ௗ ௗమ
2) Nxitimi është derivat i shpejtësisë në lidhje me kohën: a(t)= (v(t))= (x(t))
ௗ௧ ௗ௧ మ

Një nga ligjet e Njutonit thotë se për çdo veprim ka një reagim të barabartë dhe të kundërt,
që do të thotë se nëse grimca 2 vendos forcën F në grimcën 1, atëherë grimca 1 duhet të
vendosë forcën -F në grimcën 2. Por
kjo do të thotë se momenti i
përgjithshëm është konstant , pasi
ligji i ruajtjes së momentit
shprehet kështu:

3) Energjia kinetike
௠௩ మ
është . Duke E
ଶ
derivuar gjejmë se
energjia totale
është:
Meqë F=ma. Kjo do të thotë që energjia totale nuk ndryshon kurrë.

Në kimi
 Në kimi, një derivat është një përbërës që rrjedh nga një përbërje e ngjashme nga një reaksion kimik.
Në të kaluarën, derivat nënkuptonte gjithashtu një përbërje që mund të imagjinohet se lind nga një
përbërje tjetër, nëse një atom ose grup atomesh zëvendësohet me një atom ose grup atomesh tjetër.
Derivatet kimike mund të përdoren për të lehtësuar analizën. Për shembull, analiza e pikës së shkrirjes
(MP) mund të ndihmojë në identifikimin e shumë përbërjeve organike. Mund të përgatitet një derivat
kristalor, si gjysmëkarbazoni ose 2,4-dinitrofenilhidrazoni (i rrjedhur nga aldehidet ose ketonet)

Punoi: Holden Lako

Klasa e XII-H.
Në ekonomi.
Një derivat ekonomik është një kontratë pa bursë (OTC), ku pagesa bazohet në vlerën e
ardhshme të një treguesi ekonomik. Derivatet ekonomike janë tërheqës për aftësinë e tyre për
të zbutur disa nga rreziqet e tregut dhe bazës që gjenden në mjetet standarde të investimeve.

Një ndërmarrje kozmetike prodhon krem hidratues me çmim për krem 5O€. Në qoftë se kostot
për X krem janë: C(x)= 100.000-5Ox+ 0.001·2 dhe kapaciteti ditor është 70.000 kremra sa do të
jetë sasia e kremrave të shitur për te arritur sasinë maksimale të fitimit?

Zgjidhje
R(x)= P Q = 50€ x për x=]O; 1000]

P(x)=R(x)-C(x)= 50 x- (100.000- 5Ox+ 0.001·2}

P'(x)= 100-0.002x

0=100-0.002x

x= 50.000 kremra

Tabela e studimit të monotonisë së funksionit.

Problema 2.
Një kopshtar do te rrethojë në tre ane një serrë buze lumit
me vetëm100 metra tel. Të gjendet sipërfaqja më e madhe që
mund të formohet duke e përdorur të gjithë telin.

Zgjidhje
 

 
5(25) =100•25 - 2 •25 •25
  5(25) = 1250 m2
  Sipërfaqja maksimale e drejtkëndore që mund
të formohet me 100 m tel është 1250 m2.
 

   

Punoi: Holden Lako

Klasa e XII-H.
 

   

Punoi: Holden Lako

Klasa e XII-H.
Integrali.
 

Një integral në matematikë është ose një vlerë numerike e barabartë me sipërfaqen nën
grafikun e një funksioni për një interval ose një funksion të ri, derivati i të cilit është funksioni
origjinal. Ndryshe integrali është e anasjellta e derivatit.

PAK HISTORI:

Historia e konceptit të integralit shkon prapa në kohë tek matematikanët e Greqisë antike dhe
të lashtë të Romës. Punimet e shkencëtarit të Greqisë së lashtë, Eudoxus of Knidos (rreth
408-c. 355 p.e.s.), janë të njohura në gjetjen e vëllimeve të trupave dhe llogaritjet e zonave e
figurave të rrafshnaltës. Llogaritja integrale u përhap gjerësisht në shekullin e 17-të.
Shkencëtarët: G. Leibniz (1646-1716) dhe I. Newton (1643-1727) zbuluan në mënyrë të pavarur
dhe pothuajse njëkohësisht formula, e quajtur më vonë formula Njuton - Leibniz, të cilin ne e
përdorim. Edhe pse formulat matematikore i sollën filozof dhe fizikantë, nuk befason askënd,
sepse matematika është gjuha në të cilën flet vetë natyra.

METODAT E INTEGRIMIT:

1.Tabela.

2. Reduktimi në transformimin tabelor të integralit, shprehje për shumë ose ndryshim.

3.Integrimi duke përdorur një ndryshim të ndryshores (zëvendësim).

4. Integrimi sipas pjesëve.

ZBATIMI I INTEGRALIT:

Matematikë llogaritni format e Sip. ,gjatësia e harkut të kurbës, Vëllimin në trupa ,seksionet
,fizika ,puna një forcë e ndryshueshme, (rruga) e lëvizjes, llogaritja e masës, llogaritja e
momentit të inercisë së vijës, rreth, cilindër. ,llogaritni koordinatat e qendrës ,gravitetit, Sasia
e nxehtësisë, etj.

Punoi: Holden Lako

Klasa e XII-H.