TÀI LIỆU ÔN TẬP YHTDTT 2017-2018

Tham gia thực hiện

Công Danh
Trung Hiếu
Gia Huy
My Võ
Ngọc Phạm
Hoàng Nhã
Quỳnh Như
Thanh Mai

Tks các bạn nhiều nhiều nhiều <3 <3 <3

 ĐẠI CƯƠNG VỀ Y HỌC THỂ THAO
Câu 1: Y học thể dục thể thao là gì? Kể
các loại Y học thể thao
Định nghĩa Y học thể thao:
Là ngành y học phục vụ cho những người
hoạt động thể thao, là một ngành y học toàn
diện đa ngành nhằm chọn lọc, hướng dẫn,
theo dõi kiểm tra và điều trị cho những
người tập luyện thể dục thể thao , không kể
tuổi tác và giới tính
3 mảng chính:
- Tuyển chọn: công tác tuyển chọn để
đào tạo (vd tuyển chọn người mẫu)
- Đào tạo: đào tạo về kiến thức và kĩ
năng, giáo dục thể chất, tăng cường
sức khỏe
- Điều trị và phục hồi chấn thương:
Phân loại YHTT:
Hoạt động của YHTDTT rất đa dạng tùy
theo các môn TDTT. Nhìn chung có thể chia
làm 4 loại:
1. YHTDTT có tính cá nhân dành cho
người mạnh ( dưỡng sinh, thể dục
nhịp điệu, … ). Toàn bộ 4 khâu từ
chọn lựa, hướng dẫn, kiểm tra, điều
trị đều được chú ý
2. YHTDTT tập thể dành cho các đoàn
thể ( bóng đá, bóng chuyền, … ).
Ngoài 4 khâu, chú ý thêm dịch tễ học 1. Định nghĩa chấn thương thể thao:
3. YHTDTT thi đấu cao ( chạy nước
rút,… ) chú ý thêm vấn đề năng
lượng dinh dưỡng.
4. YHTDTT đặc biệt dành cho các
người già, trẻ em và người tàn tật. người vận động viên.
Chú ý đặc điểm của từng đối tượng.
Ngoài ra còn có phân loại theo sự va chạm
và sự gắng sức
Sự va chạm:
- Va chạm :
 Mạnh: quyền anh, võ tự do,
bóng đá, bóng bầu dục…
 Có giới hạn: bóng rổ, lặn, xe
đạp, nhảy cao, trượt tuyết,
bóng chuyền…
- Không va chạm:
 Nặng: nhảy aerobic, đánh
kiếm, bơi lội, quần vợt, cử tạ
 Vừa: cầu lông, bóng bàn
 Nhẹ: bắn cung, gôn
Cường độ gắng sức :
- Cao: chạy nước rút, đua xe đâp, bơi
đua, chạy đua, trượt băng tốc
độ,bóng rỗ, đáng đá..
- Vừa: bơi, đi bộ nhanh, bóng chuyền,
quần vợt, bóng bàn
- Thấp : đi bộ, gân, bắn cung, bowling
Câu 2: Mô hình Đội y tế trong y học thể
dục thể thao gồm những thành phần nào?
- Bác sĩ
- Y tá/ người chăm sóc
- Chuyên viên về phục hồi (phục hồi
chứ năng, xoa bóp,..)
- Chuyên viên thể hình/thể lực
Câu 3: Định nghĩa chấn thương thể thao
là gì? Các hình thức chấn thương thể thao
của cơ quan vận động?
Chấn thương thể thao là chấn thương
xảy ra quá trình luyện tập, thi đấu thể thao,
gây ảnh hưởng hay sự tãm ngưng khả năng
tham gia các hoạt động thể dục thể thao của
Những chấn thương xảy ra ngoài quá
trình tập luyện thi đấu hoặc không gây ảnh
hưởng đến khả năng tham dự các hoạt động
thể thao thì không được tính là chấn thương
thể thao (vd một người VĐV chạy nước rút
khi đến mức cuối bị té ngã làm chấn thương
ở bàn tay thì chấn thương này không ảnh
hưởng đến tình trạng tham dự vào cuộc thi
đấu kế tiếp nên theo nghĩa hẹp thì chấn
thương trên không nằm trong chấn thương
thể dục thể thao)
2. Các hình thức chấn thương thể thao
của cơ quan vận động:
- Chấn thương phần mềm: chấn thương
mô mềm: gân – cơ – dây chằng với
nhiều mức độ khác nhau có thể do va
chạm trực tiếp hay bị kéo căng quá mức
– vặn xoắn, co rút đột ngột với nhiều
mức độ khác nhau như giãn, rách, đứt,
đụng dập.
- Chấn thương khớp: tình trạng mất tương
quan bình thường của mặt khớp, 2 mặt
khớp bị xê dịch ra khỏi vị trí bình
thường. Nguyên nhân do lực tác động
lớn làm đứt, rách bao khớp và dây chằng
quanh khớp.
- Chấn thương xương: mất liên tục cấu
trúc xương do lực tác động mạnh.
Câu 4: Hãy trình bày các nguyên nhân
gây ra chấn thương thể thao ?
(thầy chỉ gợi ý chia làm 2 nhóm lớn là
nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân
khách quan, sau đây là những gì D tìm
được trong sách )
1.Nguyên nhân thuộc về VĐV:
- Khởi động sai: không đủ thời gian và
cường độ, cơ thể chưa theo kịp, không tuần
tự từ đơn giản đến thức tạp, từ nhẹ đến
mạnh, từ chậm đến nhanh..
- Thay đổi cách luyện tập thi đấu: lặp lại
sau thời gian nghỉ do bệnh hay do nghỉ
hè, cơ thể chưa đáp ứng kịp, phối hợp
thêm các môn thể dục thể thao mới trong
khi cơ thể chưa quen với môn này, thi
đấu với cường độ quá tải…
- Kỷ thuật đấu có sai sót: hoặc do huấn
luyện viên hoặc do trình đ6ọ VĐV chưa
đủ hoặc đánh giá đối thủ chưa đúng
- Ngoài ra còn nhiều yếu tố khác như:
tuổi, thể trạng, trình độ tập luyện (nếu
tình trạng sung sức không đầy đủ nếu
phản xạ không đầy đủ thì dễ bị chấn
thương, đối với thời kỳ trong giải đấu
(giai đoạn bắt đầu vào giải và cuối giải
là có nhiều chấn thương nhất), cơ thể có
tật trước, ăn uống chưa đúng (uống ít
nước hay chuột rút cơ..), có những tật
xấu (uống rượu..), có bệnh trước…
2. Nguyên nhân thuộc về môi trường: khí
hậu quá nóng hay quá lạnh, cơ thể chưa thể
hồi phục đáp ứng, sân bãi quá cứng hay lầy
lội, nơi thi đấu ở vùng cao, lượng oxy
kém…
3. Nguyên nhân thuộc về trang bị dụng cụ:
giày không phù hợp, trang thiết bị không
phù hợp của các bộ môn như xe đạp (khổ xe
dành cho nam không phù hợp với nữ) , thể
dục dụng cụ… Về đặc tính của môn thể
thao, các môn va chạm như bóng đá, đấu võ
thì khả năng chấn thương cao, tùy theo các
môn như môn bơi lội, nước không sạch hoặc
các môn khác nguy hiểm như leo núi chẳng
hạn.
4. Yếu tố tâm lý: cá nhân VĐV thì lo lắng,
căng thẳng..
Câu 5: Xử trí cấp cứu chấn thương phần
mềm tại mặt sân (First-Aid) ?
Hơn 80% chấn thương thể thao thuộc về
phần mềm
Chấn thương phần mềm: GÂN – CƠ – DÂY
CHẰNG
- Nhiều mức độ khác nhau
- Có thể do :
 Va chạm trực tiếp
 Kéo căng quá mức
 Vặn xoắn
  Co rút đột ngột
 Dẫn đến GIÃN – RÁCH –
ĐỨT – ĐỤNG DẬP… gân,
cơ dây chằng
PHÂN LOẠI
Độ 1 : Cảm giác đau thoáng qua, không ảnh
hưởng nghiên trọng đến mức độ vận động,
vùng bị thương chưa quá sưng, bầm hoặc
chỉ đau nhiều khi vận động nặng, chịu sức
lớn, số lượng bó cơ bị rách <25%, có thể tự
khỏi sau 1-2 tuần nếu được xử trí đúng
Độ 2 : Sưng bầm tại chỗ, đau nhiều, chắc
chắn không thể thi đấu được, hạn chế đi lại
và vận động bình thường, giới giạn 1 phần
vận động của cơ, mất vững 1 phần của khớp.
Dây chằng (gân, cơ) bị rách 25%-75% số sợi
Độ 3 : Các dấu hiệu của độ 2 tăng lên nhiều,
mất liên tục của cơ có thể cảm thấy khi sờ
dưới da, khớp sưng nhiều, mất vững và có
thể bị trật khớp. Đứt hoàn toàn số sợ cơ hay
dây chằng
 Độ 1 có thể xử trí theo công thức
R.I.C.E
 Độ 2 – 3, có thể áp dụng R.I.C.E để
giảm đau nhưng nhất thiết phải được
chữa trị chuyên khoa
 Công thức R.I.C.E
 R (rest) – nghỉ ngơi:
Ngừng lập tức việc tập luyện, thi đấu, có
thể bất động tạm thời chi bị chấn thương
từ 24-72 giờ với nẹp
 I (ice) – chườm lạnh  giảm chảy máu,
giảm viêm sưng đau.
“Ice massage”: phối hợp giữa chườm
lạnh và băng ép
CHẤN THƯƠNG THỂ THAO Ở PHỤ NỮ
Câu 1: Trình bày đặc điểm hệ cơ xương khớp của phụ nữ so với nam giới? Từ những đặc
điểm này bạn rút ra điều gì?
Đặc điểm hệ xương khớp của phụ nữ so với nam giới
- Thực hiện trong 24-72 giờ đầu sau chấn
thương
- Chườm 10-15 phút (chườm quá lâu có
thể gây phỏng lạnh) rồi nghỉ 30-45 phút
- Có thể lặp lại nhiều lần trong ngày
 C (compression) – băng ép  giúp cầm
máu tốt hơn, giảm sưng bầm, phù nề
- Quấn băng đè lên vùng tổn thương
- Quấn từ dưới vùng bị thương 10-12cm,
qua vùng bị thương lên đến 15-20cm
- Lưu ý: băng diện tích rộng, lực quấn
băng vừa phải, thỉnh thoảng phải tháo
băng
 E (elevation) – kê cao chi chấn thương
 giúp máu trở về tim tốt hơn, làm giảm
sưng và viêm. Đặc biệt đối với chi dưới,
có thể nằm kê cao chân 10-15cm trong
24-72 giờ đầu
CHÚ Ý
- Trong 48 giờ đầu không được chườm
nóng, xoa bóp dầu nóng, kéo nắn chi
hay vùng bị tổn thương  dễ làm tổn
thương tăng lên, chảy máu và sưng nề
nhiều hơn, hiện tượng viêm tăng lên và
kéo dài  tổn thương lâu lành hoặc
lành với sẹo xấu
- Đặc biệt đối với dây chằng, việc xoa
bóp với các loại dầu có thể kích thích
hình thành các mô sợi thế cho sợi
collagen  giảm tính đàn hồi  sau
khi lành dây chằng trở nên yếu và dễ bị
tổn thương lại
- Có thể dùng thuốc giảm đau thông
thường để trợ giúp
- Nếu sau 24-72 giờ tổn thương không
giảm nhiều, hoặc tổn thương ban đầu
trầm trọng cần thiết phải gặp Bác sĩ Y
học Thể thao
Đặc điểm
- Vóc: nhỏ gọn, thấp hơn
- Khung chậu: rộng hơn
- Đùi: quẹo trong nhiều
- Tay chân: ngắn hơn (so với chiều cao cơ thể)
- Vai: hẹp hơn
- Khuỷu: dang hơn
1. Tổn thương bàn chân: bàn chân phụ nự
nhỏ -> lực nhảy không cao bằng nam.
2. Chấn thương khớp gối: Chân thương
gối rất hay gặp ở phụ nữ, một phần do gối
vẹo ra ngoài nhiều hơn-> khi tập luyện hay
bị đứt dây chằng chéo trước, chấn thương và
đau khớp bánh chè
3. Các tổn thương vùng xương chậu hoặc
ngực: Khung chậu rộng, khớp háng tốt -> ít
bị thương
4. Tổn thương cột sống: Mang giầy cao gói
-> Lưng ưỡn -> khi tập dễ bị trượt đốt sống
Câu 3: Ảnh hưởng của kinh nguyệt đối
với vận động viên thể thao ở phụ nữ như
thế nào?
- Chu kỳ kinh nguyệt có thể làm giảm
thành tích thi đấu
- Nồng độ estrogen và progesteron quyết
định rất nhiều về sức khỏe (vd phụ nữ
mãn kinh không còn sức ) -> thay đổi tình
trạng sức khỏe cũng như thay đổi tâm
sinh lý của người phụ nữ. Điểm rơi phong
độ là điểm rơi về thể chất và tinh thần.
Người huấn luyện viên cùng với bác sĩ sẽ
điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt người phụ
nữ để tránh được ngày thi đấu.
Hậu quả
- Trọng tâm thấp hơn, rộng hơn -> ít tế ngã
hơn . Nhưng bù tại dễ bị chấn thương ở
gối, hông, khuỷu, vai , cột sống
- Gối quẹo ngoài nhiều + góc quẹo tăng lên
nên dễ tổn thương vùng gối
- Đòn bẩy yếu hơn khi chuyển động
- Lực đẩy & ném yếu hơn
- Lực đẩy yếu hơn
- Lực ném yếu hơn
Câu 4. Ảnh hưởng của vận đọng thể thao
đối với chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ
như thế nào?
Thể thao ảnh hưởng chu kỳ kinh nguyệt qua
4 vấn đề: kinh lần đầu, chu kỳ, lượng máu,
hành kinh và triệu chứng đi kèm
1. KINH LẦN ĐẦU
- Bình thường: 11-13 tuổi
- Nữ VĐV: chậm hơn
Nguyên nhân:
Tập luyện
 tăng testosterone
 ức chế tuyến yên tiết LH
 giảm Estrogen và Progesterone
Hậu quả:
- Chậm kinh
- Râu tóc phát triển
- Chi dài hơn
- Ít dự trữ mỡ
2. CHU KỲ KINH
- Một số gym-blogger nữ và các nữ VĐV
trên thế giới: CK kinh của họ thường
xuyên bị trễ hoặc thậm chí là mất kinh
- Nguyên nhân: Theo Trường Đại học
Maryland Medical Center
 Cơ thể PN cần 1 lượng chất béo nhất
định để duy trì kinh nguyệt bình
thường
 Tập luyện thể thao quá mức:
 Lượng chất béo dự trữ giảm rất thấp
 Cơ thể của họ nghĩ rằng họ đang đói, việc
duy trì hoạt động sinh sản là không cần thiết
 Tiết kiệm phần năng lượng/chất béo còn lại
 Trễ kinh hoặc vô kinh
Chú ý sự ảnh hưởng này chỉ là tạm thời,
phục hồi khi không còn thi đấu và tập luyện
nữa (không cùng thuốc để điều hòa chu kỳ
kinh nguyệt nữa)
HẬU QUẢ CỦA RLKN
- Giảm tỷ trọng xương: các chuyên gia đều
đồng ý việc hoạt động thể lực ở mức độ vừa
phải có thể giúp phòng ngừa loãng xương.
Tuy nhiên việc tập luyện thể lực nặng có
nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sự điều
chỉnh hormone (estrogen), có thể gây hiệu
ứng trái ngược (loãng xương) và khó có thể
phục hồi
- Khả năng sinh sản kém: liên quan đến vô
kinh. Tuy nhiên có khả năng phục hồi khi có
kinh nguyệt trở lại
3. LƯỢNG MÁU
- Lượng máu kinh ra hàng tháng phụ thuộc
thời gian của “Giai đoạn hoàng thể”
- Giai đoạn hoàng thể càng kéo dài, lượng
máu kinh càng nhiều
- Người bình thường: 12 ngày
- Nữ VĐV: 10 ngày
Nguyên nhân: tập luyện
 Tăng testosterone
 Ức chế tuyến yên tiết LH
 Hoàng thể ít được nuôi dưỡng
 Giảm bài tiết Progesterone
4. HÀNH KINH – T/C ĐI KÈM
• 1 nghiên cứu trên 40 phụ nữ (18-25 tuổi)
- Nhóm 1: tập thể dục 1h, mỗi tuần 3 lần,
trong vòng 2-3 CK kinh
- Nhóm 2: không tập
Kết quả: tình trạng đau bụng kinh ở nhóm 1
giảm đi đáng kể, không cần phải dùng thêm
thuốc giảm đau so với nhóm 2
Nguyên nhân: tập luyện  cơ thể sản sinh “4
hormone hạnh phúc”
- Serotonin: quan trọng trong việc điều chỉnh
tâm trạng, giấc ngủ, co cơ và 1 số chức năng về
nhận thức
- Dopamine: giúp cảm thấy dễ chịu, thỏa mãn
- Oxytocine: hormone tình yêu, mang đến những
cảm xúc tích cực
- Endorphins: liều thuốc giảm đau tự nhiên
 giảm đau bụng, xua tan stress và những suy
nghĩ tiêu cực
 HẬU QUẢ TẬP LUYỆN NẶNG TRONG
KHI HÀNH KINH
- Tăng cảm giác khó chịu
- Nguy cơ viêm nhiễm đường sinh dục
Câu 5: Ở vận động viên nữ thường hay bị
chấn thương bộ phận nào nhiều nhất so với
nam giới? tại sao?
- Chấn thương đứt dây chằng chéo trước
- Giải thích theo giải phẫu học chức năng của
khớp gối
- Phân tích 2 điểm: Trục của chân (trục cơ học-
từ chỏm x. đù xuống) và trục thân, trục của x.
bánh chè và gân !!! góc càng quẹo ra càng
nhiều -> dễ bị gập x. bánh chè, dễ đứt dây
chằng chéo vì gối xoay ngoài
- Do cấu trúc đặc thù của người phụ nữ -> những
môn chạy nhảy mức độ cao (trụ chân, xoay) ->
khuyến cáo dùng dụng cụ bảo vệ gối (lồi cầu
ngoài) ????
 Nhóm làm lạc đề thầy giải thích bằng miệng
nên D ko soạn được câu này, D nhớ câu này
bên Lớp A tổ 11 trình bày rất tốt câu này,
cậu soạn theo câu đó nha
 TRÌNH BÀY CHUNG CÁC LOẠI CHẤN THƯƠNG CHI TRÊN
gân cơ dây chằng, xương, khớp. cái nì mấy bạn trình bay lạc đề, thầy túm lại còn nhiu đây
Chấn thương Gân-Cơ-Dây chằng
Đứt
Rách
Cấp tính
Bong
Đụng dập
Viêm
Không cấp tính
Dãn
BONG GÂN
PHÂN LOẠI:Làm tốt thầy sửa ít.
1. Định nghĩa: tổn thương kín chủ yếu ở các
dây chằng, có thể có cả bao khớp và các cơ
tham gia giữ vững khớp, thường xảy ra khi
chấn thương hay cử động quá tầm vận động
của khớp = khi dây chằng bị kéo căng > 4%
chiều dài.
2. Phân độ:
Độ 1: Dây chằng bị dãn/chùng, khớp cử
động bình thường, đau khoảng 30 phút 
ko cần bó
Độ 2: Dây chằng bị rách/đứt 25%-75%,
khớp vẫn cử động được, đau kéo dài 1-3
tuần => thuốc giảm đau bó khớp >= 3 tuần.
Độ 3: Dây chằng đứt > 75%, có thể làm chỗ
bám dây chằng vào xương khớp bị sứt 
mảnh xương bị sứt theo, khớp xương lỏng
lẻo kéo dài có thể hư/sai khớp  phẫu thuật
 Note: tổn thương 50%-90% có thể
khảo sát = siêu âm (cái nì thầy nói.)
XỬ TRÍ BONG GÂN: Làm tốt thầy chỉ
sửa cách trình bày.
1.Hướng xử trí:
a.Xử trí cấp cứu ban đầu: điều trị viêm tấy
cấp tính sau chấn thương 24-72h.
RICENote: Lưu ý:
Xương Khớp
Gãy
Trật
Nứt
Cứng khớp
Viêm
Can lệch
Trật khớp cũ
Trật khớp tái diễn
+ko nên chườm nóng, xoa dầu nóng, uống
rượu vì gây giãn mạch, kéo dài chảy máu
sưng nề
+ko vận động vùng tổn thương trong giai
đoạn viêm tấy cấp tính
+ko tiêm kháng viêm trực tiếp vào vùng tổn
thương
+sau 24-72h mà chưa giảm khám bác sĩ
b.Điều trị bảo tồn: phục hồi và tái tạo dây
chằng
-Nguyên tắc: kéo các đoạn đứt áp sát vào
nhau phục hồi chiều dài nguyên thủy +
bất động bảo vệ đến khi dây chằng liền.
2. Theo mức độ:
Độ 1: điều trị viêm tấy cấp tính trong 2-3
ngày, hết đau thì tập vận động khớp
Độ 2: cố định khớp và bất động = nẹp bột
trong 6-8 tuần  tập lên các gân cơ bị bất
động và vận động các khớp được bảo vệ
Độ 3: phẫu thuật khâu áp kín 2 đầu đứt rồi
bất động vùng tổn thương 4-6 tuần  cho
tập vận động sớm có kiểm soát, tăng dần.
 Note: Di chứng: độ 2+3 gây đau
nhức+sưng nề kéo dài, hạn chế vận
đồng (chứng viêm bao khớp vô
khuẩn mạn tính sau chấn thương).

TRẬT KHỚP VAI

CÁC DẤU HIỆU TRẬT KHỚP VAI: trật khớp giữa chỏm xương cánh tay và ổ chảo xương bả
vai, là loại trật phổ biến nhất. cái nì lạc đề, thầy chỉ yêu cầu phần dấu hiệu nhận biết = LS+CLS,
cò thời gian mới trình bày thêm phần điều trị, nên tui chỉ tóm tắt lại phần điều trị thôi.
Chỉ trật vào trong kết hợp ra trước/ra sau, KHÔNG trật ra ngoài. Phổ biến nhất là vào trong, ra
trước
Nguyên nhân: chấn thương
3 dấu hiệu chắc chắn trật khớp: cái nì thầy nhấn mạnh nè.
Biến dạng
Cử động bất thường
Sờ thấy ổ khớp rỗng
3 thể lâm sàng: trật mới: trật ra trước (95%), trật ra sau, trật xuống dưới
trật cũ
trật tái diễn
Chẩn đoán:
Trật khớp vai ra trước
Trật khớp vai ra sau
Trật khớp vai xuống dưới
Trật khớp vai ra trước Trật khớp vai ra Trật khớp vai
sau xuống dưới

Lâm sàng _ Cầu vai vuông _ Gồ phía sau, vai _ Cánh tay ở tư thế
_ Mất rãnh delta - ngực giữ tư thế khép, xoay qua đầu
_ Ổ khớp rỗng trong _ Tổn thương thần
_ Cử động lò xo: kéo tay _ Mỏm quạ nhô rõ kinh, mạch máu
BN ra, buông ra  tay
bật về vị trí cũ
Cận lâm sàng _ Xquang: Ko mô tả Ko mô tả 
Khoảng cách mỏm cùng
vai – mấu động lớn nhỏ
> bình thường  chòm
xương cánh tay di
chuyển lên trên trong
rách chóp xoay
Cung bả vai – cánh tay
bị gãy
_ MRI: thấy tổn thương
phần mềm làm mất vững
khớp vai
_ CT: phát hiện gãy
xương phức tạp
Điều trị:
Xử trí cấp cứu  di chuyển đến trạm y tế gần nhất, phương pháp vô cảm
Nắn chỉnh, cố định

SAI KHỚP KHUỶU

DẤU HIỆU SAI KHỚP KHUỶU: phổ
biến thứ 3 sau trật khớp vai và ngón tay. Cái
nì sai y như cái ở trên, nên tui đã túm lại
còn nhiu đây.
Giải phẫu: khuỷu cấu tạo bởi 3 xương (cánh
tay, quay trụ)  gồm 3 diện khớp, quan
trọng I là giữa mỏm khuỷu và ròng rọc,
chỏm xương quay và lồi cầu ngoài, xương
quay và mỏm khủy
Trật khớp khuỷu: trật 1 trong 3 diện khớp
này. (nguyên phần giải phẫu này là thầy
nói)
Phân loại: ra sau (90%), ra trước (do vỡ
mỏm khuỷu), sang bên (do vỡ lồi cầu)
Chẩn đoán: dấu hiệu lâm sàng
Cẳng tay ở tư thế gấp 45 độ, cẳng tay nhìn
ngắn lại/dài ra
Sớm thì sờ thấy các mốc xương, muộn thì
sưng nề
Sờ trước nếp khuỷu thấy đầu tròn của bờ
dưới xương cánh tay
Sờ sau thấy mỏm khuỷu nhô ra sau, gân cơ
tam đầu căng cứng
Mỏm khuỷu và 2 mỏn trên lồi cầu trên ròng
rọc ko còn quan hệ tam giác mà ngang nhau
 sờ thấy chỏm xương quay phía sau ngoài
khớp
Cử động lò xo.
Có thể tổn thương mạch máu_thần kinh
Xử trí:
Cấp cứu RICE  đến cơ sở y tế gần nhất
Nắn chỉnh, cố định nếu nhẹ
Phẫu thuật nếu nặng kèm có các tổn thương
khác hay trật khớp tái diễn/trật khớp cũ > 3
tuần

GÃY XƯƠNG ĐÒN VÀ HƯỚNG XỬ TRÍ (bài khá hoàn chỉnh, thầy ít sửa)
1.Đại cương: +Dấu lạo xạo xương.
-Bên dưới xương đòn có cấu trúc mạch máu -Dấu hiệu KHÔNG CHẮC CHẮN gãy
thần kinh dưới đòn => Tuy nhiên gãy xương xương:
đòn ít ảnh hưởng mạch máu thần kinh. +Sưng, bầm tím.
-Chỗ nối 1/3 ngoài – 2/3 trong là dễ gãy +Đau.
nhất. +Mất cơ năng (hiếm gặp, chủ yếu gây đau)
-Xương vai di động nhiều xương đòn ít di
động hơn => chấn thương dễ gãy xương đòn 5.CLS:
hơn xương vai. -XQuang xương đòn: xác định gãy xương,
-Gãy xương đòn là chấn thương thường gặp, vị trí, di lệch trật khớp liên quan?
thường gặp ở nam < 25 tuổi. -CTscan: khi gãy đầu trong xương đòn đánh
giá tổn thương.
2. Cơ chế gãy xương đòn: -Chụp XQuang ngực: phát hiện tràn máu –
-Trực tiếp: khí màng phổi, gãy xương khác đi kèm.
+Vật nặng đập, đè xuống trực tiếp.
+Va chạm trực tiếp xương đòn (các môn đối 6. Xử trí ban đầu:
kháng: võ thuật, đấu kiếm,…) -Cấp cứu: ABCDE.
-Gián tiếp: -Cấp cứu chấn thương:
+Thường gặp hơn: 80% (Chia thành 2 nhóm: nhóm gãy kín không
+Ngã đập vai/ chống tay tư thế dạng vai. biến chứng và gãy xương có biến chứng)
B1: Cầm máu:
3. Phân loại gãy xương đòn: -Băng ép.
-3 nhóm chính (Phân loại theo Edinburgh): -Ấn động mạch.
+80% gãy 1/3 giữa. (gãy giữa) B2: Bất động xương gãy:
+15% gãy 1/3 ngoài. (gãy đầu ngoài) -Phương pháp treo tay.
+5% gãy 1/3 trong. (gãy đầu trong) -Phương pháp băng số 8.
B3: R.I.C.E
4. Dấu hiệu gãy xương: =>ĐƯA BN ĐẾN CƠ SỞ Y TẾ CÓ
-Dấu hiệu CHẮC CHẮN gãy xương: CHUYÊN KHOA.
+Biến dạng vai (vai xệ, chiều dài từ mỏm 7. Biến chứng:
cùng vai đến xương ức ngắn hơn bên lành, - Sớm:
mất hõm trên đòn,…) +Tổn thương bó mạch dưới đòn: đè ép, chọc
+Sờ thấy đầu xương gãy. thủng.
+Tổn thương đám rối TK cánh tay. - Điều trị bảo tồn:
+Tràn khí, tràn máu màng phổi. +Chỉ định: gãy xương đòn không di lệch/ di
-Muộn: lệch ít.
+Nhiễm trùng. +Kỹ thuật: treo tay/ đai số 8.
+Rối loạn liền xương: khớp giả, liền lệch, -Điều trị phẫu thuật:
can phì đại. +Chỉ định: di lệch nhiều/ nhiều tổn thương
+Đau kéo dài. phối hợp TK-MM- xương lân cận/BN muốn
+Hạn chế vận động khớp vai. sớm phục hồi CN chi.
+Kỹ thuật: kết hợp xương bằng đinh nội tủy/
8. Hướng điều trị: nẹp vít.

GÃY ĐẦU DƯỚI XƯƠNG QUAY

1.Đại cương:
-Là loại gãy xương chi trên hay gặp nhất, là -CLS:
1/6 trường hợp cấp cứu.
-Đoạn ngoại vi di lệch ra ngoài, ra sau, lên
trên.
-Thường gặp: người già, trẻ em thường bong
sụn tiếp hợp.
2. Cơ chế:
-Trực tiếp: đập mạnh vào đầu dưới xương
quay.
-Gián tiếp:
+Thường gặp nhất.
+Ngã chống tay trong tư thế bàn tay duỗi hết
mức => đầu dưới xương quay bị chèn ép
giữa mặt đất và sức nặng thân người.
3. Chẩn đoán:
- Lâm sàng:
+Sưng nề, biến dạng vùng cổ tay:
 Nhìn thẳng: Bàn tay vẹo ra ngoài,
Hình lưỡi lê.
 Nhìn nghiêng: bàn tay lệch ra sau.
+Điểm đau chói tại chỗ gãy:
 Đầu gãy nhô ra dưới da.
 Mỏm trâm quay cao hơn mỏm trâm
trụ. (bình thường thấp hơn 1,5 -2
cm).
+Cử động bất thường.
XQuang đầu dưới xương quay.
4. Hướng điều trị:
-Bảo tồn: cố định, gây tê, nắn chỉnh.
-Phẫu thuật:
+Chỉ định: gãy 2 tay/di lệch nhiều/tổn
thương khớp, tk, mạch máu kết hợp/ điều trị
bảo tồn thất bại (không nắn chỉnh được).
+PP: kẹp xương bằng đinh Kirschner Nẹp
vít.
 Note dặn dò của Thầy:
- Xác định giới hạn đầu dưới xương
quay: (gãy từ mặt khớp xương quay
lên đến phần hành xương ).
+Giới hạn dưới: mặt khớp xương quay.
+Giới hạn trên: phần đầu xương (= hành
xương): tính từ giới hạn dưới + khoảng 3
cm.
- 3 Dạng gãy đầu dưới xương quay:
+Gãy phạm khớp: gãy Barton.
+Gãy không phạm khớp:
 Gãy Goyrand – Smith: gãy gập.
 Gãy Pouteau – colles: gãy duỗi.

TENNIS ELBOW: Xem thêm đề YHTT1516, hết giờ thầy giảng ít lắm.
Đại cương: -Tình căng cơ và gân ở vùng khuỷu tay.
-Thường gặp ở ng chơi tennis, cú đánh trái -Tổn thương vùng gân của cơ duỗi cẳng tay,
tay (backhand) =>NN chính dẫn đến chấn dễ tổn thương nhất là cơ duỗi cổ tay quay
thương. ngắn.
-Các NN khác: sử dụng các công cụ cầm
tay, đòi hỏi sử dụng khối cơ cẳng tay lặp đi
lặp lại (thợ sơn tường).
 Note dặn dò của thầy:
-Tennis elbow là tên gọi cho 1 hội chứng
của các trường hợp bệnh lý do sự vận động
quá mức nhóm gân cơ duỗi và ngửa tay,
trong đó nhóm gân cơ duỗi các ngón và cơ
duỗi cổ tay quay là quan trọng.
-Sự căng dãn quá mức, lặp đi lặp lại nhiều
lần, kéo dài, mạn tính, làm suy yếu đi chịu
NGUYÊN NHÂN VÀ ĐẶC ĐIỂM CHẤN THƯƠNG
CHI DƯỚI TRONG YHTDTT
I/ Tổng quan:
- Chấn thương TDTT là:
+ Tổn thương về tực thể hoặc chức
năng của 1 tổ chức (giảm, rối loạn,
mất)
+ Do tập luyện và thi đấu gây nên
+ Chấn thương trong luyện tập thi đấu
là điều không thể tránh khỏi
+ Mỗi môn thể thao có đặc điểm chấn
thương riêng
- Chi dưới là chi chịu lực của cơ thể, giúp
đi, đứng, chạy, nhảy, làm trụ cho cơ thể
 dễ chấn thương hơn chi trên
- Chấn thương chi dưới:
+ Chấn thương phần mềm (gân, cơ,
dây chằng bị đụng dập, gãy, rách,
nứt)
+ Trật khớp
+ Gãy xương
Trên LS thường 90% trường hợp là tổn
thương kết hợp (vd: gãy xương + dập
cơ, gãy xương + đứt dây chằng,...)
 Phân loại tổn thương của bài này chỉ
mang tính lý thuyết
II/ Nguyên nhân:
- Va chạm, té ngã
- Khởi động không đủ, không đúng
- Kỹ thuật không tốt, thể lực không tốt
- Chấn thương nhiều lần
- Tập luyện quá sức
- Tâm lý, kinh nghiệm yếu kém
- Thiếu dụng cụ, sân bãi xấu, thời tiết xấu
lực của nhóm cơ => viêm gân nhóm các gân
cơ bám ở mỏm trên lồi cầu ngoài.
-LS:
+viêm mỏm trên lồi cầu ngoài: đau tại chỗ.
+làm động tác duỗi tay (chạy xe…) gây đau.
+gập duỗi khuỷu khó khăn.
-Xử trí:
Cấp tính:RICE.
Mạn tính: phẫu thuật loại bỏ mô viêm.
III/ Đặc điểm:
A/ Tổn thương phần mềm:
1/ Cơ:
- Cơ tứ đầu đùi: (thường gặp ở bóng
đá)
+ Tổn thương: dãn hoặc rách cơ thẳng trước
ở 1/3 trên hoặc 1/3 dưới nơi nối gân cơ, vì
là chỗ yếu
+ LS: nghe tiếng “bụp” mặt trước đùi, đau
chói tại chỗ và không còn hoạt động được
+ Chẩn đoán: dựa vào siêu âm
+ Điều trị: phẫu thuật
- Cơ sinh đôi: (thường gặp ở điền
kinh)
+ Tổn thương: gối duỗi quá căng khi khởi
hành  tổn thương nơi nối gân cơ bên
trong
+ LS: đi cà nhắc, gối cơ 30 độ, chân chấm
đất bằng đầu ngón (phân biệt với chấn
thương gân gót)
+ Điều trị:
 Người lớn tuổi: bảo tồn
 Vận động viên: phẫu thuật
- Gân gót:
+ Chức năng duỗi bàn chân, là nơi chịu sức
căng rất lớn khi chân sau phóng tới trước
+ Tùy theo diễn tiến, chia thành 2 loại:
 Đứt gân gót
 Nam (80%), khoảng 35t, chơi thể thao
 Cơ chế: do co rút mạnh cơ tam đầu
cẳng chân
  Đau dữ dội sau gót rồi giảm dần, mất
cơ năng kèm tiếng “bụp” trong chân
 bàn chân rũ xuống, sờ vào thấy gân
gót lõm xuống, sau đó có thể đi từ từ
trên đường bằng
 Sau vài tuần: ấn thấy chỗ lõm trên gân
gót
 Không đi trên đầu ngón chân được
(phân biệt với chấn thương cơ sinh
đôi)
 Dấu Brunet, dấu Thompson –
Campbell
 Chần đoán: siêu âm thấy gân gót bị đứt
 Điều trị: bảo tồn (người không chuyên)
hoặc phẫu thuật (vận động viên)
 Viêm gân gót
 Lúc đầu: viêm bao gân, đau khi khởi
động
 Lúc sau: viêm gân, đau liên tục (nhất
là khi kiễng chân)
 Ấn chẩn không thấy điểm đứt gân 
tìm điểm viêm
 Chẩn đoán: siêu âm
 Điều trị: bảo tồn (nếu tái phát nhiều
lần phải cắt bỏ bao gân)
2/ Màng gân: thầy không sửa
- Vai trò quan trọng trong việc chuyển lực từ
bắp chân đến đầu ngón chân
- Có thể viêm hoặc đứt
- Triệu chứng: đau, sưng mặt dưới sau của
gót
- Điều trị bảo tồn: băng số 8 trong 3 tuần, tập
vận động từ tuần thứ 2
- Phẫu thuật: đứt cũ
3/ Hội chứng khoang:
- Gãy xương  sưng nề phần mềm  chèn
ép khoang  thiếu máu nuôi, thường dễ bị
nhất là ở bắp chân
- Khoang: vùng gồm nhiều cơ, mạch máu,
TK, được bao bọc bởi 1 màng gân không
có tính co giãn
- HC khoang: là sự thiếu máu nuôi các cơ
vận động quá tải do sự tăng lên bất thường
của áp lực trong 1 khoang
- Chi dưới có nhiều khoang  dễ xảy ra HC
khoang khi chấn thương hoặc tập luyện quá
mức
+ Đùi : 3 khoang (trước, sau, trong)
+ Cẳng chân: 4 khoang (trước,
ngoài, sau nông, sau sâu)*dễ bị
+ Bàn chân: 4 khoang (trong,
ngoài, lưng, lòng)
- Sinh lý bệnh: áp lực trong cơ > 30mmHg
 cản trở tuần hoàn  phù nề  tăng áp
lực  chèn ép TK, mạch máu, hoại tử cơ
- Triệu chứng: lúc đầu đau ở khoang bị
thương, nếu vẫn tiếp tục tập luyện (chạy,
nhảy) sẽ đau liên tục suốt thời gian tập
- Tổn thương: phù nề, đứt nơi bám cơ, chảy
máu dưới màng xương
- Chẩn đoán: siêu âm, đo áp lực trong
khoang
- Điều trị:
+ Ngừng chạy nhảy, chơi thể thao
+ Tập mạnh cơ trong khoang đau
+ Tập kéo dãn cơ ở khoang đối vận
+ Phẫu thuật xẻ màng gân nếu bảo
tồn không hiệu quả
B/ Tổn thương xương:
 Lồi củ chày
- Thường ở ng trẻ, chơi thể
thao
- Lồi lên ở dưới xương bánh
chè  xẻ cơ và khoét cục lồi
đi
1/ Gãy xương mệt: thầy không sửa
- Sinh lý bệnh:
+ Do chấn động bên ngoài hay rối loạn cấu
trúc bên trong
+ Sự chấn động liên tục tăng hoạt động
của hủy cốt bào ở những nơi xương chịu
sức chấn động nhiều nhất
- LS:
+ Thường ở xương bàn chân, xương chày,
cổ xương đùi, đa số ở người trẻ
+ Đau khi vận động, về sau đau dai dẳng
giới hạn tất cả các hoạt động TDTT và
sinh hoạt hằng ngày
+ Khám: sưng nhẹ, đau khi ấn vào
- Xquang:
 + Xương dài ống, vỏ xương đặc: 4 giai - Vùng xương chậu:
đoạn: + Xảy ra ở nam 14-25 tuổi
 Gđ 1 (1 tuần): bình thường hay có đường + Điểm cốt hóa vùng xương chậu chưa dính
nứt nhỏ hoàn toàn vào xương chậu và sụn tăng
 Gđ 2 (2-3 tuần): rõ đường nứt và lớp hóa cốt trưởng trở thành điểm yếu không chống
mỏng dưới màng xương lại được cơ bám vào
 Gđ 3 (3-4 tuần): đường nứt đậm hơn, vỏ + Các nơi hay tổn thương: ụ ngồi, gai chậu
xương dày hơn trước trên, gai chậu trước dưới
 Gđ 4 (4 tuần): đường nứt mờ, can xương rõ + LS: đau dữ dội, nghe tiếng “bụp”, không
+ Xương ngắn, xốp: 2 giai vận động, có thể có máu tụ
đoạn: + Khám: đau khi cử động
 Gđ 1: bình thường + Xquang: có mảnh xương nứt
 Gd 2: đường nứt đậm, hơi mờ - Vùng gối:
+ Trường hợp đặc biệt: xương đùi: - Bệnh Sinding Larsen Johansson:
 Đường nứt chỏm thẳng góc với sớ xương  LS: đau là chủ yếu
chịu lực ép (cổ dưới trong)  Khám: phù nề, đau tại chỗ khi ấn hay
 Đường nứt bờ trên cổ xương đùi thẳng duỗi gối có sức cản
góc với sớ xương chịu lực căng (cổ trên  Xquang: nứt đỉnh dưới xương bánh chè
ngoài) - Bệnh Osgood – Schlatter: viêm
+ Điều trị: nghỉ ngơi, không bó bột lồi củ chày
2/ Gãy nứt: thầy không sửa
C/ Tổn thương khớp:
1/ Bong gân: thầy không sửa
- Tổn thương bao khớp và dây chằng, chiếm tỉ lệ lớn trong TDTT khi xoay, trượt chân sai tư
thế
- Xảy ra nhiều nhất ở khớp gối và khớp cổ chân
- Phân biệt bong gân và trật khớp:
Bong gân Trật khớp
+ là tình trạng 2 mặt xương há quá rộng + là tình trạng 2 mặt khớp rời ra hẳn 
1 bên nào đó rồi trở lại bình thường  tổn thương dây chằng bao khớp, ĐM,
tổn thương dây chằng bao khớp TK
- Phân độ bong gân:
Độ Giải phẫu bệnh LS Xquang Điều trị
1 Đứt vài sợi Đau sưng ít, gối vững, cử Kẽ khớp bình Bảo tồn
collagen động bình thường, không tụ thường
máu trong khớp
2 Đứt 25% sợi Đau vừa, sưng vừa, gối vững, Kẽ khớp bình Bảo tồn
collagen cử động được nhưng đau, thường
không tụ máu trong khớp
3 Đứt toàn bộ Đau nhiều, sưng nhiều, gối Kẽ khớp hở trên Phẫu
dây chằng lỏng, tụ máu trong khớp, mất 2mm thuật
vận động
- Vị trí thường bong gân: khớp gối và  Khớp đùi-chày:
khớp cổ chân:  Cơ chế và tổn thương:
+ Khớp gối: khớp đùi-chày và Đơn giản: chấn động từ trước, gối thẳng 
khớp chè-đùi: đứt dây chằng chéo trước
Đơn giản: chấn động từ trước, gối co  đứt
dây chằng chéo sau
Phức tạp: xoay ngoài + dạng
Phức tạp: xoay trong + áp
 Chẩn đoán:
Dây chằng bên (trong và ngoài):
 Xquang hở khe khớp ngoài
 Phải luôn khám 2 chân để so sánh
Dây chằng chéo (trước và sau):
 Nhìn: gối lõm dưới xương bánh chè 
tổn thương dây chằng chéo sau
 Dấu ngăn kéo: tìm cử động ngăn kéo khi
cho BN nằm, gối co 90 độ, cố định bàn
chân ở 3 tư thế (xoay ngoài 25, xoay
trong 30, trung lập)
 Dấu hiệu Lachman: các cơ giãn, gối co
20-30 độ, tìm cử động ngăn kéo trước
(nhìn gân bánh chè hya bằng cảm giác
của đầu ngón cái của khe khớp trong)
 Phân loại:
Bong gân được gọi là gối không vững do
mặt khớp bị lệch cử động
Người bị bệnh bị té trên đường gồ ghề
Phân loại: bong gân khớp gối:
 Không vững 1 bình diện
 Không vững xoay
 Không vững kết hợp:
Lòng xoay trước ngoài + trước trong
Lòng xoay trước trong + sau trong
Trước sau
 Điều trị:
Độ 1 & 2: bảo tồn
Độ 3: phẫu thuật nối dây chằng hay thay dây
chằng mới
 Khớp chè-đùi:
 Gặp ở nữ, khi chạy nhảy
 HC không vững chè-đùi
 LS: đầu gối không vững, đau nhẹ, không
sưng
 Khám: dấu hiệu Smillie (BN co gối hay
quẹo chân ra ngoài vì sợ xương bánh chè
di động nhiều lật ra ngoài)
 Xquang: phim tiếp tuyến thấy cấu trúc
bất thường của lồi cầu và xương bánh
chè
+ Khớp cổ chân:
 Gặp nhiều trong TDTT
 Cơ chế: bàn chân quẹo vào trong làm
đứt nhóm dây chằng ngoài (dc Mác-
sên trước và sau, dc Mác-gót)
 Khám:
 Dấu hiệu xương sên chạy ra trước
 Nếu chấn thương còn mạnh, các dây
chằng còn lại sẽ bị tổn thương tiếp theo
(khám và xquang thấy xương sên bị lật
vào trong)
 Điều trị: đa số bảo tồn, có thể phẫu
thuật
2/ Tổn thương sụn khớp: thầy không sửa
- Thường thấy ở mặt ngoài xương bánh
chè
- Sụn hư chỉ có ý nghĩa do chấn thương
khi người bệnh còn trẻ
- LS: đau mặt trước gối (nhất là khi co lại
hay chịu sức nặng)
- Khám: đau khi xương bánh chè bị đẩy
lên xuống qua lại hay khi bị đè trực tiếp
- Chẩn đoán và điều trị: hiện nay là soi
khớp
- Phân độ:
+ Độ 1: sụn phù nề
+ Độ 2: sụn bị nứt
+ Độ 3 giới hạn: sụn bị loét
+ Độ 3 lan rộng: sụn bị loét và lan rộng
3/ Tổn thương sụn chêm khớp gối:
- Thường gặp trong đá banh, bóng chuyền
- Cơ chế: hiểu cơ chế là được
+ Khi gối co  sụn chêm chạy ra sau
+ Khi gối duỗi  sụn chêm chạy tới trước
 gối duỗi ra nhanh, sụn chêm không
chạy ra trước kịp  kẹt giữa 2 mặt khớp
bị trễ
 hoặc khi gối co giữa chừng, lại xoay
hay kèm dạng hay áp  sụn chêm phần
sau bị kẹt giữa 2 mặt khớp bị thương 
thường gặp
- Chức năng của sụn chêm:
+ Lấp đầy kẽ khớp gối
+ Tạo sự vững chắc cho khớp gối*
+ Chia đều sức áp từ trên xuống*
+ Tăng diện tích tiếp xúc giữa 2 mặt khớp
gối
+ Tạo sự khuôn hợp giữa 2 mặt khớp
- LS:
+ Thường gặp ở người trẻ
+ Gối thường bị nếu có tổn thương trước:
lỏng gối, tật bẩm sinh của sụn chêm
+ Sụn chêm trong thường bị tổn thương
hơn sụn chêm ngoài
+ LS: kẹt khớp, gối hơi sưng và đau, nghe
tiếng kêu trong khớp
+ Chú ý: phải loại bỏ kẹt khớp do tuột
khớp, gãy nứt xương chày, trật xương
bánh chè
+ Khám: đau ở kẽ khớp (+++) khi ấn chẩn
hay khi gối dạng co duỗi
+ Dấu hiệu Mac-Murray
+ Dấu hiệu Apley
- CLS:
+ Xquang: thường k thấy sụn chêm
 SỬA BÀI:
- Bài thuyết trình 1 số phần đi sâu, thầy nói không học sâu về điều trị
ĐỨT DÂY CHẰNG CHÉO TRƯỚC
I/ Giải phẫu và sinh lý:
- Dây chằng chéo trước nằm trong
khoang lồi cầu của xương đùi, ở giữa
gối, nó chéo lên trên, ra sau và ra
ngoài
- Cùng với dây chằng chéo sau tạo nên
trục chính giữa của gối
- Vai trò: ngăn chặn các di lệch ra phía
trước cũng như xoay vào trong của
xương chày so với xương đùi
II/ Các nguyên nhân và cơ chế chấn
thương:
1/ Nguyên nhân – Hậu quả:
- Đây là chấn thương thường gặp nhất
của khớp gối
- Do chấn thương thể thao, tai nạn
giao thông hoặc tai nạn sinh hoạt
- Không ảnh hưởng nhiều đến sinh
hoạt hằng ngày nhưng khớp gối
thường không vững trong hoạt động
thể thao
- 2 đầu đứt thường bị co rút về 2 phía
xa nhau, ngăn cản sự liền sẽo tự
+ Soi khớp: thường dùng, độ tin cậy 90-
95%
+ Chụp cản quang khớp gối: độ tin cậy 90-
95%
+ CT Scan, MRI: thấy toàn bộ khớp gối,
đắt tiền
 CĐXĐ: LS + CT Scan + soi khớp
- Điều trị: không học sâu
+ Bảo tồn:
 Tổn thương cấp 1/3 ngoài có mạch máu
nuôi, nhỏ, vững
 Sau bột, tập mạnh cơ co duỗi gối, tăng
sức chịu đựng dần
+ Phẫu thuật:
 Tất cả trường hợp còn lại
 Sau mổ, tập cường độ tăng dần, phục hồi
tùy thuộc tình trạng mỗi người
nhiên  thông thường không thể tự
hồi phục
2/ Cơ chế chấn thương:
Do sự xoắn vặn mạnh khớp gối:
- Chấn thương trực tiếp: vào mặt
trước gối, hay gặp trong tình
huống va chạm cản bóng hoặc tai
nạn giao thông
- Tổn thương gián tiếp:
+ Dừng đột ngột và chuyển
hướng nhanh chóng khi đang
chạy
+ Xoay người sang phía đối diện
trong lúc bàn chân đang giữ
nguyên
+ Cú nhảy cao, rơi tiếp đất 1
chân trong tư thế không thuận
- Ví dụ:
+ Tai nạn đá bóng điển hình: khi
đang dẫn bóng, đối thủ chuồi
bóng từ phía sau, đạp vào
chân trụ từ phía ngoài, bàn
chân được giữ chặt xuống đất
 bởi trọng lượng cơ thể, gối bị trong khi phần trên của cơ thể
xoay mạnh vào trong, làm đứt theo quán tính vẫn lao về phía
dây chằng chéo trước trước, làm gối xoay mạnh vào
+ Tai nạn trượt tuyết: khi đang trong gây đứt dây chằng chéo
trượt tuyết với tốc độ cao, bàn trước
chân bị mắc lại trong tuyết,
III/ Triệu chứng:
- Sưng và đau vùng gối:
+ BN cảm nhận tiếng “crack” ngay sau chấn thương, gối sưng đau, mất sự vững của
khớp, hạn chế vận động buộc BN phải nghỉ
+ Cơn đau giảm sau vài ngày dù không điều trị  Dễ bỏ sót tổn thương
- Cảm giác lỏng khớp gối:
+ Yếu chân khi đi lại
+ Gối mất vững, khó làm chân trụ
+ Lên xuống cầu thang khó khăn, nhất là khi đi xuống
+ Khó đứng lên khi ở tư thế ngồi xổm
+ Không thể chạy nhanh được nữa
- Gối sưng đau từng đợt: càng về sau các đợt sưng đau càng nhiều hơn và kéo dài hơn, đặc
biệt sau khi vận động nặng
- Nghiệm pháp chẩn đoán:
+ Dấu hiệu ngăn kéo trước:
 BN nằm ngửa, gối cần khám gập 90 độ
 Người khám ngồi lên bàn chân BN để cố định, 2
bàn tay nắm đầu gần của cẳng chân BN kéo về
phía người khám
 Test (+) khi xương chày di chuyển (về phía người
khám) so với xương đùi (khoảng >5mm) mà
không giật cụt đột ngột
 Độ đặc hiệu cao (90-99%), độ nhạy 27-88%

+ Dấu hiệu Lachman:

 BN nằm ngửa, thả lỏng các cơ ở đùi và
cẳng chân, gối gấp khoảng 20 độ
 Người khám 1 tay giữ đầu dưới xương đùi,
1 tay để sau gối và kéo đầu trên xương chày
ra trước, cảm nhận sự trượt ra trước của
mâm chày, luôn phải so sánh với chân lành
 Test (+) khi mâm chày trượt ra trước >
3mm (so với chân lành)  khẳng định đứt
dây chằng chéo trước

+ Dấu hiệu pivot shift (dấu chuyển trục)

IV/ CLS: - Chụp điện quang: đánh giá dấu hiệu
- Xquang: đánh giá toàn bộ gối bị Lachman cưỡng bức, luôn phải so
chấn thương, phát hiện các gãy sánh với chân lành  khẳng định
xương kèm theo chẩn đoán
 - MRI: đánh giá xương, dây chằng và
sụn chêm, rất hiệu quả cả về chẩn
đoán, tiên lượng và đánh giá tổn
thương phối hợp
V/ Điều trị:
- Phẫu thuật:
+ Chỉ định phụ thuộc vào:
 Nhu cầu và mức độ hoạt
động
 Tuổi:
 Trẻ em và thanh thiếu niên: cân nhắc
phẫu thuật vì xương chưa trưởng thành
 Người lớn tuổi: thường hướng về bảo
tồn nhưng tùy theo nhu cầu và mức độ
hoạt động của BN có thể phẫu thuật
 Mức độ chấn thương
 Rách 1 phần: thường bảo tồn
 Đứt hoàn toàn: thường phẫu thuật
 Các chấn thương đi kèm
+ Nội dung: tái tạo lại dây chằng
chéo trước bằng 1 mảnh gân thay
thế qua nội soi là phương pháp
phổ biến nhất:
 Ghép tự thân:
 Gân bánh chè tự thân: chắc, nhưng nguy
cơ viêm gân bánh chè, hồi phục chậm sau
mổ, hiện ít dùng
 Gân Hamstring (gân cơ thon và gân cơ
bán gân): hồi phục nhanh sau mổ, sẹo
nhỏ, nhưng dễ giãn sau 1 thời gian hoạt
động, hiện nay thường dùng
 Gân cơ tứ đầu đùi: thường chọn sau khi
chọn gân Hamstring thất bại
CHẤN THƯƠNG CỔ CHÂN
Giải phẫu cổ chân:
1.phần trên:
-phía trong có mắt cá trong xương chày.
-Phía ngoài có mắt cá ngoài xương mác
2. Phần dưới: gồm 7 xương xếp 2 hàng.
-Hàng sau: có 2 xương: xương sên + xương
gót.
-Hàng trước: có 5 xương: xương ghe + hộp
+ 3 chêm
 Gân cơ mác dài và gân cơ mác ngắn
+ Quy trình phẫu thuật:
 Phục hồi chức năng cho khớp gối để
khớp khô, không sưng
 Lấy gân
 Đường hầm xương
 Kéo mảnh ghép qua đường hầm
 Cố định
- Điều trị bảo tồn:
+ Chỉ định:
 Đứt 1 phần
 Đứt hoàn toàn ở BN ít có nhu cầu
hoạt động, người lớn tuổi và trẻ em
+ Mục tiêu: giảm sưng đau, hồi
phục khả năng hoạt động của
khớp gối, gia tăng cơ bắp để ổn
định khớp gối
+ Nội dung:
 1 chương trình tập luyện rõ ràng dưới
sự giám sát của chuyên gia
 Tư vấn cho BN về việc hạn chế hoạt
động khớp gối
 Dùng nạn, dùng băng đầu gối
 SỬA BÀI:
- BN chấn thương có thể bị Tam
chứng đau khổ:
+ Đứt dây chằng chéo trước
+ Đứt dây chằng bên trong
+ Rách chỗ bám sụn chêm
trong
-Hầu hết các vận động ở chân xảy ra tại 3
khớp hoạt dịch:
khớp cổ chân (true ankle joint)
Khớp dưới sên
Khớp giữa cổ chân
Bàn chân di chuyển trong 3 mặt phẳng, hầu
hết các vận động xảy ra trong chân sau
Chấn thương xương cổ chân:
1. Đại cương:
-Sự mất liên tục cấu trúc xương do lực tác
động mạnh. Lực có thể mạnh đột ngột (gãy
xương cấp tính) hoặc vừa phải nhưng lặp đi
lặp lại (gãy xương mệt/gãy xương căng
thẳng)
-Biểu hiện
Dấu hiệu không chắc chắn: đau - sưng bầm -
giảm cơ năng vùng chấn thương
Dấu hiệu chắc chắn: 1 trong 3 dấu hiệu: biến
dạng - đau nhói và lạo xạo khi sờ - cử động
bất thường
2.Xử trí:
-sau khi bị thương để vđv tại chỗ, tránh vận
chuyển liền (gây shock chấn thương)
-Cắt bỏ trang phục quanh vùng chấn thương
-Làm nẹp cố định xương gãy (qua 3 mặt
phẳng và qua 2 khớp trên và dưới vùng bị
thương)
-Vận chuyển đến cơ sở y tế gần nhất
Chấn thương khớp cổ chân:
1.Đại cương:
-là tình trạng mất tương quan bình thường
của mặt khớp, hai mặt khớp bị xê dịch ra
khỏi vị trí bình thường.
-Do lực tác động lớn làm đứt, rách bao khớp
và dây chằng quanh khớp
-Dấu hiệu nhận biết:
ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ CỦA TRẺ EM TRONG TDTT (đọc thêm ppt của Cô có tình huống)
ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ THỨ NHẤT:
1.Vấn đề sụn trong phát triển và tăng
trưởng của trẻ em:
Khái quát:
-Sụn là mô liên kết tgia cấu trúc xương gồm:
TB sụn, chất căn bản và sợi liên kết.
-3 loại sụn: sụn trong (collagen type II), sụn
chun (sợi chun), sụn xơ (collagen type I).
-Sụn tăng trưởng sẽ cốt hóa hình thành
xương.
Đặc điểm, vai trò của sụn tăng trưởng ở trẻ
em:
-Sụn tăng trưởng ở vị trí: các đầu xương
dài, các vùng khớp.
tổn thương dây chằng quanh khớp
Giảm hoặc mất khả năng vận động
Biến dạng khớp
Bệnh nhân thấy đau vùng cổ chân
và bị giới hạn hoạt động ở đây
Bàn chân bị sưng phù ít nhiều tuỳ
theo tình trạng nặng hay nhẹ
Có thể thấy dấu hiệu xuất huyết
dưới da( vết bầm tím) do có tổn
thương cách mạch máu
=>Nếu các dấu hiệu trên xảy ra sau khi bị
trật cổ chân (khoảng 1 ngày sau) thì càng
chắc chắn là một tình trạng bong gân (nếu
phim x quang không cho thấy có tình trạng
gãy xương kèm theo). 2. Có 3 mức độ bong
gân:
Loại 1: dây chằng bị kéo căng
Loại 2: dây chằng rách nhẹ
Loại 3: dây chằng đứt hoàn toàn
Sai khớp khiến người bệnh đau đớn, hạn chế
vận động
3. Xử trí:
a. Xử trí tức thời (tại chỗ): xử trí RICE (rest-
ice-compression - elevation)
b. Xử trí sau đó: dùng thêm các loại thuốc
giảm đau thông thường, tham vấn ý kiến bác
sĩ chuyên khoa.
-3 vị trí cần chú ý cho tăng trưởng và dễ bị
ảnh hưởng trong thể dục thể thao: sụn tăng
trưởng (quan trọng nhất), sụn khớp, sụn
của đầu gân cơ gắn vào xương.
 Cao hay thấp phụ thuộc tăng
trưởng ở 3 vị trí này.
-Sụn tăng trưởng chịu lực kém hơn gân cơ
dây chằng => gãy tróc ( đặc biệt ở trẻ em):
lực tác động lên làm tróc sụn.
-Các sụn dần biến mất từ sau dậy thì => căn
cứ vào sự biến mất của sụn tăng trưởng từng
nơi để xác định tuổi xương.
-25 tuổi, sụn tăng trưởng đều thành xương
xốp.=> chiều cao đứng lại, không cao thêm
nữa.

2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tăng
trưởng:
Yếu tố bên trong:
-Nội tiết tố: thyroxin, testosterone,
estrogen,…
-Yếu tố tuần hoàn.
-Yếu tố thần kinh.
-Sự tăng trưởng là có tính di truyền (23%)
và chịu ảnh hưởng khá nhiều của dinh
dưỡng, vận động thể dục.
Yếu tố bên ngoài:
-Yếu tố cơ học: chịu lực nặng/ chấn thương
nặng. => suy giảm/ ngưng tăng trưởng ở 1
vùng xương nào đó làm biến dạng chi.
(VD: trẻ em nâng cử tạ trước dậy thì, phải chịu lực
nặng xuống bả vai, cánh tay, cột sống, đầu gối  suy
giảm tăng trưởng  lùn).
-Yếu tố dinh dưỡng: 32%
-Yếu tố môi trường, tâm lý: 25%.
-Yếu tố thể lực: 20%.
ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ THỨ 2:
Sự phát triển thể chất không đi đôi với sự
phát triển của tâm lý:
-Hệ CXK của trẻ đã hoàn thiện nhưng yếu tố
tâm lý chưa được tạo dựng đầy đủ, không
được khuyến khích, thúc đẩy thì  trẻ sẽ
không thự hiện được hoạt động thể lực.
=> khuyến khích trẻ hoạt động từ đơn giản
đến phực tạp phù hợp với sự phát triển
CXK.
ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ THỨ 3 VÀ 4:
1.Đặc điểm thứ 3:
-Vóc dáng và tuổi tác không đi song song
với tình trạng dậy thì.
-Dậy thì phát triển nhiều, đầy đủ => người
lớn phát triển toàn diện.
-Bảng của Tanner chia ra 5 thời kỳ theo sự
phát triển dậy thì.
3. Đặc điểm tăng trưởng xương khớp ở
trẻ em:
-Tốc độ tăng trưởng nhiều trong các năm
đầu  trước dậy thì chậm lại  dậy thì
tăng 8-10 cm/năm.--> sau dậy thì thì chậm
nhiều và ngưng hẳn vào 24-25 tuổi.
-Trẻ gái: tăng trưởng ảnh hưởng nhiều bởi
dinh dưỡng, tâm lý, hoạt động TDTT căng
thẳng.
-Tốc độ tăng trưởng tùy thuộc:
+Gần gối xa khuỷu”: vùng gối phát triển
hơn cổ chân, đùi, vùng khuỷu phát triển kém
hơn vùng cổ tay, đầu trên xương cánh tay.
=> Tổn thương ở vùng gối ảnh hưởng
chiều cao hơn vùng khuỷu.
 Note dặn dò sửa của Cô:
-Những tổn thương ảnh hưởng đến khớp gối
(ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của trẻ):
+ Viêm gân ở xương bánh chè: không ảnh
hưởng đến sự tăng trưởng chiều cao của trẻ.
+ Tổn thương nào ở gối gây ảnh hưởng
đến sụn tăng trưởng mới gây ảnh hưởng
chiều cao trẻ (QUAN TRỌNG NHẤT).
Trẻ chưa ý thức được độ nặng của môn thể
thao:
-Động tác chưa phù hợp, quá sực với sức cơ,
hệ xương, sụn => gây hậu quả nặng nề.
(VD:các môn thể thao chỉ khuyến khích cho trẻ lớn
hơn 5 tuổi: Taekwondo, whushu, bơi, bóng bàn, cầu
lông,)
-TDTT: lực cơ, động tác  sẽ phát triển
nhanh khi có sự thay đổi của tuổi dậy thì 
chọn các môn như bơi lội, điền kinh, bóng
đá, bóng chuyền sẽ giúp ích cho phát triển.
-Thanh niên gần đến sự ngừng hẳn của tuổi
dậy thì, sự tăng trưởng không còn tác dụng
nhiều.
2. Đặc điểm thứ 4:
-Tâm lý của trẻ em chưa được phát triển đây
đủ, chưa quyết đoán nhiều trong sinh hoạt
TDTT. => cần cha mẹ, huấn luyện viên
nâng đỡ.
-3 yếu tố tạo Tam giác quan trọng cho sự
phát triển thể lực của trẻ: cha mẹ, huấn
luyện viên, các em.
-Bài tập luyện cần phù hợp (có tính chất vui
chơi, thoải mái hơn là căng thẳng ), tạo niềm
yêu thích và hiểu biết về lợi ích của sự tập
luyện.
ĐẶC ĐIỂM CHẤN THƯƠNG THỂ THAO Ở TRẺ EM (khá đủ, đọc thêm ppt của Cô)
1.Đặc điểm chấn thương thể thao của trẻ
em:
-Hơn 90% chấn thương thể thao của trẻ em
là do cơ xương khớp.
-Chấn thương hệ vận động ở trẻ em nhiều
hơn người lớn do tính hiếu động, kèm chưa
phát triển hoàn thiện về thể chất, thần kinh, bên màng xương còn nguyên vẹn.
tâm lý và tình trạng dậy thì.
2. Các loại thường gặp:
3 loại:
Tổn thương sụn tiếp hợp.
Gãy thân xương dài.
Bong gân, trật khớp. (lý do hiếm gặp).
Tổn thương sụn tiếp hợp:
-Đặc điểm sinh lý: sụn tiếp hợp chịu lực
kém hơn gân cơ, dây chằng  gãy tróc
-Theo Harris – Salter (coi trong sách CTCH
tr 35 nha)
+Loại 1,2: thường gặp nhất, không gây rối
loạn tăng trưởng.
+Loại 3,4,5: ngưng tăng trưởng,
Gãy thân xương dài:
-Đặc điểm xương của trẻ em:
+Màng xương dày.
+Trong xương gồm nhiều chất collagen,
chất keo, xương xốp.
+Dây chằng tương đối chắc hơn xương.
-Các kiểu thường gặp:
 các chương trình hoạt động cho trẻ căn
cứ vào những vấn đề:
+Sinh lý vận động, những nguyên tắc, sức
bền sức manh.
+Kỹ thuật làm ấm, sự dinh dưỡng phù hợp,
kỹ thuật phòng ngừa chấn chương, sơ cấp
cứu.
+Các hoạt động ngoài trời, môn thể thao có
tính tập thể.
+gãy cành tươi: gãy thân xương, gãy 1
phần, màng xương bên đối diện vẫn còn, tạo
bản lề, xương không di động quá nhiều.
+nứt đơn giản: thường gặp ở đầu xương,
nứt 1 phần, bên đối diện bình thường.
+gãy cong: tổn thương bên trong nhưng 2
+gãy lún: tổn thương do 2 cơ chế căng và
ép, và do thành phần chất keo cao trong
xương
=>XQuang: đầu xương có mỏm nhô 2 bên
đối xứng với nhau, k có hình ảnh nứt xương.
-Khả năng chỉnh sửa xương:
+Sụn tiếp hợp: tăng trưởng giúp chỉnh sửa
các gập góc của xương gãy (khi chưa bị tổn
thương lớp TB mầm).
+Màng xương chuyển hóa chủ động: nhiều
TB trung mô tạo tạo cốt bào, tu chỉnh
xương.
3. Nguyên tắc luyện tập thể thao cho trẻ
em:
-Không tạo áp lực thành tích cao đè nặng
tâm lý của trẻ.
-Chương trình tập luyện kỹ thuật phải phù
hợp với thể chất và tinh thần của từng trẻ.
-Rèn luyện thể lực cho trẻ tương xứng với
kỹ thuật của bộ môn thể thao đòi hỏi.
-Dinh dưỡng, vệ sinh phù hợp.
-Cho trẻ tự lựa chọn môn thể thao yêu thích.
-Thể thao cá nhân ít bị chấn thương hơn tập
thể.
 CHẤN THƯƠNG THƯỜNG GẶP Ở TRẺ EM (khá đủ, đọc thêm ppt của Cô)
Chấn thương thường gặp:
-Hiếm gặp: viêm gân cơ, rách cơ, bong gân
trật khớp vì dây chằng bao khớp thường
chắc hơn xương.
-Thường gặp: gãy xương, tổn thương xương.
-Các dạng gãy xương thường gặp: gãy cành
tươi, gãy lún, nứt đơn giản, cong xương.
2. Legg – Perthes – Calve:
-Thiếu máu nuôi vùng chỏm xương đùi, gây
hoại tử chỏm.
-NN: không biết chắc chắn.
-Thường gặp trè <10 tuổi, nam>nữ, trẻ sinh
thiếu tháng, nhóm KTXH thấp.
-Diễn tiến: thiếu máu cục bộ, hoại tử vô
mạch, gãy xương, biến dạng chỏm, sửa
chữa.
-CLS: XQuang, CT scan.
-Hồi phục nếu điều trị kịp thời.
3.Osgood – schlatter:
-Bệnh quan trọng nhất của khớp gối.
-Viêm sụn xương và mô mềm xunh quanh
nơi bám chày của gân bánh chè.
-Thường ở trẻ trai 10 – 18 tuổi.
-NN: do chạy, nhảy nhiều, hoặc xoay đột
ngột.
-LS: u chày to ra và đau. Đau tăng khi chạy
nhảy, duỗi có kháng lực, giảm đau khi nghỉ
ngơi.
-XQuang là chẩn đoán xác định.
-Điều trị: nghỉ ngơi, tránh chịu lực lên khớp Xử trí chung tại hiện trường:
gối.
4. Sinding – Larson – johansonn:
-Viêm xương sụn ở cực dưới xương bánh
chè.
-Do chạy nhảy, hoạt động quá tải.
-LS: đau cực dưới xương bánh chè.
-Xquang: vùng xương đó bị phân ra nhiều
mảnh.
-Điều trị bảo tồn: nghỉ ngơi, thuốc.
ĐẶC ĐIỄM DINH DƯỠNG CHO VĐV (đọc thêm ppt Cô)
5. Scheuermann:
-Thường gặp ở thiếu niên.
-Nhóm bệnh thoái hóa xương sụn thiếu niên,
tổn thương sụn tăng trưởng phía trước, làm
cột sống cong lại và đau.
-LS:
+Đau âm ỉ vùng ổn thương, cảm giác tức
nặng thường không liên tục, giảm khi nghỉ.
+Gù vẹo cột sống, co cơ cạnh sống trên,
dưới vị trí gù.
-XQuang: mất tư thế ưỡn, thấy nhiều thân
đốt sống bị đè bẹp, dạng hình chêm, khe
khớp hẹp.
-Chẩn đoán:
+CS gù > 40 độ,
+Góc xẹp đốt sống ình chêm > 50 độ của ít
nhất 3 đốt sống kế tiếp.
+XQuang: nhiều đốt sống bị bẹp.
-Điều trị: nội khoa phục hồi chức năng,
giảm đâu, nghỉ ngơi, mang áo nẹp cột sống,
nằm trên giường cứng.
-Tổn thương khó hồi phục.
6. Chấn thương thường gặp ở chi trên:
-Gãy xương đòn.
-Gãy cổ xương cánh tay.
-Không có trật khớp vai ở trẻ em.
-Trật khớp khuỷu.
-Gãy trên 2 lồi cầu.
-Ngưng hoạt động, dùng nẹp bất động.
-Chườm lạnh ngay, lập lại nhiều lần trong
24 -48h, tránh đặt trực tiếp nước đá lên da.
-Băng ép nếu cần.
-Kê cao vùng bị đau hơn tim 10 cm.
Kết luận:
TE hiếm gặp tổn thương gân cơ, dây chằng,
bao khớp.
Thường gặp tổn thương của sụn tiếp hợp.
I.Năng lượng và các chất cung cấp năng
lượng:
- Các chất sinh năng lượng:
+ Carbonhydrate: (đường, gạo) dễ hấp thu,
đóng vai trò thiết yếu.
+ Protein: (thịt) xây dựng khối cơ.
+ Lipid: (mỡ) dự trữ năng lượng.
- Các chất không sinh năng lượng:
+ Nước
+ Điện giải
+ Vitamin/Chất xơ
II.Các nhóm VĐV:
1.Nhanh (Cường độ cao trong 1 thời gian
ngắn, yếm khí): ăn nhiều chất dinh dưỡng dễ
hấp thu, chuyển hóa => Carbonhydrate đóng
vai trò lớn.
2.Bền (Sử dụng năng lượng trong 1 thời
gian dài => NL tích trữ): ăn nhiều lipid.
3.Mạnh (yêu cều sức mạnh và sự bôc phá
cao của các nhóm cơ): ăn nhiều protein.
4.Linh hoạt (thể thao nghệ thuật): đòi hỏi cơ
thể đẹp, cân xứng => phức tạp.
III. Chế độ ăn:
Hấp thu khối lượng lớn thức ăn trong thời
gian giới hạn?
=>Chia nhỏ bữa ăn 3-1-3-1-2 (sáng 30%,
phụ 10%, trưa 30%, phụ 10%, tối 20%)

NHU CẦU NĂNG LƯỢNG LÚC NGHỈ NGƠI VÀ HOẠT ĐỘNG (đọc thêm ppt của Cô)
I.Khái niệm:
-Năng lượng là nhiên liệu trong: quá trình sống, phát triển, vận động, tiêu hóa.
-Nhu cầu năng lượng: số NL cần thiết để đảm bảo quá trình sống, hoạt động và phát triển của cơ
thể. Mỗi cá thể có nhu cầu năng lượng khac nhau vì khác nhau về:
+chuyển hóa cơ bản của mỗi người.
+khả năng phát triển.
+hoạt động hàng ngày.
+Tiêu hóa do khẩu phần ăn khác nhau.

II. Cách tính nhu cầu năng lượng:

1.Nhu cầu năng lượng lúc nghỉ ngơi:
Tuổi Kcal/ngày
Nam Nữ
0-3 ( 60,9 x TLCT ) - 54 ( 60,1 x TLCT ) – 51
3-10 ( 22,7 x TLCT ) + 495 (22,5 x TLCT ) +499
10-18 ( 17,5 x TLCT ) + 651 ( 12,2 x TLCT ) + 746
18-30 ( 15,3 x TLCT ) +679 ( 14,7 x TLCT ) + 496
30-60 ( 11,6 x TLCT ) + 879 ( 8,7 x TLCT ) + 829
60+ ( 13,5 x TLCT ) + 487 ( 10,5 x TLCT ) + 596
*TLCT: Trọng lượng cơ thể theo kg.
2.Nhu cầu năng lượng lúc hoạt động: +rất nhẹ (ngồi, đứng, lái xe, nấu ăn): thời
Nhu cầu năng lượng lúc hoạt động= Nhu gian x 1,5
cầu năng lượng lúc nghỉ x Trung bình năng +nhẹ( đi đường bằng, lau nhà, bóng bàn,
lượng hoạt động golf): thời gian x 2,5
Trung bình năng lượng lúc hoạt động +vừa (xe đạp, quần vợt, cuốc đất, mang
(TBNLHĐ)= Tổng (thời gian x hệ số hoạt nặng): thời gian x 5
động )/24 +nặng (gym,chặt cây, đá banh, mang nặng
+Nghỉ ngơi (ngủ, nằm nghỉ): thời gian x 1 trên đường dốc): thời gian x 7
VD: 1 người vđv thể hình:
Gym 3h/ngày => 3x7 Đạm: 15-20% Tổng năng lượng
Ngủ nghỉ 8h/ngày => 8x1 (1g=>4Kcal)
Làm thư kí 8h/ngày => 8x1,5 Chất béo: 25% Tổng NL (1g=>9Kcal)
Ăn uống 2h/ngày => 2x1,5 *VĐV: 12-16% P ; 60-70% G ; <30% L
Việc nhà 3h/ngày => 3x2,5 *Thể hình: 53% P ; 35% G ; <10% L
TBNLHĐ= Tổng/24 Cách tính:
P= (NCNL x %Protid)/4 (g)
III.Nhu cầu các chất dinh dưỡng: G=(NCNL x %Glucide)/4 (g)
Đường bột: 55-60% Tổng năng lượng L= (NCNL x %Lipid)/9 (g)
(1g=>4Kcal)

KHÁC BIỆT DINH DƯỠNG TRONG LUYỆN TẬP VÀ THI ĐẤU (đọc thêm ppt của Cô)
I.Thi đấu: Nghỉ ngơi hoàn toàn.
1.Trước thi đấu: 2. Ngày thi đấu:
-Tăng dự trữ tối đa glycogen: -Trước khi thi đấu:
+Trước 7 ngày trước thi đấu: +4-6h: Ăn no, giàu carbonhydrate (
Ăn bình thường: 60-70% Carbonhydrate, cacbonhydrate phức tạp ), ít xơ, ít ngọt, ít
15% Protein, 25% Lipid. béo.
Tập 2-3h/ngày. + 2h: Ăn vừa đủ, chủ yếu carbonhydrate.
+ 7,6,5 ngày trước thi đấu: +1h: ăn ít, chỉ ăn carbonhydrate.
Ăn 20-30% Carbonhydrate, 40-50% Lipid. *Càng gần thi đấu: không ăn no, không ăn
Tập 0,5-1h/ngày. nhiều đường, không ăn thức ăn lạ.
+4,3,2 ngày trước thi đấu: -Trong lúc thi đấu: đủ dịch và năng lượng
Ăn 70-80% Carbonhydrate. tùy vào thời gian và mức gắng sức.
Tập < 0,5-1h/ngày. *Nguyên tắc: Nhẹ, ít, từ từ.
+1 ngày trước thi đấu: -Sau thi đấu: protein, carbonhydrate, bồi
Ăn 70-80% Carbonhydrate. hoàn dịch và điện giải.

II.Luyện tập:
Luyện tập Thi đấu
Trước Ăn uống bình thường, ưu -nghỉ ngơi 3 ngày cuối.
tiên carbonhydrate. -Tăng dần Carbonhydrate trong
khẩu phần ăn trong 7 ngày trước
thi đấu.
Trong Trước 6h->1h: giảm thức ăn, tăng tỉ lệ carbonhydrate trong khẩu
phần
Đang luyện tập/thi đấu: duy trì đủ Carbonhydrate, nước, điện
giải tùy theo mức độ gắng sức và thời gian.
Sau -Đủ chất
-Bổ sung NL thiếu hụt.
-Tăng kích thước, khối lượng, sự dẻo dai của cơ.
-sửa chữa tổn thương

 DẶN DÒ của Cô:

-Thi: tính nhu cầu NL
-Tổn thương vùng khớp gối có ành hưởng tới tăng trưởng của trẻ? Có do có sụn tăng trưởng (
vùng gần gối xa khuỷu ). Cần phân biệt các tổn thương có thể có ở vùng gối (gân cơ, xương sụn,
…) = XQ 2 bên, 2 bên để so sánh, tránh sai lầm.
-Các dạng gãy xương ở trẻ: gãy cành tươi, gãy cong tạo hình ( chụp XQ 2 bên để phân biệt chân
vòng kiền, bẩm sinh ), gãy trên 2 lồi cầu, BL lét pô tét căn ??? => không điều trị thì Hoại tử
chỏm xương đùi, Ót Cút Lét Tơ ( ở đầu gối ) dễ nhầm lẫn vs gãy bong sụn bánh chè, giống vs
bong lồi củ chày của người lớn.

NGƯỜI LỚN TUỔI TẬP TDTT

I. NCT tập thể dục ở mức độ cao
- Định nghĩa: Người trên 60 tuổi tập luyện
thường xuyên, đều đặn.
- Tác dụng của việc tập thể dục:
 Tăng cường trí nhớ, đầu óc, tinh thần
minh mẫn
 Tăng hoạt động tim mạch
 Tăng thông khí ở phổi
 Chống loãng xương
 Phòng tránh, kiểm soát các bệnh mạn
tính
 Cải thiện triệu chứng các bệnh đang,
đã mắc(mạn tính)
 Hỗ trợ điều trị ( vật lý trị liệu sau
phẫu thuật)
 Phòng ngừa và trị liệu
Chế độ tập luyện cần cụ thể, riêng biệt và
phù hợp cho mỗi cá thể
Note Cô: VD: Yoga thích hợp cho các bệnh
nhân thoái hóa khơp vì giúp giảm chịu lực
của khớp
II. NCT chưa tập thể dục thể thao
- Đối tượng:
 Cuộc sống bình lặng, không thích sôi
động
 Sức khỏe bình thường hoặc kém
- Những khó khăn:
 Cần bắt đầu và duy trì được thói
quen( -> có người hướng dẫn,
phương pháp, nơi tập)
 Vấn đề sức khỏe: lão hóa, bệnh mạn
tính
 Vấn đề tâm lý: dễ chán nản, lo ngại
chấn thương, tự ti tuổi tác
- Đối tượng thường gặp chấn thương trong
TDTT nhất ( do tập sai kỹ thuật, tập đốt
cháy giai đoạn, tập quá tải )
- Note Cô: Lý do hay gặp chấn thương:
người mới tập không biết cách tập và lựa
chọn môn thể thao không phù hợp
- Hướng giải quyết:
 Hỏi bệnh sử, tiền căn bệnh, sở thích
 Đảm bảo an toàn ( trang thiết bị, điều
kiện tập luyện)
 Cung cấp kiến thức, có HLV hương
dẫn
 Đề nghị môn thể thao phù hợp
III. NCT bỏ tập, tập TDTT không
thường xuyên
- Lí do bỏ tập:
 Chấn thương ( cô nói cần khai thác
bệnh sử kĩ)
 Các nguyên nhân khác như:
o Không có mục tiêu, không kế hoạch
o Môn tập thể dục không phù hợp
o Không có sự quan tâm, giúp đỡ của
người thân, xã hội
- Tác hại khi bỏ tập:
 Giảm lưu lượng máu đến các cơ
quan quan trọng như não( giảm trí
nhớ, giảm sự tập trung, tinh thần,…)
 Cơ bắp yếu đi, xương khớp giảm độ
chắc, và đàn hồi
  Đường không được chuyển hóa, làm
tăng mức đường huyết.
- Biện pháp khắc phục:
 Đánh giá, giải quyết vấn đề chấn
thương của NCT
 TÌm hiểu các vấn đề hiện tại khác
kiến NCT bỏ tập ( trong các nguyên
nhân khác)
 Lên kế hoạch, mục tiêu cụ thể, giải
quyết những vấn đề phát sinh khi tập
lại: chấn thương, stress, mệt mỏi,…
 Liệt kê, đánh giá các mục tiêu đã và
chưa thực hiện.
 Khuyến khích, tìm sự ủng hộ, động
viên của gia đình, bạn bè, người
xung quanh
IV. Chấn thương chi trên :
- Nguyên nhân
 Tác nhân bên ngoài
o Sai lầm trong kĩ thuật, hướng dẫn
của huấn luyện viên
o Điều kiện, vật chất trang thiết bị
không đảm bảo an toàn
o Không tuân thủ yêu cầu y tế
o Khởi động không kỹ, không đủ,
không phù hợp
 Tác nhân bên trong
o Đặc điểm bẩm sinh của cá thể, lão
hóa( nhất là loãng xương ở phụ nữ
độ tuổi mãn kinh), bệnh lý chức
năng và cấu trúc của cơ thể
o Những rối loạn về khả năng định
hình trong không gian, giảm độ tập
trung trong thể thao.
- Tổn thương thường gặp:
 Rách gân cơ chóp xoay vai ( giữ
khớp vai)
Đặc biệt :phân biệt tổn thương gân cơ nhị
đầu (tổn thương rất hay gặp ở người già,
phân biệt vs rách gân cơ chóp xoay, do tổn
thương gân cơ nhị đầu thì không phẫu thuật)
Note Cô
Cơ chế: do té ngã nặng, té xe đạp, sử dụng
quá mức khối cơ
Triệu chứng: đau vai, nhất là khi giơ tay cao
sang 1 bên
Nguyên nhân: các vận động tay cao quá đầu,
nâng lên, hạ xuống : Bóng chày, tennis, bơi,
cầu long, võ
Thuộc loại rách cấp tính
 Gãy đoạn gần xương cánh tay
Triệu chứng: của gãy xương ( mất cử động,
đau nhức nhiều, tiếng lạo xạo,…)
- Khác biệt trong gãy xương ở NCT:
(Note Cô: phân biệt vs người trẻ)
 Cường độ lực tác động gây ra tổn
thương khác nhau giữa người trẻ
và già
 Trường hợp nhẹ nhiều khi không
thấy đau, không thấy tổn thương
 Có thể gãy xương nhiều nơi nhưng
chỉ đau ở nơi nặng nhất -> cần kiểm
tra toàn diện, kĩ lưỡng không bỏ sót
 Xương gãy không di lệch nhầm nên
chẩn đoán thiếu sót
- Phòng tránh:
 Vận động thích hợp, đảm bảo an
toàn
 Kiểm tra sức khỏe kĩ lưỡng trước và
sau vận động thể thao
V. Chấn thương chi dưới
Nhiều loại ( thoái hóa khớp, gãy cổ xương
đùi, rách sụn chêm, đứt gân gót, đứt dây
chằng chéo trước)
 Thoái hóa khớp : (gối là thường gặp
nhất)
TDTT thời trẻ sai cách thức tập luyện mới
có khả năng gây thoái hóa khớp ở người già,
ở người già vận động quá sức( quá tải khác  Gãy cổ xương đùi rất ít gặp ở người
biệt giữa người trẻ và người già) + chịu tải chơi thể thao ( chủ yếu là do trượt té)
thấp hơn ( do lão hóa)

CHẤN THƯƠNG CỘT SỐNG CỔ (bài dài khó học, đọc thêm trắc nghiệm để giới hạn)
CÂU 1: các môn thể thao thường gặp gây 1. Gãy chuỳ chẩm C0
CTCS cổ Theo Anderson
=> môn đối kháng (boxing), môn thể thao A: gãy vùi chuỳ chẩm. Gãy vững
mạo hiểm (bóng bầu dục do truy cản bóng, B. Gãy vùi chuỳ chẩm kèm nền sọ. Gãy
tranh cướp bóng, nhảy cao: cổ ng nhảy cao vững
thường chịu chấn thương cúi k nhận ra => C. Gãy rứt thuỳ chẩm. Gãy không vững do
mạn tính, lặp đi lặp lại, khúc côn cầu đứt dây chằng cánh
hookey: do xô đẩy và truy cản từ sau làm ng 2. Trật C0 C1
chơi phóng đầu về trc va vào ván; cử tạ: Theo PIERCE
bong gân cổ, thắt lưng, thoát vị đĩa đệm, - trật xoay
rỗng tuỷ sau chân thương; đô vật: vật xuống
khiến đầu va mạnh lún vào cổ gây Ct Cs cổ)
- Trật ra sau
- Trật ra rước
CÂU 2: cơ chế chấn thương (cúi, ngửa, 3. Gãy đốt sốg C1
lún, xoay) - Gãy cung sau
- C0 C1: cơ chế cúi hay ngửa làm trật thuỳ - Gãy khối bên
chẩm ra trc hay phía bên. Cơ chế xoay
khiến thuỳ chẩm một bên ra trc một phần
- Gãy jefferson hay gãy banh C1 (gãy
ra phía bên nhiều mảnh C1)
4. Trật đơn thuần C1 C2 do đứt dây
- C1: lún hoặc nén ngang
- C1 C2: xoay Hai trường hợp
- Gãy mấu răng đốt sống C2: - dây chằng ngang bị tróc với mảnh xương
gãy chân mấu răng do cúi (đa số) hoặc nhỏ của một hay hai bên khối bên
ngửa - Dc ngang bị rách ở ngay giữa
Gãy thân C2 kèm mấu răng: cúi 5. Trật xoay C1 C2
- Gãy chân cung C2 (gãy trượt ra trc đốt Theo FIELDING
sống trục do Ct ng treo cổ): phối hợp lún - Xê dịch xoay k trật ra trước
theo trục và kế đó là ngửa
- Xê dịch xoay trật ra trc 3-5 mm
- C3 C7:
+ cúi => bong gân nhẹ hoặc nặng, trật hai
- Xê dịch xoay trật ra trc hon 5mm
mấu khớp hai bên - Xê dịch xoay trật ra sau
+ Lún => gãy lún trc, gãy lún nhiều mảnh 6. Gãy mấu răng C2
+ Cúi và lún => gãy giọt lệ Theo anderson
+ Xoay => trật/ gãy mấu khớp một bên - gãy rứt chỏm mấu răng
+ Ngửa: bong gân nhẹ hoặc nặng
+ Ngửa và cúi: gãy trật mấu khớp hai bên
- Gãy ngang chân mấu răng
kèm cơ chế ngửa ??? - Gãy thân C2 mảnh trên kèm mấu răng
7. Gãy chân cung C2 (trượt đs C2 sau
CÂU 3: các hình thức gây Ct CS cổ cao: CT/gãy C2 Người treo cổ)
Theo Levine
- 1. Gãy chân cung C2 ít xê dịch
- 2. Gãy với xê dịch ra trc 3mm
- 2a. Gãy ít xê dịch nhưng gập góc trầm
trọng giữa C2 C3
- 3. Gãy phối hợp hai chân cung và mấu
khớp
8. Gãy chân mấu răng C2 kèm gãy cung
sau C1 : hiếm. Nhưng đặt ra vd phẫu
thuật cần qtam
CÂU 4: các hình thức gây Ct CS thấp C3
C7
Theo anderson có 12 loại gãy phân làm 4
nhóm
1. Cúi
- bong gân nhẹ
- Bong gân nặng
- Gãy trật mấu khớp hai bên
2. Lún
- gãy lún trc
- Gãy giọt lệ
- Lún nhiều mảnh
3. Xoay
- trật mấu khớp 1 bên
- Gãy mấu khớp 1 bên
- Gãy rời khối mấu khớp
4. Ngửa
- bong gân cơ chế ngửa
- Bong gân nặng cơ chế ngửa
- Gãy trật mấu khớp hai bên
CÂU 5: dấu hiệu LS
1. Đau CS cổ hay đau lan rễ thần kinh
cánh tay: đau khu trú hay lan ra theo rễ
thần kinh tổn thương. Nên khám kỹ để
loại trừ dù bệnh nhân than đau mơ hồ
cột sống cổ
2. Đơ cs cổ do co rút cơ: sau ct, khuynh
hướng bất động tự nhiên của cổ xảy ra
khiến cột sống cổ cứng đơ => che giấu
x quang trong những ngày đầu => nên
làm x quang động lại 1 đến 3 tuần
3. Vẹo cs cổ: thường gặp ở tổn thương cs
cổ cao (trật/gãy C1_2, trật xoay C1-2).
Đầu bn cúi và xoay nhẹ sang 1 bên
4. Giới hạn cử động cs cổ: do pư co rút
cơ hay bn sợ đau. Khám ls cần nhẹ
nhàng để tránh di lệch tổn thương
5. Suy hô hấp cấp
6. Hội chứng liệt tuỷ cổ sau ct
Thường gặp liệt vận đọng kèm rối loạn cơ
vòng bọng đái => gây bí tiểu
Có 5 hội chứng liệt tuỷ:
+ HC tuỷ sống trc: chủ yếu sừng trc => liệt
vd, bn chỉ còn cg sâu và cg thân thể
+ HC tuỷ trung tâm: tổn thương từ trug tâm
lan toả ngoại biên. Liệt tứ chi, tay nặng
hơn chân. Thường ở bn bị hẹp ống sống
cổ có chấn thương kèm theo.
+ HC Brown Squard: liệt vd, mất cg sâu
cùng bên. Nửa thân đối diện vd bt nhưng
rl cg nông
+ HC tuỷ phía sau: đau sau cổ, rl cg sâu
+ HC giập tuỷ: tổn thương cắt đứt dẫn
truyền tk vĩnh viễn, 2 chân liệt hoàn toàn,
hai tay liệt một phần, nếu gãy dưới c5 và
hoàn toàn nếu gãy ngang c4-5
* lưu ý: khám px hậu môn, px hành lang =>
âm tính sau ct tuỷ. Sau 4-6h hay trong 48h
đầu, px xuất hiện trở lại => gđ choáng tuỷ
chấm dứt và dự hậu tốt. Phục hồi tốt cảm
giác vận động, cơ vòng bọng đái hay hậu
môn cũng báo hiệu dự hậu hay hồi phục
tốt
7. HC phong bế giao cảm cổ sau chấn
thương:
RLTG, nhịp tim chậm, HA hạ, liệt ruột cơ
năng, nhiệt độ lúc cao lúc thấp, đồng tử co
nhỏ. Thường xuất hiện ngày 3 kéo dài 1
tháng. Tổn thương tuỷ nặng dự hậu xấu.
CÂU 6:X quang và MRI
X Q phải chụp rõ C0-1-2 và C7-L1
Xq gồm: thẳng, ngang, 3/4 trái, 3/4 phải, và
xq thẳng há miệng để chụp C1-2. Sau này
nếu cần từ 1-3 tuần sau chụp Xq động ngang
cúi và ngửa.
Đánh giá xquang cần chú ý:
- gãy thân DS?
- Đường sinh lý?
- Phần mềm trc CS sau hầu ngang C3 k
quá 4mm (khoảng cách tăng => Sưng nề
phần mềm, CT CS). Theo tiêu chuẩn
Ưhite: trật trên 3,5 mm và góc mở ra sau
trên 11 độ => mất vững Cs cổ rõ.
CÂU 7: biến chứng
SHH cấp.
Xẹp phổi
Viêm phổi
Nghẹt thở do đàm nhớt
HC phong bế giao cảm cổ
HC liệt tuỷ sau CT
HC liệt rễ tk
Loét da
Nhiễm khuẩn đường tiểu
Co giật rút cơ (muộn về sau)
Hạ HA tư thế
CÂU 8: xử trí cấp cứu tại mặt sân:
- đánh gia nguy cơ nào ảnh hưởng đến việc
cho phépVDV trở lại thi đấu ngay lập tức
hay trì hoãn. Yếu tố cần xem xét gồm: cơ
chế, tiền sử Ct CS, dấu hiệu LS ngay sau
CT, kết quả các nghiên cứu CĐ
- Bất động và di chuyển:
CTCS - TUỶ SỐNG CỔ
1.Tổn thương Cs cổ KHÔNG CÓ tổn - đứt tuỷ hoàn toàn:
thương tuỷ + nếu tổn thương tưd C4 trở lên: liệt hoàn
- đau khu trú, điểm đau nhói, hạn chế
độngntasc gậo ngửa, biến dạng
2. Có tổn thương tuỷ sống: biểu hiện nặng:
SHH, RLTG, hội chứng phng bế tk giao cảm
cổ ( nhịp tim chậm, HA hạ, liệt ruột cơ năng,
nhiệt độ lúc cao lúc thấp, đồng tử co nhỏ),
3. tổn thương tuỷ k kèm cS cổ:
ngay lập tức đảm bảo bất động và đường
thở cho bn.
K nên tháo nón bảo vệ , nếu khó thở thì
có thể tháo mặt nạ che mặt hay cắt bằng
kéo qua kim loại
Nếu VDV khó thở hay hôn mê: giữ
đường thiwr bằng hai tay kéo nâng hàm
ra phía trước, k cần thiết ngửa đầu
Sau khi cố định CS cổ mới chuyển bn đi.
Lúc nào cg phải mang nẹp cổ cho bn trc
khi di chuyển
Kỹ thuật di chuyển: cần 5,6 ng:
1 ng đầu và vai tay song song đầu bn, tay
giữ tới cơ thang qua xương đòn và xương
bả vai, kẹp đầu bn vô nón bảo vệ giữa hai
cẳng tay, k cần quan tâm việc chịu sức
nặng cơ thể. Là ng qtrong nhất, ra lệnh.
- 1 ng nâng vai và phần trên thân
- 2 ng giữ thân mông và trên đùi
 Note Thầy:
-tsao phân biệt cao thấp?
=> để đánh giá tiên lượng trong sơ cấp cứu,
ở cao gần trung khu hô hấp hơn, thấp thì liệt
tứ chi, thấp thì phục hồi dựa vào tgian. Phần
giữa giữa thì tổn thương cả hai
Tổn thương Cs cổ k có nghĩa là tổn thương
tuỷ cổ luôn,
-Tsao khi có sự cố, nên ngồi gập ng cúi về
phía trc, tay ôm đầu?
=> để prepare trc, tránh gập cổ ra trc quá
nhanh dễ gãy
toàn tứ chi, RLHH nặng, tiên lượng kém
+ Từ C4 trở xuống: liệt hai chi dưới, yếuhai
chi trên, bn thở bằng bụng
- Đứt tuỷ không hòn toàn
+ HC tuỷ sống trc: chủ yếu sừng trc => liệt
vd, bn chỉ còn cg sâu và cg thÂn thể
+ HC tuỷ trung tâm: tổn thương từ trug tâm
lan toả ngoại biên. Liệt tứ chi, tay nặng
hơn chân. Thường ở bn bị hẹp ống sống
cổ có chấn thương kèm theo.
+ HC Brown Squard: liệt vd, mất cg sâu
cùng bên. Nửa thân đối diện vd bt nhưng
rl cg nông
+ HC tuỷ phía sau: đau sau cổ, rl cg sâu
 Note Thầy: tổn thương tuỷ mà k tỏn
thương Cs do cơ chế gì?
=> nh ct k đủ lớn để phá vỡ xương, chỉ gây
phù nề chèn ép vào tuỷ. Thường là ct ít nặng
Nh tư thế cúi ngửa tối đa k nên chụp xquang
khi chưa đánh giá dc nguy cơ tổn thương tuỷ
=> làm CT, MRI