ეკონომიკის განვითარების სამოქმედო პროგრამა

ekonomikis ganviTarebis aucilebeli piroba, samarTliani saxelmwifosa da

samarTliani sasamarTlos aSenebaa, rac Tavis mxriv, niSnavs biznesisa da ekonomikis
mimarT yovelgvari politikuri zewolisa da represiuli kanonis gauqmebas, raTa
sruliad gamoiricxos mewarmeTa uflebebisa da Tavisuflebis Selaxva.
xelisuflebam ver gadaWra Cveni qveynis winaSe mdgari umniSvnelovanesi
ekonomikuri da saxelmwifoebrivi amocanebi. radikalurad unda Seicvalos saSinao,
socialur-ekonomikuri politika da marTvis damkvidrebuli stili, winaaRmdeg
SemTxvevaSi qveynis ganviTarebas perspeqtiva ar ექნება.

saqarTvelos dRes iseTi xelisufleba sWirdeba, romelic SeZlebs arsebuli

mdgomareobis gaanalizebasa da Sefasebas, kompetentur, patriot adamianebs CarTavs
qveynis marTvaSi da dasaxavs krizisidan gamosvlis konkretul gzebs. mxolod
axleburad moazrovne mTavroba da xalxis winaSe pasuxismgebeli xelisufleba SeZlebs
ganviTarebis swori strategiis Seqmnas da Zlieri, Tanamedrove saxelmwifos aSenebas.
qveynis winaSe arsebuli umTavresi problemis, swori ekonomikuri politikis gansazRvra
mxolod axal, kompetentur, arakorumpirebul, xalxis interesebis realurad gamomxatvel
xelisuflebas SeuZlia. Cvens politikur moZraobaSi gaerTianebul, saqmianobidan mosul,
saxelmwifoebrivad moazrovne konkretul adamianebze ukeT aravin icis Sromis fasi.
amitomac gvsurs, pirvel rigSi, Sromis ufleba da SesaZlebloba mivceT Cveni qveynis
მოსახლეობას, raTa SevqmnaT iseTi pirobebi, rodesac nebismier maTgans SeeZleba sakuTari
SromiT arCinos ojaxi, gamdidrdes da miT argos qveyanas. erTi ideisa da erTi mrwamsis
garSemo Cvenს საზოგადოეbaSi gaerTianebul, gansxvavebuli profesiis warmomadgenlebs
kargad esmiT da sjeraT, rom eკონომიკის ganviTarebis gareSe ver Seiqmneba imis piroba,
rom ჩვენს ქვეყანაში მცხოვრებმა მოქალაქეებმა იცხოვრონ Rirseulad.

ეკონომიკის განვითარებისათვის აუცილებელია:

1) წარმატებული sagareo politikა;

2) წარმატებული საშინაო politikა;

3) ინიციატივა;

საქართველო ვერ განთავისუფლდება სიღარიბისგან, თუ არ ექნება სწორი,

თანმიმდევრული sagareo და საშინაო politikა; საქართველო ვერ განთავისუფლდება
სიღარიბისგან, თუ ხელi არ შეewyoba თითოეული ადამიანის ინიციატივას, ამიტომ ჩვენი
უმთავრესი ამოცანა, მართებული საგარეო და საშინაო პოლიტიკის უზრუნველყოფა და
ინიციატივების განვითარებაa.

წარმატებული sagareo politiკა

sagareo urTierTobebSi prioritetuli unda iyos qveynis teritoriuli mTlianobisa da

regionuli usafrTxoebis gაrantiebის შექმნა, რაც შესაძლებელია მიღწეულ იქნეს მოწინავე
saxelmwifoebis - აშშ, ინგლისი, საფრანგეთი, გერმანია - მხარდაჭერის გააქტიურებით.
1
საერთაშორისო ინსტიტუთებთან - გაერო, ევროკავშირი, ეუთო, ევროსაბჭო, ნატო, მსოფლიო
სავაჭრო ორგანიზაცია - საქართველოს მჭიდრო თანამშრომლობით. ინტენსიურად უნდა
გაგრძელდეს და გაძლიერდეს ინტეგრაციის პროცესი ნატოსა და ევროკავშირთან.
saqarTvelo, rogorc geopolitikurad, ise kulturulad გanekuTvneba samxreT-
aRmosavleT evropis saxelmwifoTa rigs. amitom, evropis saxelmwifoTa erTobaSi
sakuTari adgilis mopoveba qarTuli politikis umniSvnelovanes strategiul
amocanaდ უნდა იქცეს.
saqarTvelos, kavkasiaSi, evraziis am უმნიშვნელოვანეს gzajvaredinze, გაბატონებული
geopolitikuri mdebareoba gaaCnia. amitomac, uSualo mezoblebTan aqtiuri da
urTierTxelsayreli urTierToba sagareo politikis ძირითად mimarTulebaდ unda იქცes.
sxvagvarad SeuZlebeli gaxdeba qveynis usafrTxoebis uzrunvelyofa im rTul viTarebaSi,
rომელიც Seqmnilia kavkasiaSi, axlo da Sua aRmosavleTSi. qarTulma sagareo politikam
unda gamoiCinos viTarebis Sesabamisi moqniloba da goniereba. es aucilebeli Tvisebebi
mas amJamad aSkarad aklia. rasakvirvelia amerikis SeerTebul StatebTan urTierToba
kvlavac rCeba umniSvnelovanes mimarTulebad. msoflios am uZlieres da yvelaze
ganviTarebul qveyanasTan strategiuli TanamSromloba, saqarTvelos Zireuli erovnuli
interesebis Sesatyvisia. Zalze mniSvnelovani politikuri partniorebi unda gaxdnen
saqarTvelosaTvis Savi zRvis qveynebi. es urTierTobebi momgebiani iqneba rogorc
politikurad, აseვე ekonomikurad. Cven momxreni varT dabalansebuli sagareo politikisa,
romelic saqarTvelos Zireul erovnul interesebTan აუცილებელ SesabamisobaSi unda
movides. warmatebuli sagareo politika, qveynis ekonomikis ganviTarebis safuZvelia.

წარმატებული საშინაო politiკა

Zlieri saxelmwifos ბალავერი Zlieri ekonomikaa. Cveni upirvelesi orientiri

erovnuli ekonomikis, mrewvelobisa da soflis meurneobis ganviTarebis gziT qveynis
სოციალურ-ეკონომიკური mdgomareobis gaumjobesebaa, risTvisac aucilebel pirobas
warmoadgens xelisuflebaTa realuri danawileba da dabalanseba. ხელისუფლებათა
danawileba unda moxdes rogorc horizontalze-sakanonmdeblo, aRmasrulebeli,
sasamarTlo, ise vertikalze - centraluri, samxareo, adgilobriვი.
აუცილებელია sasamarTlo gaxdes damoukidebeli მოსამართლეების საყოველთაო
არჩევნებით არჩევის გზით.
qveynis samxareo mowyoba unda efuZnebodes ekonomikურ, geografiul, istoriul
principebs da srulad Seesabamebodes Cveni bunebisa da yofis mravalferovnebas, რაც
xels Seuwyobs xelisuflebis gadanawilebas centrsa da regionebs Soris, agreTve
mcire qalaqebis ganviTarebas, mTis sicocxlis unarianobis amaRlebas. rac mTavaria,
bolos da bolos, unda damkvidrdes WeSmariti TviTmmarTveloba, rogorc adgilobriv
(sofeli, Temi, daba, qalaqi), ise samxareo doneze. TviTmmarTvel erTeuls unda
gaaCndes subsidiaroba. xelisuflebisagan damoukidebelni unda iyvnen masmedia da
arasamTavrobo, arakomerciuli organizaciebi. mxolod am pirobebis dacvis
SemTxvevaSi gaxdeba SesaZlebeli korufciis saboloo aRmofxvra da WeSmaritad
Tavisufali ekonomikisa da realuri demokratiis damkvidreba.
უსაფრთხოება ჩვენი ყოველდღიური საზრუნავია. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, დაცულ იქნას,
როგორც მთელი სახელმწიფოს, ისე თითოეული მოქალაქის უსაფრთხოება, რაც შესაძლებელია,
2
როგორც სამართალდამცავი ორგანოების მიერ მათზე დაკისრებული მოვალეობების
კეთილსინდისიერი შესრულებით, ასევე პოლიციისა და საზოგადოების ურთიერთ
თანამშრომლობის გაძლიერებით. უსაფრთხო ბიზნეს გარემოსა და მდგრადი საკანონმდებლო ბაზის
შექმნით თითოეულ მოქალაქეს საშუალება მიეცემა გამოიჩინოს ინიციატივა, იმუშაოს, წამოიწყოს
saqmianoba, დაძლიოს სიღარიბე საკუთარ ოჯახში, ვინაიდან, ერთიანი საქართველო სიღარიბის
გარეშე, იწყება თითოეული ქართული ოჯახის კეთილდღეობიდან.
qveynis moqalaqeTa mTavari maxasiaTebeli unda gaxdes Tavisufleba, Rirseba,
keTildReoba, adamianis uflebebis dacva, kanonis uzenaesoba, erovnuli erTianoba,
Tavisufali ekonomikis principebis dacva, mimzidveli sainvesticio garemos Seqmna,
maRalteqnologiuri da mecniereba tevadi dargebis stimulireba, sagareo vaWrobisa da
turizmis ganviTareba, მეწარმეობის წახალისება, კანონმდებლობის დახვეწა, კერძო საკუთრების
ხელშეუხებელობა, usafrTxoeba, mosaxleobis dacva nebismieri saxis safrTxisagan.
საsamarTlო აუცილებლად უნდა გახდეს დამოუკიდებელი, რისთვისაც აუცილებელია მათი
საყოველთაო სახალხო ასრჩევნების გზით არჩევა, რაც უზრუნველჰყოფს მათ ხელშეუხებლობას.
saxelmwifod Camoyalibeba საფუძველია უმუშევრობის აღმოფხვრის, საშუალო და წვრილი
ბიზნესის განვითარების, ქარხნების, ფაბრიკების, გადამამუშავებელი მრეწველობის ამუშავებისა და
მეტი სამუშაო ადგილების შექმნის – რაც მიღწევადია მხოლოდ და მხოლოდ marTebuli,
წარმატებული საშინაო პოლიტიკით.

ინიციატივა

saqarTvelos ekonomikis ganviTareba უნდა წარიმართოს qveynis erovnuli

interesebis Sesabamisad.Aucilebelia im tendenciaTa gaTvaliswineba, rac Tanamedrove
ekonomikas axasiaTebs. sworad unda იქნას Sefasებული Cveni SesaZleblobebi da
angariSi gaეwioს tradiciebs.
ქვეყანაში მიმდინარე politikurma, ekonomikurma და socialurma kataklizmebma
daadasturეს, rom realurad damoukidebeli saxelmwifos aSeneba შეუძლებელია
erovnuli warmoebis ganviTarebis gareSe. Mmerab kostavas sazogadoeba mxars uWerს
ekonomikuri liberalizmis damkvidrebas, romlis ganviTrebis procesi sruliad
ewinaaxmdegeba saxelmwifos mxridan uxeS Carevas. ekonomikaSi saxelmwifos Careva
unda შემოიფარგლებოდეს, mxolod da mxolod mimiqcevaSi არსებულ fulis masis zrdis
stabilurobis uzrunvelyofiT. Mmonetaruli wesiT, mimoqcevaSi არსებული fulis masa
yovelwlirad unda gaizardos mTliani erovnuli produqciis procentuli zrdis
tempis Tanabrad; fuladi masa myarad unda izrdebodes 3-5%-mde ტემპით წელიწადში.
mTavrobis umniSvnelovanesi funqcia ekonomikuri stabilizebaა. აუცილებელია
სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე დარგების ( სათბობ-ენერგეტიკა, კავშირგაბმულობა, სოფლის
მეუნეობა, მრეწველობა) მიერ გამომუშავებული პროდუქციის თვისობრივად ახლებური წარმოება.
ასევე, ფასებისა და შემოსავლების რეგულირების გზითინფლაციურ პროცესებზე კონტროლის
დაწესება და ეკონომიკური რეფორმების გაღრმავება. მეწარმეთა რაც შეიძლება ძლიერი ფენის
დაჩქარებული ფორმირებისთვის, ჩვენ შევქმნით პირობებს და იმავდროულად მოსახლეობის
გაჭირვებულ ფენას გავუწევთ მიზანსწრაფულ დახმარებას, რაც თავის მხრივ, რეფორმისადმი მათი
მხარდაჭერის გარანტიც .
sazogadoebrivi cxovrebis praqtika mowmobs, rom sabazro ekonomika, arc erT
ganviTrebul qveyanaSi ar funqcionirebs saxelmwifos garkveuli Carevis gareSe. Yyvelaze
3
metad es Seexeba saxalxo struqturis srulyofasa da socialuri procesebis marTvas.
Aaucilebelia modernizebulad aRvadginoT ekonomikuri marTvadoba sakvanZo dargebSi.
saxelmwifo mecnierul da sxva qveyanaTa gamocdilebis gamoyenebiT marTvadi gavxadoT
ekonomikis bazrisaken moZraobis mTeli procesi. Aucilebelia qveynisTvis strategiuli
dargebis (saTbob-energetikis, kavSirgabmulobisa da sxva ) produqtis Tvisobrivად
axleburi warmoeba. Aaseve fasebisa da Semosavlebis regulirebis gziT kontrolis
daweseba inflaciur procesebze da ekonomikuri reformebis gaRrmaveba. Cven SevqmniT
pirobebs mewarmeTa Zlieri fenis rac SeiZleba swrafad formirebisaTvis da
imavdroulad mosaxleobis gaWirvebul fenas gaვუწევთ mizanswraful daxmarebaს, rac
reformisadmi maTi mxardaWeris garantic iqnba.
Aam modelis mixedviT, mewarmeobis ganviTarebisaTvis aucilebelia Seiqmnas
iseTi garemo, romelSic mewarmes eqneba saqianobis Tavisufali arCevis ufleba,
ixeლmZRvanelebs piradi ekonomikuri interesebiT, maqsimaluri Semosavlebis miRebis
mizniT. aseve Seიqmneba sainvesticio piroba warmoebis gafarToebisaTvis. erTi
sityviT, aucilebelia miwodebis stimulireba, romlis amosavali, SeRavaTiani
sagadasaxado sistemaა. Ggadasaxadebis saerTo odenoba ar unda aღematebodes sawarmos
mTliani Semosavlebis 35 – 40 % . aseTi politikiT, sagadasaxado Semosavlebi
saxelmwifo biujetSi maqsimalur odenobas miaRwevs. gadasaxadis ganakveTebis
SemcirebiT xdeba ara mxolod miwodebis, aramed moTxovnis gadidebis stimulirebac,
ramdenadac dabegvrisagan ganTavisuplebuli Tanxebi zrdis Semosavlebs, romelTa
gamoyenebac SesaZlebelia rogorc samomxmareblo saqonlis SesaZenad aseve
investiciebisTvis.
aRniSnuli programa aseve gulisxmobs mosaxleobis socialur dacvas, rac
miiRweva miwodebis stimulirebis meSveobiT sazogadoebrivi simdidris zrdis
safuძvelze. programaSi xazgasmulia is garemoeba, rom gadasaxadis ganakveTebis
SemcirebiT xdeba ara mxolod miwodebis, aramed, moTxovnis gadadebis stimulirebac,
ramdenadac dabegvrisagan ganTavisuflebuli Tanxebi zrdis Semosavlebs, romelTa
gamoyenebac SesaZlebelia rogorc samomxmareblo saqonlis SesaZenad, aseve
investiciebisaTvis.
saqarTvelos mZime ekonomikuri mdgomareoba parqtikulad ar iZleva saxelmwifo
xarjebis gadidebiT moTxovnis stimulirebis SesaZleblobas. Aamitom, mTavaria moTxovnis
stimilireba gadasaxadebis ganakveTebis Semcirebis gziT. miRebuli efeqti aisaxeba
socialuri problemebis gadaWraSi, uwinaresad dasaqmebis regulirebisaTvis.
amgvarad, liberaluri sagadasaxado politika stimuls aZlevs, erTi mxriv,
miwodebas da meoრე mxriv, moTxovnas.
Mmravali qveynis gamocdileba mowmobs, rom radikaluri reforma mewarmeTa
fenis formirebasTan erTad, gulisxmobs ufro Rrma da safuZvlian siaxleebs –
mesakuTreTa da msxvili, saSualo da wvrili kapitalis sistemis formirebasac.
sakuTrebis radikaluri reforma, romlis mizanicaa sabazro ekonomikis moTxovnaTa
Sesabamisad, sakuTrebisa da meurneobriobis mravalferovnebis damkvidreba, problemas
warmoadgens. Bbunebrivia, saxemwifo seqtoris mTlianad gauqmeba dauSvebelia, vinaidan
sakvanZo dargebs ( Tavdacva, mrewveloba, energetika, kavSirgabmuloba, da sxva)
saxelmwifo unda akontrolebdes.
saqarTvelos radikaluri ekonomikuri gardaqmnis sistemaSi uaRresad saTuTi da
didi erovnul - saxelmwifo მniSvnelobis problemaa agraruli reforma, romelic
iTvaliswinebs sakuTrebisa da miwaTsargeblobis reformasac. kerZod, miwaთ

4
sargeblobis instiტutis Semoღebas, arsebul meurneobათა formirebasa da soflis
meurneobis produqciis gadamamuშavebeli mrewvelobis sawarmoTa Tvisobriv
gardaqmnas.
saqarTveloSi mimdinare socialur-politikuri procesebis gaTvliswinebiT,
TandaTanobiT damkvidrdeba miwaTsakuTrebis yvela SesaZlebeli forma.
urTierTobebisa da ganviTrebis Semdgom etapze, miwa gadaiqceva yidva – gayidvis
obieqtad, romlis regulirebac moxdeba miwis kanonmdeblobis Sesabamisad. amasTan,
sabazro ekonomikis funqcionirebis kanonzomierebaTa Sesabamisad, mTlianad
mowesrigdeba agraruli seqtori, strategiuli mniSvnelobis produqciis SekveTebis,
soflis socialur infrastrufturze gonivruli zemoqmedebis Tu sxva gziT.
xazgasmiT unda aRiniSnos, rom gansaxelmwifoebriobis problema არ არსებობს
damoukideblad. is unda gadawydes konkretuli ekonomikis Camoyalibebis,
sazogadoebrivi warmoebis liberalizebisa da demonopolizebis procesebTan mჭidro
urTierT kavSirSi, rac gardamavali periodis erT-erTi upirvelesi amocanaa.
Aagraruli urTierTobaTa arsebiTi specifika isaa, rom soflis meurneobaSi
kvlavwarmoeba sazogadoebisa da bunebis kanonebis erToblivi zemoqmedebiT unda
warimarTos. soflis meurneobaSi warmoebis Sedegebi merყeobs wlebis mixedviT
Camoyalibebuli klimaturi pirobebis mixedviT, rac meurneobis gaZlierebaSi
stiqiurobis elementebs ამკვიდრებს da warmoSობს moTxrovnaს mecnierul - teqnikuri
progresis mimarT, romlis miRwevebis gamoyenebamac unda uzrunvelyos niadagiს,
mcenareebიsa da cxovelebiს biologiuri progresi. სawarmoo Zalebis ganviTreba, jer-
jerobiT naklebad moqmedebs warmoebis pirobebsa da Sedegebze.
Uუpirveles yovlisa, ganvaxorcielebT meurneobis formebis Tvisobriv
gardaqmnaს. fermeruli, saijaro, saaqcio, kooperatiuli da sxva saxis meurneobis
formireba, direqtiuli dagegmvis sabolood Secvala indikatoruli dagegmviT,
saxelmwifoebrivi kanonmdeblobiTa da ekonomikuri regulirebiT შromiTi
urTierTobebisa da socialuri sferos gardaqmna. Yყovelive amis Semdeg sbazro
ekonomikaze gadasavla da miwaze sakuTrebis yvela SesaZlo formis damkvidreba,
kerZod: koleqtiuri, saxelmwifoebrivi, eklesia monastrebიs sakuTreba, magram,
gardamaval periodSi mizanSewonilad migvaCnia maTi garkveuli nawilisაგან
gansakuTrebiT msxvili maRalspecializebuli da meqanizebuli meurneobis Seqmna
arsebiTad Secvlili SinaarsiTa da funqciebiT. Ggardamavali periodisaTvis erT-erTi
misaRebi formaa meurneobisaTvis sruliad axali tipis koleqtiuri muSaoba, sruli
sameurneo damoukideblobiT, romlis TiToeuli wevri gaxdeba koleqtivis saerTo
qonebaSi Tavisi wilis mesakuTre, rac ganmtkicebuli iqneba sawarmos mier
gamoSvebuli da saxelmwifo kanonmdeblobiT daculi aqciebiT. AaseTi koleqtivis
wevrebi Sromis anazRaurebasTan ertad yovelwliuri mogebidan miiReben kuTvnil
dividendebs aqciebze.
soflis meurneobis sawamoo infrastruqturis ganviTarebis saჭiroebis mixedviT
mocemul teritoriaze Seiqmneba მateriულ-teqnikuri uzrunvelyofisa da momsaxurebis
asociaciebi, kooperativebi da a.S. saqmianoba warimarTeba msurvelTa gancxadebebisa
da urTierT xelsayrel xelშekrulebebis safuZvelZe, saჭiroebis SemTxvevaSi
specializebuli asociaciebi da kooperativebi uzrunvelyofen sasoflo sameurneo
produqviis Sesyidvas, Senaxvas da realizebas SeTanxmebul FfasiT. Aაmgvarad,
agraruli seqtoris sabazro ekonomikis ganviTarebis kanonzomierebaTa Sesabamisad,
აgrarul sferoze mTlianad, gansakuTerebiT ki, fermerTa saqmianobaze, garkveul
5
zemoqmedebas moaxdens saxelmwifo : agrobiznesis problemebs moagvarebs da
daaregulirebs rogorc wesi, produqtTa xarisxis marTvis sammarTvelo, vaWrobis
saministro, komisiა saerTaSoriso vaWrobis dargSi, soflis meurneobis saministro,
maT Soris fasebis, dakreditebis, gasaRebis, miwis dacvis, saerთaSoriso vaWrobisa da
sxva, romlebic qmediT, mobilur programebs warmoadgenen. Aაseve, soflis meurneobis
ganviTarebaSi unda amoqmeddes mitovebuli saqmianobis danergva da aRdgena. E
tradiciuli da ,,sasursaaTo” მniSvnelobis dargebi, rogoricaa: memarcvleoba,
mebostneoba, mefutkreoba, mecxoveleoba, kvlavac intensiurad unda ganviთardes
vazis, xilis, Cais citrusebis da maTi gadamuSavebis warmoeba, yuradღeba gaმaxvildeba
arა raodenobriv, aramed xarisxobriv maCvenebelze, vinaidan bazris koniuნqtura
marketingul moთxovnas iTvaliswinebs. Mmerab kostavas sazogadoebis agraრuლi
programa mimarTulia warmoebis teქnikuri gaumjobesebisa da teqnologiებis
srulyofisaken, produqciis Senaxva-gadamuSavebis bazis gaნmtkicebisa da
transportirebis gaumjobesebisaken ise, rom agro biznesis rTul jaWvSi gamoiricxeba
produqciis minimaluri gauTvaliswinebeli danaxarjebi da xarisxis gauaresebis
erTeuli შemTxvevebic ki, ხოლო fermers miecema sruli damoukidebloba. ganviTrebis
am fonze Seiqmneba soflis meurneobis produqტebis bazris stabilizeba.
Dდedamiwis bunebriv – ekonomikuri potenciali amouwuravia da kacobrioba Tu
garemos gonivrlad gamoiyenebs, Simშili ar mogvelis, amis garants warmoadgens
dasamuSavebeli vargisi miwebis mTlianad aTviseba da siflis meurneobis savargulbis
zrdis tendenciebi.
saqarTvelos ekonomikaSi aris uamravi dargi, romelsac aqvs potenciali
umokles vadaSi daibrunos dakarguli poziciebi Sida bazarze, romelsac xSirad misi
ucxouri da amave dros, upiratesad, uxarisxo analogiebi avseben. am miznis
misaRwevad aucilebelia bazris realur moTxovnaTa da cvlilebaTa safuZvliani
kvleva, raTa zustad ganisazRvros is sferoebi, romlebic saxelmwifom upiratesad
unda miiCnios da rogorc Sida ekonomikuri politikis ganxorcielebis, aseve nakisri
saerTaSoriso valdebulebebis farglebSi moaxdinos maTi maqsimaluri waxaliseba da
xelSewyoba. es procesi unda atarebdes mudmiv xasiaTs, raTa qveyana ar mowydes
rogorc Sida, aseve saerTaSoriso bazrebze mimdinare tendenciebs. paralelurad
adgilobrivi produqciis Sida bazarze damkvidrebis uzrunvelsayofad aucilebelia
kompleqsuri RonisZiebebis ganxorcieleba ramdenime mimarTulebiT. upirvelesad
umniSvnelovanesia biznesis dasawyebad da sawarmoeblad aucilebeli nebarTvebis
sistemis maqsimalurad gamartiveba, rogorc procedurulad, aseve qronologiurad.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces falsificirebasTan da kontrabandasTan
brZolas, radgan Tavisi mniSvnelobiT, es faqtorebi erovnuli warmoebis ganviTarebis
erT-erTi umTavresi xelisSemSlelia. aucilebelia falsificirebasTan da
kontrabandasTan brZolis meTodebisa da kanonmdeblobis mkveTri gamkacreba da
Sesabamisi sanqciebis maqsimalurad amoqmedeba. saqarTvelos, rogorc araerTi
saerTaSoriso organizaciis wevr saxelmwifos, nakisri aqvs valdebuleba, rom
uzrunvelyofs Tanabari pirobebis Seqmnas, rogorc adgilobrivi, aseve importirebuli
saqonlisaTvis. Tumca, misi dRevandeli statusidan gamomdinare saqarTvelos aqvs
ufleba garkveuli periodis ganmavlobaSi moaxdinos diferencireba. aucilebelia am
mcire upiratesobiT droulad sargebloba, raTa bazrebis sruli liberalizebis
etapisTvis qarTul sawarmoebs hqondeT garkveuli rezervi importul saqonelTan
konkretul brZolaSi bazris SesanarCuneblad. imavdroulad, saxelmwifom
sagadasaxado da sxva tipis kanonmdeblobiT unda waaxalisos xarisxiani,
6
ekologiurad sufTa produqciis warmoeba da Seqmnas pirobebi, rom uxarisxo, Zveli
da araekologiuri teqnologiebiT warmoebuli produqcia gegmazomierad ganidevnos
bazridan da am yovelives ganxorcieleba moxdes dabali sabaJo tarifefis
safuZvelze, vinaidan baJi samosavlod produqciis fassze iqoniebs gavlenas.

prioritetuli unda gaxdes maRalproduqtiuli soflis meurneoba, kvebis,

gadamamuSavebeli, msubuqi mrewveloba da turizmi, masTan momijnave dargebiT. qveynis
geografiuli mdebareobis gaTvaliswinebiT mniSvnelovani roli Cvens ekonomikaSi unda
Seasrulos transportma. am prioritetebis realur ganxorcielebisaTvis aucilebelia
miwaze sagadasaxado politikis imgvari cvlileba, romelic stimuls miscems
mewarmes.
xelSemwyobი pirobebი უნდა SevqmnაT msubuqi da gadamamuSavebeli mrewvelobis
ganviTarebisaTvis. erovnuli mrewvelobis gamococxlebamde ekonomikuri meTodebiT
davicavT Sida bazars. xelsASevuwyobT erovnuli warmoebis produqciis
konkurentunarianobas msoflio bazarze.
soflis meurneobas mniSvnelovani wili ukavia saqarTvelos mTlian Sida
produqtSi. soflad dasaqmebulia qveynis Sromisunariani mosaxleobis nawili. aqedan
gamomdinare, soflis meurneobis seqtoris xelSewyoba didwilad gansazRvravs qveynis
ekonomikis saboloo siZlieres.

7
 soflis meurneobis xelSewyoba, fermeruli meurneobis ganviTareba agreTve
gulisxmobs sakredito resursebze meti xelmisawvdomobis uzrunvelyofas, rac
SesaZlebelia ramdenime meqanizmiT ganxorcieldes.
gadamamuSavebeli mrewveloba erT–erTi yvelaze perspeqtiulia saqarTvelos
ekonomikisaTvis. saqarTveloSi arsebuli resursuli baza da bazris Taviseburebebi
SesaZlebels xdis mTliani jaWvis amoqmedebas aucilebeli nedleulis (xili,
bostneuli, sxva produqcia) warmoebidan dawyebuli da maTgan Sesabamisi sakonservo
Tu sxva nawarmis gamoSvebiT damTavrebuli. dargis perspeqtiulobas xels uwyobs
bazris mudmivad mzardi moTxovnileba am saxis produqciaze da aseve dargis
specialistebis maRali profesionalizmi. gadamamuSavebeli mrewvelobis waxalisebiT
aucilebelia dargis funqcionirebisaTvis saWiro manqana-danadgarebis importze
SeRavaTiani dabegvris reJimis gavrceleba da zogierT SemTxvevaSi gadasaxadebis
gauqmebac. amave dros, mniSvnelovania am sferoSi Cadebuli investiciebis sagangebo
xelSewyoba da misTvis maqsimalurad moxerxebuli garemos Seqmna, nedleulis
(adgilobrivis) Sesyidvis procedurebis gamartiveba da am operaciis ekonomikuri
xelsayrelobis gazrda, aseve bazarze saboloo produqtis gatanis xelSewyoba da
misTvis administaciuli da sxva saxis barierebis moSla.
agraruli meurneobebis xelSewyobis umTavres garemoebebad unda iqces miwis
bazris reformis bolomde miyvana, agreTve miwis, rogorc likviduri produqtis
formirebisaTvis xelSewyoba, raTa miწiT sargebloba ufro moqnili da mosaxerxebeli
gaxdes ara mxolod warmoebis mxriv, aramed sxvadasxva ekonomikuri operaciebis (yidva,
gayidva, giravnoba) gansaxorcielebladac.
saqarTveloSi mSenebloba erT-erTi yvelaze swrafad mzardi dasavluri
standartebis Sesabamisi da maRali konkurenciis pirobebSi moRvawe dargia. aqedan
gamomdinare, misi xelSewyoba qveynis ekonomikis zrdis erT-erTi Zireuli faqtori
iqneba. დარგის განვითარებისათვის aucilebelia moZvelebuli samSeneblo
kanonmdeblobisa da standartebis uswrafesi Secvla, mSeneblobaTa dasawyebad da
sawarmoeblad aucilebeli administraciuli moTxovnebis mkveTrad Camoyalibeba,
gamartiveba da zomieri sagadasaxado politikis gatareba, romelic erTi mxriv
mSeneblobaTa gazrdis stimulirebas moaxdens, meores mxriv ki seqtors Crdilovani
ekonomikis zonidan gamodevnis. samSeneblo seqtoris ganviTareba dRis wesrigSi ayenebs
samSeneblo masalebis warmoebis gafarToebas. am dargs seriozuli saeqsporto
potencialic aqvs.
საქრთველოში მეტალურგია sruliad daumsaxureblad erT-erT yvelaze uimedo
dargad aris miCneuli. qveyanaSi mimdinare mSeneblobebisa da gadaiaraRebis procesi
nაTels xdis, rom am sivrceSi namdvilad arsebobs adgili qarTuli metalurgiuli
produqciis integrirebisaTvis. erTi mxriv, saqarTveloSi gamokveTili
binaTmSeneblobis bumi, meore mxriv ki umsxvilesi saerTaSoriso proeqtebis
(navTobsadenebi, gazsadenebi, ენერგომატარებლები da sxva) ganxorcieleba SesaZlebels
xdis qarTuli metalurgiuli kompleqsis CarTvas da misi im segmentebis dasaqmebas,
romelTac aqvT unari, awarmoon konkurentuli (xarisxiT, fasiT da sxva
maCveneblebiT) produqti. saamisod aucilebelia bazris moTxovnaTa Seswavla da
metalurgiul kompleqsSi im mimarTulebebis waxaliseba, romelTac zrdis perspeqtiva
gaaCniaT. imavdroulad, aucilebelia saxelwifom ufro metad daicvas sakuTari
mwarmoeblebis poziciebi da yvela SesaZlo proeqtSi moaxdinos maTi monawileobis
uzrunvelyofa.
saqarTvelos aqvs SesaZlebloba SeinarCunos da ganaviTaros mZime mrewvelobis
erT-erTi yvelaze perspeqtiuli dargi მანქანათმშენებლობა. sayuradReboa isic, rom
8
saqarTveloSi arsebobs saTanado baza da resursi, raTa moxdes axali manqanebis ara
mxolod gamoSveba, aramed maTi permanentuli gaumjobeseba, eqspluataciis mudmivi
kontroli, SekeTeba da a.S. imis gaTvaliswinebiT, rom es sfero erT-erTi yvelaze
maRal Semosavliania, is saxelmwifos gansakuTrebuli yuradRebis sagnad unda
imyofebodes. kerZod, mudmivad unda xdebodes am produqciis mwarmoebel bazrebze
damkvidreba da koniunqturis cvlilebaTa operatiuli gaTvaliswineba, raTa dargma
didi danakargebi ar ganicados da sasaqonlo rigic mudmivad bazris moTxovnaTa
Sesabamisi iyos. manqanaTmSeneblobis ganviTarebis perspeqtiva mniSvnelovnad aris
damokidebuli gadamamuSavebeli mrewvelobis ganviTarebis da komunaluri meurneobis
infrastruqturis aRdgenis tempze, dargis mxardaWerisTvis saWiroa saxelmwifo
dakveTebi. optimaluri sagadasaxado kanonmdebloba dargs saSualebas miscems
sayofacxovrebo momsaxurebis sagnebis warmoebis maStabebi gazardos.
saqarTvelos gaaCnia ბუნებრივi რესურსები, Tumca, მათი ათვისება და გამოყენება Zalian
mcire doziT xdeba da qveynis gareT mza produqciis nacvlad upiratesad nedleuli
gaedineba, rac ekonomikis struqturasac amaxinjebs, qveynis mrewvelobis
SesaZleblobebsa da dasaqmebis problemasac ამცირებს. aucileblad migvaCnia
saqarTveloSi arsebuli yvela resursis (bunebrivi, meoradi da sxva) potencialis
Seswavla da misi saqarTveloSive maqsimalurad gamoyenebis xelSewyoba. es praqtika
dRevandeli mdgomareobiT gaCerebuli bevri dargis Tu warmoebis amუSavebas Seuwyobs
xels, rac ekonomikurTan erTad socialuri stabilurobis garantiaa. qveynis ekonomika
უნდა daefuZnოს Cveni bunebrivi resursebidan yvelaze mniSvnelovanis - mtknari
sasmeli wylis resursebis racionalur gamoyenebas, რაც მნიშვნელოვნად gazrdis qveynis
sabiujeto Semosavlebs.
qveynis energetikuli damoukideblobisa da usafrTxoebis uzrunvelsayofad
sasicocxlod aucilebelia adgilobrivi generaciis obieqtebis mSeneblobisa da
eqspluataciis waxaliseba. gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba qveyanaSi adgilobrivi
energoresursebis generaciis maqsimalur xelSewyobas, rac gulisxmobs rogorc
arsebuli simZlavreebis gadaiaraRebasa da maqsimalurad gamoyenebas, aseve axali
energowyaroebis (mcire hesebi, ekonomikurad efeqturi Tbosadgurebi da sxva)
amoqmedebas. paralelurad, unda amoqmeddes specialuri programa, romelic qveynis
energosistemaSi aratradiciuli energoresursebis (qaris, mzisa da sxva energiebi)
wilis gazrdas da ekologiurad mZime da xarjtevadi tradiciuli energetikis wilis
Semcirebas Seuwyobs xels. amave dros udidesi mniSvneloba unda mieniWos qveynis
energobalansis dacvas, rogorc masSi gamoyenebuli wyaroebis, aseve qveyanaSi energiis
importis TvalsazrisiTac. unda moxdes mowodebis maqsimaluri diversifikacia, raTa
momwodebelTa Soris arsebobdes konkurencia, qveyana ar iyos damokidebuli mxolod
monopolur momwodeblebze.
ekonomikis erT-erT mTavar dargad unda iqces transporti. saubaria ara mxolod
did saavtomobilo gadazidvebis qselSi CarTvasa da navTob-gaz-milsadenebze, aramed
rkinigzis Semdgom ganviTarebaze, portebis Tanamedrove teqnologiebiT aRWurvaze,
saqarTvelos sahaero sivrcis efeqtur gamoyenebaze, sakuTari, Sesabamisi (sahaero,
sazRvao, saavtomobilo) kompaniebis ganviTarebaze, iseT perspeqtiul da
maRalrentabelur dargze, rogoric aris eleqtroenergiis transportireba. cxadia, am
prioritetebis gamoyofa ar niSnavs ekonomikis sxva dargebis ugulebelyofas.
saqarTvelosaTvis sainteresoa da axlo perspeqtivaSi prioritetulad unda iqces
safinanso institutebis regionuli centris Seqmna, sagangebo ekonomikuri zonebis
efeqturi amoqmedeba da Taნamedrove kavSirgabmuloba.

9
 saqarTveloSi, rogorc satranzito qveynis mniSvnelobis amaRlebisa da
damkvidrebisaTvis, udidesi mniSvneloba eniWeba komunikaciebis gamarTuli da mdgradi
sistemis arsebobas. dRevandeli mdgomareobiT saqarTvelos saavtomobilo gzebზე
gzaTa mSeneblobis saqmeSi saxelmwifosTan erTad მიმდინარეობს kerZo seqtoris
CarTvis uzrunvelyofac, raTa gzaTa infrastruqtura maqsimalurad mokle periodSi
movides SesabamisobaSi, რაც ერთ–ერთი უმთავრესია ქვეყნის ეკონომიკის განვითარებისათვის.
მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითრება qveynis ekonomikis xerxemalia. mis
ganviTarebaze did wilad aris damokidebuli qveynis Semdgomi winsvlisTvis
kritikulad aucilebeli saSualo fenis Camoyalibeba da ekonomikuri mdgradobis
miRweva, rac uzrunvelyofs qveynis winaSe mdgari dasaqmebis umwvavesi problemebis
mogvarebas. mcire da saSualo biznesis xelSesawyobad aucilebelia moqnili, kargad
ganviTarebuli sagadasaxado politikis gatareba. mcire da saSualo mewarmeTaTvis
aucilebelia ioli sastarto pirobebis Seqmna saqmis dasawyebad. kerZod, aucilebelia
saqmis dasawyebad saWiro nebarTvebisa da sxva procedurebis maqsimalurad Semcireba
da vadebSi SemWidroeba, aseve sawyisi 2-3 wlis ganmavlobaSi mcire da saSualo saqmis
obieqtebis gadasaxadebisagan sruli ganTavisufleba. paralelurad umniSvnelovanesi
faqtoria saqmis mwarmoebeli am specifikuri jgufebisTvis iafi da SeRavaTiani sabanko
kreditebis sistemis danergvis waxaliseba.
qarTuli ekonomikis sistemaSi udidesi mniSvneloba unda mieniWos qveynis
turistuli da rekreaciuli potencialis realur Sefasebasa da aTvisebas. saamisod
aucilebelia qveynis turistuli potencialis gaanalizeba da mxolod amis Semdgom
mis ganviTarebaze saTanado zrunva. Tanamedrove turistuli infrastruqturis Seqmna
maqsimalurad unda iyos waxalisebuli yvela etapze da yvela mimarTulebiT. Cvens
qveyanas turizmisa da turizmTan dakavSirebuli industriis ganviTarebisaTvis
sakmarisi potenciali gaaCnia. tradiciul turizmTan erTad, Cvens qveyanaSi
perspeqtiulia samTo da sazRvao turizmi, asamoqmedebelia klimaturi da
balneologiuri kurortebi. uTuod asaRorZinebelia turizmi saqarTvelos
istoriul-kulturuli memkvidreobis gasacnobad. sagadasaxado da sxva saxis
xelSewyoba sWirdeba gzebisa da turistuli obieqtebis mSeneblobas, saTanado
garTobisa Tu dasvenebis saSualebebis imports, qveynis gareT saqarTvelos turizmis
sistemis reklamirebas. paralelurad, saxelmwifom daxmareba unda aRmouCinos
xarjtevadi turistuli saxeobebis ganviTarebas, raTa uzrunvelyofili iyos maTi
konkurentunarianoba saerTaSoriso bazarze.
maqsimalurad unda waxalisdes mecnierebisa da samewarmeo saqmis Serwyma.
perspeqtivaSi unda ganviTardes mecnierebatevadi teqnologiebi -- industriuli,
biologiuri, informaciuli, gansakuTrebuli mxardaWera sWirdeba inovaciur
Semoqmedebas (patentebi, nou-hau, savaWro marka და ა.შ.).
eTnokonfliqtebis mogvareba, qveynis ganviTarebisaTvis am umniSvnelovanes
sakiTxSi, diplomatiur da samxedro resursebTan erTad, aucilebelia im faqtis
kargad gaazreba da aqcentireba, rom dakarguli teritoriebis dabruneba mxolod
ekonomikurad Zlier saxelmwifos SeuZlia. aqedan gamomdinare, udidesi mniSvneloba
eniWeba dakargul teritoriebTan mWidro ekonomikuri integraciis proeqtebis
ganxorcielebas. rogorc afxazeTis, aseve cxinvalis regionTan unda moinaxos iseTi
Sexebis wertilebi, romlebic ekonomikuri kavSirurTierTobebis aRdgenasa da
damkvidrebas Seuwyobs xels. es iqneba gacilebiT qmediTi nabiji am konfliqtebis
aRmosafxvrelad vidre is mimarTulebebi, razec dRes aris aqcenti gakeTebuli.

10
 saqarTvelos bazris moculobis SedarebiT simciridan gamomdinare, udidesi
mniSvneloba eniWeba eqsportze orientirebuli dargebisa da warmoebebis xelSewyobas.
am TvalsazrisiT, gasatarebelia diferencirebuli saeqsporto politika, romelic
gulisxmobs, erTi mxriv, tradiciuli bazrebis dabrunebas, meore mxriv ki, axal
bazrebze gasvlas da maT aTvisebas. tradiciul bazrebze maqsimalurad unda iyos
gamoyenebuli is upiratesobebi, rac qarTul produqcias aqvs (savaWro markebis
cnobadoba, moqnili safaso sistema da a.S.), rac Seexeba axal bazrebze damkvidrebas,
msoflio bazrebze mimdinare procesebis analizis safuZvelze unda moxdes im
dargebisa Tu sawarmoebis konkretuli xelSewyoba (finansuri, marketinguli,
sakonsultacio), romelTac aqvT saerTaSoriso bazrebze adgilis damkvidrebis
perspeqtiva.
საქართველოში moqmedi kanonmdeblobis mixedviT administraciuli uwyebebi
imTaviTve upirates mdgomareobaSi arian Cayenebuli. maT SeuZliaT praqtikulad
nebismieri sababiT Seaferxon an saerTod gaaCeron mewarmis saqmianoba. mewarmisTvis
uaRresad mouxerxebelia gasaCivrebis procedura. saqarTvelos sakanonmdeblo
iniciativa gulisxmobs Sesabamis uwyebaTa uflebamosilebebis mkveTr SezRudvas.
samewarmeo saqmianobis SeCereba unda xdebodes mxolod sasamarTlos sanqciiT, უნდა
Seicvაlოს gasaCivrebis procedura, sadac prioriteti mieniWeba saqmes da ara
administraciul uwyebas, meti uflebamosilebiT aRiWurveba damoukidebeli arbitraJi.
gauqmdeba administraciuli uwyebis ufleba daajarimos, daluqos, SeaCeros biznesis
saqmianoba saსamarTlos saboloo gadawyvetilebamde.
saxelmwifosa da moqalaqes Soris swori sagadasaxado urTierTobis awyoba,
swori sagadasaxado პოლიტიკის გატარება saxelmwifoebriobis balaveris Seqmnas niSnavs.
saqarTveloSi es saZirkveli jer kidev ar Seqmnila da saWiroa sagadasaxado sistemis
Zireuli გადახედვა. ყოველივე ზემო აღნიშნულთან ერთად aucilebel პირობას წარმოადგენს
ramdenime principuli cvlilebis dauyovnebliv gatareba, კერძოდ:
ა) შეიქმნას sagadasaxado davebis kerZo arbitraJi;
ბ) gauqmdeს gadasaxadebis avansad gadaxdis wesi;
გ) შემცირდეს საშემოსავლო გადასახადი 10%-მდე, მოგების გადასახადი 12%-მდე, დღგ–ი 15%–
მდე;
დ) გაუქმდეს საკონტროლო სალარო აპარატები ბაზრობებზე მცირე მეწარმეთათვის და მის
ნაცვლად შემოღებულ იქნეს ფიქსირებული გადასახადი;
ე) გადაიხედოს საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობა. nebismieri cvlileba
sagadasaxado kodeqsSi ZalaSi Sevიდეს miRebidan მომდევნო კალენდარული წლის
პირველი იანვრიდან;
ვ) damoukidebel struqturad Camoyalibdeს antimonopoluri samsaxuri, romelic
daicavs wvril da saSualo bizness klanur-nomenklaturuli monopoliebisgan da
gamoricxavs fasebis xelovnur zrdas;
ზ) გადაიხედოს 2004–2010 წლებში გამოტანილი ყველა საგადასახადო დავების,
გადაწყვეტილებების, განაჩენის კანონიერება და გამოიცეს მასშტაბური სრული ფინანსური
ამინისტია;
თ) სასწრაფოდ უნდა განახევრდეს ტარიფები ელექტროენერგიაზე, airზე, ტრანსპორტზე,
სატელეფონო კავშირებზე და კომუნალურ გადასახადებზე;
ი) დაუყოვნებლივ უნდა გაუქმდეს ყოველგვარი კოლექტიური მრიცხველები.

11
 k) უნდა გადაიხედოს და რიგ შემთხვევებში გაუქმდეს კაბალური გადასახადი წყალზე,
სარწყავზე, ხეხილზე, პირუტყვზე, ტყითსარგებლობაზე, მიწათსარგებლობაზე.

ganaTleba, mecniereba, kultura da sporti

ganaTlebis sistema saqarTveloSi realurad unda efuZnebodes qarTul

saganmanaTleblo tradiciebs da unda miuaxlovdes evropul standartebs. ganaTlebis
sferos reforma aseve kerZo iniciativis waxalisebas, axali disciplinebis danergvas
da novatoruli saswavlo meTodikis ganxorcielebas unda emsaxurebodes.
ganaTlebis sistemaში cvlilebebi upirveles yovlisa exeba dafinansebis sakiTxs.
aucilebelia sistemis reformireba mis yvela etapze – skolamdeli da saSualo
skolebidan umaRlesi saswavleblis CaTvliT. unda gadaisinjos da axleburi sqemiT
moxdes maTi finansireba.
sadReisod skolebisa da umaRlesi saswavleblebis sabiujeto dafinanseba
vauCerul dafinansebaze modis - finansdeba moswavle da ara მaswavlebeli. amgvari
midgoma ganaTlebis sferos mimarT mZime mdgomareobaSi agdebs mcirekontingentian
skolebs, umaRles saswavleblebTan mimarTebaSi ki saerTod nonsensia. erT sul
moswavleze gaTvlili finansuri normativi SesaZlebelia iyos maqsimum, dafinansebis
erT-erTi da isic ara ganmsazRvreli komponenti. sakanonmdeblo iniciativa
iTvaliswinebs saswavleblebis mimarT individualur midgomas da dafinansebis
sxvadasxva formebis Tanaarsebobas, skolebis SenarCunebisa da fundamenturi
ganaTlebis miRebis mizniT.
seriozuli yuradReba unda mieqces profesiuli kadrebis momzadebasa da
dasaqmebas, sxvagvarad SeuZlebeli gaxdeba saqarTvelos mowinave qveyanaTa rigebSi
გაწევრიანებa . saqarTvelom unda SesZlos codnis, mecnierebის, ganaTlebის gavrcelebisa
და agreTve gamoyenebis (danergva, dasaqmeba) konkurentunariani sistemis Camoyalibeba.
Cveni umTavresi erovnuli simdidre unda gaxdes kvalificiuri konkurentunariani
moqalaqeebi.
ganaTlebis sferos prioritetuloba, upirveles yovlisa, gulisxmobs
maswavleblis profesiis sapatiod qcevas. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces
gadamzadebisa da kvalifikaciis amaRlebis sistemebis Camoyalibebas, maT Sesabamisobas
bazris moTxovnilebebTan da kvalificiuri samuSao Zalis aRzrdas maTTvis saTanado
ganaTlebis micemiTa da gadamzadebis gziT.
maswavleblis minimaluri xelfasi unda gaizardos da gautoldes saSualo
rangis xelmZRvanel saxelmwifo moxelis (prokuroris და სხვა) xelfass. garda amisa
unda moxdes მასწავლებელთა ნებაყოფლობითი ატესტაციის შედეგისა და გამოცდილების
გათვალისწინება ხელფასის განსაზღვრისას. rac metad kvalificiuria maswavlebeli, miT
ufro უნდა გაizაrdოს misi saxelfaso ganakveTi.
mocemuli kanonoproeqtis mixedviT ერთიანი ეროვნული გამოცდა ara mxolod
umaRles saswavlebelSi Cabarebis, aramed (rogorc es evropis umetes qveyanaSia),
saSualo ganaTlebis atestatis miRebis aucilebeli piroba gaxdeba. sagamocdo
sakiTxebis Sinaarsi aucileblad unda eTanadebodes saskolo programebs.
gasauqmebelia gamocda zogadi unarebis sinji, rogorc sruliad zedmeti da
xelovnuri winaRmdegoba, unarCvevebis waxaliseba ki konkretuli sagnis programaSi
unda iyos Cadebuli. saxelmwifom srulad unda daafinansos TerTmetwliani saSualo

12
ganaTleba. yvela sabunebismetyvelo sagani skolaSi unda iswavlebodes sistemurad da
calke programiT.
aucilebel pirobas warmoadgens saxelmwifo mmarTvelobisagan Tavisufali,
avtonomiuri umaRlesi saswavleblebi. Sesabamisi sakanonmdeblo cvlilebebis
safuZvelze moxdeba მართვისა და სტრუქტურული მოწყობის სავალდებულო უნიფიცირებული
მოდელის გაუქმება უმაღლეს სასწავლებლებში. universitetebi miiReben realur avtonomias.
dRes akreditirebis meqanizmi xelisuflebis mier gamoiyeneba, rogorc saswavleblebis
gauqmebisa da darCenili Senoba-nagebobis gayidvis xelsawyod. sakanonmdeblo
iniciativa iTvaliswinebs განათლების სამინისტროსგან დამოუკიდებელი სააკრედიtirebo
სააგენტოს შექმნაs, sajaro skolebis akreditaciis saerTod gauqmebas, akreditirebis
procesis mkafio gamijvnas licenzirebisgan, rac gulisxmobs e. w “instituciuri
akreditaciis” gauqmebas.
unda amaRldes pedagogTa socialuri Rirseba, saxelmwifos zrunvis sagani unda
iyos mecniereba. prioriteti unda mieniWos maRalteqnologiuri mecnierebis
ganviTarebas, qarTuli kulturis Seswavla-popularizebas, saqarTvelos istoriis
kvlevas, mTargmnelobiT saqmianobas, gansakuTrerbiT samecniero literaturis
sferoSi. saxelmwifo grantebis gacemisas (sabunebismetyvelo da teqnikur
mecnierebebSi) farTod unda dainergos samecniero Temebis ucxoel eqspertTa
Sefasebis praqtika (cnobil samecniero centrebidan). saxelmwifom unda uzrunvelyos
sabiblioTeko qselis aRdgena da gaSla qveyanaSi. maqsimaluri sagadasaxado SeRavaTi
unda gaewios poligrafiul warmoebas da wigniT vaWrobas (maT Soris wignis imports).
arsebuli samecniero potencialis SenarCunebasa da ganviTarebas saxelmwifosTvis
udidesi mniSvneloba eniWeba. aucilebelia am dargis dafinansebis meqanizmebis
srulyofa, samecniero teqnikuri sferos reformireba, rac konkurentunariani
samecniero produqciis Seqmnasa da msoflio donis fundamentur kvleva-Ziebaze iqneba
orientirebuli.
saqarTvelodan dRes yvela sikeTesTan erTad gaedineba yvelaze fasdaudebeli
simdidre-inteleqti, amitom am dargSi sakadro politikis amosavali unda gaxdes
niWieri samecniero kadrebis SenarCuneba. axalgazrdebis mecnierebaSi mozidvasa da
CarTvisaTvis, maTi SemoqmedebiTi ganviTarebisaTvis aucilebelia muSaobis normaluri
pirobebis Seqmna, materiul mxardaWera, xelfasebis zrda, saxelmwifo stipendiebis
daniSvna da samecniero skolebis dafinanseba. amasTan, saWiroa gamoiyos am sferoSi
SedarebiT saWirboroto mimarTulebebi, informaciuli da maRali teqnologiebi,
erovnuli usafrTxoeba, socialuri sakiTxebi, ekologiuri problemebi, saxelmwifos
marTvis srulyofa da sxva.
kulturis mxardaWera erT-erTi mTavari prioritetia, rac upirvelesad
gamoixateba kulturuli memkvidreobis SenarCunebasa da dacvaSi, msoflios
sazogadoebisaTvis gacnobaSi. saxelmwifom mTavar mimarTulebad unda gamoyos dargis
reformireba, romelic mimarTuli iqneba saTanado organizaciebis materialur-
teqnikuri bazis gaumjobesebisaken. am saqmisaTvis saxelmwifo saxsrebis
mobilizebasTan erTad, Zalze mniSvnelovania mecenatobisa da kerZo pirTa,
organizaciaTa sponsorobis xelSewyoba, saqvelmoqmedo moRvaweobis dabegvris
maqsimaluri Semcireba, rac moizidavs arasaxelmwifoebriv saxsrebs da gaCndeba meti
SesaZlebloba xelovnebisa da kulturuli sferos muSakTaTvis xelsayreli samuSao
pirobebis Sesaqmnelad.
jansaRi Taobis aRzrdas da mosaxleobaSi jansaRi cxovrebis wesis damkvidrebas
saxelmwifom didi yuradreba unda miaqcios. Semosavlebis miuxedavad yvela unda
SeeZlos dakavebuli iyos sportiTa da fizikuri aRzrdiT. es amocana rom
13
ganxorcieldes, unda SemuSavdes Sesabamisi programebi, momzaddes kvalificirebuli
specialistebi da gaumjobesdes sportul dawesebulebaTa materiul - teqnikuri baza.
gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos saswavlo dawesebulebebSi, moswavle da
student axalgazrdobas Soris sportuli da gamajansaRebeli saqmianobis, mxedruli
da fizikuri aRzrdis sistemis radikalurad gardaqmnis RonisZiebebs. maRali rangis
sportsmenTa momzadeba saxelmwifos mudmivi zrunvis sagani unda iyos. Zlieri
qarTuli saxelmwifos Seqmna SeuZlia mxolod iseT xelisuflebas, romelic eyrdnoba
Tanamedrove mecnierebasa da codnas, saRi azrovnebis sxvadasxva cxovrebiseuli
gamocdilebis mqone Rirseul da kompetentur pirovnebebs, visTvisac sazogadoebrivi
interesebi ufro Rirebulia.
Cveni amocanaa gardavqmnaT qveyanaSi politikuri cxovrebis stili,
davuqvemdebaroT politika ganviTarebis grZelvadian strategias, romelic
ganisazRvreba saqarTvelos yvela moqalaqis interesebis gaTvaliswinebiT. სახელმწიფოს
სტრატეგიული პოლიტიკა დაეფუძნება ეროვნული მეცნიერების, კულტურის, სპორტის
განვითარებას.
Cvenma qveyanam Tavisi SesaZleblobebis farglebSi aqtiuri monawileoba unda
miiRos kacobriobis winaSe mdgari globaluri problemebis gadaWraSi, ganamtkicos
warmatebebi, romlebic miRweulia saerTaSoriso urTierTobebis sferoSi da aqtiurad
iRvawos imisaTvis, rom saqarTvelom Rirseuli adgili daikavos msoflio erTa
TanamegobrobaSi. am amocanebis gadasawyvetad Cven mzad varT, intensiurad
viTanamSromloT saerTaSoriso politikur da ekonomikur organizaciebTan
Tanasworuflebianobis principisa da qveynis interesebis gaTvaliswinebiT.

medicina, janmrTeloba da socialuri dacva

saqarTvelos samedicino sistemaSi dRes arsebuli viTareba naTeli dasturia

imisa, Tu ra Sedegebi sdevs sanaxevrado reformirebas. Sedegad, es sferosa dReisod
verc Zvelidan gamovida da arc axal sistemaze gadaewyo, am etapze orives sakmaod
araefeqtian nazavs warmoadgens. arsebuli viTarebis dasaZlevad aucilebelia
dawyebuli reformebis uswrafesi dasruleba. kerZod, saxelmwifos rolis mkveTrad
gamokveTa da am mimarTulebiT gamijvna, romelTa uzrunvelyofasac saxelmwifo Tavis
Tavze iRebs. aucilebelia samedicino obieqtebis gaazrebuli optimizaciis
ganxorcieleba da kerZo samedicino punqtebis Seqmnis xelSewyoba, aseve sadazRvevo
medicinis sistemis damkvidreba. es yvelaferi jandacvis aucilebeli paketis
xelmisawvdomobas unda uzrunvelyofdes. pirvel rigSi, saqarTvelos yvela moqalaqe
uzrunvelyofili unda iyos xarisxiani gadaudebeli samedicino daxmarebiT. D
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces Tanamedrove samedicino teqnologiebis
danergvas, rac Sesabamisi xelSemwyobi sabaJo kanonmdeblobiT unda iyos
uzrunvelyofili. unda Camoyalibdes erTiani sitema jandacvisa da socialuri dacvis,
romelmac unda uzrunvelyos sapensio asakis zRvaris daweva da savaldebulo
dazRvevis danergva rogorc saxelmwifos mxridan, ise kerZo sektoSi momusave
adamianebisTvis. kerZod, kanonis ZaliT savaldebulo gavxadoT kerZo kompaniebSi,
saamqoebSi, sawarmoebSi, fermebSi, SaxtebSi, da a.S momuSaveTa klasis dazRveva, xolo
sapensio asakSi myofi da socialurad daucveli moqalaqeebis dazRveva sabiujeto
fondidan. Aseve aRsaniSnavia is faqti, rom pensia Tu socialuri daxmareba unda
akmayofilebdes saarsebo minimums. Aaseve gamovdivarT iniciativiT, rom pensiis miniWeba
moqalasTvis moxdes ara asakobrivi zRvaris dawesebidan, aramed adamianis Sromis
14
uunarobidan gamomdinare, rac damowmebuli iqneba damoukidebeli jandacvis komisiis
mier Sesabamisi dokumentiT. Ppensia gaezrdebaT omis veteranebs wodebebis mixedviT,
TavdacvaSi momuSaveTa pirebs, omSi monawileobisa da damsaxurebebeis Sesabamisad,
daRupuli gmirebis ojaxebis socialuri daxmareba da dazxveviT uzrunvelyofa. Dda
a.S.
samedicino daxmarebis gaiafebis mizniT dainergeba maqsimaluri sagadasaxado
SeRavaTi samkurnalo dawesebulebebs, agreTve ZiriTadi saSualebebis, wamlebis,
sadiagnostiko reagentebisa da kliniko-laboratoriuli masalebis imports. unda
Seiqmnas specialuri fondi mravalSviliani da mcireSemosavliani ojaxebisaTvis.
aRniSnul fondSi anaricxebi gansazRvruli unda iyos specialuri kanoniT.
yovelive zemoTqmulis uzrunvelsayofad saWiroa socialuri anaricxebis
gazrda ara xelfasis, aramed sawarmoTa mogebis gadasaxadisa da damatebuli
Rirebulebis gadasaxadis xarjze.
medikamentebze monopoliis gauqmeba, wamlis gaiafeba, janmrTelobis
kombinirebuli dazRveva - TiToeuli moqalaqis sazrunavia. dRes saqarTveloSi
ramdenime farmacevtuli firma srulad akontrolebs medikamentebis bazars. maT
xelSia wamlebis warmoebac, importic da danawilebac. aseTi arajansaRi da Tavisi
arsiT korufciuli sistema ganapirobebs მედიკამენტebის arabunebrivad maRal ფასs.
farmacevtuli saqmianobis demonopolizeba aamoqmedebs konkurenciis meqanizms da
sagrZnoblad gaaiafebs wamlis fasebs.
saxelmwifo uzrunvelyofs sakuTari mosaxleobis janmrTelobis dacvis
RonisZiebebis dafinansebas Sereuli sadazRvevo principiT. saavadmyofoebisa da
polikninikebis privatizebas xelisufleba dRes ZiriTadad farmacevtuli kompaniebis
meSveobiT axdens, rac wminda korufciuli garigebaa da aSkaraa interesTa konfliqti
_ farmacevtuli kompania dainteresebulia sakuTari produqciis gasaRebiT da yvela
sxva saxis medikamentis blokirebas axdens, rac pirdapir safrTxes uqmnis pacientis
janmrTelobas. aucilebelia privatizebis Sedegebis kanonierebis gadaxedva da
arsebuli maxinji praqtikis gauqmeba. dRes samedicino personali praqtikulad
daucvelia. Cven gvaqvs kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb, magram ar arsebobs
sakanonmdeblo baza, romelic gansazRvravda samedicino saqmianobis subieqtis (eqimi,
eqTani, sanitari da a. S.) ufleba-movaleobebs.
saqarTvelos erovnuli interesebi moiTxovs gansakuTrebul zrunvas
mravalSvilian ojaxebze. sakanonmdeblo doneze unda arsebobdes garantiebi orsuli
qalebisTvis. specialuri fondidan unda moxdes maTi stimulireba yoveli momdevno
Svilis gaCenis SemTxvevaSi.
saqarTvelos teritoriuli mTlianobis aRdgena did wilad saqarTveloSi
mcxovrebi devnilebis interesebis dacvasa da maT mimarT saxelmwifos Rirseul
mopyrobaze gadis. unda moxdes devnilTa socialuri dacvis specialuri saxelmwifo
programis damtkiceba, maT Soris socialuri SeRavaTebis, janmrTelobis dacvisa da
ganaTlebis sistemaSi.
SromiTi migraciis kuTxiT dRes sruli ganukiTxaobaa. arsad ar aris aRricxuli
ucxoeTis ramdeni moqalaqea Semosuli da dasaqmebuli saqarTveloSi da ramdeni
saqarTvelos moqalaqe imyofeba ucxoeTSi. aucilebelia am procesebis aRricxva da
mowesrigeba. ucxoeTis saxelmwifoebTan gaformdeba specialuri xelSekrulebebi,
sadac gaTvaliswinebuli iqneba e. w. SromiTi vizebis gacema. am xelSekrulebebis
safuZvelze, ucxoeTis qveynebi gascemen oficialur vizas saqarTvelos moqalaqeebze,
romlis mixedviTac maT legalurad eqnebaT muSaobis ufleba. aseve, saqarTveloSi
ucxoeTis mxolod im moqalaqes eqneba muSaobis ufleba, vizedac analogiuri viza

15
gaicema. am kanonis miReba Seqmnis seriozul zRudes trefikingis winaaRmdeg da aseve
moawesrigebs saqarTveloSi momuSave ucxoelebisgan gadasaxadebis amoRebis process.
ყოველივე ზემო აღნიშნულთან ერთად aucilebelia ramdenime principuli cvlilebis
dauyovnebliv gatareba, კერძოდ:
ა) დაუყოვნებლივ უნდა აღდგეს დეკრეტების, შვებულების და ბიულეტენების
ტრადუციული ინსტისტუტი ყველა კატეგორიის მუშა-მოსამსახურეებისათვის;
ბ) მინიმალური ხელფასი და პენსია უნდა განისაზღვროს საარსებო მინიმუს ზევით – 200
ლარის ოდენობით. დროებითი უმუშევრობისათვის უნდა გაიცეს ღირსეული sazRauri – 150
ლარის ოდენობით;
გ) ოჯახი, როგორც სახელმწიფოს საფუძველი აღიარებული იქნება იურიდიულ პირად და
გაიხსნება საბანკო ანგარიში. ახლად დაქორწინებულებისათვის ბიუჯეტიდან უნდა გადაირიცხოს
5000 ლარი, ხოლო თითოეული ბავშვის დაბადებისთანავე ოჯახს უნდა გადაერიცხოს 3000 ლარი;
დ) გადაუდებელი ოპერაციების, რეამინაციის, სასწრაფო სამედიცინო დახმარების
aRmoCena მთლიანად უნდა დაფინანსდეს სახელმციფო ბიუჯეტიდან; 16 წლამდე asakis
pacientTa მკურნალობა იქნება გარანტიებით; ყველა mxareSi უნდა გაიხსნას უფასო
მუნიციპალური საავადმყოფო;
ე) დაუყოვნებლივ უნდა აღდგეს სოციალური დახმარება და შეღავათები სახელოვანი
ვეტერანების, სამამულო ომის მონაწილეთა და რეპრესირებულთა ოჯახების მიმართ;
ვ) ხელისუფლების ცვლის მიუხედავად სახელმწიფო აპარატში მომუშავე ყველა მუშაკს
უნდა შეუნარჩუნდეს სამუშაო ადგილი;
ზ) უნდა დაიწყოს ანაბრების გაცემა ეტაპობრივად, პრინციპით - უფროსი ასაკიდან და
ქვემოთ სამართლიანი კურსით (ბანკში ანაბრის შეტანის მომენტისათვის დაფიქსირებული
კურსით აშშ დოლართან).
ჩვენი ხალხის უმთავრეს პრობლემათაგან უპირველესs წარმოადგენს დასაქმების პოლიტიკა.
gaazrebuli sagadasaxado politikis warmoebis pirobebSi mcire, saSualo და msxvil
saqmosnebs miecemaT saSualeba, ufro aqtiurad gaataron legaluri dasaqmebis
politika, raTa მათ mieceთ stimuli dasaqmebulTa raodenobis gazrdisa da legaluri
aRricxvisaTvis. saamisod didi mniSvneloba unda mieniWos damsaqmeblis materiul
waxalisebas. kerZod, misi sagadasaxado tvirTi unda mcirdebodes dasaqmebulTa
raodenobis zrdis proporciulad. realurad unda amuSavdes Sromis birJebisa da
dasaqmebis centrebis sistema, romelic arsebuli samuSao Zalis ufro mkafio
struqturirebas da bazris moTxovnebTan SesabamisobaSi moyvanas uzrunvelyofs. Cven
SevZlebT ganvaxorcieloT materiul keTildReoba, umuSevrobis dabali done, farTo
politikuri uflebebiს Serwyma iseT tradiciul RirebulebebTan, rogoricaa
stabiluri ojaxi da gamTlianebuli sazogadoeba.
Cven mokled gagacaniT sakuTari Sexedulebebi saqarTveloSi Seqmnil viTarebaze
da Cveni qveynis winaSe mdgari problemebis gadawyvetis gzebze. Cveni gamarjveba Tqveni
gamarjvebac iqneba. mivmarTavT saqarTvelos yvela moqalaqes, რათა movikriboT Zalebi,
gamovavlinoT SesaZleblobaTa maqsimumi, erTiani ZalisxmeviT gamoviyvanoT Cveni
samSoblo ekonomikuri, პოლიტიკური და სოციალური krizisidan. Cven mzad varT
TanamSromlobisaTvis yvelasTან, vinc iziarebs Cvens xedvas. kargad gvesmis, rom Cvens
winaSe urTulesi amocanebi dgas magram Cven gvjera Cveni SesaZleblobebis, Cveni
xalxis niWis, energiisa da gonierebis, Cven gvjera Cveni simarTlisa da Cveni erTad
gamarjvebis.

16