DODAJ DO ULUBIONYCH Bauhaus

Ten artykuł dotyczy uczelni artystycznej. Zobacz też: Bauhaus – grupa muzyczna.

Logo Bauhausu

Bauhaus – uczelnia artystyczna powstała w Weimarze z połączenia Akademii Sztuk Pięknych i Szkoły
Rzemiosł Artystycznych w 1919 r., później działająca w Dessau (dziś Dessau-Roßlau) i Berlinie.
Działała do 1934 r. Została utworzona przez Waltera Gropiusa[1]. Określenie Bauhaus używane jest
również potocznie lub nieściśle jako nazwa stworzonego przez nią kierunku architektonicznego, jednego
z odłamów niemieckiego modernizmu.
Historia[edytuj]

Do prekursorów Bauhausu należeli: berliński architekt Peter Behrens i Henry van de Velde, założyciel
Szkoły Rzemiosł Artystycznych. Jednym ze współpracowników Behrensa był Walter Gropius, który
dość szybko dał się poznać jako nowoczesny twórca. Zaczął propagować ideę standaryzacji ze względu
na możliwości technologiczne przemysłu budowlanego. Dążył do połączenia techniki ze sztuką. Rodziła
się koncepcja wzornictwa przemysłowego i nowego podejścia do projektowania form produkowanych
taśmowo. W płaszczyźnie filozoficznej istotną rolę odgrywały zapatrywania i idee polityczne twórców
Bauhausu, głównie socjalistyczne.

Weimar[edytuj]

Walter Gropius zasłynął m.in. wzorcową fabryką na wystawie Deutscher Werkbund w Kolonii w 1914 r.
Po wojnie reaktywował (16 marca 1919 r.) i zjednoczył w Weimarze szkołę budownictwa – Bauhaus.
Twierdził, że wszyscy rzemieślnicy są artystami, jak też wszyscy artyści powinni być dobrymi
rzemieślnikami. Nazwa Bauhaus nawiązywała do średniowiecznej Bauhütte, strzechy budowlanej,
łączącej sobie wszystkie dziedziny rzemiosła budowlanego, a zatem oznaczała wykształcenie wszystkich
artystów za pomocą jednakowego kursu wprowadzającego o formach, materiałach, kolorach. Chodziło o
to by odwrócić złe nawyki ucząc rysunku i komponowania przestrzennego. Kurs wstępny trwał pół roku,
następnie uczniowie przechodzili na trzyletnie warsztaty: metalu, malarstwa ściennego, drewna,
kompozycji przestrzennej, rzeźby. Kończąc ten kurs otrzymywało się wykształcenie w szerokim
zakresie. Uczelnia realizowała egalitarne i wspólnotowe idee Gropiusa, zatrudniała tylko dziesięciu
wykładowców (zwanych mistrzami, a nie profesorami), a wiele zajęć prowadzili asystenci – studenci
starszych lat.



 

Dessau[edytuj]

W 1925 roku, w związku z niechęcią konserwatywnych władz Weimaru, przeniesiono Bauhaus do

Dessau (dziś Dessau-Roßlau), gdzie Walter Gropius wzniósł zespół nowoczesnych budynków uczelni
oraz osiedle dla mistrzów. Po przeniesieniu Bauhausu, jeszcze do 1927 roku funkcjonował on pod
kierownictwem Gropiusa. O ile w Weimarze nauka koncentrowała się na rzemieślniczej pracy
warsztatowej, w Dessau przykładano większą wagę do nauczania teorii. Wzrosła też znacząco ilość
studentów, a nowy dyrektor, Hannes Meyer, dopuścił działalność polityczną studentów, co doprowadziło
do powszechnego kojarzenia Bauhausu z komunizmem. Jego następca, Mies van der Rohe, dążył do
przekształcenia opartej na duchu współpracy i interdyscyplinarnej uczelni w klasyczną autorską szkołę
architektury.

Berlin[edytuj]

W 1932 roku finansowanie Bauhausu przez nowe, nazistowskie władze Dessau zostało zawieszone, a
uczelnia przeniesiona do Berlina jako prywatna szkoła Miesa van der Rohe. Uczelnia działała do 1933 r.,
a w 1934 r. została ostatecznie zamknięta przez hitlerowców. W USA od 1937 r. László Moholy-Nagy
próbował odrodzić uczelnię pod nazwą New Bauhaus w Chicago. Także w Niemczech w 1946 r. w
Berlinie Zachodnim podjęto próbę reaktywacji, ale nie uzyskano już tej samej jakości nauczania co w
dawnej uczelni. Pewną kontynuacją była też Wyższa Szkoła Projektowania w Ulm, założona przez
Agnes Scholl i Maksa Billa, działająca w latach 1953–1968.

Archiwum Bauhausu posiadające duży zbiór prac jego uczniów i mistrzów znajduje się w
zrealizowanym pośmiertnie (1976) budynku Gropiusa w Berlinie.

Idee Bauhausu[edytuj]

Bauhaus dokonał radykalnego przewartościowania poglądów na różne rodzaje sztuki. Oprócz

funkcjonalizmu, który stał się trwałym wkładem w dziedzinę wszelkiego projektowania przestrzeni i
przedmiotów, architekci i inni artyści Bauhausu wnieśli różne osobiste koncepcje, często odbiegające od
powszechnego poziomu akceptacji. Bauhaus był miejscem dyskusji i ścierania się opinii, miejscem
fermentu umysłowego, który (szczególnie po dojściu Hitlera do władzy) rozlał się na inne kraje, w tym
USA.

Programem Bauhausu było stworzenie nowoczesnej architektury, funkcjonalnej, integralnie związanej z

innymi dziedzinami sztuki, dążenie do jedności estetycznych i technicznych dzieła.

Bauhaus wpłynął na kształtowanie się architektury modernistycznej, umocnienie tendencji abstrakcyjnej

w sztuce i zreformowanie metod nauczania w szkolnictwie artystycznym.

Podstawowe zasady wprowadzone przez Bauhaus[edytuj]

 Funkcjonalność oparta nie tylko na przesłankach mechanicznych (jak np. wymiary ciała
człowieka), ale także psychologicznych. Potrzeby emocjonalne są uznane za równie ważne jak
pragmatyczne.
 Znaczenie czynników społecznych (szeroko rozumiane dobro i rozwój osobisty człowieka), które
uważane są za ważniejsze niż wymogi czysto estetyczne, ekologiczne i techniczne.
 Odkrycie, że zorganizowana przestrzeń wpływa na sposób działania i myślenia ludzi, stąd waga
społecznej roli architekta (architekt jako "projektant życia społecznego", a nie tylko budowli).
Architektura reguluje też relacje między krajobrazem, przyrodą, techniką a człowiekiem. W
projektowaniu należy uwzględnić biologię, socjologię, psychologię, ergonomię.
 Wartość nowoczesnej architektury zależy tylko od ludzi. Społeczeństwo otrzymuje taką
architekturę do jakiej dojrzało. Należy ludzi wychowywać do odpowiedniego odbioru. Idea
wychowania przez sztukę.
 Wprowadzanie do formy architektonicznej warunków regionalnych, klimatów, krajobrazów i
 zwyczajów mieszkańców.
 Używanie powtarzalnych form, czyli standardowych elementów (prefabrykatów). Elementy
powinny być tak wytwarzane, by umożliwiały powstanie różnych kombinacji. Starania o
modularyzację (Ernst Neufert). Powstaje pojęcie "technologicznego" lub "nietechnologicznego"
użycia materiałów.
 Potrzeba zespołowości przy pracy projektowej; udział w zespołach na zasadzie dobrowolności;
zespoły interdyscyplinarne.
 Projektowanie jest zarówno nauką jak i sztuką. Jako nauka korzysta z metodologii socjologii i
innych nauk o człowieku, określa cele funkcjonalne, stosuje metody matematyczne – jako
dziedzina artystyczna wprowadza pomysł formalny i właśnie sztukę, czyli elementy bardzo trudne
do zdefiniowania (na tworzenie sztuki nie ma recept).

Motyw Bauhaus widnieje na kolekcjonerskiej monecie 10 euro z 2006 roku[2].

Nauczyciele Bauhausu[edytuj]

Dyrektorzy Bauhausu[edytuj]

 Walter Gropius w latach 1919–1927

 Hannes Meyer w latach 1927–1930
 Ludwig Mies van der Rohe w latach 1930–1932
Mistrzowie Bauhausu[edytuj]

 Johannes Itten (1888–1967), nauczyciel podstaw rysunku i projektowania, kierownik kursu

wstępnego
 László Moholy-Nagy
 Wassily Kandinsky
 Paul Klee
 Lionel Feininger
 Georg Muche
 Josef Albers (1888–1976), nauczał w Bauhausie o kolorach
 Marcel Breuer
 Theo van Doesburg
 Oskar Schlemmer

HOME . MAPA WITRYNY . MENU-ARTYŚCI . MENU-STYLE . KANON . MONOGRAFIE .

PIGUŁKI . SZKOŁY . MUZEA/GALERIE . KURSY/WARSZTATY . FILMY . KONTAKT

WERKBUND I BAUHAUS

MUTHESIUS I WERKBUND . GROPIUS I BAUHAUS
Walter Gropius, kompleks budynków Bauhausu
w Dessau, 1926
Bauhaus – synonim nowoczesnego
wzornictwa i stylu międzynarodowego
w architekturze nie był zjawiskiem
wyłącznie ani przede wszystkim
artystycznym, ale zwieńczeniem
precyzyjnego, realizowanego przez
wiele lat programu, którego celem było
uczynienie z niemieckiego przemysłu
nie tylko konkurencyjnej, ale
dominującej potęgi światowej. Można
pozazdrościć Niemcom, że nawet w
czasach wojen, rewolucji i politycznego
chaosu znaleźli się wśród nich ludzie,
którzy cierpliwie i z uporem taki plan
stworzyli i realizowali.
Międzynarodowa renoma Bauhausu
również nie spadła Niemcom z nieba,
ale była wynikiem systematycznej,
wieloletniej akcji promocyjnej, która
usunęła w cień angielską architekturę
spod znaku Arts&Crafts i Charlesa
Voyseya, dorobek Skandynawów, art-
deco, De Stijl, szkołę amsterdamską i
wiele innych zjawisk, które
wykształciły architekturę znacznie
funkcjonalniejszą od dzieł
funkcjonalizmu, znacznie ciekawszą
formalnie, a przede wszystkim znacznie
bardziej nadającą się do życia.
Dorobek Bauhausu ma w gruncie
rzeczy smutny bilans, ponieważ jego
teoretyczne założenia, świetnie
prezentujące się w programach i
budowlach wzorcowych, w codziennej
realizacji kojarzyć się mogą ze
współczesnym blokowiskiem i
importowanymi z NRD blaszanymi
pawilonami handlowymi.
W zakresie praktycznego projektowania
Bauhaus nie stworzył niczego, co
zasługiwałoby na kontynuację, ale
jego niewątpliwym dorobkiem jest
 stworzenie formuły nowoczesnej
uczelni łączącej ścisłą wiedzę
inżynierską z ogólnym
wykształceniem artystycznym.
A wszystko zaczęło się od działalności
jednego człowieka.

HERMAN MUTHESIUS I WERKBUND

W 1896 r. niemiecki architekt Hermann

Muthesius (1861-1927) objął stanowisko
attache kulturalnego niemieckiej ambasady w
Londynie i przez kolejnych osiem lat
zajmował się studiowaniem angielskiej
architektury i systemu tamtejszego
szkolnictwa artystycznego i zawodowego.
Plonem studiów w było wydane w 1904 r.
trzytomowe dzieło „Das englische Haus”
(Dom angielski), oraz raport dla niemieckiego
rządu o XIX-wiecznej angielskiej
architekturze rezydencjonalnej i systemie
angielskiego szkolnictwa. Muthesius zdawał
sobie sprawę z tego, że szybko
industrializujące się Niemcy stoją na początku
rewolucji przemysłowej i socjalnej, którą
Anglia przeszła wcześniej i postanowił
wyciągnąć wnioski z angielskich sukcesów i
błędów.

< Okładka "Das englische Haus"

(Angielski dom - rozwój, uwarunkowania,
plany,
konstrukcje, wyposażenie i wnętrza)
Muthesius był zafascynowany Anglią -
uważał, że prostota, racjonalizm i
funkcjonalizm cechujący styl Arts&Crafts
jest alternatywą dla niemieckiego historyzmu,
a zastosowanie reguł rzemiosła w produkcji
przemysłowej jest w dłuższej perspektywie
ekonomicznie uzasadnione i stanowi
zabezpieczenie przed nieuchronnym zalewem
masowo produkowanej tandety.

W trzech tomach "Das englische Haus"
Muthesius przedstawił ogromną ilość
dokładnych planów i rysunków angielskich
rezydencji
Wnętrza własnego domu Muthesiusa wyraźnie
inspirowane prostotą projektów Charlesa
Voyseya, 1906-09
Po powrocie do Niemiec w 1904 r.
zrezygnował z proponowanej mu profesury i
rozpoczął działalność projektową i
organizacyjną. Gdy podczas jednego w
wykładów w berlińskiej szkole handlowej
skrytykował jakość niemieckiej produkcji
przemysłowej przedstawiciele przemysłu
złożyli oficjalny protest i wybuchł skandal,

Henry van de Velde, Teatru na wystawie
Werkbundu w Kolonii, 1914
Meyer/Gropius, Fabryka wzorcowa na
wystawie w Kolonii, 1914
który doprowadził do podziałów w
środowisku projektantów i powstania w 1907
r. organizacji nazwanej Der deutsche
Werkbund, gromadzącej początkowo 12
projektantów i 12 niemieckich firm
przemysłowych.
W programie Werkbundu mowa jest o
„uszlachetnieniu rzemieślniczych wyrobów
przez współdziałanie sztuki, przemysłu i
rzemiosła, przez wychowanie, propagandę i
otwarte podejście do najważniejszych
problemów”. Inicjatywę powołania
Werkbundu poprzedziły „poszukiwania w
pruskim ministerstwie spraw wewnętrznych
sposobów zwiększenia eksportu i uczynienia z
niemieckich towarów synonimu dobrej
jakości”. W programie Werkbundu napisano,
że „taki cel osiągnąć można pod warunkiem
zjednoczenia najlepszych sił narodu”, a
Werkbund, który wyznaczył sobie za
najwyższy cel zjednoczenie tych sił „stał się
jedynym gwarantem rozwoju niemieckiej
kultury”.
Od 1910 r. Muthesius był przewodniczącym
Werkbundu odpowiedzialnym za sprawy
programowe i przyczynił się do organizacji
wystaw, na których przedstawiano wzorcowe
rozwiązania dotyczące przemysłu i
architektury.
Na pierwszej z tych wystaw, zorganizowanej
w 1914 r. w Kolonii pokazano m.in. budynek
wzorcowej fabryki zaprojektowany przez
Adolfa Meyera i Waltera Gropiusa –
przyszłego założyciela i dyrektora Bauhausu,
oraz budynek teatru zaprojektowanego przez
Henry’ego van de Velde – architekta i
malarza, który od 1906 r. kierował szkołą
rzemiosł artystycznych w Weimarze
Werkbud był również organizatorem innej
słynnej wystawy architektonicznej – osiedla
wzorcowego Weissenhof w Stuttgarcie,
otwartej w 1927 r., na której pokazano
realizacje czołówki projektantów stylu
międzynarodowego.
 Osiedle Weissenhof/Stuttgart, wystawa
budowlana Werkbundu, 1927

WALTER GROPIUS I BAUHAUS


Alfred Meyer/Walter Gropius, Fagus Werke w
Alfeld, 1911
W 1907 r. jeden z założycieli Werkbundu,
architekt i projektant Peter Behrens został
doradcą artystycznym AEG, odpowiedzialnym
za jakość projektów wszystkich produktów tej
fabryki. W swojej pracowni Behrens
zatrudniał młodych projektantów, m.in. Miesa
Van der Rohe, Le Corbusiera i Waltera
Gropiusa.
W 1910 r. Gropius założył własne biuro
projektowe, a w 1911 r. zaprojektował
wspólnie z Adolfem Meyerem fabrykę obuwia
Fagus (Fagus-Werke) w Alfeld, która w
ówczesnej architekturze przemysłowej
stanowiła istotne novum. Ten sam zespół
zaprojektował fabrykę wzorcową na wystawę
Werkbundu w 1914 r.
 Henry van de Velde, Pierwsza siedziba
Schemat programu nauczania Bauhausu Bauhausu w Weimarze, 1905-6

W 1919 r. Gropius objął stanowisko dyrektora

weimarskiej szkoły sztuk pięknych, a po jej
połączeniu ze szkołą rzemiosł artystycznych
przemianował całość na państwowy Bauhaus.
Jako wykładowców zatrudnił m.in. Lyonela
Feiningera, Johannesa Ittena, Josefa
Albersa, Paula Klee (1921), Wassily
Kandinsky’ego (1922) i Oskara Schlemmera
 (1921), a od 1923 r. również Laszlo Moholy-
Nagy’a.
Przez pierwsze lata Bauhaus kształtował swój
słynny program, obejmujący półroczny kurs
wstępny i trzyletnie nauką projektowania
opartą na poznaniu w trakcie zajęć
warsztatowych materiałów i narzędzi, zasad
kompozycji, nauki o kolorze itp. tamatów.
Poszczególne pracownie warsztatowe
prowadzone były przez dwie osoby: artystę -
tzw. mistrza formy i rzemieślnika – tzw.
mistrza rzemiosła. W pierwszych latach
najważniejszą fazę – kurs wstępny prowadził
Johannes Itten – zafascynowany medytacjami
Zen mistyk, którego miejsce zajął od 1923 r.
konstruktywista Laszlo Moholy-Nagy. On
Marcela Breuer, Wnętrze Haus am Horn, 1923 właśnie nadał Bauhausowi jego
funkcjonalistyczny charakter.
Program Bauhausu zakładał odwrót od
historyzmu przez przemysłowe powielanie
wzorów zaprojektowanych jako nowe,
odpowiadające funkcji i specyfice produkcji
przemysłowej formy.
 Zanim jednak powstały pierwsze obiekty o
cechach kojarzonych dzisiaj z Bauhausem,
Gropius i jego współpracownicy wykonywali
ekspresjonistyczne bydunki niwiele mająće
wspólnego ze stylem międzynarodowym, jak
np. tzw. Haus Sommerfeld z 1921 r.

Gropius, Meisterhaus - dom profesorski w

Dessau, 1926

Projekt zmodularyzowanego domu ze stali

Bryła i wnętrze Haus Sommerfeld z 1921 r.
bardziej przypominają domy
Franka L. Wrighta niż typowe projekty
funkcjonalistyczne

Projekty słynnych krzeseł z giętych rur
stalowych Marcela Breuera
Haus am Horn, pierwszy budynek
zapowiadający styl Bauhausu, 1923
W 1923 r. zorganizowano pierwszą wystawę
projektów Bauhasu, na której pokazano tzw.
Haus AM Horn z wnętrzami
zaprojektowanymi przez Marcela Breuera,
oraz szereg projektów przedmiotów
użytkowych, o niesprecyzowanej jeszcze
wyraźnie stylistyce.
Mimo głoszonego racjonalizmu Bauhaus był –
szczególnie w pierwszym, weimarskim
okresie - rodzajem romantycznej wspólnoty o
 cechach średniowiecznego, rzemieślniczego
cechu, na dodatek przesyconej ideologią
zakładającą eliminowanie różnic społecznych,
a nawet ogólnie rozumianą naprawę świata.
Szkole o wyraźnie lewicowym profilu władze
Weimary ograniczyły dotacje i w 1925 r.
Bauhaus przeniósł się do Dessau, gdzie mógł
korzystać ze wsparcia producenta lotniczego
Junkersa.

Laubenganghaus

Gropius, Głowny kompleks budynkó

Bauhausu w Dessau, 1926
Restauracja Kornhaus, Dessau
Gropius, Konsum w Torten
Główny budynek zespołu (na zdjęciu powyżej
z prawej strony)
Dla nowego Bauhausu Gropius zaprojektował
budynek uczelni, oraz kilka domów
profesorskich, tzw. Meisterhauser. Projekt
Bauhausu jest najwyższym osiągnięciem
Gropiusa jako architekta i prawdopodobnie
najlepszą realizacją tzw. architektury
funkcjonalnej. Po realizacji tego projektu
Gropius poświęcił się studiowaniu zagadnień
budownictwa masowego i standaryzacją,
tworząc projekty wielu osiedli, które miały
stać się (w uprzemysłowionej,
zwielokrotnionej wersji) synonimem
bezosobowego, zunifikowanego blokowiska.
Należą do nich osiedla Törten (1926–1931),
Dammerstock (1928/1929), Siemensstadt
(1929/1930), Wannsee (1930/1931).

Osiedle Torten koło Dessau, 1926-31

Osiedle Dammerstock w Karlsruhe, 1928-29

W 1928 r. dyrekcję Bauhausu objął Hannes

Meyer, który założył wydział architektury i z
ideologicznych względów promował
projektowanie obiektów przeznaczonych dla
szerokiego kręgu odbiorców, ponieważ wbrew
wcześniejszym założeniom bauhausowskie
projekty należały do towarów luksusowych,
 nieosiągalnych dla niższych warstw
społecznych.
Właśnie z powodów politycznych i znacznej
radykalizacji studentów pod wpływem
Meyera, został on zwolniony w 1930 r., a
funkcję dyrektora objął Mies van der Rohe,
który starał się przekształcić Bauhaus w
uczelnię architektoniczną.
W 1932 r. Bauhaus zmuszony został do
przenosin do Berlina, z w 1933 r. po dojściu
nazistów do władzy został definitywnie
rozwiązany.

UP