Ch­¬ng 4

biÓu diÔn quy ­íc mèi ghÐp b»ng ren

4.1. môc ®Ých vµ yªu cÇu

N¾m v÷ng c¸ch vÏ quy ­íc ren theo TCVN 5907: 1995, ghi chØ dÉn vµ kÝch
th­íc cña ren theo TCVN 4683-1: 2008 vµ tiªu chuÈn vÒ c¸c lo¹i ren th­êng
dïng.
HiÓu ®­îc c«ng dông cña mét sè chi tiÕt ghÐp cã ren nh­ bu l«ng, ®ai èc, vÝt, vÝt
cÊy v.v. N¾m v÷ng c¸ch vÏ quy ­íc, c¸ch ký hiÖu vµ c¸c tiªu chuÈn cña chóng.
BiÕt c¸ch vÏ quy ­íc c¸c mèi ghÐp b»ng ren nh­ mèi ghÐp bu l«ng, mèi ghÐp
vÝt cÊy, mèi ghÐp vÝt vµ c¸ch x¸c ®Þnh kÝch th­íc cña mèi ghÐp theo c¸c th«ng sè
®· cho.
TËp tra cøu c¸c tiªu chuÈn vÒ ren vµ th«ng sè cña c¸c chi tiÕt cã ren.
4.2. h­íng dÉn lµm bµi tËp
Tr­íc khi lµm bµi tËp cÇn ®äc kü c¸c tµi liÖu do m«n häc yªu cÇu ®Ó n¾m
v÷ng lý thuyÕt. Cô thÓ ®äc tõ trang 83 ®Õn trang 115, gi¸o tr×nh VÏ kü thuËt c¬ khÝ [1].
§èi víi nh÷ng bµi tËp thùc hµnh ngay trªn líp, gi¸o viªn sÏ cho sinh viªn
th¶o luËn nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng häc tËp cña sinh viªn. KÕt qu¶
lµm bµi tËp sÏ ®­îc ®¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm ngay t¹i líp.
§èi víi nh÷ng bµi tËp thùc hµnh ë nhµ, gi¸o viªn sÏ c¨n cø vµo c¸c d¹ng bµi
tËp ®Ó cho sinh viªn vÏ trªn c¸c khæ giÊy theo quy ®Þnh. C¸c b¶n vÏ ph¶i cã
khung tªn theo TCVN 9163: 2012. Khi vÏ cÇn nghiªn cøu kü néi dung vµ yªu cÇu
cña bµi tËp. Tõ c¸c th«ng sè ®· cho trong ®Ò bµi, tÝnh to¸n c¸c kÝch th­íc kh¸c ®Ó
vÏ. C¸c th«ng sè cÇn tra cøu ®­îc cho ë c¸c trang cuèi cña ch­¬ng nµy.
Ghi chØ dÉn vµ tiªu chuÈn cña c¸c chi tiÕt ghÐp cã ren ph¶i theo ®óng quy
®Þnh.

1
 4.3. néi dung bµi tËp

4.3.1. BiÓu diÔn c¸c chi tiÕt cã ren

Bµi tËp 1. BÒ mÆt I cña chi tiÕt ®­îc t¹o ren. H·y vÏ ký hiÖu quy ­íc ren trªn
bÒ mÆt I. Bµi tËp nµy ®­îc thùc hµnh ngay trªn líp.

H×nh 4-1 H×nh 4-2

H×nh 4-3 H×nh 4-4

H×nh 4-5 H×nh 4-6

2
 H×nh 4-7 H×nh 4-8

H×nh 4-9 H×nh 4-10

Bµi tËp 2. BÒ mÆt I vµ II cña chi tiÕt ®­îc t¹o ren. H·y vÏ ký hiÖu quy ­íc
ren trªn bÒ mÆt I vµ II. Bµi tËp nµy ®­îc thùc hµnh ngay trªn líp.

H×nh 4-11 H×nh 4-12

H×nh 4-13 H×nh 4-14

3
 Bµi tËp 3. BÒ mÆt I cña chi tiÕt ®­îc t¹o ren trªn chiÒu dµi L. H·y vÏ ký hiÖu
quy ­íc ren trªn ®o¹n L vµ vÏ h×nh chiÕu c¹nh. Ghi kÝch th­íc ren M20x1,5. Bµi
tËp nµy ®­îc thùc hµnh ngay trªn líp.

H×nh 4-15 H×nh 4-16

H×nh 4-17 H×nh 4-18

H×nh 4-19 H×nh 4-20

4
H×nh 4-21 H×nh 4-22

H×nh 4-23 H×nh 4-24

H×nh 4-25 H×nh 4-26

H×nh 4-27 H×nh 4-28

5
 Bµi tËp 4. BÒ mÆt I vµ II cña chi tiÕt lç vµ trôc ®­îc t¹o ren. H·y vÏ ký hiÖu
quy ­íc ren trªn bÒ mÆt I vµ II. VÏ h×nh chiÕu c¹nh vµ h×nh chiÕu tõ ph¶i. Bµi tËp
nµy ®­îc thùc hµnh ngay trªn líp.

H×nh 4-29

H×nh 4-30

6
H×nh 4-31

H×nh 4-32

H×nh 4-33

7
 4.3.2. BiÓu diÔn mèi ghÐp cña c¸c chi tiÕt cã ren
Bµi tËp 5. C¸c chi tiÕt ®· cho ®­îc nèi ghÐp víi nhau b»ng ren. H·y vÏ mèi
ghÐp ren cña c¸c chi tiÕt ®ã. Bµi tËp nµy ®­îc thùc hµnh ë nhµ.

H×nh 4-34

H×nh 4-35

H×nh 4-36

8
H×nh 4-37

H×nh 4-38

H×nh 4-39

9
 Bµi tËp 6. C¸c chi tiÕt 1 vµ 2 ®­îc nèi ghÐp víi nhau b»ng ren, h·y vÏ t¸ch
riªng tõng chi tiÕt. Bµi tËp nµy ®­îc thùc hµnh ë nhµ.

H×nh 4-40 H×nh 4-41

H×nh 4-42 H×nh 4-43

H×nh 4-44 H×nh 4-45

10
 4.3.3. BiÓu diÔn mèi ghÐp bu l«ng, vÝt cÊy vµ vÝt

4.3.3.1. BiÓu diÔn mèi ghÐp bu l«ng

Khi vÏ mèi ghÐp b»ng bu l«ng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh kÝch th­íc cña c¸c chi tiÕt
ghÐp. C¸c kÝch th­íc nµy (h×nh 4-46) ®­îc tÝnh to¸n s¬ bé theo c«ng thøc, sau ®ã
®­îc tra b¶ng tiªu chuÈn ë cuèi ch­¬ng.

H×nh 4-46. C¸c kÝch th­íc cÇn ph¶i x¸c ®Þnh khi vÏ

11
 Bµi tËp 7. Chi tiÕt 1 vµ 2 ®­îc liªn kÕt víi nhau b»ng mèi ghÐp bu l«ng ë vÞ
trÝ mÆt c¾t A-A (h×nh 4-47). H·y vÏ mèi ghÐp ®ã theo hai ph­¬ng ¸n:
- Ph­¬ng ¸n 1 dïng bu l«ng M8;
- Ph­¬ng ¸n 2 dïng bu l«ng M10.
Bµi tËp nµy ®­îc thùc hµnh ë nhµ. Mçi sinh viªn lµm mét ph­¬ng ¸n vµ vÏ
trªn tê giÊy khæ A4. Tr­íc khi vÏ h·y tham kh¶o b¶n vÏ mÉu h×nh 4-48.

H×nh 4-47

12
H×nh 4-48. B¶n vÏ mÉu mèi ghÐp bu l«ng

13
 4.3.3.2. BiÓu diÔn mèi ghÐp vÝt cÊy
Khi vÏ mèi ghÐp b»ng vÝt cÊy cÇn ph¶i x¸c ®Þnh kÝch th­íc cña c¸c chi tiÕt
ghÐp. C¸c kÝch th­íc nµy (h×nh 4-49) ®­îc tÝnh to¸n s¬ bé theo c«ng thøc, sau ®ã
®­îc tra b¶ng tiªu chuÈn ë cuèi ch­¬ng.

H×nh 4-49. C¸c kÝch th­íc cÇn ph¶i x¸c ®Þnh khi vÏ

14
 Bµi tËp 8. Chi tiÕt 1 vµ 2 ®­îc liªn kÕt víi nhau b»ng mèi ghÐp vÝt cÊy ë vÞ trÝ
mÆt c¾t A-A (h×nh 4-50). H·y vÏ mèi ghÐp ®ã theo hai ph­¬ng ¸n:
- Ph­¬ng ¸n 1 dïng vÝt cÊy M10;
- Ph­¬ng ¸n 2 dïng vÝt cÊy M12.
Bµi tËp nµy ®­îc thùc hµnh ë nhµ. Mçi sinh viªn lµm mét ph­¬ng ¸n vµ vÏ
trªn tê giÊy khæ A4. Tr­íc khi vÏ h·y tham kh¶o b¶n vÏ mÉu h×nh 4-51.

H×nh 4-50

15
H×nh 4-51. B¶n vÏ mÉu mèi ghÐp vÝt cÊy
16
 4.3.3.3. BiÓu diÔn mèi ghÐp vÝt
Khi vÏ mèi ghÐp b»ng vÝt cÇn ph¶i x¸c ®Þnh kÝch th­íc cña c¸c chi tiÕt ghÐp.
C¸c kÝch th­íc nµy (h×nh 4-52) ®­îc tÝnh to¸n s¬ bé theo c«ng thøc, sau ®ã ®­îc
tra theo b¶ng tiªu chuÈn ë cuèi ch­¬ng.

H×nh 4-52. C¸c kÝch th­íc cÇn ph¶i x¸c ®Þnh khi vÏ

17
 Bµi tËp 9. Chi tiÕt 1 vµ 2 ®­îc liªn kÕt víi nhau b»ng mèi ghÐp vÝt ë vÞ trÝ
®­êng trôc (h×nh 4-53). H·y vÏ mèi ghÐp ®ã theo hai ph­¬ng ¸n:
- Ph­¬ng ¸n 1 dïng vÝt M10;
- Ph­¬ng ¸n 2 dïng vÝt M12.
Bµi tËp nµy ®­îc thùc hµnh ë nhµ. Mçi sinh viªn lµm mét ph­¬ng ¸n vµ vÏ
trªn tê giÊy khæ A4. Tr­íc khi vÏ h·y tham kh¶o b¶n vÏ mÉu h×nh 4-54.

H×nh 4-53

18
H×nh 4-54. B¶n vÏ mÉu mèi ghÐp vÝt

19
 4.4. c¸c b¶ng tra
4.4.1. Bu l«ng
Bu l«ng tinh ®Çu s¸u c¹nh theo b¶ng 4-1. TrÝch TCVN 1892-76.
B¶ng 4-1
KÝch th­íc bu l«ng tinh ®Çu s¸u c¹nh

B­íc ren
d S H D r C l l0
Lín Nhá
3 5,5 2 6,5 0,35 0,5 10…28 8 0,5 -
4 7 2,8 8,1 0,4 0,7 10…35 10 0,7 -
5 9 3,5 10,4 0,4 0,8 10…45 10; 12 0,8 -
6 10 4,5 1,5 0,5 1 10…75 10; 12; 15 1,0 -
8 14 5,5 16,2 0,5 1,2 10…80 10; 12; 14; 15; 18 1,25 1,0
10 17 7 19,6 0,5 1,5 12…100 12; 14; 16; 18; 20 1,5 1,25
12 19 8 21,9 0,8 1,8 14…100 14; 16; 18; 20; 22 1,75 1,25
(14) 22 9 25,4 0,8 2 16…100 16; 18; 20; 22; 25 2,0 1,25
6 24 10 27,7 1 2 18…100 18; 20; 22; 25; 28 2,0 1,5
(18) 27 12 31,2 1 2,5 20…100 20; 22; 25; 28; 30 2,5 1,5
20 30 13 34,6 1 2,5 25…100 25; 28; 30; 32 2,5 1,5
(22) 32 14 36,9 1 2,5 30…100 30; 35 2,5 1,5
24 36 15 41,6 1,2 3 35…100 35; 38 3,0 2,0
(27) 41 17 47,3 1,2 3,5 40…100 40; 42 3,0 2,0
30 46 19 53,1 1,2 4 45…100 45; 50 3,5 2,0

Ghi chó: - Cè g¾ng tr¸nh dïng bu l«ng cã kÝch th­íc trong dÊu ngoÆc;
- ChiÒu dµi l lùa chän theo d·y sau: 8; 10; 12; 14; (18); 20; (22);
25; (28); 30; 35; 40; 45; 50; 55; 60; 65; 70; 80; 90; 100.
Ký hiÖu cña bu l«ng gåm cã: ký hiÖu ren (ký hiÖu pr«fin cña ren, ®­êng kÝnh
vµ b­íc ren), chiÒu dµi bu l«ng l vµ sè hiÖu tiªu chuÈn cña bu l«ng.
VÝ dô: Bu l«ng M10 x 80 TCVN 1892-76.

20
 4.4.2. §ai èc
KÝch th­íc ®ai èc tinh s¸u c¹nh theo b¶ng 4-2. TrÝch TCVN 1905-76.
B¶ng 4-2
KÝch th­íc ®ai èc tinh s¸u c¹nh

B­íc ren
d S H D
Lín Nhá
3 5,5 2,4 6,3 0,5 -
4 7 3,2 8,1 0,7 -
5 8 4 9,2 0,8 -
6 10 5 11,5 1,0 -
8 14 6 16,2 1,25 1,0
10 17 8 19,6 1,5 1,25
12 19 10 21,9 1,75 1,25
(14) 22 11 25,4 2,0 1,5
16 24 13 27,7 2,0 1,5
(18) 27 14 31,2 2,5 1,5
20 30 16 34,6 2,5 1,5
(22) 32 18 36,9 2,5 1,5
24 36 19 41,6 3,0 2,0
(27) 41 22 47,3 3,0 2,0
30 46 24 53,1 3,5 2,0

Ghi chó: Cè g¾ng kh«ng dïng ®ai èc cã kÝch th­íc n»m trong dÊu ngoÆc.
Ký hiÖu cña ®ai èc gåm cã ký hiÖu cña ren vµ sè hiÖu tiªu chuÈn cña ®ai èc
VÝ dô: §ai èc M10 TCVN 1905-76.

21
 4.4.3. VÝt
KÝch th­íc cña vÝt ®Çu h×nh trô theo b¶ng 4-3. TrÝch TCVN 52-86.
B¶ng 4-3
KÝch th­íc cña vÝt ®Çu h×nh trô

d2 ≈ ®­êng kÝnh trung b×nh ren

d D H b h r C l l0

3 5 2 0,8 1 0,2 0,5 10…30 9

(3,5) 5,6 2,4 0,8 1,2 0,2 0,6 10…30 10
4 7 2,5 1 1,4 0,4 0,7 16…35 12
5 8,5 3 1,2 1,7 0,4 0,8 16…45 12
6 10 3,5 1,5 2 0,4 1 22…55 16
8 12,5 5 2 2,5 0,4 1,2 25…65 20
10 15 6 2,5 3 0,5 1,5 35…65 25
12 18 7 3 3,5 0,6 1,8 40…80 28
(14) 21 8 3 3,5 0,6 2 40…90 32
16 24 9 4 4 0,6 2 45…90 35
(18) 27 10 4 4,5 0,8 2,5 50…110 40
20 30 11 4 4,5 0,8 2,5 55…120 45

Ghi chó: Cè g¾ng kh«ng dïng vÝt cã kÝch th­íc n»m trong ngoÆc. ChiÒu dµi l cña
vÝt chän theo d·y sau: 10; 12; 14; 16; (18); 20; (22); 25; (28); 30; 35;
40; 45; 50; 55; 60; 65; 70; 75; 80; 90; 100; 110; 120.
Ký hiÖu cña vÝt gåm cã: ký hiÖu pr«fin ren, ®­êng kÝnh d, chiÒu dµi l vµ sè
hiÖu tiªu chuÈn cña vÝt.
VÝ dô: VÝt M12 x 30 TCVN 52-86.

22
 KÝch th­íc cña vÝt ®Çu ch×m theo b¶ng 4-4. TrÝch TCVN 50-86.
B¶ng 4-4
KÝch th­íc cña vÝt ®Çu ch×m

d D H b h r  C  l l0

3 6 1,6 0,8 0,9 0,2 0,5 14…30 9

(3,5) 7 2 0,8 1 0,2 0,6 14…30 10
4 7,5 2 1 1,1 0,4 0,7 18…35 12
5 9 2,5 1,2 1,2 0,4 0,8 20…45 12
6 11 3 1,5 1,5 0,4 1 25…50 16
8 15 4 2 2 0,4 1,2 28…50 20
10 18 4,8 2,5 2,5 0,5 1,5 35…55 25
12 22 5,6 3 2,5 0,6 1,8 40…70 28
(14) 25 6,5 3 3 0,6 2 50…80 32
16 29 7 4 3,5 0,6 2 55…90 35
(18) 32 8 4 4 0,8 2,5 60…100 40
20 36 9 4 4 0,8 2,5 75…120 45

Ghi chó: Cè g¾ng kh«ng dïng vÝt cã kÝch th­íc n»m trong ngoÆc. ChiÒu dµi l cña
vÝt chän theo d·y sau: 10; 12; 14; 16; (18); 20; (22); 25; (28); 30; 35;
40; 45; 50; 55; 60; 65; 70; 75; 80; 90; 100; 110; 120.

23
 4.4.4. VÝt cÊy
KÝch th­íc c¬ b¶n cña vÝt cÊy theo b¶ng 4-5. TrÝch TCVN 3608-81 ®Õn
TCVN 3619-81.
B¶ng 4-5
KÝch th­íc vÝt cÊy tinh

KiÓu A KiÓu B
B­íc ren P §o¹n ren cÊy h
d d1 l l0
Lín nhá l1  1d l1 1,25d l1 2d
6 1 - 6 6 7,5 12 16…100 12; 16; 18
8 1,25 1 8 8 10 16 16…100 12; 16; 18; 22
10 1,5 1,25 10 10 12 20 16…100 12; 16; 18; 22; 26
12 1,75 1,25 12 12 15 24 25…100 18; 22; 26; 30
16 2 1,5 16 16 20 32 25…100 18; 22; 26; 30; 34; 38
20 2,5 1,5 20 20 25 40 40…100 30; 34; 38; 42; 46
24 3 2 24 24 30 48 45…100 34; 38; 42; 46; 50; 54
30 3,5 2 30 30 38 60 60…100 46; 50; 54; 60; 66
36 4 3 36 36 45 72 70…100 54; 60; 66; 72; 78
42 4,5 3 42 42 52 84 80…100 66; 72; 80
48 3 3 48 60 60 95 80…100 66; 72; 80

Ghi chó: kÝch th­íc chiÒu dµi l lÊy theo d·y sau: 16; 20; 25; 30; 35; 40; 45; 50;
55; 60; 65; 70; 75; 80; 85; 90; 95; 100.
Ký hiÖu quy ­íc cña vÝt cÊy gåm: ký hiÖu vÒ kiÓu vµ lo¹i, ký hiÖu pr«fin ren,
®­êng kÝnh, b­íc ren, chiÒu dµi l vµ ký hiÖu tiªu chuÈn cña vÝt cÊy.
VÝ dô 1: vÝt cÊy cã ®­êng kÝnh ren d = 20mm, chiÒu dµi l = 100mm, kiÓu A,
chiÒu dµi ®o¹n ren cÊy l1 = 1d, ren b­íc lín:
VÝt cÊy A1- M20 x 100 TCVN 3610-81.
VÝ dô 2: vÝt cÊy cã ®­êng kÝnh ren d = 20mm, chiÒu dµi l = 100mm, kiÓu B,
chiÒu dµi ®o¹n ren cÊy l1 = 1,25d, ren b­íc nhá p = 1,25mm:
VÝt cÊy B1,25 - M20 x 1,25 x 100 TCVN 3610-81.

24
 4.4.5. Vßng ®Öm
KÝch th­íc cña vßng ®Öm tinh theo b¶ng 4-6. TrÝch TCVN 2061-77.
B¶ng 4-6
KÝch th­íc cña vßng ®Öm tinh

§­êng kÝnh danh nghÜa ren d D S C

3 3,2 8 0,8 0,3
(3,5) 3,7 9 0,8 0,3
4 4,2 10 1 0,4
5 5,5 12 1,2 0,4
6 6,5 14 1,5 0,4
8 8,5 18 1,5 0,4
10 10,5 21 2 0,5
12 12,5 25 2 0,5
(14) 14,5 28 3 0,5
16 16,5 32 3 0,6
(18) 19 36 3 0,6
20 20 38 4 1
22 23 42 4 1
24 25 45 4 1
(27) 26 50 5 1,2
30 31 55 5 1,2

Ghi chó: Cè g¾ng kh«ng dïng vßng ®Öm cã kÝch th­íc n»m trong ngoÆc.
Ký hiÖu cña vßng ®Öm gåm: ®­êng kÝnh ngoµi cña bu l«ng vµ sè hiÖu tiªu
chuÈn cña vßng ®Öm.
VÝ dô: Vßng ®Öm 20 TCVN 2061-77.

25