Temat: Krajobrazy sawanny i stepu.

GEOGRAFIA KLASA 5
 Wstęp

Krajobrazy sawanny oraz stepów, które poznasz na dzisiejszej lekcji

zostały ukształtowane w odmiennych warunkach klimatycznych.

STEP

SAWANNA

Jednak mino to, oba krajobrazy posiadają cechę wspólną

– są rozległymi obszarami,
które są głównie porośnięty trawami.
 Sawanny
- występowanie

Strefa sawanny rozciąga się na północ i na południe

od strefy wilgotnych lasów równikowych.

Najbardziej rozległe obszary sawanny znajdują się w:

 Afryce,
 Ameryce Południowej,
 Australii.

Sawanny występują także w Ameryce Północnej

oraz Azji, lecz zajmują one bardzo niewielkie obszary.
 Sawanny
- klimat

Sawanny znajdują się w obrębie strefy klimatów równikowych,

która charakteryzuje się występowaniem wysokich temperatur w ciągu roku.

Opady atmosferyczne NIE są jednak równomierne w ciągu roku

oraz ich wielkość zmienia się wraz z odległością od równika
- im dalej tym jest ich coraz mniej.

Roczne sumy opadów wynoszą od 200 mm w sąsiedztwie pustyń

do 1000 mm w pobliżu wilgotnych lasów równikowych.

Taka sytuacja powoduje, że w tej strefie można wyróżnić dwie pory roku:
• porę deszczową – występują wtedy obfite opady deszczu oraz niższe wartości temperatury powietrza,
Niamey (Niger, Afryka) • porę suchą – w tym czasie występują bardzo wysokie temperatury powietrza oraz brak opadów
atmosferycznych.

Wraz z oddalaniem się od równika długość pory deszczowej się skraca, natomiast pory suchej – wydłuża.
 Sawanny
- roślinność
Występujące na obszarze sawann warunki klimatyczne,
przejawiające się występowaniem okresu suchego oraz okresu deszczowego,
powodują, że mogą tam rosnąć głównie trawy oraz pojedyncze drzewa, tj. baobaby i akacje.
Wzdłuż dużych rzek rosną skupiska drzew tworzące lasy galeriowe.

BAOBAB AKACJA
Las galeriowy
 Sawanny
- roślinność
Występujące w strefie sawann drzewa przystosowały się
do panujących trudnych warunków atmosferycznych.

Po pierwsze rosną one pojedynczo i w równych

odległościach od siebie. Ze względu na ograniczony
dostęp do wody w ciągu roku, odpowiednia odległość
zapewnia drzewom duży obszar, z którego mogą czerpać
wodę w czasie opadów atmosferycznych.

Dodatkowo posiadają one bardzo rozgałęziony system

korzeniowy, który sięga bardzo głęboko
oraz ułatwia pobieranie wody z rozległego terenu.

Gdy rozpoczyna się pora sucha drzewa tracą również

liście – ma to na celu ograniczenie parowania
z powierzchni liści i zatrzymanie w roślinie
większej ilości wody.

Niektóre drzewa, (np. baobaby) przed nadejściem pory

suchej gromadzą wodę w pniach i gałęziach.
 Sawanny
- roślinność

Występujące na sawannach trawy

posiadają z kolei płytki system korzeniowy,
który pozwala szybko wchłonąć zgromadzoną
na powierzchni wodę, zanim wyparuje.

Gdy nadchodzi pora sucha, część rośliny znajdująca się

nad powierzchnią ziemi obumiera,
natomiast ta mieszcząca się pod powierzchnią
przechodzi w stan uśpienia i czeka na nadejście
pory deszczowej.

W okresie obfitych opadów deszczu, uśpione części

roślin zaczynają wypuszczać nowe pędy i szybko rosnąć.

Niektóre trawy, żeby jak najbardziej zmniejszyć

utratę wody, zwijają swoje liście.
 Sawanny
- zwierzęta

Sawanna porośnięta jest trawami, dlatego żyje na tych obszarach bardzo wiele gatunków roślinożernych.
Wśród nich można wyróżnić: żyrafy, zebry, słonie, antylopy i elandy.

ŻYRAFY ZEBRY SŁOŃ AFRYKAŃSKI

 Sawanny
- zwierzęta
Na sawannie ze względu na obfite występowanie pożywienia przeznaczonego dla roślinożerców, zwierzęta tej grupy nie konkurują ze sobą o nie.
Przedstawiciele tych gatunków zwierząt tworzą stada i wspólnie wędrują w porze suchej w poszukiwaniu pożywienia i wody.

Życie w grupie jest bardzo korzystne, ponieważ przez to zwierzęta są w stanie zapewnić sobie bezpieczeństwo.
Zwierzęta wspólnie chronią swoje potomstwo oraz chore i słabe osobniki przed drapieżnikami oraz wzajemnie informują się o istnieniu zagrożenia.

ANTYLOPY ELAND
 Sawanny
- zwierzęta

Na sawannie mimo tego, że jest niewiele drzew żyją małpy – pawiany i koczkodany.
Na ziemi spędzają czas w poszukiwaniu pożywienia, natomiast w koronach drzew – schronienia.

PAWIANY KOCZKODANY
 Sawanny
- zwierzęta
Przedstawione na poprzednich slajdach zwierzęta stanowią natomiast pożywienie dla drapieżników, których na sawannie nie brakuje.
Do największych zwierząt, które polują na swoje ofiary należą:
lwy, gepardy, lamparty, likaony i serwale.

LWY LIKAON
 Sawanny
- zwierzęta

GEPARD SERWAL
 Sawanny
- zwierzęta
Resztki zwierząt, które zostały pozostawione przez drapieżniki stają się pokarmem dla padlinożerców:
hien, sępów, szakali i marabutów.

HIENA SĘPY
 Sawanny
- zwierzęta

SZAKAL MARABUT
 Sawanny
- zwierzęta
Na sawannie żyją również owady – mrówki i termity,
które są zjadane przez węże, ptaki i niektóre ssaki – mrówniki.

KOPIEC TERMITÓW TERMIT MRÓWNIK

 Sawanny
- zwierzęta

Podczas afrykańskiego safari

przewodnicy wycieczek starają się
tak je prowadzić, aby turyści mieli
szansę zobaczyć i sfotografować
zwierzęta należące do tzw. wielkiej
piątki, czyli do najgroźniejszych
zwierząt na tym kontynencie.

Wielką piątkę tworzą: słoń afrykański,

nosorożec czarny, bawół afrykański,
lew i lampart.
 Sawanny
- zwierzęta

Nazwa „wielka piątka” ma smutny rodowód.

Jest to termin stworzony przez myśliwych,

którzy polowali na te zwierzęta w celu zdobycia
sławy i trofeów.

Dziś to miano, mino, że przedstawiciele wielkiej

piątki są pod ochroną, w niektórych biednych
krajach Afryki wciąż się na nich poluje.
 Sawanny
- zwierzęta

W wyniku wielkich polowań na słonie

ich liczba spadła z kilku milionów
do 700 000 sztuk.

Dawniej polowano na te zwierzęta

głównie ze względu na mięso i skóry.
Obecnie myśliwi robią to ze względów
ambicjonalnych (ma to świadczyć
o ich wielkości ) oraz w celu pozyskania
cennej kości słoniowej.
 Sawanny
- zwierzęta

Intensywne polowania omal

nie doprowadziły do wyginięcia
afrykańskich gatunków nosorożców.

Głównym powodem zabijania tych

zwierząt były wierzenia, które nie znalazły
naukowego potwierdzenia, że róg
Jest doskonałym lekiem na większość chorób.

Obecnie w Afryce żyje niespełna 5000

nosorożców czarnych
i 17 000 nosorożców białych.
 Sawanny
- zwierzęta

Bawoły afrykańskie są często uznawane

za najgroźniejsze zwierzęta Afryki.

Szacuje się, że dawniej żyło na tym kontynencie

około 10 000 000 osobników,
obecnie jest ich około 900 000.

Zwierzęta te zabijano ze względu na mięso

i w celach sportowych.
Do zmniejszania się ich liczby przyczyniły się
także choroby pochodzące od zwierząt
hodowlanych.
 Sawanny
- zwierzęta

Lwa uznaje się za najbardziej krwiożercze

zwierzę Afryki, chociaż znacznie więcej osób
ginie w wyniku ataku hipopotama lub bawołu.

Na lwy poluje się głównie dla sportu

i w celu zdobycia trofeum, czasami także,
aby chronić zwierzęta gospodarskie
pod możliwym atakiem.

W ciągu ostatnich 25 lat liczba lwów w Afryce

zmniejszyła się ze 100 000
do około 25 000 osobników.
 Sawanny
- zwierzęta

Ze wszystkich żyjących na świecie lampartów

tyko lampart afrykański nie jest
obecnie zagrożony wyginięciem.

Jednak liczba lampartów maleje

w zastraszającym tempie.
Ludzie polują na nie z tych samych powodów,
dla których polują na lwy.

Dodatkowym motywem polowań jest trofeum

w postaci wyjątkowo ubarwionej,
centkowanej lamparciej skóry.
 Sawanny
- mieszkańcy
Na sawannie, mimo występujących trudnych warunków klimatycznych żyją ludzie.
W miejscach, gdzie występują częste i obfite opady deszczu zajmują się oni uprawą ziemi,
natomiast w miejscach bardziej suchych – hodowlą zwierząt (kóz, bydła i owiec).

Na sawannie Keni i Tanzanii żyje lud pasterski – Masajowie,

którzy prowadzą koczowniczy tryb życia w poszukiwaniu pastwisk.
Przez to, że nie osiedlają się oni na stałe w jednym miejscu ich domy są bardzo prosto zbudowane.
Tworzą je wbite w ziemię drewniane tyczki, przeplecione gałęziami i oblepione mokrą ziemią,
zmieszaną z trawą i bydlęcym nawozem.
 Sawanny
- uprawa

W strefie sawanny uprawia się kukurydzę,

proso, bawełnę (na zdjęciu)
oraz orzeszki ziemne.

Większość upraw prowadzi się w tradycyjny

sposób: wiele prac wykonuje się ręcznie,
a po kilku latach intensywnej działalności
na danym obszarze nie obsiewa się go
przez kilka następnych lat,
aby gleba odzyskała żyzność.
 Stepy
- występowanie

Stepy to bardzo rozległe obszary, które w całości porośnięte są trawami

oraz nie występują na nich drzewa.

Obszary te występują przede wszystkim w:

 Ameryce Północnej – nazywane PRERIĄ,
 Ameryce Południowej – nazywane PAMPĄ,
 Europie,
 Azji,
 południowej i południowo – wschodniej części Afryki.

Największe obszary stepowe znajdują się na kontynencie azjatyckim.

 Stepy
- klimat

Obszary stepowe występują w głębi lądu,

z dala od wpływu wilgotnego powietrza, które napływa znad mórz i oceanów.

Strefa stepów znajduje się w strefie klimatów umiarkowanych,

które charakteryzują się występowaniem czterech pór roku.
Pory te jednak różnią się od tych, które występują w strefie lasów liściastych i mieszanych.

W tej strefie największy wpływ ma położenie z dala od dużych zbiorników wodnych,

które powodują, że występujące warunki klimatyczne są bardziej surowe.

Lata są gorące, natomiast zimy są mroźne.

W ciągu roku występują niewielkie i nieregularne opady (300 – 500 mm rocznie)
oraz silne podmuchy wiatru.
Karaganda (Kazachstan, Azja)
Różnica temperatury powietrza między najcieplejszym a najzimniejszym miesiącem
może przekraczać 40 stopni Celsjusza.
 Stepy
- roślinność

Przez niedostateczną ilość opadów w ciągu roku na stepach nie rosną drzewa.

Ilość opadów jest natomiast wystarczająca do rozwoju traw,

których rozwój zależny jest od stopnia wilgotności.

OSTNICA

W miejscach, gdzie wilgotność jest duża, trawy rosną bardzo gęste i sięgają 1 metra wysokości.
Na obszarach mało wilgotnych trawy są niskie i nie porastają całego obszaru tylko rosną kępami.

Najbardziej popularnymi trawami na stepach są:

 Ostnica,
KOSTRZEWA  Kostrzewa.
 Stepy
- roślinność

Oprócz traw na stepach rosną także rośliny zielne, takie jak:

tulipany, irysy, miłki, niezapominajki, piwonie, kocanki oraz kozłki.

NIEZAPOMINAJKI TULIPANY IRYSY

 Stepy
- roślinność

PIWONIE KOCANKI KOZŁEK

 Stepy
- roślinność

W strefie stepów charakterystyczne są tzw. „biegacze stepowi”.

Do tej grupy zalicza się wiele gatunków roślin, których nadziemne części po przekwitnięciu
odrywają się od podłoża i pod wpływem wiatru przemieszczane są na duże odległości.
Części te toczone po podłożu rozsiewają nasiona.
 Stepy
- roślinność
Roślinność porastająca stepy przystosowała
się do panujących warunków
środowiskowych.

Rośliny stepów:
 mają bardzo dobrze rozbudowany system
korzeniowy, który pozwala efektywnie
pobierać nawet najmniejszą ilość wody
z podłoża,
 mają krótki okres rozwoju – w czasie
ok. 4 miesięcy wykształcają liście, kwitną,
wydają owoce oraz gromadzą zapas
substancji odżywczych w organizmie,
 są już rozwinięte w kwietniu,
natomiast przekwitają w połowie czerwca,
 od połowy sierpnia zamierają
– przez spadek ilości opadów żywe
pozostają tylko nasiona oraz podziemne
części rośliny (kłącza, bulwy lub cebule),
 na wiosnę się odradzają.
 Stepy

Co roku, na jesień obumierają nadziemne

części roślin, które przyczyniają się do
powstania na wilgotnych obszarach
stepowych, bardzo grubej warstwy próchnicy
i żyznych gleb – czarnoziemów.

Tam, gdzie występują czarnoziemy

obszary zostały przekształcone
w pola uprawne.

W miejscach mniej wilgotnych tworzą się

natomiast gleby mało żyzne i mało urodzajne.
Te obszary pełnią rolę pastwiska.

Stepy porośnięte dużą ilością traw

i roślin zielnych są źródłem pożywienia
dla zwierząt roślinożernych.
 Stepy
- zwierzęta

Na stepach nie ma wysokiej roślinności, która mogłaby być schronieniem dla dużych zwierząt,
dlatego najliczniej występują tam drobne ssaki, takie jak:
chomiki, susły, bobaki i norniki.

CHOMIK SUSEŁ BOBAK NORNIK

 Stepy
- zwierzęta

SUHAK WILK MANUL

 Stepy
- zwierzęta

BIZON LIS STEPOWY NIEŚWISZCZUK

 Stepy
- zwierzęta

Ptaki, ze względu na brak drzew zakładają gniazda na ziemi.

KUROPATWA DROP SOKÓŁ STEPOWY

 Step
- mieszkańcy

W strefie stepów żyją Mongołowie i Kazachowie.

 Stepy
- mieszkańcy

Na stepach środkowej Azji,

m.in. w Kazachstanie i Mongolii,
warunki naturalne nie pozwalają
na rozwój upraw.

Część ludności prowadzi koczowniczy tryb

życia i zajmuje się wypasem zwierząt.

Mieszkają oni w jurtach – namiotach,

które można przenosić z miejsca na miejsce.
 Pampa
- stepy Ameryki Południowej

Największe obszary pampy leżą

na terenie Argentyny
i są w większości przekształcone
przez człowieka.

Wykorzystuje się je jako

pastwiska lub pola uprawne.
 Preria
- stepy Ameryki Północnej

Większa część prerii została

przekształcona w pola uprawne.

Na czarnoziemach, na których kiedyś

rosły trawy i pasły się bizony,
dziś dominują ogromne pola
kukurydzy lub pszenicy.

W wielu miejscach hoduje się też

ogromne stada bydła.
 Sawanna a step

CECHA SAWANNA STEP

- dwie pory roku (ducha i deszczowa), - cztery pory roku,
- wysoka temperatura powietrza - duża różnica temperatury powietrza
przez cały rok, między latem a zimą,
KLIMAT
- zróżnicowane opady (najniższe w pobliżu - niewielkie opady w ciągu roku
pustyń, najwyższe w sąsiedztwie lasów
równikowych
RÓŻNICE
- pojedyncze drzewa, - brak drzew,
ŚWIAT
- rozwój roślin ograniczony występowaniem - rozwój roślin ograniczony suszą
ROŚLIN
pory suchej, i ujemną temperaturą powietrza zimą
ŚWIAT - przewaga małych ssaków mieszkające
- przewaga stad dużych ssaków roślinożernych
ZWIERZĄT w norach

- występowanie rozległych obszarów porośniętych trawą,

ŚWIAT - podobne przystosowanie roślin do suszy,
PODOBIEŃSTWA
ROŚLIN - rozbudowane systemy korzeniowe,
- okresy usychania części nadziemnych
 Notatka

1. Sawanna to rozległy obszar porośnięty trawami i pojedynczymi drzewami (akacja, baobab), występujący w strefie klimatów równikowych.
2. Najbardziej rozległe obszary sawanny występują w Afryce, Ameryce Południowej oraz Australii.
3. Cechy klimatu sawanny:
- wysoka temperatura powietrza w ciągu roku,
- im dalej od równika tym mniejsza ilość opadów atmosferycznych,
- dwie pory roku (pora sucha i pora deszczowa).
4. Zwierzęta sawanny: (do samodzielnego uzupełnienia)
 ….
5. Ludność sawanny zajmuje się przede wszystkim uprawą ziemi lub hodowlą zwierząt (np. Masajowie).
6. Stepy to rozległe obszary porośnięte trawami, występujące w strefie klimatów umiarkowanych.
7. Cechy klimatu stepów:
- gorące lata i mroźne zimy,
- niewielkie i nieregularne opady w ciągu roku,
- duże podmuchy wiatru,
- cztery pory roku.
8. Na stepach rosną trawy (Ostnica i Kostrzewa) oraz rośliny zielne (tulipany, irysy, miłki, niezapominajki, piwonie, kocanki, kozłki).
9. Zwierzęta stepów: (do samodzielnego uzupełnienia)
 …
10. Mieszkańcy stepów (Mongołowie i Kazachowie) prowadzą koczowniczy tryb życia i zajmują się hodowlą koni, owiec i wielbłądów dwugarbnych.
 Zadania do wykonania

1. Przeczytać dokładnie prezentację.

2. Przepisać notatkę do zeszytu.
3. Uzupełnić notatkę: punkty 4 i 9.
4. Wykonać zadania z zeszytu ćwiczeń: strony 72-75.
5. Przesłać na maila (patka.barnas@gmail.com) zdjęcia lub skany wykonanych zadań.