Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ

Περιεχόμενα 1
Λουκάς Κανάκης Γιώργος Μαυρίδης

Παναγιώτης Μυταρέλλης Γιάννης Σαράφης
ΑΛΓΕΒΡΑ
Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗ
2 Άλγεβρα Α΄ Λυκείου
Κάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει τις υπογραφές των συγγραφέων
ΑΛΓΕΒΡΑ A΄ Λυκείου
Λ. Κανάκης, τηλ.: 6945.445196
Γ. Μαυρίδης, τηλ.: 2310.810715, 6973.306709
Π. Μυταρέλλης, τηλ.: 6995.632277
Γ. Σαράφης, τηλ.: 6974.499147
ISBN : 978 – 618 – 5249 – 02 – 1
© Copyright: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗ
ΙΩΑΝΝΗΣ Π. ΤΣΑΧΟΥΡΙΔΗΣ
ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ - ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ
ΣΤΡ. ΕΞΑΔΑΚΤΥΛΟΥ 5, 546 35 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τηλ./Fax: 2310.248272, Ε-mail: grafima@grafima.com.gr
Το βιβλίο αφιερώνεται
σε όσους βλέπουν στα Μαθηματικά
κάτι παραπάνω από αριθμούς.
Πρόλογος
To μάθημα της Άλγεβρας κατέχει σημαντική θέση στο πρόγραμμα της Α΄

Λυκείου, αλλά είναι καθοριστικό και για τις δύο επόμενες τάξεις του Λυκείου και
φυσικά για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Το συγκεκριμένο βιβλίο στόχο έχει να
μυήσει τον μαθητή της Α΄ Λυκείου στην Άλγεβρα και να τον εφοδιάσει με γνώσεις
και μεθοδικότητα, ώστε να αντιμετωπίζει τα αλγεβρικά προβλήματα με επιτυχία.
Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2016

Γιώργος Λ. Μαυρίδης
Περιεχόμενα
Πρόλογος .............................................................................................................. 7
Επανάληψη-Αναμνήσεις από το Γυμνάσιο ................................................... 11

Φυσικοί Αριθμοί – Διάταξη Φυσικών ............................................................................. 13
Πρόσθεση, Αφαίρεση, Πολλαπλασιασμός Φυσικών Αριθμών ....................................... 14
Δυνάμεις Φυσικών Αριθμών ........................................................................................... 15
Ευκλείδεια Διαίρεση ........................................................................................................ 16
Αριθμητική Παράσταση .................................................................................................. 17
Ε.Κ.Π. – Μ.Κ.Δ. Φυσικών Αριθμών ............................................................................... 18
Κριτήρια Διαιρετότητας .................................................................................................. 19
Η Έννοια του Κλάσματος ................................................................................................ 19
Ισοδύναμα Κλάσματα ...................................................................................................... 20
Σύγκριση Κλασμάτων...................................................................................................... 21
Πρόσθεση και Αφαίρεση Κλασμάτων ............................................................................. 22
Πολλαπλασιασμός Κλασμάτων ....................................................................................... 22
Διαίρεση Κλασμάτων ...................................................................................................... 23
Πράξεις με Δεκαδικούς Αριθμούς. Δυνάμεις με Βάση Δεκαδικό Αριθμό ...................... 24
Μονάδες Μέτρησης ......................................................................................................... 25
Ποσοστά .......................................................................................................................... 27
Λόγος δύο Αριθμών – Αναλογία ..................................................................................... 27
Θετικοί και Αρνητικοί (Ρητοί) Αριθμοί – Η Ευθεία των Ρητών – Τετμημένη Σημείου .. 28
Απόλυτη Τιμή Ρητού – Αντίθετοι Ρητοί – Σύγκριση Ρητών ........................................... 29
Πρόσθεση Ρητών Αριθμών .............................................................................................. 31
Αφαίρεση Ρητών Αριθμών .............................................................................................. 31
Πολλαπλασιασμός Ρητών Αριθμών................................................................................. 32
Διαίρεση Ρητών Αριθμών ................................................................................................ 33
Δυνάμεις Ρητών Αριθμών με Εκθέτη Φυσικό ................................................................. 35
Δυνάμεις Ρητών Αριθμών με Εκθέτη Ακέραιο................................................................ 36
Η Έννοια της Μεταβλητής .............................................................................................. 36
Αλγεβρικές Παραστάσεις – Αναγωγή Ομοίων Όρων ...................................................... 37
Εξισώσεις......................................................................................................................... 38
Ανισώσεις ........................................................................................................................ 39
Τετραγωνική Ρίζα Θετικού Ρητού Αριθμού .................................................................... 40
Άρρητοι Αριθμοί – Πραγματικοί Αριθμοί ....................................................................... 40

Αλγεβρικές Παραστάσεις ................................................................................................ 46
Μονώνυμα ....................................................................................................................... 47
Πολυώνυμα ...................................................................................................................... 49
Αξιοσημείωτες Ταυτότητες ............................................................................................. 51
Παραγοντοποίηση Αλγεβρικών Παραστάσεων ............................................................... 52
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ...................................................................................... 53
Η Εξίσωση αx + β = 0 ..................................................................................................... 56
Εξισώσεις Δευτέρου Βαθμού........................................................................................... 56
Παραγοντοποίηση Τριωνύμου ......................................................................................... 58
Κλασματικές Εξισώσεις .................................................................................................. 58
Διάταξη Πραγματικών Αριθμών...................................................................................... 59
Ανισώσεις Πρώτου Βαθμού με έναν Άγνωστο................................................................ 61
Η Έννοια της Συνάρτησης ............................................................................................... 62
Καρτεσιανές Συντεταγμένες – Γραφική Παράσταση Συνάρτησης.................................. 63
Η Συνάρτηση y = αx ........................................................................................................ 65
Η Συνάρτηση y = αx + β .................................................................................................. 67
α
H Συνάρτηση y = ....................................................................................................... 69
x
Η Έννοια της Γραμμικής Εξίσωσης – Η Εξίσωση αx + βy = γ ....................................... 70
Γραμμικά συστήματα ...................................................................................................... 71
Τριγωνομετρικοί Αριθμοί Οξείας Γωνίας........................................................................ 75
Εισαγωγικό Κεφάλαιο ......................................................................................... 77

Σύνολα – Στοιχεία Μαθηματικής Λογικής ...................................................................... 79
Οι Πραγματικοί Αριθμοί ...................................................................................... 103

Οι Πράξεις και οι Ιδιότητές τους ..................................................................................... 105
Mέθοδοι Απόδειξης ......................................................................................................... 109
Διάταξη Πραγματικών Αριθμών...................................................................................... 147
Απόλυτη Τιμή Πραγματικού Αριθμού............................................................................. 183
Ρίζες Πραγματικών Αριθμών........................................................................................... 213
Eρωτήσεις Θεωρίας ......................................................................................................... 250
Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους............................................................................................. 251
Διαγωνίσματα .................................................................................................................. 254
Εξισώσεις ................................................................................................................ 259

Εξισώσεις 1ου Βαθμού .................................................................................................... 261
Η εξίσωση xν = α ............................................................................................................. 284
Εξισώσεις 2ου Βαθμού .................................................................................................... 289
Διαγώνισμα ...................................................................................................................... 324
Ανισώσεις ............................................................................................................... 327

Ανισώσεις 1ου Βαθμού ................................................................................................... 329
Ανισώσεις 2ου Βαθμού ................................................................................................... 347
Διαγώνισμα ...................................................................................................................... 380
Πρόοδοι ................................................................................................................... 383

Ακολουθίες ...................................................................................................................... 385
Αριθμητική Πρόοδος ....................................................................................................... 390
Γεωμετρική Πρόοδος ....................................................................................................... 399
Διαγώνισμα ...................................................................................................................... 410
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων ................................................................. 413

Η Έννοια της Συνάρτησης ............................................................................................... 415
Γραφική Παράσταση Συνάρτησης ................................................................................... 427
Η Συνάρτηση f (x) = αx + β ............................................................................................. 447
Η Συνάρτηση f (x) = αx2 + βx + γ με α ≠ 0 .................................................................... 459
Διαγώνισμα ...................................................................................................................... 473
Θέματα για Επανάληψη ...................................................................................... 475
Απαντήσεις ............................................................................................................ 497

Λύσεις Ασκήσεων Σχολικού Βιβλίου .............................................................. 569
Βιβλιογραφία ......................................................................................................... 571
Επανάληψη-Αναμνήσεις από το Γυμνάσιο 11
Eπανάληψη – Αναμνήσεις
από το Γυμνάσιο
12 Άλγεβρα A΄ Λυκείου
«Aν δεν είναι τόσο όμορφοι οι αριθμοί,

τότε δεν ξέρω τι είναι όμορφο.»
Paul Erdos
Φυσικοί Αριθμοί – Διάταξη Φυσικών
● Οι αριθμοί 0, 1, 2, 3, 4, ... ονομάζονται φυσικοί αριθμοί.

 Κάθε φυσικός αριθμός, εκτός από το 0, έχει έναν επόμενο και έναν προηγού-
μενο φυσικό αριθμό. Ο αριθμός 0 έχει μόνο επόμενο φυσικό αριθμό, το 1.
 Οι φυσικοί αριθμοί χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τους άρτιους ή ζυγούς
και τους περιττούς ή μονούς.
● Άρτιοι λέγονται οι φυσικοί αριθμοί που διαιρούνται με το 2. Δηλαδή, οι αριθμοί

0, 2, 4, 6, 8, ...
● Περιττοί λέγονται οι φυσικοί αριθμοί που δεν διαιρούνται με το 2. Δηλαδή, οι

αριθμοί 1, 3, 5, 7, 9, ...
 Στο δεκαδικό σύστημα αρίθμησης η αξία ενός ψηφίου καθορίζεται από τη
θέση που κατέχει, δηλαδή τη δεκαδική τάξη του (μονάδες, δεκάδες, εκατο-
ντάδες...).
● Στα Μαθηματικά χρησιμοποιούμε τα εξής σύμβολα:

το = που σημαίνει “ίσος με”
το < που σημαίνει “μικρότερος από”
το > που σημαίνει “μεγαλύτερος από”
 Μπορούμε να διατάξουμε τους φυσικούς αριθμούς από τον μικρότερο προς
τον μεγαλύτερο. Πράγματι, ισχύει
0  1  2  3 ...  99  100  ...
 Μπορούμε να φανταστούμε και να παραστήσουμε τους φυσικούς αριθμούς
σαν σημεία μιας ευθείας γραμμής με τον εξής τρόπο: Επιλέγουμε αυθαίρετα
ένα σημείο Ο της ευθείας που το ονομάζουμε αρχή για να παραστήσουμε τον
αριθμό 0. Στη συνέχεια, δεξιά από το σημείο Ο επιλέγουμε ένα άλλο σημείο Α
για να παραστήσουμε τον αριθμό 1. Οπότε, έχοντας ως μονάδα μέτρησης το
ΟΑ βρίσκουμε τα σημεία Β, Γ, Δ, ... που παριστάνουν τους αριθμούς 2, 3, 4...
0 1 2 3 4
O A B Γ Δ
Πρόσθεση, Αφαίρεση, Πολλαπλασιασμός

Φυσικών Αριθμών
● Ονομάζουμε πρόσθεση την πράξη με την οποία από δύο φυσικούς αριθμούς α
και β, τους προσθετέους, βρίσκουμε έναν τρίτο φυσικό αριθμό γ που είναι το
άθροισμά τους. Γράφουμε:
α  β  γ.
Παράδειγμα
11  4  15
προσθετέτοι άθροισμα
Ιδιότητες της Πρόσθεσης
Για οποιουσδήποτε φυσικούς αριθμούς α, β, γ ισχύουν:
● α00α 0 (Ουδέτερο στοιχείο)
● α β βα (Αντιμεταθετική ιδιότητα)
● α  β  γ    α  β   γ (Προσεταιριστική ιδιότητα)
● Ονομάζουμε αφαίρεση την πράξη με την οποία από δύο φυσικούς αριθμούς α και
β με α  β, βρίσκουμε έναν τρίτο φυσικό αριθμό γ ο οποίος όταν προστεθεί στο β
δίνει το α. Δηλαδή, α  β  γ .
Γράφουμε:
αβ γ .
Ο αριθμός α λέγεται μειωτέος, ο αριθμός β αφαιρετέος και ο αριθμός γ λέγεται
διαφορά.
17  4  13
μειωτέος διαφορά
αφαιρετέος
● Ονομάζουμε πολλαπλασιασμό την πράξη με την οποία από δύο φυσικούς αριθ-
μούς α και β, τους παράγοντες, βρίσκουμε έναν τρίτο φυσικό αριθμό γ που είναι
το γινόμενό τους. Γράφουμε
α  β  γ.
47  28
παράγοντες γινόμενο
Ιδιότητες του πολλαπλασιασμού
Για οποιουσδήποτε φυσικούς αριθμούς α, β, γ ισχύουν:
● α 1  1 α  α (Ουδέτερο στοιχείο)
● α β  β  α (Αντιμεταθετική ιδιότητα)
● α  β  γ    α  β   γ (Προσεταιριστική ιδιότητα)
● α  β  γ   α  β  α  γ (Επιμεριστική ιδιότητα του πολλαπλασιασμού
ως προς την πρόσθεση)

● α  β  γ   α  β  α  γ (Επιμεριστική ιδιότητα του πολλαπλασιασμού
ως προς την αφαίρεση)
Δυνάμεις Φυσικών Αριθμών
● Ονομάζουμε δύναμη του α στη ν ή νιοστή δύναμη του α και συμβολίζουμε με

αν το γινόμενο που έχει ακριβώς ν παράγοντες ίσους με το α. Γράφουμε:
α ν  α  α  α  ...  α
ν παράγοντες
54  5  5  5  5.
● Ο αριθμός α λέγεται βάση της δύναμης και ο ν λέγεται εκθέτης.
● Ο αριθμός α2 λέγεται και τετράγωνο του α.
● Ο αριθμός α3 λέγεται και κύβος του α.
● Για οποιουσδήποτε φυσικούς αριθμούς α και ν ισχύουν:
α1  α και 1ν  1.
Ευκλείδεια Διαίρεση
● Όταν έχουμε δύο φυσικούς αριθμούς Δ και δ, με Δ  δ  0, τότε μπορούμε να

βρούμε δύο άλλους φυσικούς αριθμούς π και υ τέτοιους, ώστε
Δ  δ  π  υ με 0  υ  δ.
Ο αριθμός Δ λέγεται διαιρετέος, ο δ λέγεται διαιρέτης, ο αριθμός π λέγεται
πηλίκο και ο υ υπόλοιπο της διαίρεσης.
Διαιρετέος Διαιρέτης
59 8
56 7
3
Υπόλοιπο Πηλίκο
● Η διαίρεση της παραπάνω μορφής ονομάζεται Ευκλείδεια Διαίρεση.
● Αν υ  0, τότε η διαίρεση λέγεται τέλεια και ισχύει
Δ  δ  π.
● Η Ευκλείδεια διαίρεση έχει νόημα και όταν έχουμε Δ  0 και δ  0. Στην περί-
πτωση αυτή ισχύει
Δ  δ0 0
δηλαδή το πηλίκο και το υπόλοιπο είναι π  υ  0.
● Για κάθε φυσικό αριθμό α ισχύουν:

α : α  1, α :1  α και 0 : α  0.
Αριθμητική Παράσταση
● Αριθμητική παράσταση λέγεται κάθε σειρά αριθμών που συνδέονται μεταξύ
τους με τα σύμβολα των πράξεων.
11  5  7
Η παράσταση 23  είναι μια αριθμητική παράσταση.
32  8
● Η σειρά με την οποία πρέπει να κάνουμε τις πράξεις σε μια αριθμητική παράστα-
ση (προτεραιότητα των πράξεων) είναι η ακόλουθη:
1. Υπολογισμός δυνάμεων.
2. Εκτέλεση πολλαπλασιασμών και διαιρέσεων.
3. Εκτέλεση προσθέσεων και αφαιρέσεων.
Αν υπάρχουν παρενθέσεις εκτελούμε πρώτα τις πράξεις μέσα στις παρενθέσεις
με την παραπάνω σειρά.
33   42  2  5   33  16  2  5 
 33  16  10 
 33  26
 27  26
 1.
Ε.Κ.Π. - Μ.Κ.Δ. Φυσικών Αριθμών
● Ονομάζουμε πολλαπλάσια ενός φυσικού αριθμού α όλους τους αριθμούς που

προκύπτουν από τον πολλαπλασιασμό του με κάθε φυσικό αριθμό. Δηλαδή, τα
πολλαπλάσια του α είναι οι αριθμοί 0, α, 2α, 3α, 4α, ...
Ο αριθμός α  0 έχει μόνον ένα πολλαπλάσιο, τον εαυτό του.
● Ονομάζουμε Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο (ΕΚΠ) δύο ή περισσότερων φυσι-

κών αριθμών που δεν είναι μηδέν, το μικρότερο από τα κοινά πολλαπλάσιά τους
που δεν είναι μηδέν.
ΕΚΠ  4, 6  12.
● Ονομάζουμε διαιρέτες ενός φυσικού αριθμού α όλους τους αριθμούς που τον
διαιρούν. Κάθε φυσικός αριθμός α  1 έχει τουλάχιστον δύο διαιρέτες, τους
αριθμούς 1 και α.
● Ονομάζουμε πρώτο αριθμό κάθε φυσικό αριθμό α  1 που έχει μοναδικούς διαι-
ρέτες, τους αριθμούς 1 και α.
Οι αριθμοί 2, 3, 5, 7, 11, 13, ... είναι πρώτοι.
● Ονομάζουμε σύνθετο αριθμό κάθε φυσικό αριθμό α που δεν είναι πρώτος.
Οι αριθμοί 4, 6, 8, 9, 12, ... είναι σύνθετοι.
● Ονομάζουμε Μέγιστο Κοινό Διαιρέτη (ΜΚΔ) δύο φυσικών αριθμών τον μεγα-
λύτερο από τους κοινούς διαιρέτες τους.
ΜΚΔ 16, 20  4.
● Δύο φυσικοί αριθμοί α και β λέγονται πρώτοι μεταξύ τους αν και μόνο αν ισχύει
ΜΚΔ  α, β   1.
Οι αριθμοί 8 και 15 είναι πρώτοι μεταξύ τους αφού ΜΚΔ 8,15  1.
Κριτήρια Διαιρετότητας
Κριτήρια Διαιρετότητας με 2, 3, 5, 9, 10 λέγονται οι κανόνες με τους οποίους μπο-

ρούμε να συμπεραίνουμε, χωρίς να κάνουμε τη διαίρεση, αν ένας φυσικός αριθμός
διαιρείται με τους αριθμούς αυτούς.
● Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με 10, 100, 1000..., αν λήγει σε ένα, δύο, τρία,
... μηδενικά αντίστοιχα.
Ο αριθμός 472.800 διαιρέιται με το 100, αλλά όχι με το 1000.
● Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 2, αν το τελευταίο ψηφίο του είναι 0, 2, 4,

6, 8, δηλαδή αν είναι άρτιος.
Ο αριθμός 7856 διαιρείται με το 2.
● Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 5, αν το τελευταίο ψηφίο του είναι 0 ή 5.
Ο αριθμός 475 διαιρείται με το 5.
● Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 3 ή το 9, αν το άθροισμα των ψηφίων

του διαιρείται με το 3 ή το 9 αντίστοιχα.
Ο αριθμός 123 διαιρείται με το 3 αλλά όχι με το 9.
Η Έννοια του Κλάσματος
● Αν ένα μέγεθος ή ένα σύνολο ομοειδών αντικειμένων χωριστεί σε ν ίσα μέρη, το

1
κάθε ένα από αυτά ονομάζεται νιοστό και συμβολίζεται με .
ν
● Κάθε τμήμα ενός μεγέθους ή ενός συνόλου ομοειδών αντικειμένων που αποτελεί-
κ
ται από κ νιοστά ονομάζεται κάπα νιοστά και συμβολίζεται με .
ν
κ
● Η έννοια του κλάσματος επεκτείνεται και στην περίπτωση που ο αριθμητής κ
ν
είναι μεγαλύτερος από τον παρονομαστή ν. Οπότε, ισχύει
κ
 1.
ν
● Κάθε φυσικός αριθμός κ μπορεί να πάρει τη μορφή κλάσματος, αφού ισχύει
κ
κ .
1
Ισοδύναμα Κλάσματα
α γ
● Δύο κλάσματα και λέγονται ισοδύναμα, αν και μόνον αν εκφράζουν το
β δ
ίδιο τμήμα ενός μεγέθους ή ίσων μεγεθών. Προφανώς, ισχύει
α γ
 .
β δ
14 2
Τα κλάσματα και είναι ισοδύναμα.
21 3
α γ
● Αν είναι  , τότε α  δ  β  γ.
β δ
α αλ
● Αν είναι λ  0, τότε  .
β βλ
α α:λ
● Αν είναι λ  0, τότε  .
β β:λ
● Ονομάζουμε απλοποίηση ενός κλάσματος τη διαδικασία με την οποία μετατρέ-

πουμε ένα κλάσμα σε ισοδύναμό του με μικρότερους όρους.
15 15 : 5 3
  .
20 20 : 5 4
● Αν ένα κλάσμα δεν μπορεί να απλοποιηθεί, δηλαδή αν ο αριθμητής και ο παρο-

νομαστής δεν έχουν κοινό διαιρέτη, τότε το κλάσμα λέγονται ανάγωγο.
12
Το κλάσμα είναι ανάγωγο, αφού οι αριθμοί 12 και 17 είναι πρώτοι μεταξύ
17
τους.
● Δύο κλάσματα λέγονται ομώνυμα αν και μόνο αν έχουν τον ίδιο παρονομαστή.
5 8
Τα κλάσματα και είναι ομώνυμα.
9 9
● Δύο κλάσματα λέγονται ετερώνυμα αν και μόνο αν έχουν διαφορετικούς παρο-

νομαστές.
4 9
Τα κλάσματα και είναι ετερώνυμα.
7 5
Σύγκριση Κλασμάτων
Για να συγκρίνουμε δύο κλάσματα, χρησιμοποιούμε κάποια από τις παρακάτω προτά-
σεις:
● Αν δύο κλάσματα έχουν τον ίδιο παρονομαστή (ομώνυμα) μεγαλύτερο είναι
εκείνο που έχει μεγαλύτερο αριθμητή.
23 21
 .
18 18
● Αν δύο κλάσματα έχουν τον ίδιο αριθμητή, μεγαλύτερο είναι εκείνο που έχει μι-
κρότερο παρονομαστή.
18 18
 .
5 7
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι για να συγκρίνουμε δύο κλάσματα, αρκεί να τα

μετατρέψουμε σε ισοδύναμά τους που έχουν τους ίδιους παρονομαστές ή τους ίδιους
αριθμητές. Συνήθως επιλέγουμε το πρώτο, δηλαδή να τα μετατρέψουμε σε ομώνυμα.
Πρόσθεση και Αφαίρεση Κλασμάτων

● Για να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε κλάσματα, τα μετατρέπουμε πρώτα σε
ομώνυμα και χρησιμοποιούμε τους παρακάτω κανόνες:
α β αβ α β αβ
  και   .
γ γ γ γ γ γ
5 7 10 21 31 7 8 35 32 3
    και    
3 2 6 6 6 4 5 20 20 20
● Ονομάζουμε μεικτό αριθμό το άθροισμα ενός ακέραιου με ένα κλάσμα μικρότε-

2
ρο της μονάδας. Για παράδειγμα το άθροισμα 4  , το οποίο συμβολίζουμε πιο
5
2
απλά 4 .
5
2 2 3 2 9 2 11
3  3      .
3 3 1 3 3 3 3
Πολλαπλασιασμός Κλασμάτων
● Για τον πολλαπλασιασμό δύο κλασμάτων ή ενός φυσικού αριθμού με ένα κλάσμα
χρησιμοποιούμε τους παρακάτω κανόνες:
α γ αγ α λα
  και λ 
β δ βδ β β
2 7 2  7 14 11 4  11 44
   και 4   .
5 3 5  3 15 9 9 9
● Δύο κλάσματα λέγονται αντίστροφα αν και μόνο αν έχουν γινόμενο 1.

α β α β
Έτσι, τα κλάσματα και είναι αντίστροφα, διότι   1.
β α β α
● Όλες οι ιδιότητες των πράξεων των φυσικών αριθμών ισχύουν και στα κλάσματα.
Διαίρεση Κλασμάτων
● Για να διαιρέσουμε δύο φυσικούς αριθμούς ή δύο κλάσματα αρκεί να πολλαπλα-

σιάσουμε τον διαιρετέο με τον αντίστροφο του διαιρέτη. Δηλαδή,
1 α α γ α δ
α :β  α  και :   .
β β β δ β γ
3 2 3 7 21
:    .
5 7 5 2 10
● Ονομάζουμε σύνθετο κλάσμα κάθε κλάσμα του οποίου ένας τουλάχιστον όρος
είναι κλάσμα Για να μετατρέψουμε ένα σύνθετο κλάσμα σε απλό χρησιμοποιούμε
τον παρακάτω κανόνα:
α
β αδ
 .
γ βγ
δ
8

3  8  2  16 .
9 3  9 27
2
7
7 1 7  4 28
    .
3 3 1 3 3
4 4
Πράξεις με Δεκαδικούς Αριθμούς

Δυνάμεις με Βάση Δεκαδικό Αριθμό
● Η πρόσθεση και η αφαίρεση δεκαδικών αριθμών γίνεται, όπως και στους φυσι-
κούς αριθμούς. Προσθέτουμε ή αφαιρούμε τα ψηφία της ίδιας τάξης, τοποθετώ-
ντας τους αριθμούς, τον έναν κάτω από τον άλλον, έτσι ώστε οι υποδιαστολές να
γράφονται στην ίδια στήλη.
42,63 58, 47
 17, 275  33,12
59,905 25,35
● Ο πολλαπλασιασμός δεκαδικών αριθμών γίνεται όπως και στους φυσικούς αριθ-

μούς. Τα δεκαδικά ψηφία του αποτελέσματος της πράξης είναι τόσα, όσα είναι
συνολικά τα ψηφία στα δεκαδικά μέρη και των δύο παραγόντων.
12, 7
x 4,3
381
508
54, 61
● Η διαίρεση δεκαδικού αριθμού με δεκαδικό αριθμό γίνεται όπως και η ευκλεί-

δια διαίρεση.
Πολλαπλασιάζουμε τον διαιρέτη και τον διαιρετέο με την κατάλληλη δύναμη του
10, έτσι ώστε ο διαιρετέος να γίνει φυσικός αριθμός. Όταν εξαντληθεί το ακέραιο
μέρος του διαιρετέου, «κατεβάζουμε» το μηδέν, ως πρώτο δεκαδικό ψηφίο από
τον διαιρετέο και τοποθετούμε στο πηλίκο υποδιαστολή.
Η διαίρεση 98,32 : 4,3
γίνεται 9832 : 430
9832,00 430
12320 22,8
37200
280
● Όταν πολλαπλασιάζουμε με 0,1, 0,01, 0,001... ή όταν διαιρούμε έναν δεκαδικό

αριθμό με 10, 100, 1000, ... μεταφέρουμε την υποδιαστολή προς τα αριστερά
μία, δύο, τρεις... αντίστοιχα θέσεις.
4272,80 · 0,01 = 42,728
75134,7 : 1000 = 75,1347
● Το πλήθος των δεκαδικών ψηφίων που έχει το αποτέλεσμα μιας δύναμης, προ-
κύπτει πολλαπλασιάζοντας το πλήθος των δεκαδικών ψηφίων της βάσης με τον
εκθέτη της δύναμης.
 5, 6   5,62  31,36
2
 3,14   3,142  9,8596

2
 2,71  2,713  19,902511

3
Μονάδες Μέτρησης
Μονάδες Μέτρησης Μήκους

Η βασική μονάδα μήκους είναι το μέτρο (συμβολίζεται με m).
Yποδιαιρέσεις του μέτρου:
1
● 1 δεκατόμετρο ή παλάμη (dm) 1 dm  m  0,1m
10
1
● 1 εκατοστόμετρο ή πόντος (cm) 1 cm  m  0,01m
100
1
● 1 χιλιοστόμετρο ή χιλιοστό (mm) 1 mm  m  0,001m
1.000
Πολλαπλάσιο του μέτρου:
● 1 χιλιόμετρο (Km) 1 Km  1.000 m
Μονάδες Μέτρησης Εμβαδού
Η βασική μονάδα μέτρησης εμβαδού είναι το τετραγωνικό μέτρο (συμβολίζεται με

m2) που είναι η επιφάνεια ενός τετραγώνου με πλευρά ένα μέτρο.
Υποδιαιρέσεις του τετραγωνικού μέτρου:
1 2
● 1 τετραγωνικό δεκατόμετρο (dm2) 1 dm2  m  0,01m2
100
1
● 1 τετραγωνικό εκατοστόμετρο (cm2) 1 cm2  m2  0,0001m2
10.000
1
● 1 τετραγωνικό χιλιοστόμετρο (mm2) 1 mm2  m2  0,000001m2
1.000.000
Μονάδες Μέτρησης Όγκου
Η βασική μονάδα μέτρησης όγκου είναι το κυβικό μέτρο (συμβολίζεται με m3) που
είναι η όγκος ενός κύβου, ακμής ενός μέτρου.
Υποδιαιρέσεις του κυβικού μέτρου:
1
● 1 κυβικό δεκατόμετρο (dm3) 1 dm3  m3  0,001m3
1.000
1
● 1 κυβικό εκατοστόμετρο (cm3) 1 cm3  m3  0,000001m3
1.000.000
1
● 1 κυβικό χιλιοστόμετρο (mm3) 1 mm3  m3  0,000000001m3
1.000.000.000
 Για τη μέτρηση του όγκου χρησιμοποιούμε

και το dm3 που ονομάζεται και λίτρο (lt). 1 lt  1 dm3  0,001 m3
 Το cm3 λέγεται και χιλιοστόλιτρο (ml). 1 ml  0,001lt  1 cm3  0,000001 m3 .
Μονάδες Μέτρησης Χρόνου

Η μονάδα μέτρησης του χρόνου είναι το δευτερόλεπτο (συμβολίζεται με s).
Πολλαπλάσια:
● 1 λεπτό (min) = 60 s
● 1 ώρα (h) = 1.460 min = 3.600 s
● 1 ημέρα = 24 h = 1.440 min = 86.400 s
Ποσοστά
● Το σύμβολο α% ονομάζεται ποσοστό επί τοις εκατό ή απλούστερα ποσοστό και

α
είναι ίσο με .
100
α
● Το ποσοστο α% του β είναι β.
100
● Χρησιμοποιούμε ακόμη το ποσοστό α‰ που διαβάζεται ποσοστό επί τοις
α
χιλίοις και είναι ίσο με .
1000
α
● Το ποσοστό α‰ του β είναι  β.
1000
● Τα κλάσματα μπορούν να γράφονται και ως ποσοστά.
1 4
  4%.
25 100
Λόγος δύο Αριθμών - Αναλογία
● Λόγος δύο ομοειδών μεγεθών, που εκφράζονται με την ίδια μονάδα μέτρησης,
ονομάζεται το πηλίκο των μέτρων τους.
● Αναλογία ονομάζεται η ισότητα λόγων.
2 4
Η ισότητα  είναι αναλογία.
3 6
α γ
● Κάθε αναλογία  είναι ισοδύναμη με τη σχέση α  δ  β  γ .
β δ
Θετικοί και Αρνητικοί (Ρητοί) Αριθμοί

– Η Ευθεία των Ρητών – Τετμημένη Σημείου
● Τα σύμβολα « + » και « – » λέγονται πρόσημα. Γράφονται πριν από τους αριθ-

μούς χαρακτηρίζοντάς τους ως θετικούς ή αρνητικούς αντίστοιχα.
4 5
Οι αριθμοί 5,  ,  3, 17 είναι θετικοί αριθμοί, ενώ οι αριθμοί 2,  ,  0, 28
7 9
είναι αρνητικοί αριθμοί.
● Όταν αναφερόμαστε σε θετικούς αριθμούς, συνήθως παραλείπουμε το πρόση-

μο +.
Αντί να γράφουμε +11 γράφουμε απλά 11.
● Ο αριθμός 0 (μηδέν) δεν είναι ούτε θετικός, ούτε αρνητικός.
● Δύο αριθμοί λέγονται ομόσημοι αν και μόνο αν έχουν το ίδιο πρόσημο.
1
Οι αριθμοί 3 και  είναι ομόσημοι.
5
● Δύο αριθμοί λέγονται ετερόσημοι αν και μόνο αν έχουν διαφορετικό πρόσημο.
5
Οι αριθμοί 4 και  είναι ετερόσημοι.
8
● Ακέραιοι αριθμοί ονομάζονται όλοι οι φυσικοί αριθμοί μαζί με τους αντί-

στοιχους αρνητικούς αριθμούς.
...  3,  2,  1, 0, 1, 2, 3,....
● Ρητοί αριθμοί ονομάζονται όλοι οι γνωστοί έως τώρα αριθμοί: φυσικοί, κλά-
σματα και δεκαδικοί μαζί με τους αντίστοιχους αρνητικούς αριθμούς.
● Θεωρώντας άξονα xOx μπορούμε να παραστήσουμε σε αυτόν όλους τους ρη-

τούς αριθμούς. Μάλιστα, στον ημιάξονα Οx τοποθετούμε όλους τους θετικούς
αριθμούς, ενώ στον ημιάξονα Οx  όλους τους αρνητικούς αριθμούς.
1,5 O 2,7 x
x
-3 -2 -1 0 1 2 3
● Η θέση ενός σημείου πάνω στην ευθεία ορίζεται με έναν αριθμό που ονομάζεται
τετμημένη του σημείου.
x A O B x
-3 -2 -1 0 1 2 3
Το σημείο Α έχει τετμημένη 2 και το σημείο Β έχει τετμημένη 3.
Απόλυτη Τιμή Ρητού – Αντίθετοι Ρητοί – Σύγκριση Ρητών
● Ονομάζουμε απόλυτη τιμή ενός ρητού αριθμού α την απόσταση του σημείου με τε-
τμημένη α από την αρχή Ο του άξονα. Η απόλυτη τιμή του α συμβολίζεται με α .
4  4 και 3  3.
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4
3 4
● Ο αντίθετος ενός αριθμού α είναι ο αριθμός α.

● Η απόλυτη τιμή ενός θετικού αριθμού είναι ο ίδιος ο αριθμός.
● Η απόλυτη τιμή ενός αρνητικού αριθμού είναι ο αντίθετός του.
● Η απόλυτη τιμή του μηδενός είναι το μηδέν.
12, 5  12, 5 7, 4  7, 4 0  0.
● Δύο σημεία που βρίσκονται σε ίση απόσταση δεξιά και αριστερά από την αρχή
των αξόνων έχουν τετμημένες, αντίθετους αριθμούς.
απόσταση 2 απόσταση 2
–2 0 2
● Ο μεγαλύτερος από δύο ρητούς αριθμούς είναι εκείνος που βρίσκεται δεξιότερα
πάνω στον άξονα των αριθμών. Επομένως, κάθε θετικός ρητός είναι μεγαλύτερος
από κάθε αρνητικό ρητό.
3,5  1,4  0  1,4  3,5.
–3,5 –1,4 0 1,4 3,5
● Το μηδέν είναι μικρότερο από κάθε θετικό αριθμό και μεγαλύτερο από κάθε
αρνητικό αριθμό.
● Ο μεγαλύτερος από δύο θετικούς ρητούς είναι εκείνος που έχει τη μεγαλύτερη
απόλυτη τιμή.
3,7  4,2, διότι 3,7  4,2 .
● Ο μεγαλύτερος από δύο αρνητικούς ρητούς είναι εκείνος που έχει τη μικρότερη
απόλυτη τιμή.
5,2  4,7 διότι 5,2  4, 7 .
Πρόσθεση Ρητών Αριθμών

● Για να προσθέσουμε δύο ομόσημους ρητούς αριθμούς, προσθέτουμε τις από-
λυτες τιμές τους και στο άθροισμα βάζουμε το πρόσημό τους.
 2,5   3, 4   5,9
 1, 2    5,3  6,5
● Για να προσθέσουμε δύο ετερόσημους ρητούς αριθμούς, αφαιρούμε από τη

μεγαλύτερη τη μικρότερη απόλυτη τιμή και στη διαφορά βάζουμε το πρόσημο
του ρητού με τη μεγαλύτερη απόλυτη τιμή.
 7, 4    5, 3  2,1
 8, 6     4,1  4,5
Ιδιότητες της πρόσθεσης

Για οποιουσδήποτε ρητούς αριθμούς α, β, γ ισχύει:
● α  β  β  α (Αντιμεταθετική ιδιότητα)
● α  β  γ    α  β   γ (Προσεταιριστική ιδιότητα)
● α  0  0  α  α (Ουδέτερο στοιχείο)
● α   α    α   α  0 (Αντίθετοι αριθμοί).
Αφαίρεση Ρητών Αριθμών
● Για να αφαιρέσουμε από έναν αριθμό α έναν αριθμό β προσθέτουμε στον α τον
αντίθετο του β. Δηλαδή,
α  β  α   β  .
● Στους ρητούς αριθμούς η αφαίρεση μετατρέπεται σε πρόσθεση. Επομένως, δεν

είναι απαραίτητο ο μειωτέος να είναι μεγαλύτερος από τον αφαιρετέο.
Απαλοιφή Παρενθέσεων
● Αν μία παρένθεση έχει μπροστά της το + (ή δεν έχει πρόσημο), μπορούμε να την
απαλείψουμε μαζί με το + (αν έχει) και να γράψουμε τους όρους που περιέχει με
τα πρόσημά τους.
 2,5  1, 4   6,3  7,5  2,5  1, 4  6,3  7,5.
● Αν μία παρένθεση έχει μπροστά της το , μπορούμε να την απαλείψουμε μαζί με

το  και να γράψουμε τους όρους που περιέχει με αντίθετα πρόσημα.
3,8  4,7    2,9  6,1  3,8  4,7  2,9  6,1.
Πολλαπλασιασμός Ρητών Αριθμών
● Το γινόμενο δύο θετικών ρητών είναι θετικός ρητός.

● Το γινόμενο ενός θετικού και ενός αρνητικού ρητού είναι αρνητικός ρητός.
● Το γινόμενο δύο αρνητικών ρητών είναι θετικός ρητός.
● Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ομόσημους ρητούς αριθμούς, πολλαπλασιά-
ζουμε τις απόλυτες τιμές τους και στο γινόμενο βάζουμε το πρόσημο +. Δηλαδή,
         και         
 2,5   3, 2   8
 2,5   3, 2   8
● Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ετερόσημους ρητούς αριθμούς, πολλαπλασιά-
ζουμε τις απόλυτες τιμές τους και στο γινόμενο βάζουμε το πρόσημο . Δηλαδή,
       και       
 2,5   3, 2   8
 2,5   3, 2   8
Ιδιότητες του Πολλαπλασιασμού

● Για οποιουσδήποτε ρητούς αριθμούς α, β, γ ισχύει:
 α β  β  α (Αντιμεταθετική ιδιότητα)
 α  β  γ    α  β   γ (Προσεταιριστική ιδιότητα)
 1 α  α 1  α (Ουδέτερο στοιχείο)
 α  β  γ   α  β  α  γ (Επιμεριστική ιδιότητα του πολλαπλασιασμού
α  β  γ   α  β  α  γ ως προς την πρόσθεση και την αφαίρεση).
 α0  0α  0
● Δύο ρητοί αριθμοί α και β λέγονται αντίστροφοι αν και μόνο αν είναι διάφοροι
του μηδενός και το γινόμενό τους είναι ίσο με τη μονάδα. Δηλαδή α  β  1.
Ο καθένας από τους α και β λέγεται αντίστροφος του άλλου.
Οι αριθμοί 0, 2 και 5 είναι αντίστροφοι διότι 0, 2  5  1.
Γινόμενο Πολλών Παραγόντων

● Για να υπολογίσουμε ένα γινόμενο πολλών παραγόντων (που κανένας δεν είναι
μηδέν) πολλαπλασιάζουμε τις απόλυτες τιμές και στο γινόμενο βάζουμε:
 το πρόσημο +, αν το πλήθος των αρνητικών παραγόντων είναι άρτιο
 το πρόσημο , αν το πλήθος των αρνητικών παραγόντων είναι περιττό.
● Αν τουλάχιστον ένας παράγοντας είναι μηδέν, τότε το γινόμενο είναι ίσο με μηδέν.
Διαίρεση Ρητών Αριθμών

● Για να διαιρέσουμε δύο ρητούς αριθμούς διαιρούμε τις απόλυτες τιμές τους και
στο πηλίκο βάζουμε:
 το πρόσημο +, αν είναι ομόσημοι. Δηλαδή:
   :      και    :     .
 11, 22  :  2, 2    5,1
 11, 22  :  2, 2    5,1
 το πρόσημο –, αν είναι ετερόσημοι. Δηλαδή:

 :    και    :     .
 11, 22  :  2, 2    5,1

 11, 22  :  2, 2    5,1
α
● Το πηλίκο της διαίρεσης α : β ή λέγεται λόγος του α προς το β και ορίζεται
β
ως η μοναδική λύση της εξίσωσης β  x  α.
 Ο λόγος του 20 προς το 4 είναι:
20
 20  :  4    5 διότι  4    5   20 
4
 Ο λόγος του 7 προς το 2 είναι:
7 7 7
 7  :  2    διότι  2     7  .
2 2 2
α 1
● Η διαίρεση μπορείνα γραφεί και α  . Επομένως για να διαιρέσουμε δύο ρη-
β β
τούς αριθμούς, αρκεί να πολλαπλασιάσουμε τον διαιρετέο με τον αντίστροφο του
διαιρέτη. Δηλαδή,
α 1
α .
β β
3  1
 3 :  4    3   
4  4
6  1
6 :  7    6  
7  7
5
 5 :  2    5   
1
2 2
● Διαίρεση με διαιρέτη το μηδέν δεν ορίζεται.

Δυνάμεις Ρητών Αριθμών με Εκθέτη Φυσικό
Συμβολισμοί
● Το γινόμενο α  α  α  ...  α (είτε ο α είναι εκθέτης

θετικός είτε αρνητικός ρητός), συμβο-
α  α  α  α  ...  α
ν
λίζεται με το α ν και λέγεται δύναμη με
βάση το α και εκθέτη το φυσικό ν  1. βάση
● Για ν  1 , γράφουμε α1  α .
● Η δύναμη αν διαβάζεται και ν-οστή δύναμη του α.

● Η δύναμη α2 λέγεται και τετράγωνο του α ή α στο τετράγωνο.
● Η δύναμη α3 λέγεται και κύβος του α ή α στον κύβο.
Πρόσημο Δύναμης
● Δύναμη με βάση θετικό αριθμό είναι θετικός αριθμός.
Δηλαδή, αν α  0 , τότε α ν  0.
 2   2 2 2 2  2  32  0.
5
● Δύναμη με βάση αρνητικό αριθμό και εκθέτη άρτιο είναι θετικός αριθμός.
Δηλαδή, αν α  0 και ν άρτιος, τότε α ν  0.
άρτιο πλήθος
 2   2  2  2  2   16  0
4
● Δύναμη με βάση αρνητικό αριθμό και εκθέτη περιττό είναι αρνητικός αριθμός.
Δηλαδή, αν α  0 και ν περιττός, τότε α ν  0.
περιττό πλήθος
 2   2 2 2 2 2  32  0.

5
● Ιδιότητες Δυνάμεων Ρητών με Εκθέτη Φυσικό

Για οποιουσδήποτε ρητούς αριθμούς α, β και φυσικούς αριθμούς μ, ν ισχύουν:
αμ  α ν  α μ  ν αμ : α ν  α μ  ν
α 
ν
μ
 αμν
ν
α αν
 α  βν  αν  βν    με β  0
β βν
Δυνάμεις Ρητών Αριθμών με Εκθέτη Ακέραιο
● Για κάθε αριθμό α διάφορο του μηδενός ισχύει
α0  1 .
● Για οποιουσδήποτε αριθμούς α  β, β  0 και φυσικό αριθμό ν ισχύει:
ν ν ν
1 1 α β
α ν  ν
  και     .
α α β α
2 2
1 1 5  3 9
 2 
3
 και      .
 2    
3
8 3 5 25
● Οι ιδιότητες των δυνάμεων με εκθέτη φυσικό που μάθαμε ισχύουν και για τις δυ-
νάμεις με εκθέτη ακέραιο.
Η Έννοια της Μεταβλητής
Ονομάζουμε μεταβλητή κάθε γράμμα που παριστάνει έναν οποιονδήποτε αριθμό. Για
να παραστήσουμε μία μεταβλητή χρησιμοποιούμε συνήθως κάποιο γράμμα του Ελλη-
νικού ή Λατινικού αλφάβητου, π.χ. α, β, γ, ..., x, y, z.
Αλγεβρικές Παραστάσεις – Αναγωγή Ομοίων Όρων
● Ονομάζουμε αριθμητική παράσταση κάθε παράσταση που περιέχει πράξεις με

αριθμούς.
2   3  4  7
Οι παραστάσεις 4  5  2   3  3 και είναι αριθμητικές
 2    5  6   8
παραστάσεις.
● Ονομάζουμε αλγεβρική παράσταση κάθε παράσταση που περιέχει πράξεις με

αριθμούς και μεταβλητές.
2x  7
Οι παραστάσεις 3  x  2  x  5 και είναι αλγεβρικές παραστάσεις.
x2  1
● Επιμεριστική ιδιότητα: Για όλους τους αριθμούς α, β και γ ισχύει:

α  β  γ   α  β  α  γ
Η επιμεριστική ιδιότητα μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε εύκολα πράξεις στις

αλγεβρικές παραστάσεις.
● Ονομάζουμε αναγωγή ομοίων όρων τη διαδικασία με την οποία γράφουμε σε

απλούστερη μορφή αλγεβρικές παραστάσεις, χρησιμοποιώντας την επιμεριστική
ιδιότητα.
Να κάνετε αναγωγή ομοίων όρων στις παρακάτω αλγεβρικές παραστάσεις:
i) 5  α  13  α ii) 2  x  7  x  6  x .
Λύση
i) 5  α  13  α   5  13  α  18  α
ii) 2  x  7  x  6  x   2  7  6   x  11 x.
● Συνήθως, στις αλγεβρικές παραστάσεις δεν βάζουμε το σύμβολο   του πολ-

λαπλασιασμού μεταξύ αριθμών και μεταβλητών.
Έτσι λοιπόν γράφουμε 4xy αντί για 4  x  y .
Επίσης, γράφουμε 5  2x  1  y  5xz  3 αντί για 5   2  x  1  y   5  x  z  3 .
Εξισώσεις
● Ονομάζουμε εξίσωση με άγνωστο αριθμό x κάθε ισότητα που περιέχει τον άγνω-
στο αριθμό x.
H ισότητα 4x  3  2x  17 είναι μία εξίσωση με άγνωστο αριθμό x.
● Στην εξίσωση του παραδείγματος, η παράσταση 4x  3 λέγεται πρώτο μέλος της

εξίσωσης, ενώ η παράσταση 2x  17 λέγεται δεύτερο μέλος της εξίσωσης.
● Ονομάζουμε λύση ή ρίζα μιας εξίσωσης με άγνωστο αριθμό x κάθε αριθμό που
την επαληθεύει. Δηλαδή, κάθε αριθμό που αν αντικαταστήσει τον άγνωστο αριθ-
μό x προκύπτει μία ισότητα που είναι αληθής.
Ο αριθμός 5 είναι λύση της εξίσωσης 3x  8  7 . Πράγματι, αν αντικατα-
στήσουμε τον άγνωστο x με τον αριθμό 5 προκύπτει η ισότητα 3  5  8  7 που
είναι αληθής.
● Μία εξίσωση λέγεται αδύνατη όταν δεν έχει καμία λύση.
● Μία εξίσωση λέγεται ταυτότητα όταν κάθε αριθμός είναι λύση της.
Η εξίσωση 0  x  2 είναι αδύνατη, ενώ η εξίσωση 0  x  0 είναι ταυτότητα.
● Η διαδικασία που ακολουθούμε για να βρούμε τις λύσεις μιας εξίσωσης λέγεται
επίλυση της εξίσωσης. Για να λύσουμε μία εξίσωση εργαζόμαστε ως εξής:
 Χωρίζουμε γνωστούς από αγνώστους.
 Κάνουμε αναγωγές ομοίων όρων.
 Διαιρούμε με τον συντελεστή του αγνώστου.
Ανισώσεις
● Ονομάζουμε ανίσωση με άγνωστο αριθμό x κάθε ανισοτική σχέση που περιέχει

τον άγνωστο αριθμό x.
H ανισοτική σχέση 2x  5  x  4 είναι μια ανίσωση με άγνωστο αριθμό x.
● Ονομάζουμε λύση μιας ανίσωσης με άγνωστο αριθμό x κάθε αριθμό που την ε-
παληθεύει. Δηλαδή, κάθε αριθμό που αν αντικαταστήσει τον άγνωστο αριθμό x
προκύπτει μία ανισότητα που είναι αληθής.
Ο αριθμός 3 είναι λύση της ανίσωσης 4x  2  5x, αφού ισχύει
4  3  2  5  3, δηλαδή 14  15.
● Μια ανίσωση λέγεται αδύνατη αν και μόνο αν δεν έχει καμία λύση.
● Μια ανίσωση μπορεί να αληθεύει για κάθε τιμή του άγνωστου αριθμού.
Η ανίσωση 0  x  2 είναι αδύνατη, ενώ η ανίσωση 0  x  5 αληθεύει για κάθε
τιμή του x.
● H διαδικασία που ακολουθούμε για να λύσουμε μία ανίσωση λέγεται επίλυση της
ανίσωσης.
Η μέθοδος που ακολουθούμε για να λύσουμε μια ανίσωση είναι παρόμοια με
εκείνη που ακολουθούμε για την επίλυση μιας εξίσωσης. Δηλαδή:
 Χωρίζουμε γνωστούς από αγνώστους.
 Κάνουμε αναγωγές ομοίων όρων.
 Διαιρούμε με το συντελεστή του αγνώστου. Αν ο συντελεστής είναι θετικός,
η ανίσωση δεν αλλάζει φορά, ενώ αν είναι αρνητικός η φορά της ανίσωσης
αλλάζει.
Τετραγωνική Ρίζα Θετικού Ρητού Αριθμού
● Ονομάζουμε τετραγωνική ρίζα ενός θετικού ρητού αριθμού α τον θετικό αριθμό
ο οποίος, όταν υψωθεί στο τετράγωνο, δίνει τον αριθμό α. Η τετραγωνική ρίζα
του α συμβολίζεται με α.
● Ορίζουμε 0  0 , αφού 02  0.
81  9, αφού 92  81.
2
25 5 5 25
 , αφού    .
4 2 2 4
● Δεν ορίζουμε τετραγωνική ρίζα αρνητικού αριθμού, αφού δεν υπάρχει αριθμός
που όταν υψωθεί στο τετράγωνο δίνει αρνητικό αριθμό.
Η 16 δεν έχει νόημα.
● Με βάση τον ορισμό της τετραγωνικής ρίζας, προκύπτει ότι:
 Αν α  x, τότε α  0, x  0 και x 2  α.
 α
2
 Αν α  0, τότε  α.
Άρρητοι Αριθμοί – Πραγματικοί Αριθμοί
Άρρητοι Αριθμοί
● Ονομάζουμε άρρητο αριθμό κάθε αριθμό που δεν είναι ρητός.
Οι αριθμοί 2, 3, 5, 6, 7, 8, 10, 11 ... έχει αποδειχθεί ότι είναι άρρητοι.
● Έχει αποδειχθεί ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε κάθε άρρητο αριθμό με τη βοή-

θεια ρητών αριθμών με όση ακρίβεια θέλουμε. Έτσι μπορούμε να προσεγγίσουμε
τον αριθμό 2 με τον ρητό αριθμό 1,41 με ακρίβεια δύο δεκαδικών ψηφίων, δη-
λαδή με ακρίβεια εκατοστού.
Πραγματικοί Αριθμοί
● Οι φυσικοί αριθμοί: 0, 1, 2, 3, .. παριστάνονται στη

0 1 2 3
διπλανή ευθεία με σημεία. Στην αρχή Ο έχουμε το-
O
ποθετήσει το μηδέν (0).
● Οι ακέραιοι αριθμοί: ... 3,  2,  1, 0,1, 2, 3 ... παρι-

στάνονται πάλι με σημεία. Τοποθετούμε στα δεξιά -3 -2 -1 0 1 2 3
της αρχής Ο τους θετικούς ακέραιους αριθμούς και O
στα αριστερά τους αρνητικούς.
● Το σύνολο των ρητών αριθμών είναι το σύνολο των

-3 -2 -1 0 1 2 3
μ
αριθμών που μπορούν να γραφούν στη μορφή , 2,35 3O 1 3, 2
ν 8 2
όπου μ ακέραιος και ν φυσικός αριθμός.
Οι ρητοί αριθμοί έχουν γνωστή δεκαδική μορφή
και γεμίζουν την ευθεία, αλλά όχι πλήρως.
● Οι πραγματικοί αριθμοί αποτελού- -3 5 -2 -1 0 1 2 3 π

νται όχι μόνο από όλους τους ρη- 3 O
2,35 1 2 3 3, 2
τούς, αλλά και όλους τους άρρη- 8 2
τους.
● Οι πραγματικοί αριθμοί καλύπτουν πλήρως την ευθεία, δηλαδή κάθε σημείο της
ευθείας αντιστοιχεί σε έναν πραγματικό αριθμό και αντίστροφα κάθε πραγματι-
κός αριθμός αντιστοιχεί σε μοναδικό σημείο της ευθείας. Για το λόγο αυτό, η ευ-
θεία αυτή ονομάζεται ευθεία ή άξονας των πραγματικών αριθμών.
● Απόλυτη τιμή ενός πραγματικού αριθμού α ονομάζεται η απόσταση του σημείου

που παριστάνει τον αριθμό α από την αρχή του άξονα. Η απόλυτη τιμή του α
συμβολίζεται με α .
7 7
5  5, 0  0,  .
3 3
Πρόσθεση Πραγματικών Αριθμών

● Για να προσθέσουμε δύο ομόσημους αριθμούς προσθέτουμε τις απόλυτες τιμές
τους και στο άθροισμά τους βάζουμε το κοινό τους πρόσημο.
 2,3   3, 2     2,3  3, 2   5,5
 7, 2    1, 4     7, 2  1, 4   8,6
● Για να προσθέσουμε δύο ετερόσημους αριθμούς, αφαιρούμε τη μικρότερη δυνα-

τή απόλυτη τιμή από τη μεγαλύτερη και στη διαφορά τους βάζουμε πρόσημο, το
πρόσημο του αριθμού που έχει τη μεγαλύτερη απόλυτη τιμή.
 9,3   5,1    9,3  5,1  4, 2
 4,6    6,6     6,6  4,6   2
Πολλαπλασιασμός Πραγματικών Αριθμών

● Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ομόσημους αριθμούς, πολλαπλασιάζουμε τις
απόλυτες τιμές τους και βάζουμε πρόσημο +.
 3 2  6,  5 1, 2  6.
● Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ετερόσημους αριθμούς, πολλαπλασιάζουμε τις

απόλυτες τιμές τους και βάζουμε πρόσημο .
 3  
2 6  4  5  1
   ,        .
 5  5  5  8  2
Ιδιότητες της Πρόσθεσης και του Πολλαπλασιασμού

Για την πρόσθεση και τον πολλαπλασιασμό ισχύουν οι ιδιότητες:
Ιδιότητα Πρόσθεση Πολλαπλασιασμός

Αντιμεταθετική α β β α αβ  βα
Προσεταιριστική α  β  γ    α  β   γ α βγ    αβ  γ
Ουδέτερο στοιχείο α0α α 1  0
Αντίθετοι – 1
α   α   0 α   1, α  0
Αντίστροφοι αριθμοί α
Επιμεριστική α β  γ   αβ  αγ
Υπενθυμίζουμε ακόμη ότι:
● α0  0
● Αν αβ  0 , τότε α  0 ή β  0.
● Δύο αριθμοί που έχουν άθροισμα μηδέν, λέγονται αντίθετοι.
4 4 4  4
Οι αριθμοί και  είναι αντίθετοι, γιατί      0.
3 3 3  3
● Δύο αριθμοί που έχουν γινόμενο τη μονάδα, λέγονται αντίστροφοι.
5 7 5 7
Οι αριθμοί και είναι αντίστροφοι γιατί   1.
7 5 7 5
Αφαίρεση – Διαίρεση Πραγματικών Αριθμών

Οι πράξεις της αφαίρεσης και της διαίρεσης γίνονται με τη βοήθεια της πρόσθεσης και
του πολλαπλασιασμού αντιστοίχως.
● Για να βρούμε τη διαφορά δύο αριθμών, προσθέτουμε στον μειωτέο τον αντί-
θετο του αφαιρετέου.
α  β  α   β 
3  4  3   4  1,  8   2   8   2   10.
 α 
● Για να βρούμε το πηλίκο δύο αριθμών  α :β ή με β  0  , πολλαπλασιάζουμε
 β 
τον διαιρετέο με τον αντίστροφο του διαιρέτη.
1 α 1
α :β  α ή  α .
β β β
2 2 1 1
:4    .
3 3 4 6
Δυνάμεις Πραγματικών Αριθμών
Η δύναμη με βάση έναν πραγματικό αριθμό α και εκθέτη έναν φυσικό αριθμό ν  2
συμβολίζεται με α ν και είναι το γινόμενο ν παραγόντων ίσων με το αριθμό α. Δηλαδή
α ν  α  α  α  ...  α
ν  παράγοντες
Ορίζουμε ακόμη:
α1  0
α0  1 με α  0
1
α ν  με α  0
αν
Για τις δυνάμεις με εκθέτες ακέραιους αριθμούς και εφόσον αυτές ορίζονται, ισχύουν
οι ιδιότητες:
Ιδιότητες Παραδείγματα
α α  α
μ ν μν
23  22  25
αμ : α ν  αμν 512 : 510  52
 αβ  3  4
ν
 α νβ ν  32  42
2
ν 3
 α  αν 5 5
3
   ν    3
β β 6 6
α μ ν
2 
4
 αμν
3
 212
ν ν 2 2
α β 8 9
       
β α  
9 8
Τετραγωνική Ρίζα Πραγματικού Αριθμού
● Ονομάζουμε τετραγωνική ρίζα ενός θετικού αριθμού x και συμβολίζουμε με

x τον θετικό αριθμό που όταν υψωθεί στο τετράγωνο δίνει τον αριθμό x. Επί-
σης, ορίζουμε 0 0.
25  5 και 49  7.
● Για κάθε πραγματικό αριθμό x ισχύει

x2  x .
 3  3  3 62  6  6.
2
και
● Για κάθε πραγματικό αριθμό x  0 ισχύει
 x
2
 x.
 8
2
 8.
Ιδιότητες των Ριζών

Για δύο οποιουσδήποτε μη αρνητικούς αριθμούς α, β αποδεικνύεται ότι:
● Το γινόμενο των τετραγωνικών ριζών τους ισούται με την τετραγωνική ρίζα του
γινομένου τους. Δηλαδή,
α  β  αβ.
● Το πηλίκο των τετραγωνικών ριζών τους ισούται με την τετραγωνική ρίζα του
πηλίκου τους. Δηλαδή,
α α
 με β  0 .
β β
Προσοχή
Οι παραπάνω ιδιότητες δεν ισχύουν για το άθροισμα ή τη διαφορά δύο θετικών αριθ-
μών. Δηλαδή, αν α, β είναι δύο θετικοί αριθμοί, τότε:
α β  α  β και α  β  α  β, με α  β  0.
16  9  4  3  7 και 16  9  25  5 .
Oπότε,
16  9  16  9.
Αλγεβρικές Παραστάσεις
● Αριθμητική παράσταση λέγεται κάθε παράσταση που περιέχει μόνο αριθμούς.

5  3  2, 4  7  82.
● Αλγεβρική παράσταση λέγεται κάθε παράσταση η οποία περιέχει αριθμούς και

μεταβλητές.
β
2x  5, 4α 2  .
α
● Μια αλγεβρική παράσταση λέγεται ακέραια όταν μεταξύ των μεταβλητών της
σημειώνονται μόνο οι πράξεις της πρόσθεσης και του πολλαπλασιασμού και οι
εκθέτες των μεταβλητών της είναι φυσικοί αριθμοί.
2
4x 3  5x, αβ  7.
3
● Αριθμητική τιμή ή απλά τιμή μιας αλγεβρικής παράστασης λέγεται ο αριθμός

που προκύπτει αν αντικαταστήσουμε τις μεταβλητές με αριθμούς.
Η τιμή της παράστασης 3x 2  xy για x  2 και y  5 είναι
3  22  2  5  12  10  2.
Μονώνυμα
● Μονώνυμα λέγονται οι ακέραιες αλγεβρικές παραστάσεις στις οποίες μεταξύ των

μεταβλητών σημειώνεται μόνο η πράξη του πολλαπλασιασμού.
7 2 3
Οι παραστάσεις 4x 2 y, x y ω είναι μονώνυμα.
5
● Συντελεστής ενός μονώνυμου λέγεται ο αριθμητικός του παράγοντας.
3 4 3
Ο συντελεστής του μονωνύμου xy είναι ο .
5 5
● Κύριο μέρος ενός μονωνύμου λέγεται το γινόμενο όλων των μεταβλητών του με
τους αντίστοιχους εκθέτες τους.
3 4
Το κύριο μέρος του μονωνύμου xy είναι xy 4 .
5
● Βαθμός ενός μονωνύμου ως προς μία μεταβλητή λέγεται ο εκθέτης της μετα-
βλητής.
Ο βαθμός του μονωνύμου 5x 2 y ως προς x είναι 2.
● Bαθμός ενός μονωνύμου ως προς όλες τις μεταβλητές λέγεται το άθροισμα των
εκθετών των μεταβλητών του.
Ο βαθμός του μονωνύμου 5x 2 y ως προς x και y είναι 2  1  3.
● Όμοια λέγονται τα μονώνυμα που έχουν το ίδιο κύριο μέρος.

3 5 2
Τα μονώνυμα x y ,  2x 5 y2 , 11x 5 y2 είναι όμοια.
4
● Ίσα μονώνυμα λέγονται εκείνα που είναι όμοια και έχουν τον ίδιο συντελεστή.
● Αντίθετα μονώνυμα λέγονται εκείνα που είναι όμοια και έχουν αντίθετους συ-
ντελεστές.
Τα μονώνυμα 5x 2 y και 5x 2 y είναι αντίθετα.
● Σταθερά μονώνυμα λέγονται οι αριθμοί. Ειδικότερα, μηδενικό μονώνυμο λέγε-

ται ο αριθμός 0. Όλα τα σταθερά μονώνυμα, εκτός από το μηδενικό, έχουν βαθμό
0. Το μηδενικό μονώνυμο δεν έχει βαθμό.
Πρόσθεση Μονωνύμων
● Άθροισμα ομοίων μονωνύμων είναι το μονώνυμο που είναι όμοιο με αυτά και
έχει συντελεστή το άθροισμα των συντελεστών τους.
7x 2 y  3x 2 y   7  3 x 2 y  10x 2 y.
Πολλαπλασιασμός Μονωνύμων
Γινόμενο μονωνύμων είναι το μονώνυμο με:
● συντελεστή το γινόμενο των συντελεστών και
● κύριο μέρος το γινόμενο όλων των μεταβλητών τους με εκθέτη κάθε μεταβλητής
το άθροισμα των εκθετών τους.
 2x yω   5xy   10x y ω .
2 3 4 3 5 3
Διαίρεση Μονωνύμων
● Διαίρεση μονωνύμων, όπως και η διαίρεση αριθμών, γίνεται πολλαπλασιάζοντας
τον διαιρετέο με τον αντίστροφο του διαιρέτη.
1 18 x 2 y3
18x 2 y3ω : 2xy  18x 2 y3ω      ω  9xy 2 ω.
2xy 2 x y
Επίσης,
4x 5 yω2 2x 4 ω
4x 2 yω2 : 2xy3ω   2 .
2xy3ω y
● Από τα παραδείγματα προκύπτει ότι το πηλίκο δύο μονωνύμων μπορεί να είναι
μονώνυμο, μπορεί όχι.
Πολυώνυμα
● Πολυώνυμο λέγεται κάθε άθροισμα μονωνύμων που δεν είναι απαραίτητα όμοια
μεταξύ τους.
Η παράσταση 2x 2 y  5xy3  x είναι πολυώνυμο.
● Όρος ενός πολυωνύμου λέγεται κάθε μονώνυμο που περιέχεται σ’ αυτό.

Το πολυώνυμο 4x3 y  5x 2 y2  7xy έχει τρεις όρους που είναι τα μονώνυμα
4x3 y, 5x 2 y2 και 7xy .
● Ένα πολυώνυμο που δεν έχει όμοιους όρους λέγεται:

 διώνυμο αν έχει δύο όρους
 τριώνυμο αν έχει τρεις όρους.
● Βαθμός ενός πολυωνύμου ως προς μία ή περισσότερες μεταβλητές του λέγεται ο

μεγαλύτερος από τους βαθμούς των όρων του.
Το πολυώνυμο 4x3 y  5x 2 y2  7xy είναι 3ου βαθμού ως προς x και 2ου βαθμού
ως προς y.
● Kάθε αριθμός μπορεί να θεωρηθεί και ως πολυώνυμο, οπότε λέγεται σταθερό

πολυώνυμο. Ειδικότερα, ο αριθμός μηδέν λέγεται μηδενικό πολυώνυμο και δεν
έχει βαθμό, ενώ κάθε άλλο σταθερό πολυώνυμο είναι μηδενικού βαθμού.
● Τα πολυώνυμα που έχουν μία μόνο μεταβλητή x τα συμβολίζουμε με

Ρ  x  , Q  x  , A  x  ,..., κλπ.
Το πολυώνυμο
Ρ  x   5x3  4x 2  8
είναι 3ου βαθμού. Μάλιστα, το Ρ  x  είναι γραμμένο έτσι, ώστε κάθε όρος του να
είναι μεγαλύτερου αριθμού από τον επόμενό του. Δηλαδή, όπως λέμε το πολυώ-
νυμο Ρ  x  είναι γραμμένο κατά τις φθίνουσες δυνάμεις του x.
H αριθμητική τιμή του πολυωνύμου Ρ  x  για x  2, συμβολίζεται με Ρ  2  .
Δηλαδή,
Ρ  2  5  23  4  22  8  32.
● Δύο πολυώνυμα λέγονται ίσα αν και μόνο αν έχουν όρους ίσα μονώνυμα.
Τα πολυώνυμα
4x 2  3x  2 και αx 2  βx  γ
είναι ίσα αν και μόνο αν
α  4, β  3 και γ  2.
● Αν σε ένα πολυώνυμο υπάρχουν όμοιοι όροι, τότε μπορούμε να τους αντι-

καταστήσουμε με το άθροισμά τους. Η εργασία αυτή λέγεται αναγωγή ομοίων
όρων.
3x 2  5y  4x 2  11y  7x 2  6y.
Πρόσθεση – Αφαίρεση Πολυωνύμων
● Η πρόσθεση και η αφαίρεση πολυωνύμων γίνεται χρησιμοποιώντας τις γνωστές

ιδιότητες των πραγματικών αριθμών.
Αν
A  x   3x 2  5x  6 και Β  x   x 2  3x  2,
τότε:
Α  x   B  x   4x 2  2x  8 και Α  x   B  x   2x 2  8x  4.
Πολλαπλασιασμός Μονωνύμου με Πολυώνυμο

● Για να πολλαπλασιάσουμε μονώνυμο με πολυώνυμο, πολλαπλασιάζουμε το μο-
νώνυμο με κάθε όρο του πολυωνύμου και προσθέτουμε τα γινόμενα που προκύ-
πτουν.
4x 2  2x  5  4x 2  2x  4x 2  5
 8x 3  20x 2
Πολλαπλασιασμός Πολυωνύμου με Πολυώνυμο

● Για να πολλαπλασιάσουμε πολυώνυμο με πολυώνυμο πολλαπλασιάζουμε κάθε
όρο του ενός πολυωνύμου με κάθε όρο του άλλου πολυωνύμου και προσθέτουμε
τα γινόμενα που προκύπτουν.
 3x  2  4x 2  5x   3x  4x 2  3x  5x  2  4x 2  2  5x
 12x 3  15x 2  8x 2  10x  12x 3  7x 2  10x
Αξιοσημείωτες Ταυτότητες
Ταυτότητα λέγεται κάθε ισότητα που περιέχει μεταβλητές και αληθεύει για όλες τις
τιμές των μεταβλητών τους.
Οι σημαντικότερες ταυτότητες είναι:
● Τετράγωνο αθροίσματος
α  β  α2  2αβ  β2
2
● Τετράγωνο διαφοράς
α  β  α2  2αβ  β2
2
● Κύβος αθροίσματος-διαφοράς
 α  β   α3  3α2β  3αβ2  β3
3
 α  β   α3  3α 2β  3αβ2  β3
3
● Διαφορά τετραγώνων
 α  β  α  β   α2  β2
● Διαφορά κύβων – Άθροισμα κύβων
 α  β   α2  αβ  β2   α3  β3
 α  β   α2  αβ  β2   α3  β3
Παραγοντοποίηση Αλγεβρικών Παραστάσεων
Παραγοντοποίηση λέγεται η διαδικασία με την οποία μετατρέπουμε μία παράσταση

που είναι άθροισμα σε γινόμενο παραγόντων.
αβ2  α2β  αβ β  α 
Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις παραγοντοποίησης μιας αλγεβρικής παράστασης

είναι οι εξής:
● Κοινός Παράγοντας
Αν όλοι οι όροι της παράστασης έχουν κοινό παράγοντα, τότε η παράσταση μετα-
τρέπεται σε γινόμενο παραγόντων σύμφωνα με την επιμεριστική ιδιότητα.
α2  αβ  αγ  α  α  β  γ 
● Κοινός Παράγοντας κατά Ομάδες (Ομαδοποίηση)

Χωρίζουμε την παράσταση σε ομάδες και βγάζουμε κοινό παράγοντα σε κάθε μία
από αυτές.
4α  4β  γα  γβ  4  α  β   γ  α  β    α  β  4  γ 
● Διαφορά Τετραγώνων
Αξιοποιούμε την ταυτότητα
α2  β2   α  β  α  β 
16α2  49β2   4α    7β    4α  7β  4α  7β  .
2 2
● Διαφορά – Άθροισμα Κύβων

Αξιοποιούμε τις ταυτότητες

α3  β3   α  β  α 2  αβ  β 2 
α β
3 3
 α  β α 2
 αβ  β 2


x 3  8  x 3  23   x  2  x 2  2x  22 
  x  2  x 2

 2x  4 .
● Ανάπτυγμα Τετραγώνου
Αξιοποιούμε τις ταυτότητες
α 2  2αβ  β 2   α  β 
2
α 2  2αβ  β 2   α  β 
2
9x 2  6xy  y 2   3x   2  3x  y  y 2
3
  3x  y  .
2
● Παραγοντοποίηση Τριωνύμου της Μορφής x2   α  β  x  αβ

x 2   α  β  x  αβ   x  α  x  β 
x 2  7x  12  x 2   4  3 x  4  3
  x  4  x  3 .
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις
● Ρητή αλγεβρική παράσταση ή απλά ρητή παράσταση λέγεται κάθε παράσταση

που είναι κλάσμα και οι όροι του είναι πολυώνυμα.
● Οι μεταβλητές μιας ρητής παράστασης δεν μπορούν να πάρουν τιμές που μηδε-
νίζουν τον παρονομαστή της, αφού δεν ορίζεται κλάσμα με παρονομαστή μηδέν.
x 2  5x  1
Η παράσταση είναι ρητή και ορίζεται για κάθε x  2.
x2
● Αν οι όροι μιας ρητής παράστασης είναι γινόμενα και έχουν κοινό παράγοντα,
μπορούμε να απλοποιήσουμε την παράσταση διαγράφοντας τον κοινό παράγοντα.

2x x 2  1 x 1
2
.
2x  x  2  x2
● Αν σε μια ρητή παράσταση ο αριθμητής ή ο παρονομαστής δεν είναι γινόμενα,

τότε για να την απλοποιήσουμε (αν γίνεται) εργαζόμαστε ως εξής:
 Παραγοντοποιούμε και τους δύο όρους της
 Διαγράφουμε τους κοινούς παράγοντες των όρων της
x 2  9  x  3 x  3 x  3
  .
2x  6 2  x  3 2
Πράξεις Ρητών Παραστάσεων
● Για να πολλαπλασιάσουμε μία ακέραια με μία ρητή παράσταση ή δύο ρητές πα-
ραστάσεις χρησιμοποιούμε τους παρακάτω κανόνες:
β αβ α γ αγ
α  και   .
γ γ β δ βδ
4x 2 2x  4x 2 8x 3
 2x    3
7y3 7y3 7y
x x 1 x   x  1 x2  x
    2 .
x  2 x  2  x  2  x  2  x  4
● Για να διαιρέσουμε δύο ρητές παραστάσεις χρησιμοποιούμε τον κανόνα:
α γ α δ αδ
:    .
β δ β γ βγ
3x 2 x2 3x 2 x  2 3x 2  x  2  3
:     .
x 4 x2 x 4 x
2 2 2
x  x  2  x  2  x  2
2
● Για σύνθετες παραστάσεις χρησιμοποιούμε τον κανόνα:

α
β αδ
 .
γ βγ
δ
4xy
3
ω2  4xyω  2yω.
2x 2xω2
3
ω
● Για να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε ρητές παραστάσεις που έχουν τον ίδιο

παρονομαστή, χρησιμοποιούμε τους παρακάτω κανόνες:
α γ αγ α γ αγ
  και   .
β β β β β β
5x  3 2x  8  5x  3   2x  8 
 
x2 1 x2 1 x2  1
5x  3  2x  8

x2  1
7x  5
 2 .
x 1
● Αν όμως οι ρητές παραστάσεις δεν έχουν τον ίδιο παρονομαστή, τότε βρίσκουμε
το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών και τις μετατρέπουμε σε ρητές παραστάσεις με τον
ίδιο παρονομαστή.
4 3 4 3
  
5x  5x x  1 5x  x  1 x  1
2
4 3  5x
 
5x  x  1 5x  x  1
4  15x 15x  4
  2 .
5x  x  1 5x  5x
Η Εξίσωση αx + β = 0
● Εξίσωση 1ου βαθμού με έναν άγνωστο λέγεται κάθε εξίσωση της μορφής
αx  β  0 με α  0.
Η εξίσωση 5x  7  0 είναι 1ου βαθμού.
● Για την εξίσωση αx  β  0 ισχύουν τα εξής:

β
 Αν α  0, τότε έχει μοναδική λύση την x   .
α
 Αν α  0, τότε γράφεται 0x  β και
– αν β  0 δεν έχει λύση (αδύνατη)
– αν β  0 κάθε αριθμός είναι λύση της (ταυτότητα)
1
 Η εξίσωση 2x  1  0 έχει μοναδική λύση την x   .
2
 Η εξίσωση 0  x  3  0 είναι αδύνατη.
 Η εξίσωση 0  x  0  0 είναι ταυτότητα.
Εξισώσεις Δευτέρου Βαθμού

● Εξίσωση 2ου βαθμού με έναν άγνωστο λέγεται κάθε εξίσωση της μορφής
αx 2  βx  γ  0 με α  0 . Οι αριθμοί α, β, γ λέγονται συντελεστές της εξίσω-
σης. Ο συντελεστής γ λέγεται σταθερός όρος.
Η εξίσωση x 2  5x  6  0 είναι 2ου βαθμού με συντελεστές
α  1, β  5 και γ  6.
Επίλυση Εξίσωσης της Μορφής ax2 + βx = 0 με α ≠ 0

Η παραπάνω εξίσωση γράφεται:
x  αx  β   0
x  0 ή αx  β  0
β
x0 ή x .
α
Επίλυση Εξίσωσης της Μορφής αx2 + γ = 0 με α  0

H παραπάνω εξίσωση γράφεται:
γ
x2   .
α
Οπότε,
γ γ γ
● αν   0, έχει δύο λύσεις, x   και x 
α α α
γ
● αν   0, έχει μία διπλή λύση x  0
α
γ
● αν   0, είναι αδύνατη.
α
Επίλυση Εξίσωσης της Μορφής αx2 + βx + γ = 0 με a  0
H παραπάνω εξίσωση λύνεται σχηματίζοντας στο α΄ μέλος ανάπτυγμα τετραγώνου ως

εξής:
● Πολλαπλασιάζουμε όλους τους όρους της εξίσωσης με 4α, όπου α ο συντελεστής
του x 2 .
● Μεταφέρουμε στο β΄ μέλος τον σταθερό όρο και στο α΄ μέλος δημιουργούμε πα-
ράσταση της μορφής α2  2αβ ή α2  2αβ.
● Χρησιμοποιούμε μία από τις ταυτότητες
α 2  2αβ  β 2   α  β 
2
α 2  2αβ  β 2   α  β 
2
Η μέθοδος αυτή είναι γνωστή ως μέθοδος συμπλήρωσης τετραγώνου.

Η εξίσωση x 2  5x  6  0 λύνεται ως εξής:
x 2  5x  6  0
4x 2  20x  24  0
 2x   2   2x   5  24
2
 2x   2   2x   5  52  24  52
2
 2x  5  1
2
2x  5  1 ή 2x  5  1
2x  6 ή 2x  4
x 3 ή x2
Δηλαδή, η εξίσωση έχει δύο λύσεις, τις x  3 και x  2.
Επίλυση Εξισώσεων Δευτέρου Βαθμού με τη Βοήθεια Τύπου
Έστω η εξίσωση
αx 2  βx  γ  0 με α  0 .
Oνομάζουμε διακρίνουσα της εξίσωσης αυτής την παράσταση
Δ  β2  4αγ.
Για την παραπάνω εξίσωση ισχύουν τα εξής:
β  Δ
● Αν Δ  0, έχει δύο άνισες λύσεις, τις x 
2α
β
● Αν Δ  0, έχει μία διπλή λύση, την x   .
2α
● Αν Δ  0, δεν έχει λύση (αδύνατη).
Παραγοντοποίηση Τριωνύμου
Αν ρ1 , ρ2 είναι οι λύσεις της εξίσωσης
αx 2  βx  γ  0 με α  0 ,
τότε το τριώνυμο αx 2  βx  γ παραγοντοποιείται ως εξής:
αx 2  βx  γ  α  x  ρ1  x  ρ2  .
Η εξίσωση x 2  5x  6  0 έχει λύσεις τους αριθμούς 2 και 3. Επομένως,
x 2  5x  6  1   x  2  x  3   x  2  x  3.
Κλασματικές εξισώσεις
Κλασματική εξίσωση ονομάζεται κάθε εξίσωση που περιέχει ένα τουλάχιστον κλά-
σμα με άγνωστο στον παρονομαστή.
x 1 5
Η εξίσωση   2 είναι κλασματική.
x 1 x x  x
● Για να ορίζονται οι όροι μιας κλασματικής εξίσωσης πρέπει όλοι οι παρονο-

μαστές να είναι διάφοροι του μηδενός.
● Για να λύσουμε μια κλασματική εξίσωση εργαζόμαστε όπως στις εξισώσεις που
σε κάθε κλάσμα που περιέχουν ο παρονομαστής είναι γνωστός αριθμός.
Να λύσετε την εξίσωση

4 1
 .
x2 4
Λύση
Πρέπει x  2  0 , δηλαδή x  2. Το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών είναι 4  x  2   0
και η εξίσωση γράφεται
4 1
4  x  2  4  x  2
x2 4
16  x  2 ή x  16  2 ή x  18.
Η λύση x  18 είναι δεκτή, αφού ισχύει 18  2.
Διάταξη Πραγματικών Αριθμών
● Δύο ή περισσότεροι αριθμοί που έχουν παρασταθεί με σημεία ενός άξονα είναι
διατεταγμένοι, οπότε μπορούμε να τους συγκρίνουμε.
Επομένως:
 Κάθε θετικός αριθμός είναι μεγαλύτερος από το μηδέν.
 Κάθε αρνητικός αριθμός είναι μικρότερος από το μηδέν.
 Κάθε θετικός αριθμός είναι μεγαλύτερος από κάθε αρνητικό αριθμό.
● Για να συγκρίνουμε δύο πραγματικούς αριθμούς α και β που δεν έχουν παρα-
σταθεί με σημεία ενός άξονα, βρίσκουμε τη διαφορά τους α – β και εξετάζουμε
αν είναι θετική ή αρνητική ή μηδέν. Συγκεκριμένα:
 α  β αν και μόνο αν α  β  0
 α  β αν και μόνο αν α  β  0
 α  β αν και μόνο αν α  β  0.
Ισχύει 5  7 αφού
 5   7   5  7  2  0.
Ιδιότητες της Διάταξης
● Αν και στα δύο μέλη μιας ανισότητας προσθέσουμε ή αφαιρέσουμε τον ίδιο
αριθμό, τότε προκύπτει ανισότητα με την ίδια φορά. Δηλαδή:
Αν α  β, τότε α  γ  β  γ και α  γ  β  γ.
Είναι 8  4, οπότε 8  3  4  3  2 και 8  3  4  3.
● Αν πολλαπλασιάσουμε ή διαιρέσουμε και τα δύο μέλη της ανισότητας με τον

ίδιο θετικό αριθμό, τότε προκύπτει ανισότητα με την ίδια φορά. Δηλαδή:
α β
Αν α  β και γ  0, τότε αγ  βγ και  .
γ γ
8 4
Είναι 8  4, οπότε 8  2  4  2 και  .
2 2
● Αν πολλαπλασιάσουμε ή διαιρέσουμε και τα δύο μέλη μιας ανισότητας με τον

ίδιο αρνητικό αριθμό, τότε προκύπτει ανισότητα με αντίθετη φορά. Δηλαδή:
α β
Αν α  β και γ  0, τότε αγ  βγ και  .
γ γ
8 4
Είναι 8  4, οπότε 8   2  4   2  και  .
2 2
● Αν προσθέσουμε κατά μέλη δύο ή περισσότερες ανισότητες που έχουν την
ίδια φορά, τότε προκύπτει ανισότητα με την ίδια φορά. Δηλαδή:
Αν α  β και γ  δ, τότε α  γ  β  δ .
Είναι 3  2 και 7  4, οπότε 3  7  2  4.
● Από τις προηγούμενες ιδιότητες προκύπτει και η μεταβατική ιδιότητα:
Αν α  β και β  γ, τότε α  γ.
Είναι 3  1 και 1  2,5 οπότε 3  2,5.
● Αν πολλαπλασιάσουμε κατά μέλη δύο ή περισσότερες ανισότητες που έχουν

την ίδια φορά και θετικά μέλη, τότε προκύπτει ανισότητα με την ίδια φορά.
Δηλαδή:
Αν α, β, γ, δ θετικοί πραγματικοί αριθμοί με α  β και γ  δ τότε αγ  βδ.
Είναι 3  2  0 και 7  4  0, οπότε 3  7  2  4.
● Υπενθυμίζουμε ότι το τετράγωνο κάθε πραγματικού αριθμού α είναι μη αρνητι-

κός αριθμός, δηλαδή:
α2  0.
Επομένως, αν για πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει α2  β2  0, τότε
α  0 και β  0.
● Δεν επιτρέπεται να αφαιρούμε ή να διαιρούμε ανισότητες κατά μέλη, γιατί είναι
δυνατό να οδηγηθούμε σε λανθασμένο συμπέρασμα.
6  4
Αν αφαιρέσουμε ή διαιρέσουμε κατά μέλη τις ανισότητες  , τότε καταλή-
3 1
γουμε στις ανισότητες 3  3 ή 2  4, που δεν ισχύουν.
Ανισώσεις Πρώτου Βαθμού με έναν Άγνωστο

● Για να επιλύσουμε μία ανίσωση πρώτου βαθμού με έναν άγνωστο εργαζόμαστε
σχεδόν όπως στις εξισώσεις πρώτου βαθμού χρησιμοποιώντας όμως τις ιδιότητες
της διάταξης.
Να λύσετε την ανίσωση
2x  5  0
Λύση
2x  5  0
Έχουμε
2x  5  0
2x  5
2x  5
2x 5

2 2
5
x
2
Η Έννοια της Συνάρτησης

Η έννοια της συνάρτησης είναι ίσως η σημαντικότερη έννοια στα Μαθηματικά και όχι
μόνο. Κάθε τι που υπάρχει στο σύμπαν είναι εξαρτημένο από κάτι άλλο. Πιο συγκε-
κριμένα, λέμε ότι μία μεταβλητή ποσότητα y είναι εξαρτημένη από μία άλλη μεταβλη-
τή ποσότητα x όταν κάθε αλλαγή στην ποσότητα x προκαλεί μια αλλαγή στην ποσότη-
τα y. Πολλές φορές αντί να λέμε ότι η ποσότητα y είναι εξαρτημένη από την ποσό-
τητα x, λέμε ότι η ποσότητα y είναι συνάρτηση της ποσότητας x. Έτσι, οδηγούμαστε
στον παρακάτω ορισμό:
Ονομάζουμε συνάρτηση κάθε σχέση που συνδέει δύο μεταβλητές x, y με τέτοιον τρό-
πο ώστε σε κάθε τιμή της μιας να αντιστοιχεί ακριβώς μία τιμή της άλλης.
Πιο συγκεκριμένα, λέμε ότι μία μεταβλητή y εκφράζεται ως συνάρτηση μιας μεταβλη-
τής x όταν σε κάθε τιμή της μεταβλητής x αντιστοιχίζεται μία μόνο τιμή της μεταβλη-
τής y.
H σχέση y  5x  7 που συνδέει τις μεταβλητές x και y είναι μία συνάρτηση. Πράγμα-
τι, για κάθε τιμή που μπορεί να πάρει η μεταβλητή x προκύπτει (αντιστοιχεί) ακριβώς
μία τιμή για τη μεταβλητή y. Έτσι, έχουμε:
Για x  2, y  5 2  7  3
Για x  4, y  5  4  7  13
Για x  9, y  5  9  7  38 κ.λπ.
Πίνακας Τιμών
Έστω ότι έχουμε μία μεταβλητή y που εκφράζεται ως συνάρτηση μίας μεταβλητής x.
Η αντιστοιχία των τιμών των δύο μεταβλητών φαίνεται καλύτερα με τη βοήθεια ενός
πίνακα τιμών.
Ένας πίνακας τιμών της συνάρτησης y  5x  3 είναι:
x –1 0 1 2 3
y
Λύση
Έχουμε:
Για x  1 , y  5   1  3  5  3  8
Για x  0, y  5  0  3  3
Για x  1, y  5 1  3  2
Για x  2, y  5 2  3  7
Για x  3, y  5  3  3  12
Άρα, ο πίνακας τιμών είναι:
x –1 0 1 2 3
y –8 –3 2 7 12
Καρτεσιανές Συντεταγμένες -
Γραφική Παράσταση Συνάρτησης
Σύστημα Συντεταγμένων
● Ονομάζουμε σύστημα συντε- y
ταγμένων ή σύστημα αξόνων,
δύο κάθετους άξονες x x και
yy με κοινή αρχή Ο και ίδιες 
x O x
μονάδες μέτρησης.
y
● Κάθε σημείο Μ του επιπέδου y

αντιστοιχεί σε ένα μόνο ζεύγος
αριθμών  x, y  και, αντιστρό-
M x, y
y
φως, κάθε ζεύγος αριθμών αντι- 

x O x
στοιχεί σε ένα μόνο σημείο του x
επιπέδου. y
Ο αριθμός x λέγεται τετμημένη του σημείου Μ και ο αριθμός y λέγεται τεταγμένη

του σημείου Μ. Η τετμημένη και η τεταγμένη του Μ λέγονται συντεταγμένες του Μ.
● Το σύστημα αξόνων χωρίζει το επίπε- y
δο σε τέσσερα μέρη που λέγονται τε- 2ο τεταρτημόριο 1ο τεταρτημόριο

ταρτημόρια. , ,
Στο διπλανό σχήμα είναι σημειωμένα  x

x O
τα πρόσημα της τετμημένης και της 3ο τεταρτημόριο 4ο τεταρτημόριο
τεταγμένης των σημείων σε κάθε τε- ,
y
,
ταρτημόριο.
● Κάθε σημείο του άξονα x x έχει τεταγμένη 0, δηλαδή έχει συντεταγμένες της
μορφής  x, 0  .
● Kάθε σημείο του άξονα yy έχει τετμημένη 0, δηλαδή έχει συντεταγμένες της
μορφής  0, y  .

● Έστω μία συνάρτηση με την οποία η μεταβλητή y εκφράζεται ως συνάρτηση της
μεταβλητής x.
Ονομάζουμε γραφική παράσταση της συνάρτησης αυτής το σύνολο όλων των
σημείων του επιπέδου με συντεταγμένες  x, y  .
● Για να σχεδιάσουμε πρόχειρα τη γραφική παράσταση μιας συνάρτησης κατα-
σκευάζουμε έναν πίνακα τιμών της με όσο περισσότερα ζεύγη μπορούμε. Στη συ-
νέχεια, παριστάνουμε στο σύστημα αξόνων τα σημεία που έχουν συντεταγμένες
τα παραπάνω ζεύγη.
Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης y  4x 2 .
Λύση
Αρχικά σχηματίζουμε έναν πίνακα τιμών της 1 1
συνάρτησης. x –1 – 0 1
2 2
Στη συνέχεια παριστάνουμε σε ένα σύστημα
y 4 1 0 1 4
αξόνων τα σημεία με συντεταγμένες  x, y 
του διπλανού πίνακα. Δηλαδή τα σημεία
 1  1 
Α  1, 4  , Β   , 1 , Ο  0, 0  , Γ  , 1 και Δ 1, 4 .
 2  2 
Στο τέλος ενώνουμε με τη σειρά αυτά τα σημεία.
Η καμπύλη που προκύπτει είναι (περίπου) η γραφική παράσταση της συνάρτησης

y  4x 2 .
y
Α  1, 4  Δ 1, 4 
æ 1 ö æ1 ö
Βçç- ,1÷÷÷ Γ çç ,1÷÷÷
çè 2 ø çè 2 ø
x¢ O (0,0) x
y¢
Πρόταση
Η απόσταση δύο σημείων Α  x1 , y1  και Β  x 2 , y 2  υπολογίζεται από τον τύπο
 ΑΒ    x 2  x1    y 2  y1  .
2 2
Πaράδειγμα
Η απόσταση των σημείων Α  2, 5  και Β  6, 8  είναι:
 ΑΒ    6  2    8  5   42  32  25  5.
2 2
Η Συνάρτηση y = αx
Ποσά Ανάλογα – Η Συνάρτηση y = αx

● Δύο ποσά λέγονται ανάλογα, όταν πολλαπλασιάζοντας τις τιμές του ενός ποσού
με έναν αριθμό, τότε και οι αντίστοιχες τιμές του άλλου πολλαπλασιάζονται με
τον ίδιο αριθμό.
● Αν δύο ποσά είναι ανάλογα, τότε οι μεταβλητές x, y που τα εκφράζουν συνδέο-
νται με μία σχέση της μορφής y  αx.
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης y  αx είναι μία ευθεία που διέρχεται
από την αρχή Ο των αξόνων.
● Όταν αναφερόμαστε στη γραφική παράσταση της συνάρτησης y  αx , τότε λέμε

η ευθεία με εξίσωση y  αx ή απλώς η ευθεία y  αx. Ο άξονας x x είναι η ευ-
θεία με εξίσωση y  0  x , δηλαδή y  0.
Πaράδειγμα
Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης
2
y x.
3
Λύση
Η γραφική παράσταση της συνάρτησης y 2
2 y= x
y  x είναι μία ευθεία που διέρχεται από 3
3
A  3, 2 
την αρχή Ο των αξόνων. Οπότε, για να τη
σχεδιάσουμε αρκεί να βρούμε ακόμη ένα
O (0,0) x
σημείο της.
2
Πράγματι, για x  3 είναι y   3  2 .
3
2
Άρα, η ευθεία y  x διέρχεται από το σημείο Α  3, 2  .
3
Η Κλίση της Ευθείας y = ax

y
Έστω η ευθεία y  αx. Παρατηρούμε ότι για κάθε x  0 ο λόγος είναι σταθερός και
x
ίσος με α. Δηλαδή,
y
 α.
x
Ο λόγος αυτός λέγεται κλίση της ευθείας y = αx.
Πaράδειγμα
4 4
H ευθεία y   x έχει κλίση α   .
5 5
Η Συνάρτηση y = αx + β
Η Ευθεία με Εξίσωση y = ax + β
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης y  αx  β, β  0 είναι μια ευθεία που
είναι παράλληλη στην ευθεία με εξίσωση y  αx και διέρχεται από το σημείο
 0, β  του άξονα yy .
y y
y αx β
y αx
β
β y αx y αx β
β
O x O x
β 0 β 0
β
● Για λόγους απλότητας πολλές φορές αντί να λέμε η ευθεία με εξίσωση

y  αx  β, θα λέμε η ευθεία y  αx  β.
● Ο αριθμός α λέγεται κλίση της ευθείας y = αx + β.
Η Εξίσωση της Μορφής ax + βy = γ

Γνωρίζουμε ότι οι εξισώσεις y  αx και y  αx  β παριστάνουν ευθείες. Όμως, υ-
πάρχουν και άλλες εξισώσεις που παριστάνουν ευθείες. Γενικά:
Κάθε εξίσωση της μορφής αx  βy  γ με α  0 ή β  0 παριστάνει ευθεία.
Παράδειγμα y
Η εξίσωση 10x  2y  8 γράφεται 4

2y  10x  8 ή y  5x  4 και συνε-
4
πώς παριστάνει ευθεία με κλίση α  5. 5
O x
y 5x 4
Κάθε εξίσωση της μορφής y  κ παριστάνει ευθεία παράλληλη προς τον άξονα
x x. Η ευθεία y  0 παριστάνει τον άξονα x x.
Η εξίσωση y  4 παριστάνει ευ- y
θεία παράλληλη προς τον άξονα y 4
4
x x.
O x
Κάθε εξίσωση της μορφής x  κ παριστάνει ευθεία παράλληλη προς τον άξονα
yy. Η ευθεία x  0 παριστάνει τον άξονα yy.
7
Η εξίσωση x  παριστάνει ευ- y
3 x
7
θεία παράλληλη προς τον άξονα 3
yy.
O 7 x
3
Σημεία Τομής της Ευθείας ax + βy = γ με τους Ἀξονες

● Για να βρούμε το σημείο Α στο οποίο η ευθεία αx  βy  γ τέμνει τον άξονα
x x , θέτουμε y  0 και υπολογίζουμε την τετμημένη του x.
Να βρείτε το σημείο Α στο οποίο η ευθεία 2x  5y  11 τέμνει τον άξονα x x.
Λύση
Θέτουμε στην εξίσωση 2x  5y  11 όπου y το 0, οπότε έχουμε
11  11 
2x  5  0  11 ή x  . Άρα, Α  , 0  .
2 2 
● Για να βρούμε το σημείο Β στο οποίο η ευθεία αx  βy  γ τέμνει τον άξονα yy
θέτουμε x  0 και υπολογίζουμε την τεταγμένη του y.
Να βρείτε το σημείο B στο οποίο η ευθεία 4x  3y  12 τέμνει τον άξονα yy .
Λύση
Θέτουμε στην εξίσωση 4x  3y  12 όπου x το 0 οπότε έχουμε
12
4  0  3y  12 ή y   ή y  4.
3
Επομένως, Β  0,  4  .
α
Η Συνάρτηση y =
x
α
Ποσά Αντιστρόφως Ανάλογα – Η Συνάρτηση y =
x
● Δύο ποσά λέγονται αντιστρόφως ανάλογα όταν πολλαπλασιάζοντας την τιμή του
ενός επί έναν αριθμό, τότε η τιμή του άλλου διαιρείται με τον αριθμό αυτό.
● Όταν δύο ποσά x και y είναι αντιστρόφως ανάλογα, τότε το γινόμενο των αντί-
στοιχων τιμών τους είναι σταθερό. Αν α  0 είναι το γινόμενο των x και y, τότε
α
το y εκφράζεται ως συνάρτηση του x από τον τύπο y  .
x
α
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης y  , y x
y
y x
x
όπου α  0 λέγεται υπερβολή και αποτελείται
από δύο κλάδους που βρίσκονται: x O x
 Στο 1ο και στο 3ο τεταρτημόριο των αξό-

νων, όταν α  0.
 Στο 2ο και στο 4ο τεταρτημόριο των αξό-
α 0
νων, όταν α  0. y
● Και στις δύο περιπτώσεις η γραφική παράσταση y x

y
y x
μιας υπερβολής έχει:
 Κέντρο συμμετρίας την αρχή Ο των αξόνων.
x
 Άξονες συμμετρίας τις διχοτόμους των x O
γωνιών των αξόνων, δηλαδή τις ευθείες με εξι-
σώσεις y  x και y  x.
y α 0
Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης
4
y  , x  0.
x
Λύση
Σχηματίζουμε έναν πίνακα τιμών: x –4 –2 –1 1 2 4
y –1 –2 –4 4 2 1
2
1
4 2 1 O
1 2 4 x
1
2
Η Έννοια της Γραμμικής Εξίσωσης

Η Εξίσωση αx + βy = γ
● Λύση μιας εξίσωσης αx  βy  γ ονομάζεται κάθε ζεύγος αριθμών  x, y  που

την επαληθεύει.
Τα ζεύγη 12,  1 ,  9, 0 ,  6,1 , ... είναι λύσεις της εξίσωσης
x  3y  9.
● Σε ένα σύστημα αξόνων όλα τα σημεία που οι συντεταγμένες τους είναι λύση της
εξίσωσης αx  βy  γ (με α  0 ή β  0) βρίσκονται σε μια ευθεία  ε  . Επίσης,
ισχύει και το αντίστροφο. Δηλαδή, κάθε σημείο της ευθείας  ε  έχει συντε-
ταγμένες που επαληθεύουν την παραπάνω εξίσωση.
Εξαιτίας των παραπάνω, λέμε ότι η εξίσωση αx  βy  γ παριστάνει την ευθεία
ε και γράφουμε
ε : αx  βy  γ.
● Γενικά:
 Αν ένα σημείο ανήκει σε μία ευθεία, τότε οι συντεταγμένες του επαληθεύουν

την εξίσωση της ευθείας.
 Αν οι συντεταγμένες ενός σημείου επαληθεύουν την εξίσωση μιας ευθείας,
τότε το σημείο ανήκει σε αυτή την ευθεία.
Ειδικές Περιπτώσεις
● Η εξίσωση y  κ με κ  0 παριστάνει μία ευθεία που είναι παράλληλη στον ά-

ξονα yy και τέμνει τον άξονα x x στο σημείο  κ, 0  , ενώ η εξίσωση x  0 πα-
ριστάνει τον άξονα yy.
● Η εξίσωση αx  βy  γ με α  β  0 δεν παριστάνει ευθεία διότι:

 αν γ  0, τότε κανένα ζεύγος αριθμών  x, y  δεν είναι λύση της (αδύνατη
εξίσωση).
 αν γ  0, τότε κάθε ζεύγος αριθμών  x, y  είναι λύση της.
● Γραμμική εξίσωση με αγνώστους x, y λέγεται κάθε εξίσωση της μορφής

αx  βy  γ
και παριστάνει ευθεία όταν α  0 ή β  0.
Γραμμικά Συστήματα
● Αν έχουμε δύο γραμμικές εξισώσεις με δύο αγνώστους x, y και αναζητούμε το

ζεύγος των αριθμών  x, y  που είναι συγχρόνως λύση και των δύο εξισώσεων,
τότε λέμε ότι έχουμε να επιλύσουμε ένα γραμμικό σύστημα δύο εξισώσεων με
δύο αγνώστους x και y. Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι το ζεύγος  x, y  είναι
λύση του συστήματος.
Το ζεύγος αριθμών (2, 5) επαληθεύει και τις δύο εξισώσεις του συστήματος
 xy7  257
 αφού 
3x  y  11 3  2  5  11
Επομένως, το ζεύγος  2,5 είναι λύση του συστήματος.
● Γενικά,
Λύση ενός γραμμικού συστήματος δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους x και y
ονομάζεται κάθε ζεύγος  x, y  που επαληθεύει τις εξισώσεις του.
Ένα γραμμικό σύστημα δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους x, y επιλύεται γραφικά

αλλά και αλγεβρικά.
Γραφική Επίλυση Γραμμικού Συστήματος
Για τη γραφική επίλυση ενός γραμμικού συστήματος με δύο αγνώστους x, y εργαζό-

μαστε ως εξής:
Σχεδιάζουμε στο ίδιο σύστημα αξόνων τις δύο ευθείες που παριστάνουν οι δύο εξισώ-
σεις του συστήματος. Οπότε, έχουμε τρία πιθανά σενάρια:
● Αν οι δύο ευθείες τέμνονται σε ένα σημείο Α, τότε οι συντεταγμένες του σημεί-
ου αυτού αποτελούν τη μοναδική λύση του συστήματος.
● Αν οι δύο ευθείες είναι παράλληλες, τότε δεν έχουν κανένα κοινό σημείο, οπότε
το σύστημα δεν έχει λύση. Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι το σύστημα είναι αδύ-
νατο.
● Αν οι δύο ευθείες συμπίπτουν (ταυτίζονται), τότε έχουν όλα τα σημεία τους κοι-
νά και επομένως το σύστημα έχει άπειρες λύσεις.
Αλγεβρική Επίλυση Γραμμικού Συστήματος
Για να επιλύσουμε αλγεβρικά ένα σύστημα, επιδιώκουμε να απαλείψουμε από μία εξί-
σωση τον έναν από τους δύο αγνώστους και να καταλήξουμε σε εξίσωση με έναν
άγνωστο. Δύο από τις μεθόδους που χρησιμοποιούμε είναι οι παρακάτω:
α) Μέθοδος της Αντικατάστασης

● Λύνουμε μία από τις εξισώσεις του συστήματος ως προς έναν άγνωστο.
● Αντικαθιστούμε στην άλλη εξίσωση του συστήματος τον άγνωστο αυτόν με
την ίση παράστασή του, οπότε προκύπτει εξίσωση με έναν άγνωστο, την ο-
ποία και λύνουμε.
● Την τιμή του αγνώστου που βρήκαμε την αντικαθιστούμε στην προηγούμενη
εξίσωση, οπότε βρίσκουμε και τον άλλο άγνωστο.
● Προσδιορίζουμε τη λύση του συστήματος.
Να λύσετε το σύστημα
 xy2

2x  3y  3
Λύση
Λύνοντας την πρώτη εξίσωση ως προς y έχουμε
y 2x.
Αντικαθιστούμε στη δεύτερη εξίσωση η οποία γράφεται

2x  3  2  x   3
2x  6  3x  3
2x  3x  3  6
 x  3
x 3
Οπότε
y  2  x  2  3  1 .
Άρα,το σύστημα έχει μοναδική λύση

 x, y   3,  1.
β) Μέθοδος των Αντιθέτων Συντελεστών

● Πολλαπλασιάζουμε τα μέλη κάθε εξίσωσης με κατάλληλο αριθμό, ώστε να
εμφανιστούν αντίθετοι συντελεστές σε ένα από τους δύο αγνώστους προκει-
μένου να τον απαλείψουμε.
● Προσθέτουμε κατά μέλη τις δύο εξισώσεις, οπότε προκύπτει εξίσωση με
έναν άγνωστο την οποία και λύνουμε.
● Αντικαθιστούμε την τιμή του αγνώστου που βρήκαμε σε μία από τις δύο
εξισώσεις του συστήματος, οπότε βρίσκουμε την τιμή και του άλλου αγνώ-
στου.
● Προσδιορίζουμε τη λύση του συστήματος.
Να λύσετε το σύστημα
3x  2y  7

4x  3y  10
Λύση
Πολλαπλασιάζουμε τα μέλη της πρώτης εξίσωσης με το 4 και της δεύτερης με το
3. Οπότε, το σύστημα γράφεται
 12x  8y  28

12x  9y  30
Προσθέτοντας κατά μέλη έχουμε

12x  12x  8y  9y  28  30
 y  2
y2
Αντικαθιστώντας την τιμή του y που βρήκαμε στην πρώτη εξίσωση του συστή-
ματος που μας δόθηκε παίρνουμε
3x  2  2  7
3x  7  4
3x  3
x 1
Άρα, το σύστημα έχει μοναδική λύση

 x, y   1, 2 .
Τριγωνομετρικοί Αριθμοί Οξείας Γωνίας
● Έστω ω μία οξεία γωνία ενός ορθογωνίου

τριγώνου με υποτείνουσα ρ. Αν x είναι η
προσκείμενη κάθετη πλευρά και y είναι η ρ y
απέναντι κάθετη πλευρά της γωνίας ω, τότε
ορίζουμε ως ημίτονο, συνημίτονο και εφα- ω
πτομένη της γωνίας ω τους λόγους: x
y x y
ημω  , συνω  , εφω  .
ρ ρ x
Αν x  3 και y  4, τότε σύμφωνα με το Πυθαγόρειο Θεώρημα έχουμε
ρ  32  42  25  5.
Οπότε,
y 4 x 3 y 4
ημω   , συνω   και εφω   .
ρ 5 ρ 5 x 3
● Για κάθε οξεία γωνία ω ισχύουν οι σχέσεις:
ημω
0  ημω  1, 0 συνω  1, εφω  .
συνω
● Οι πιο σημαντικοί είναι οι τριγωνομετρικοί αριθμοί των γωνιών 30°, 45° και 60°
οι οποίοι δίνονται στον παρακάτω πίνακα:
1 3 3
ημ30  συν30  εφ30 
2 2 3
2 2
ημ45  συν45  εφ45  1
2 2
3 1
ημ60  συν60  εφ60  3
2 2
Σύνολα – Λεξιλόγιο Λογικής 77
Eισαγωγικό Κεφάλαιο
«Στα μαθηματικά, η τέχνη

του να διατυπώνεις σωστά το ερώτημα,
βρίσκεται ψηλότερα
από το να δίνεις σωστά την απάντηση.»
Georg Cantor
Σύνολα
Η Έννοια του Συνόλου
Ορισμός
Ονομάζουμε σύνολο κάθε συλλογή αντικειμένων που προέρχονται από την εμπειρία
μας ή τη διανόησή μας, είναι καλά ορισμένα και διακρίνονται το ένα από το άλλο.
● Τα αντικείμενα από τα οποία αποτελείται ένα σύνολο ονομάζονται στοιχεία του

συνόλου.
● Για να συμβολίσουμε ένα σύνολο χρησιμοποιούμε ένα από τα κεφαλαία

γράμματα του Ελληνικού ή του Λατινικού αλφαβήτου. Έτσι, συμβολίζουμε:
 με  το σύνολο των φυσικών αριθμών
 με  το σύνολο των ακεραίων αριθμών
 με  το σύνολο των ρητών αριθμών
 με  το σύνολο των πραγματικών αριθμών
● Με *, *,  * και  * συμβολίζουμε τα σύνολα , ,  και  αντί-
στοιχα, από τα οποία έχουμε εξαιρέσει τον αριθμό 0.
● Για να δηλώσουμε ότι το x είναι στοιχείο ενός συνόλου Α γράφουμε x ∈ A
και διαβάζουμε «το x ανήκει στο Α». Αντίθετα, για να δηλώσουμε ότι το x
δεν είναι στοιχείο ενός συνόλου Α γράφουμε x ∉ A και διαβάζουμε «το x δεν
ανήκει στο Α». Για παράδειγμα,
2 7
5 ∈ , ∉ , − ∈ , − 3 ∉ , 2 ∈ .
3 11
Παράσταση Συνόλου
Για να παραστήσουμε ένα σύνολο χρησιμοποιούμε έναν από τους παρακάτω τρόπους:
α΄ τρόπος:
Με αναγραφή των στοιχείων του συνόλου
● Γράφουμε όλα τα στοιχεία του συνόλου μεταξύ δύο αγκίστρων και τα χωρίζουμε
με το κόμμα.
Το σύνολο Α που έχει ως στοιχεία τα γράμματα α, β, γ και δ γράφεται:
Α = {α,β, γ, δ}
● Αν το σύνολο έχει πολλά ή άπειρα στοιχεία, τότε γράφουμε μερικά από τα

στοιχεία αυτά αποσιωπώντας τα υπόλοιπα, αρκεί να είναι σαφές ποια είναι αυτά
τα στοιχεία που παραλείπονται.
 Το σύνολο Β που έχει ως στοιχεία όλους τους ακέραιους αριθμούς από το 1 μέχρι
και το 50 γράφεται:
Β = {1, 2,3,...,50}
 Το σύνολο Γ που έχει ως στοιχεία όλους τους μη μονοψήφιους ακέραιους
αριθμούς γράφεται:
Γ = {..., −12, − 11, −10,10,11,12,...}
β΄ τρόπος:
Με περιγραφή των στοιχείων του συνόλου.

Αν από ένα σύνολο Ω επιλέξουμε εκείνα τα στοιχεία του, τα οποία έχουν κάποια
ιδιότητα *, τότε κατασκευάζουμε ένα νέο σύνολο που γράφεται:
{x ∈ Ω | x έχει την ιδιότητα *}
και διαβάζεται:
« x ανήκει Ω, όπου x έχει την ιδιότητα * »
 Το σύνολο Α που έχει ως στοιχεία όλους τους άρτιους ακέραιους αριθμούς γρά-
φεται:
Α= {x ∈  | x άρτιος} ή Α = {x ∈  | x =2κ, με κ ∈ }
 Το σύνολο Β που έχει ως στοιχεία όλους τους περιττούς ακέραιους αριθμούς γρά-
φεται:
Β= {x ∈  | x περιττός} ή Β = {x ∈  | x =2κ + 1, με κ ∈ }
Ίσα Σύνολα
Ορισμός
Λέμε ότι δύο σύνολα Α και Β είναι ίσα και συμβολίζουμε A = B, αν και μόνο αν έχουν
τα ίδια ακριβώς στοιχεία.
Τα σύνολα
Α
= {1, 2,3, 6} και Β
= {x ∈  | x διαιρέτης του 6}
είναι ίσα. Δηλαδή Α = Β.
Το Κενό Σύνολο
Ορισμός
Ονομάζουμε κενό σύνολο και συμβολίζουμε με ∅ ή με { }, το σύνολο που δεν έχει

στοιχεία.
{x ∈  | x 2 =
Τα σύνολο Α = −1} δεν έχει στοιχεία, αφού η εξίσωση x 2 = −1 είναι
αδύνατη. Επομένως, Α = ∅ .
Υποσύνολα Συνόλου
Ορισμός
Λέμε ότι ένα σύνολο Α είναι υποσύνολο ενός συνόλου Β και συμβολίζουμε με A ⊆ B,
αν και μόνο αν κάθε στοιχείο του Α είναι και στοιχείο του Β.
Έχουμε
 ⊆ ,  ⊆ ,  ⊆  ,  ⊆ .
Πρόταση
Ισχύουν οι ιδιότητες:
● A ⊆ Α , για κάθε σύνολο Α.
● ∅ ⊆ Α , για κάθε σύνολο Α.
● αν A ⊆ Β και Β ⊆ Γ, τότε A ⊆ Γ.
● αν A ⊆ Β και Β ⊆ Α, τότε A = Β.
● Κάθε φορά που εργαζόμαστε με σύνολα, τα θεωρούμε υποσύνολα ενός συνόλου

που το ονομάζουμε βασικό σύνολο και το συμβολίζουμε με Ω. Για παράδειγμα
τα σύνολα , ,  και  είναι υποσύνολα του βασικού συνόλου των πραγμα-
τικών αριθμών. Δηλαδή, Ω =  .
Διαγράμματα Venn
Μια εποπτική παρουσίαση των συνόλων και των μεταξύ τους σχέσεων γίνεται με τα
διαγράμματα του Venn.
● Με αυτά τα διαγράμματα το βασικό σύνολο Ω Ω

παριστάνεται με το εσωτερικό ενός ορθογωνίου,
ενώ κάθε υποσύνολό του παριστάνεται με το A
εσωτερικό μιας κλειστής καμπύλης που βρίσκεται
εντός του ορθογωνίου.
● Αν A ⊆ B, τότε το σύνολο Α παριστάνεται με το

Ω
B
εσωτερικό μιας κλειστής καμπύλης που βρίσκεται
στο εσωτερικό της καμπύλης που παριστάνει το A
σύνολο Β.
Πράξεις με Σύνολα
● Ένωση δύο υποσυνόλων Α, Β ενός βασικού Ω

συνόλου Ω λέγεται το σύνολο των στοιχείων
του Ω που ανήκουν τουλάχιστον σε ένα από τα
σύνολα Α και Β και συμβολίζεται με A ∪ B .
A B
Δηλαδή είναι:
A ∪ B = { x ∈ Ω x ∈ A ή x ∈ B} .
● Τομή δύο υποσυνόλων Α, Β ενός βασικού Ω

του Ω που ανήκουν και στα δύο σύνολα Α, Β
και συμβολίζεται με A ∩ B .
A B
Δηλαδή είναι
A ∩ B = { x ∈ Ω x ∈ A και x ∈ B} .
● Συμπλήρωμα ενός υποσυνόλου Α ενός βασικού

Ω
του Ω που δεν ανήκουν στο Α και συμβολίζεται A
A′
με A′ .
Δηλαδή είναι
A′ ={ x ∈ Ω x ∉ A} .
● Διαφορά Α μείον Β δύο υποσυνόλων Α, Β ενός Ω

βασικού συνόλου Ω λέγεται το σύνολο των
στοιχείων του Ω που ανήκουν στο Α και δεν
ανήκουν στο Β και συμβολίζεται με Α − Β .
A B
Δηλαδή είναι:
A − B = { x ∈ Ω x ∈ A και x ∉ B} .
Ξένα Σύνολα
Ορισμός
Δύο σύνολα Α και Β λέγονται ξένα μεταξύ τους όταν δεν

Ω
έχουν κοινά στοιχεία. Δηλαδή όταν
Α∩Β=∅.
A Β
Έστω Ω = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10} ένα βασικό σύνολο και τρία υποσύνολά του:
Α = {1, 3, 5, 7, 9}
Β = {2, 3, 7, 8}
και
Γ
= {x ∈ Ω x άρτιος.}
Έχουμε:
 Α∪Β={1, 2, 3, 5, 7, 8, 9}
 {3, 7}
Α∩Β=
 Α′ = {2, 4, 6, 8, 10} . Δηλαδή, Α′ = Γ.
 Β′ = {1, 4, 5, 6, 9, 10}
 {1, 5, 9}
Α−Β=
 {2, 8}
Β−Α =
 {2, 3, 4, 6, 7, 8, 10}
Β∪Γ =
 Α∩Γ= ∅. Δηλαδή, τα σύνολα Α και Γ είναι ξένα μεταξύ τους.
 Α ∩ B′ = {1, 5, 9} . Δηλαδή, Α ∩ B′ = Α − Β.
 Α′ ∩ B′ = {4, 6, 10}. Δηλαδή, Α′ ∩ B′ = ( Α ∪ Β )′ .
Στοιχεία Μαθηματικής Λογικής
Ισχυρισμοί
● Ονομάζουμε ισχυρισμό κάθε πρόταση της καθημερινής ζωής ή κάθε μαθηματική

πρόταση.
● Το σύνολο Α, του οποίου τα στοιχεία και μόνο αυτά επαληθεύουν έναν ισχυρισμό
Ρ λέγεται σύνολο αληθείας αυτού του ισχυρισμού. Δηλαδή:
= {x ∈ Ω | x επαληθεύει τον ισχυρισμό Ρ}
Α
 Ο ισχυρισμός Ρ: «ο x είναι πολίτης της Ελλάδας» έχει σύνολο αληθείας το

σύνολο Α όλων των πολιτών της Ελλάδας.
 Ο ισχυρισμός Ρ: « x 2 = 49 » έχει σύνολο αληθείας το σύνολο Α = {−7, 7}
Ο ισχυρισμός Ρ: « ( α − β ) =α 2 − 2αβ + β 2 » έχει σύνολο αληθείας το σύνολο Α

2

όλων των ζευγών (α,β) με α,β ∈ R, αφού οι ταυτότητες επαληθεύονται για κάθε
τιμή των μεταβλητών τους.
Διάζευξη – Σύζευξη – Άρνηση
Έστω Ρ και Q δύο ισχυρισμοί με σύνολα αληθείας Α και Β αντίστοιχα.
● Ο ισχυρισμός «Ρ ή Q» λέγεται διάζευξη των Ρ

Ω
και Q και αληθεύει μόνο στην περίπτωση που
ένας τουλάχιστον από τους δύο ισχυρισμούς αλη-
θεύει. Δηλαδή, το σύνολο αληθείας του ισχυρι- A Β
σμού «Ρ ή Q» είναι η ένωση Α ∪ Β.
● Ο ισχυρισμός «Ρ και Q» λέγεται σύζευξη των Ρ

Ω
και Q και αληθεύει μόνο στην περίπτωση που και
οι δύο ισχυρισμοί αληθεύουν. Δηλαδή, το σύνολο
αληθείας του ισχυρισμού «Ρ και Q» είναι η τομή Β
A
Α ∩ Β.
● Ο ισχυρισμός «όχι Ρ» λέγεται άρνηση του Ρ και

αληθεύει μόνο στην περίπτωση που δεν αληθεύει Ω
ο ισχυρισμός Ρ. Δηλαδή, το σύνολο αληθείας του A
ισχυρισμού «όχι Ρ» είναι το συμπλήρωμα Α′. A′
 Ο ισχυρισμός Ρ: «ψηφίο του αριθμού 3273» έχει σύνολο αληθείας το σύνολο
Α = {2, 3, 7} .
 Ο ισχυρισμός Q: «ψηφίο του αριθμού 7583» έχει σύνολο αληθείας το σύνολο

Β = {3, 5, 7, 8} .
 Ο ισχυρισμός «Ρ ή Q»: «ψηφίο του αριθμού 3273 ή του αριθμού 7583» έχει
{2, 3, 5, 7, 8}.
σύνολο αληθείας το σύνολο Α ∪ Β =
 Ο ισχυρισμός «Ρ και Q»: «ψηφίο του αριθμού 3273 και του αριθμού 7583» έχει
σύνολο αληθείας το σύνολο Α ∩ Β = {3, 7}.
 Ο ισχυρισμός «όχι Ρ»: «όχι ψηφίο του αριθμού 3273» έχει σύνολο αληθείας το
σύνολο Α′ = {0, 1, 4, 5, 6, 8, 9} .
 Ο ισχυρισμός Ρ: « x(x − 1) =»
0 έχει σύνολο αληθείας το σύνολο
Α = {0, 1} .
 Ο ισχυρισμός Q: « x(x − 2) =
0 » έχει σύνολο αληθείας το σύνολο
Β = {0, 2} .
 Ο ισχυρισμός «Ρ ή Q»: « x(x= − 2) 0 » έχει σύνολο αληθείας το
− 1) 0 ή x(x=
σύνολο
{0, 1, 2}.
Α∪Β=
 Ο ισχυρισμός «Ρ και Q»: « x(x
= − 1) 0 και x(x
= − 2) 0 » έχει σύνολο αληθείας
το σύνολο
{0}.
Α∩Β=
Η Συνεπαγωγή
● Αν Ρ και Q είναι δύο ισχυρισμοί τέτοιοι, ώστε, όταν αληθεύει ο Ρ να αληθεύει

και ο Q, τότε λέμε ότι ο Ρ συνεπάγεται τον Q και γράφουμε P ⇒ Q .
● Ο ισχυρισμός « P ⇒ Q » λέγεται συνεπαγωγή και πολλές φορές διαβάζεται «αν

Ρ, τότε Q». Ο ισχυρισμός Ρ λέγεται υπόθεση της συνεπαγωγής, ενώ ο Q λέγεται
συμπέρασμα αυτής.
● Η συνεπαγωγή « P ⇒ Q » διευρύνει το σύνολο

Ρ⇒ Α⊆Β
των λύσεων του ισχυρισμού Ρ. Επομένως, αν
Α και Β είναι τα σύνολα αληθείας των Ρ και Q
αντίστοιχα, τότε το Α είναι υποσύνολο του Β. A
Δηλαδή, A ⊆ B. B
Ω
Ο ισχυρισμός Ρ: «ο x είναι πολίτης της Ελλάδας» έχει σύνολο αληθείας το σύνολο Α
όλων των πολιτών της Ελλάδας.
Ο ισχυρισμός Q: «ο x είναι πολίτης της Ευρώπης» έχει σύνολο αληθείας το σύνολο Β
όλων των Ευρωπαίων πολιτών.
Παρατηρούμε ότι:
A ⊆ B, επομένως P ⇒ Q .
Δηλαδή πιο απλά:
«αν ο x είναι Έλληνας, τότε είναι Ευρωπαίος».
Ο ισχυρισμός Ρ: « x(x − 1) =»
0 έχει σύνολο αληθείας το σύνολο
Α = {0, 1} .
Ο ισχυρισμός Q: « x(x − 1)(x − 2) =
0 » έχει σύνολο αληθείας το σύνολο
Β = {0, 1, 2} .
A ⊆ B, επομένως P ⇒ Q .
«η εξίσωση x(x − 1) =
0 συνεπάγεται την εξίσωση x(x − 1)(x − 2) =
0»
Ισχύουν οι συνεπαγωγές: Δεν ισχύουν οι συνεπαγωγές:
 x =2 ⇒ x 2 =4  x2 = 4 ⇒ x = 2
 x2 ≠ 4 ⇒ x ≠ 2  x ≠ 2 ⇒ x2 ≠ 4
 α = 0 και β = 0 ⇒ α ⋅ β = 0  α ⋅ β = 0 ⇒ α = 0 και β = 0
Η Ισοδυναμία ή Διπλή Συνεπαγωγή

● Αν Ρ και Q είναι δύο ισχυρισμοί τέτοιοι, ώστε
P ⇒ Q και Q ⇒ P,
τότε λέμε ότι ο Ρ συνεπάγεται τον Q και αντιστρόφως ή, αλλιώς, ότι ο Ρ είναι
ισοδύναμος με τον Q και γράφουμε P ⇔ Q .
● Ο ισχυρισμός « P ⇔ Q » λέγεται ισοδυναμία και πολλές φορές διαβάζεται «Ρ αν

και μόνο αν Q».
● Αν οι ισχυρισμοί Ρ και Q είναι ισοδύναμοι, Ρ⇔ Α=Β

τότε έχουν τα ίδια σύνολα λύσης. Δηλαδή,
A
αν Α και Β είναι τα σύνολα αληθείας των Ρ
και Q αντίστοιχα, τότε B
Ω
A = B.
Ο ισχυρισμός Ρ: « 2x = 18 » έχει σύνολο αληθείας το σύνολο Α = {9} .
0 » έχει σύνολο αληθείας το σύνολο Β = {9} .

Ο ισχυρισμός Q: « (x − 9) 2 =
Παρατηρούμε ότι: A = B, επομένως P ⇔ Q .
«η εξίσωση 2x = 18 είναι ισοδύναμη με την εξίσωση (x − 9) 2 =
0 ».
Ισχύουν οι ισοδυναμίες:
 x 3 = 27 ⇔ x = 3  x2 =25 ⇔ x =5 ή x=−5
 x 2 ≠ 25 ⇔ x ≠ 5 και x ≠ −5  x 5 = y5 ⇔ x = y
Λυμένες Ασκήσεις
1. Να παραστήσετε με αναγραφή των στοιχείων τους τα σύνολα

A = {x ∈  3 < x ≤ 7}
και
B = {x ∈  5x − 11 = 0} .
Λύση
Σημείωση
● Έχουμε Σύνολο είναι κάθε συλλογή αντι-
x   και 3  x  7. κειμένων, που προέρχονται από
την εμπειρία μας ή τη διανόησή
Επομένως, μας, είναι καλά ορισμένα και
x  4 ή x  5 ή x  6 ή x  7. διακρίνονται το ένα από το άλλο.
Άρα,
A  4,5, 6, 7.
Σημείωση
Ένα σύνολο το παριστάνουμε
● Έχουμε διαδοχικά συνήθως με δύο τρόπους:
x   και 5x  11  0 α) με αναγραφή των στοιχείων
του
x   και 5x  11 β) με περιγραφή των στοιχείων
του.
11
x   και x .
5
11 Σημείωση
Όμως, ο αριθμός δεν είναι ακέραιος.
5 Κενό σύνολο λέγεται το σύνολο
Άρα, το σύνολο Β δεν έχει κανένα που δεν έχει στοιχεία. Συμβολί-
στοιχείο. Δηλαδή, ζεται με  ή   .
Β  .
2. Δίνονται τα σύνολα
= {x ∈  x ψηφίο του αριθμού 101} ,
Α
Β= {x ∈  x 3
}
−x= 0
και
Γ= {x ∈  0 ≤ x < 3} .
Να αποδείξετε ότι:
i) A = B ii) A ⊆ Γ.
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι τα ψηφία του αριθμού 101 Σημείωση
είναι το 0 και το 1. Άρα, Λέμε ότι τα δύο σύνολα Α και Β
A = {0, 1} . είναι ίσα και συμβολίζουμε
A = B , αν και μόνο αν έχουν τα
Έχουμε
ίδια ακριβώς στοιχεία.
x 3 − x = 0 ⇔ x ( x 2 − 1) = 0
⇔ x ( x − 1)( x + 1) =
0
⇔x=0 ή x=
1 ή x=−1.
Και επειδή x ∈ , συμπεραίνουμε ότι x = 0
ή x = 1. Δηλαδή,
B = {0, 1}
και συνεπώς
Α = Β.
ii) Έχουμε Σημείωση

x ∈  και 0 ≤ x < 3. Ένα σύνολο Α λέγεται υποσύ-
Επομένως, νολο ενός συνόλου Β, όταν κάθε
στοιχείο του Α είναι και στοιχείο
= ή x 1=
x 0= ή x 2.
του Β. Στην περίπτωση αυτή
Δηλαδή, γράφουμε
Γ = {0, 1, 2} . A ⊆ B.
Και επειδή κάθε στοιχείο του Α είναι και
στοιχείο του Γ συμπεραίνουμε ότι
Α ⊆ Γ.
A = {1, 2, α} και =
B {1, 2, α − 1, α + 1, 8 − α} .
Να βρείτε την τιμή του α ∈  έτσι, ώστε το σύνολο Α να είναι
υποσύνολο του συνόλου Β.
Λύση
Παρατηρούμε ότι το σύνολο Α είναι υποσύνολο
του συνόλου Β αν και μόνο αν ισχύει ακριβώς Ω
μία από τις παρακάτω ισότητες:
● α =α − 1 ⇔ 0 =−1, αδύνατη
Α Β
● α = α + 1 ⇔ 0 = 1, αδύνατη
● α = 8 − α ⇔ 2α = 8 ⇔ α = 4.
Επομένως, το σύνολο Α είναι υποσύνολο του
συνόλου Β αν και μόνο αν
α  4.
4. Έστω Ω = {1, 2,3,...,10} ένα βασικό σύνολο και δύο υποσύνολά του
A = {1, 2, 3, 4, 5} και Β = {2, 3,5,7} .
Να βρείτε τα σύνολα:
i) A ∪ Β ii) A ∩ Β iii) A′ iv) A − B.
Λύση
i) To σύνολο Α  Β αποτελείται Σημείωση

από τα κοινά και τα μη κοινά Ένωση δύο υποσυνόλων Α, Β ενός
στοιχεία των συνόλων Α και Β. βασικού συνόλου Ω λέγεται το σύνολο
των στοιχείων του Ω που ανήκουν
Δηλαδή,
τουλάχιστον σε ένα από τα σύνολα Α, Β
Α  Β  1, 2, 3, 4, 5, 7 και συμβολίζεται με Α  Β .
ii) To σύνολο Α  Β αποτελείται Σημείωση

από τα κοινά στοιχεία των Τομή δύο υποσυνόλων Α, Β ενός
συνόλων Α και Β. Δηλαδή, βασικού συνόλου Ω λέγεται το σύνολο
των στοιχείων του Ω που ανήκουν και
Α  Β   2, 3, 5. στα δύο σύνολα Α, Β και συμβολίζεται
με Α  Β.
iii) To σύνολο Α  αποτελείται από Σημείωση

τα στοιχεία του Ω που δεν Συμπλήρωμα ενός υποσυνόλου Α ενός
ανήκουν στο Α. Δηλαδή, βασικού συνόλου Ω λέγεται το σύνολο
των στοιχείων του Ω που δεν ανήκουν
Α   6, 7, 8, 9, 10.
στο Α και συμβολίζεται με Α  .
iv) To σύνολο A − B αποτελείται Σημείωση

από τα στοιχεία του Ω που Διαφορά Α − Β δύο υποσυνόλων ενός
ανήκουν στο Α αλλά όχι στο Β. βασικού συνόλου Ω λέγεται το σύνολο
Δηλαδή των στοιχείων του Ω που ανήκουν στο Α
αλλά όχι στο Β. Δηλαδή,
{1, 4} .
A−B= Α − Β = Α ∩ Β′.
 
A= x ∈ 

7
x
ακέραιος 

και { }
Β = x ∈  x 3 − 4x = 0 .
Να αποδείξετε ότι τα σύνολα Α και Β είναι ξένα μεταξύ τους.
Λύση
7
● Ο αριθμός είναι ακέραιος αν και μόνο Σημείωση
x Δύο σύνολα Α και Β λέγονται
αν ο ακέραιος x είναι διαιρέτης του 7. Δη- ξένα μεταξύ τους αν και μόνο
λαδή, αν και μόνο αν αν δεν έχουν κοινά στοιχεία.
x  1 ή x  7. Δηλαδή, αν και μόνο αν
Επομένως, A∩B =∅.
A  7,  1, 1, 7.
● Έχουμε
x 3  4x  0 ⇔ x ( x 2 − 4 ) =
0 ⇔ x ( x − 2 )( x + 2 ) =
0
⇔x=0 ή x=2 ή x=−2.
Επομένως,
B  2, 0, 2.
Παρατηρούμε ότι
A  B  .
Δηλαδή, τα σύνολα Α και Β είναι ξένα μεταξύ τους.
6. Δίνονται οι ισχυρισμοί
Ρ : «x ∈ , όπου x + 1 < 4»
και
Q : «x ∈ , όπου x + 1 > 2».
Να βρείτε τα σύνολα αληθείας των ισχυρισμών:
i) Ρ , Q ii) «P ή Q»
iii) «P και Q» iv) «όχι Ρ».
Λύση
i) ● Oι μόνοι φυσικοί αριθμοί που
Σημείωση
επαληθεύουν τη σχέση
x +1< 4 Το σύνολο Α, του οποίου τα στοιχεία
είναι οι αριθμοί 0, 1 και 2. και μόνο αυτά επαληθεύουν έναν
Επομένως, το σύνολο αληθείας ισχυρισμό Ρ λέγεται σύνολο αληθείας
του ισχυρισμού Ρ είναι το αυτού του ισχυρισμού.
A = {0, 1, 2} .
● Oι φυσικοί αριθμοί οι οποίοι επαληθεύουν τη σχέση

x +1 > 2
είναι όλοι οι φυσικοί αριθμοί εκτός των αριθμών 0 και 1. Επομένως, το
σύνολο αληθείας του ισχυρισμού Q είναι το
B = {2, 3, 4, 5, ...} .
ii) To σύνολο αληθείας του ισχυρισμού Σημείωση

«Ρ ή Q» είναι η ένωση Ο ισχυρισμός «Ρ ή Q» λέγεται διάζευ-
A∪Β=
. ξη των Ρ και Q και αληθεύει μόνο στην
περίπτωση που ένας τουλάχιστον από
τους δύο ισχυρισμούς αληθεύει.
iii) To σύνολο αληθείας του ισχυρισμού Σημείωση

«Ρ και Q» είναι η τομή Ο ισχυρισμός «Ρ και Q» λέγεται σύ-
{2}.
A∩Β= ζευξη των Ρ και Q και αληθεύει μόνο
στην περίπτωση που και οι δύο
ισχυρισμοί αληθεύουν.
iv) To σύνολο αληθείας του ισχυρισμού Σημείωση

«όχι Ρ» είναι το συμπλήρωμα Ο ισχυρισμός «όχι Ρ» λέγεται άρνηση
A=′  − {0, 1, 2} . του Ρ και αληθεύει μόνο στην περίπτω-
ση που δεν αληθεύει ο ισχυρισμός Ρ.
x2
Ρ : «x ∈ , όπου 1»
=
x
και
Q : «x ∈  , όπου x 2 = x».
Να εξετάσετε αν είναι αληθείς οι συνεπαγωγές:
i) Ρ ⇒ Q ii) Q ⇒ P.
Λύση
i) ● Έχουμε διαδοχικά Σημειώσεις

x2 ● Αν Ρ και Q είναι δύο ισχυ-
= 1.
x ρισμοί τέτοιοι, ώστε αν
Οπότε αληθεύει ο Ρ να αληθεύει
και ο Q, τότε λέμε ότι ο Ρ
=x2 x και x ≠ 0.
συνεπάγεται τον Q και
Δηλαδή γράφουμε
x2 − x =0 και x ≠ 0.
P⇒Q.
Επομένως,
x ( x − 1) =
0 και x≠0 ● Η συνεπαγωγή «Ρ⇒ Q»
και τελικά διευρύνει το σύνολο των
λύσεων του ισχυρισμού Ρ.
x = 1.
Δηλαδή, αν Α και Β είναι
Άρα, το σύνολο αληθείας του ισχυρι- τα σύνολα αληθείας των Ρ
σμού P είναι το A = {1} .
και Q αντίστοιχα, τότε
● Έχουμε A ⊆ B.
x 2 = x ⇔ x ( x − 1) = 0
⇔
= x 0 ή=x 1.
Άρα, το σύνολο αληθείας του ισχυρι-
σμού Q είναι το B = {0, 1} .
Παρατηρούμε ότι A ⊆ B και συνεπώς η συνεπαγωγή P ⇒ Q είναι αληθής.
ii) Παρατηρούμε ότι το Β δεν είναι υποσύνολο του Α και συνεπώς η συνεπαγωγή
Q ⇒ P δεν είναι αληθής.
x
Ρ : «x ∈ , όπου =−3»
2
Q : «x ∈ , όπου x 2 =36»
και
R : «x ∈ , όπου x < −4 και x διαιρέτης του 6 » .
Να βρείτε τις σχέσεις που συνδέουν τους ισχυρισμούς Ρ, Q και R.
Λύση
Έχουμε Σημειώσεις
●
x
=−3 ⇔ x =−6. ● Αν Ρ και Q είναι δύο ισχυ-
2 ρισμοί τέτοιοι, ώστε αν
Άρα, το σύνολο αληθείας του ισχυρισμού Ρ αληθεύει ο Ρ να αληθεύει
είναι το και ο Q και αντιστρόφως,
A= {−6}. αν αληθεύει ο Q να αλη-
θεύει και ο Ρ, τότε λέμε ότι
● x 2 = 36 ⇔ x 2 − 62 = 0
ο Ρ είναι ισοδύναμος με
⇔ ( x − 6 )( x + 6 ) =
0 τον Q και γράφουμε
⇔x=6 ή x=−6. P⇔Q.
Άρα, το σύνολο αληθείας του ισχυρισμού Q
είναι το
● Αν οι ισχυρισμοί Ρ και Q
είναι ισοδύναμοι, τότε
=
B {6, − 6}. έχουν τα ίδια σύνολα αλη-
● Oι διαιρέτες του αριθμού 6 είναι οι ±1, ±2, θείας.
±3, ± 6. Όμως, ο μόνος διαιρέτης που είναι
μικρότερος του −4 είναι ο αριθμός −6.
Άρα, το σύνολο αληθείας του ισχυρισμού R
είναι το
Γ= {−6}.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι
Α ⊆ Β, Γ⊆Β και Α = Γ.
Επομένως,
Ρ ⇒ Q, R ⇒ Q και P ⇔ R.
9. Να εξετάσετε ποιοι από τους παρακάτω ισχυρισμούς είναι αληθείς:

i) ( α = β και γ = δ ) ⇒ α + γ = β + δ
ii) (α = β και γ = δ ) ⇔ α + γ = β + δ .
Λύση
i) Γνωρίζουμε ότι αν Η μαθηματική λογική
α = β και γ = δ, δεν ασχολείται με την
αλήθεια, παρά μόνο με
τότε
το παιγνίδι της αλήθειας.
α + γ = β + δ.
Gian-Carlo Rota
Επομένως, η συνεπαγωγή
(α = β και γ = δ ) ⇒ α + γ = β + δ
ii) Λόγω του ερωτήματος i) αρκεί να εξετάσουμε αν η συνεπαγωγή
α + γ = β + δ ⇒ ( α = β και γ = δ )
είναι αληθής ή όχι. Παρατηρούμε ότι αν πάρουμε, π.χ.

= α 4,=β 3,=γ 1 και
δ = 2, τότε ισχύει
α + γ = β + δ.
Όμως, δεν ισχύει
=α β=
και γ δ .
Επομένως, η παραπάνω συνεπαγωγή δεν είναι αληθής. Άρα, η ισοδυναμία
(α = β και γ = δ ) ⇔ α + γ = β + δ
δεν είναι αληθής.


α
i) αβ = α ⇒ β = 1 ii) =α⇔α=0 ή β=1
β
α
iii) = 1 ⇔ α = β και β ≠ 0.
β
Λύση
i) Έχουμε διαδοχικά Σημείωση

αβ  α Το γινόμενο δύο πραγματικών αριθμών
αβ  α  0 είναι ίσο με το μηδέν, αν και μόνο αν
ένας τουλάχιστον από τους αριθμούς
α ( β − 1) =
0
αυτούς είναι ίσος με το μηδέν.
α  0 ή β  1. Δηλαδή,
Άρα, ο ισχυρισμός α ⋅ β = 0 ⇔ α = 0 ή β = 0.
αβ = α ⇒ β = 1
δεν είναι αληθής. Πράγματι, για
α  0 και β  2 ,
η σχέση
αβ  α
αληθεύει, ενώ η σχέση
β 1
όχι.
Σημείωση
ii) ● Aν
Έστω P και Q δύο ισχυ-
α ρισμοί. Ο ισχυρισμός
 α,
β P ή Q
αληθεύει αν και μόνο αν
τότε
ένας τουλάχιστον από τους
α δύο ισχυρισμούς αληθεύει.
α  0
β
δηλαδή
1 
α   1  0.
 β 
Επομένως,
1
α0 ή 1  0 ,
β
δηλαδή
α0 ή β  1.
● Αντίστροφα, αν
α0 ή β  1,
τότε
α
 α.
β
Άρα, ο ισχυρισμός
α
=α ⇔ α=0 ή β 1
β
iii) ● Aν
Σημείωση
α Έστω Ρ και Q δύο ισχυρι-
 1,
β σμοί. Ο ισχυρισμός
τότε P και Q
αβ και β  0. αληθεύει αν και μόνο αν
και οι δύο ισχυρισμοί αλη-
● Aντίστροφα, αν
θεύουν.
αβ και β  0,
τότε
α
 1.
β
Επομένως, ο ισχυρισμός
α
=1 ⇔ α =β και β  0
β
Προτεινόμενες Ασκήσεις
1. Να παραστήσετε με αναγραφή των στοιχείων τους τα παρακάτω σύνολα:

i) {x ∈ , όπου x 2 =
A= 49} ii) Β= {x ∈ , όπου − 4 ≤ x < 2}
iii) Β
= {x ∈ , όπου x διαιρέτης του 15}.
2. Nα παραστήσετε με αναγραφή των στοιχείων τους τα σύνολα

Α= {x ∈  − 2 ≤ x < 2} και B = {x ∈  5x − 17 < 0}.
3. Να εξετάσετε σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις ισχύει η σχέση A ⊆ B :

i) A ={−3, − 2, − 1, 0,1, 2} και Β ={x ∈  | − 3 ≤ x ≤ 3}
ii) A= {1, 2,3, 4,5} και Β
= {x ∈  | o x διαιρεί το 4} .
*
=Α {0, 3, 2α, 2α + 1} και Β = {0, 3, 4, 6, 7, 9} .
Να βρείτε την τιμή του α ∈  έτσι, ώστε το σύνολο Α να είναι υποσύνολο του Β.
5. Έστω
=Α {1,3,5
= } και Β {0, 2,3, 6}
δύο υποσύνολα του συνόλου αναφοράς
Ω = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} .
Να βρείτε τα σύνολα:
Α′, Β′, Α ∪ Β, Α ∩ Β, Α′ ∩ Β′, Α′ ∪ Β′, Β − Α, Α − Β, ( Α ∪ Β )′ .
6. Δίνεται το σύνολο
=
A {x ∈ , όπου x ψηφίο του αριθμού 2012} .
i) Να παραστήσετε το σύνολο Α με αναγραφή των στοιχείων του.

ii) Να βρείτε όλα τα υποσύνολα του Α.
7. Με βασικό σύνολο
Ω = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
θεωρούμε τα σύνολα
Α = {1, 2, 3, λ} και Β
= {x ∈ , όπου x διαιρέτης του 6} .
i) Να βρείτε την τιμή του λ έτσι, ώστε να ισχύει

Α = Β.
ii) Αν λ = 4, να παραστήσετε τα Α και Β στο ίδιο διάγραμμα Venn και να
προσδιορίσετε τα σύνολα:
α) Α∪Β β) Α∩Β
γ) Α′.
8. Με βασικό σύνολο
Ω = {α, β, γ, δ, ε, ζ}
θεωρούμε τα σύνολα
Α = {α, ε} και Β = { δ, ε, ζ} .
Να προσδιορίσετε τα σύνολα:
i) Α′ ii) Β′
iii) Α′ ∪ Β′ iv) Α ∩ Β′ .
Α = {1, 2} και Β = {2, 3, 4} .
i) Nα παραστήσετε με αναγραφή των στοιχείων του το σύνολο
Γ = {( x, y ) , όπου x ∈ A και y ∈ B} .
ii) Να παραστήσετε με αναγραφή των στοιχείων του το σύνολο
Δ = {( x, y ) , όπου x, y ∈  και x + y =
5} .
iii) Να προσδιορίσετε τα σύνολα Γ ∩ Δ και Γ ∩ Δ′.

 
Α
= x ∈ 
12
ακέραιος  και Β= {x ∈  5x − 6 < 0}.
 x 
Να εξετάσετε αν τα σύνολα Α και Β είναι ξένα μεταξύ τους.
11. Έστω
Ω = {1, 2, 3,...,10,11}
ένα βασικό σύνολο και δύο υποσύνολά του Α και Β τέτοια, ώστε
{5, 8}
Α∩B= και {2, 7} .
Α ∩ B′ =
i) Να βρείτε το σύνολο Α.
ii) Aν Β = {3, 4, 5, 8, 11} , να βρείτε τα σύνολα
Β′ και Β − Α.

i) Α ⊆ Β⇒ Α∩Β= Α ii) Α ⊆ Β⇒ Α∪Β= Β
iii) Α = Β′ ⇔ Α ∩ Β = ∅.

i) 1 ≥ 1 ii) 2 ≥1
iii) 1 + 1 =2 ή 2⋅4 =9 iv) 4+3= 6 και 5 ⋅ 8 =40.

i) α = β ⇒ α + γ = β + γ ii) α =β ⇒ αγ =βγ
iii) x =2 ⇒ x 2 =4 iv) x2 = 4 ⇒ x = 2 .

i) ( α =β και γ = δ ) ⇒ αγ =βδ ii) ( α =β και γ = δ ) ⇔ αγ =βδ
iii) (α ≠ β και γ ≠ δ ) ⇒ αγ ≠ βδ .

i) α =β ⇔ α 2 =β 2 ii) α ≠ β ⇔ α +1 ≠ β + 2
( α β και γ ≠ δ ) ⇒ α + γ ≠ β + δ.
iii)=

i) Aν το τελευταίο ψηφίο ενός αριθμού είναι το 0, τότε ο αριθμός είναι
πολλαπλάσιο του 5.
ii) Αν ένα τρίγωνο είναι ισοσκελές, τότε είναι και ισόπλευρο.
iii) Για κάθε πραγματικό αριθμό x ισχύει x 2 > 0.
iv) Υπάρχει πραγματικός αριθμός x τέτοιος, ώστε x 2 ≤ 0.
Οι Πραγματικοί Aριθμοί – Oι Πράξεις και οι Ιδιότητές τους 103
Oι Πραγματικοί Αριθμοί
«H Άλγεβρα είναι γενναιόδωρη

και συχνά μας δίνει περισσότερα
από όσα της ζητάμε.»
D’ Alembert
Οι Πράξεις και οι Ιδιότητές τους
Ρητοί, Άρρητοι και Πραγματικοί Αριθμοί
α
● Κάθε ρητός αριθμός έχει ή μπορεί να πάρει κλασματική μορφή , όπου α, β
β
ακέραιοι, με β ≠ 0. Επίσης κάθε ρητός αριθμός μπορεί να γραφεί ως δεκαδικός ή
περιοδικός δεκαδικός και, αντιστρόφως, κάθε δεκαδικός ή περιοδικός δεκαδικός
μπορεί να πάρει κλασματική μορφή και συνεπώς είναι ρητός. Το σύνολο των
ρητών αριθμών συμβολίζεται με το γράμμα  .
Οι αριθμοί
−3 11 139 23 26
−3 = =−3, 0, =1,375, − =−4, 21, − 1,15 =− , 3, 714285 =
1 8 33 20 7
είναι ρητοί.
● Υπάρχουν, όμως και αριθμοί οι οποίοι δεν μπορούν να πάρουν κλασματική

α
μορφή , όπου α, β ακέραιοι, με β ≠ 0 και συνεπώς δεν μπορούν να γραφούν
β
ούτε ως δεκαδικοί ούτε ως περιοδικοί δεκαδικοί. Οι αριθμοί αυτοί λέγονται
άρρητοι αριθμοί. Το σύνολο των άρρητων αριθμών συμβολίζεται με  − .
Οι αριθμοί
2 − 11 2π
2, − 5, 1 + 3, , π, − 8π,
7 3
είναι άρρητοι.
● Το σύνολο  των πραγματικών αριθμών αποτελείται από όλους τους ρητούς

και όλους τους άρρητους αριθμούς. Οι πραγματικοί αριθμοί παριστάνονται με τα
σημεία ενός άξονα, του άξονα των πραγματικών αριθμών.
2 π
• • • • • • • •• •
−∞ −3 −2 −1 0 1 2 3 +∞
Πρόσθεση και Πολλαπλασιασμός
Οι πράξεις της πρόσθεσης και του πολλαπλασιασμού των πραγματικών αριθμών έχουν
ορισθεί σε προηγούμενες τάξεις και υπακούουν στις παρακάτω ιδιότητες:
Ιδιότητα Πρόσθεση Πολλαπλασιασμός
Αντιμεταθετική α+β =β+α αβ = βα
Προσεταιριστική α + (β + γ ) = ( α + β ) + γ α ( βγ ) = ( αβ ) γ
Ουδέτερο στοιχείο α+0=α α ⋅ 1 =α

Αντίθετος/Αντίστροφος
α + ( −α ) =0
1
Αριθμού α ⋅ = 1, α ≠ 0
α
Επιμεριστική α ( β + γ ) = αβ + αγ
● Ο αριθμός 0 λέγεται και ουδέτερο στοιχείο της πρόσθεσης, διότι οποιοσδήποτε

αριθμός προστιθέμενος με το 0 δεν μεταβάλλεται.
● Ο αριθμός 1 λέγεται και ουδέτερο στοιχείο του πολλαπλασιασμού, διότι
οποιοσδήποτε αριθμός πολλαπλασιαζόμενος με το 1 δεν μεταβάλλεται.
Αφαίρεση και Διαίρεση
Ορισμός
Έστω α, β δύο πραγματικοί αριθμοί.

α
Ορίζουμε ως διαφορά α − β και ως πηλίκο = α : β τους αριθμούς:
β
● α − β = α + ( −β )
και
α 1
● = α :β = α⋅ (όπου β ≠ 0)
β β
α
● Επειδή διαίρεση με το 0 δεν ορίζεται, όπου συναντάμε το πηλίκο , εννοείται
β
ότι β ≠ 0.
Πρόταση
Για τις τέσσερις πράξεις και την ισότητα ισχύουν και οι ακόλουθες ιδιότητες:
● (α = β και γ = δ ) ⇒ α + γ = β + δ
Δηλαδή, δύο ισότητες μπορούμε να τις προσθέσουμε κατά μέλη.
● (α =β και γ = δ ) ⇒ αγ = βδ
Δηλαδή, δύο ισότητες μπορούμε να τις πολλαπλασιάσουμε κατά μέλη.
● α=β⇔α+γ =β+γ
Δηλαδή, μπορούμε στα δύο μέλη μιας ισότητας να προσθέσουμε τον ίδιο
αριθμό και αντίστροφα να διαγράψουμε τον ίδιο προσθετέο.
● α =β ⇔ αγ =βγ (εφόσον γ ≠ 0)
Δηλαδή, μπορούμε στα δύο μέλη μιας ισότητας να πολλαπλασιάσουμε τον ίδιο
αριθμό και αντίστροφα να διαγράψουμε τον ίδιο μη μηδενικό παράγοντα.
● α⋅β = 0 ⇔ α = 0 ή β = 0
Δηλαδή, το γινόμενο δύο πραγματικών αριθμών είναι ίσο με το μηδέν, αν και
μόνο αν ένας τουλάχιστον από τους αριθμούς είναι ίσος με το μηδέν.
● α ⋅ β ≠ 0 ⇔ α ≠ 0 και β ≠ 0
Δηλαδή, το γινόμενο δύο πραγματικών αριθμών είναι διάφορο από το μηδέν, αν
και μόνο αν και οι δύο αριθμοί είναι διάφοροι από το μηδέν.
● Οι δύο πρώτες από τις παραπάνω ιδιότητες είναι συνεπαγωγές και όχι ισοδυ-
ναμίες. Δηλαδή, δεν ισχύουν τα αντίστροφα αυτών των συνεπαγωγών.
Αντιπαράδειγμα
 Ισχύει 2 + 7 = 3 + 6 . Όμως 2 ≠ 3 και 7 ≠ 6 .
 Ισχύει 2 ⋅ 12 =3 ⋅ 8 . Όμως 2 ≠ 3 και 12 ≠ 8 .
Δυνάμεις
Έχουμε ορίσει τη δύναμη με βάση έναν πραγματικό αριθμό και εκθέτη έναν ακέραιο
αριθμό ως εξής:
Ορισμός
Αν α είναι πραγματικός αριθμός και ν θετικός ακέραιος τότε ορίζουμε:

α ⋅ α ⋅ .... ⋅ α ,αν ν > 1
 
● α ν =  ν παράγοντες
 α ,αν ν = 1
1
● α0 = 1 (εφόσον α ≠ 0) και α− ν = (εφόσον α ≠ 0)
αν
Πρόταση
Με την προϋπόθεση ότι ορίζονται οι παρακάτω δυνάμεις, ισχύουν οι ιδιότητες:

ακ
ακ ⋅ α λ = ακ + λ ακ : α λ = λ = ακ − λ
α
(α )
λ
κ
= ακ⋅λ
κ
κ α ακ
( α ⋅ β ) =ακ ⋅ βκ   =
β βκ
● Ενώ είναι φανερό ότι ισχύει η συνεπαγωγή α =β ⇒ α ν =β ν , δεν ισχύει το

αντίστροφο.
Έχουμε (−5) 2 = 52 = 25 . Όμως −5 ≠ 5 .
Αξιοσημείωτες Ταυτότητες
Πρόταση
Κάθε ισότητα που περιέχει μεταβλητές και επαληθεύεται για όλες τις τιμές των
μεταβλητών αυτών ονομάζεται ταυτότητα. Οι πιο σημαντικές ταυτότητες είναι:
● ( α + β ) 2 =α 2 + 2αβ + β 2
● ( α − β ) 2 =α 2 − 2αβ + β 2
● α 2 − β 2 = ( α − β )( α + β )
● ( α + β ) 3 =α 3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β 3
● ( α − β ) 3 =α 3 − 3α 2β + 3αβ 2 − β 3
● (
α 3 + β 3 = ( α + β ) α 2 − αβ + β 2 )
● α 3 − β3 = (α − β) (α 2
+ αβ + β 2 )
● ( α + β + γ )2 = α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ + 2βγ + 2γα
Μέθοδοι Απόδειξης
● Για να αποδείξουμε ότι μία συνεπαγωγή P ⇒ Q είναι αληθής ακολουθούμε
κάποια από τις παρακάτω μεθόδους:
Ευθεία Απόδειξη
«Ξεκινούμε από την υπόθεση Ρ της συνεπαγωγής και με διαδοχικές αληθείς
συνεπαγωγές καταλήγουμε στο συμπέρασμα Q »
Nα αποδείξετε τη συνεπαγωγή:
1 1
«Αν x − =
1 , τότε x 2 + 2 =
3»
x x
Λύση
Έχουμε
1
x− =
1
x
2
 1
x −  =
1.
 x
Επομένως
1 1
x2 − 2 ⋅ x ⋅ + =
1,
x x2
δηλαδή
1
x2 − 2 + =
1
x2
και τελικά
1
x2 + =
3.
x2
Απαγωγή σε Άτοπο
«Αρχικά, υποθέτουμε ότι δεν ισχύει αυτό που θέλουμε να αποδείξουμε, δηλαδή το
συμπέρασμα Q της συνεπαγωγής. Mε άλλα λόγια υποθέτουμε ότι ισχύει η άρνηση
του συμπεράσματος Q. Κατόπιν με διαδοχικές αληθείς συνεπαγωγές καταλήγουμε σε
ένα συμπέρασμα που είναι λανθασμένο». Δηλαδή, καταλήγουμε σε άτοπο (αδύνατο).
Άρα, το συμπέρασμα Q ισχύει.
Για τους πραγματικούς αριθμούς α και β, να αποδείξετε τη συνεπαγωγή:
«Αν ο α είναι ρητός και ο β είναι άρρητος, τότε ο α  β είναι άρρητος».
Λύση
Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι ο αριθμός α  β δεν είναι άρρητος, δηλαδή είναι
ρητός. Η διαφορά δύο ρητών είναι πάντοτε ρητός αριθμός. Επομένως ο αριθμός
α   α  β  α  α  β  β
είναι ρητός. Αυτό όμως είναι αδύνατο (άτοπο), αφού ο β είναι άρρητος. Άρα, η αρχική
μας υπόθεση, δηλαδή ότι ο αριθμός α  β είναι ρητός, ήταν λανθασμένη. Επομένως, ο
α  β είναι άρρητος.
● Για να αποδείξουμε ότι μία ισοδυναμία P  Q είναι αληθής ακολουθούμε

κάποια από τις παρακάτω μεθόδους:
Ευθύ και Αντίστροφο
«Με τη μέθοδο της ευθείας απόδειξης ή με τη μέθοδο της απαγωγής σε άτοπο,

αποδεικνύουμε χωριστά καθεμία από τις συνεπαγωγές P  Q και Q  P ».
Nα αποδείξετε την ισοδυναμία:
«Ο ακέραιος αριθμός α είναι περιττός αν και μόνο αν ο α2 είναι περιττός».
Λύση
 Έστω ότι ο ακέραιος α είναι περιττός. Τότε ο α έχει τη μορφή α  2κ  1, κ  .
Οπότε, έχουμε:
α 2   2κ  1  4κ 2  4κ  1
2
 2  2κ 2  2κ   1  2λ  1, όπου λ   2κ 2  2κ    .
Άρα, ο ακέραιος α2 είναι περιττός.
 Αντιστρόφως. Έστω ότι ο ακέραιος α2 είναι περιττός. Υποθέτουμε (απαγωγή σε

άτοπο) ότι ο ακέραιος α δεν είναι περιττός. Δηλαδή, ότι ο α είναι άρτιος και έχει
τη μορφή α  2κ, κ   . Τότε, έχουμε:
α 2   2κ   4κ 2  2  2κ 2   2λ, όπου λ  2κ 2  .
2
Δηλαδή, ο ακέραιος α2 είναι άρτιος, που είναι αδύνατο. Άρα, η αρχική μας υπόθε-
ση, δηλαδή ότι ο αριθμός α είναι άρτιος, ήταν λανθασμένη. Επομένως ο α είναι
περιττός.
Διαδοχικές Ισοδυναμίες
«Ξεκινούμε από τον ισχυρισμό Ρ και με διαδοχικές αληθείς ισοδυναμίες καταλή-

γουμε στον ισχυρισμό Q ή αντίστροφα».
Να αποδείξετε τις παρακάτω ιδιότητες των αναλογιών:

α γ
   αδ  βγ (εφόσον βδ  0)
β δ
α γ α β
    (εφόσον βγδ  0)
β δ γ δ
α γ αβ γδ
    (εφόσον βδ  0)
β δ β δ
α γ α αγ
    (εφόσον βδ  β  δ   0) .
β δ β βδ
Απόδειξη
 Για βδ  0 έχουμε:
α γ α γ
  βδ   βδ 
β δ β δ
 αδ  βγ.
 Για βγδ  0 έχουμε:
α γ
  αδ  βγ
β δ
αδ βγ
 
γδ γδ
α β
  .
γ δ
 Για βδ ≠ 0 έχουμε:
α+β γ+δ
= ⇔ δ (α + β) = β ( γ + δ)
β δ
⇔ αδ + βδ = βγ + βδ
⇔ αδ = βγ
α γ
⇔ =.
β δ
 Για βδ ( β + δ ) ≠ 0 έχουμε:
α α+γ
= ⇔ α (β + δ ) = β ( α + γ )
β β+δ
⇔ αβ + αδ = αβ + βγ
⇔ αδ = βγ
α γ
⇔ =.
β δ
● Για να αποδείξουμε ότι μία συνεπαγωγή P ⇒ Q ή μία ισοδυναμία Ρ ⇔ Q δεν

είναι πάντα αληθής, αρκεί να βρούμε ένα παράδειγμα για το οποίο η συγκε-
κριμένη συνεπαγωγή ή ισοδυναμία δεν ισχύει, δηλαδή όπως λέμε, αρκεί να βρού-
με ένα αντιπαράδειγμα.
 Η συνεπαγωγή
« α4 = β4 ⇒ α = β »
δεν είναι αληθής, διότι για α = 1 έχουμε
−1 και β =
( −1) =14 =1 και −1 ≠ 1.
4
 Για κάθε α,β, γ ∈  η ισοδυναμία

« α =β ⇔ αγ =βγ »
δεν είναι αληθής, διότι για=α 2,=β 3 και=γ 0 έχουμε
αγ = 0 και α ≠ β.
= βγ
1. Να βρείτε τα αναπτύγματα των:
i) ( x + 3)2 ii) ( 2 + 5x ) 2
2 2
 1 x y
iii)  2x + x  iv)  +  .
  y x
Λύση
Έχουμε
Σχόλιo
( x + 3) = x 2 + 2x ⋅ 3 + 32 = x 2 + 6x + 9
2
i) Εφαρμόζουμε την ταυτότητα
( 2 + 5x ) = 22 + 2 ⋅ 2 ⋅ 5x + ( 5x ) =+ (α + β) =α 2 + 2αβ + β 2
2
4 20x + 25x 2
2 2
ii)
2 2
 1 1 1 1
iii)  2x +  = ( 2x ) + 2 ( 2x ) +   = 4x 2 + 4 + 2
2
 x x x x
2 2
x y x
2
x y  y  x2 y2
iv)  + =
   + 2 ⋅ +   = + 2 + .
y x y y x  x  y2 x2
i) ( x − 5)2 ii) ( 3 − x )2
2
( 4x − 3 ) 2 iv)  x 2 −  .
1
iii)
 x
Λύση
Έχουμε
Σχόλιo
( x − 5) = x 2 − 2x ⋅ 5 + 52 = x 2 − 10x + 25
2
(3 − x ) (α − β) =α 2 − 2αβ + β 2 .
2
= 32 − 2 ⋅ 3 ⋅ x + x 2 = 9 − 6x + x 2
2
ii)
Βέβαια, μπορούμε να αξιο-
( 4x − 3=
) ( 4x ) − 2 ( 4x ) ⋅ 3 + 3= 16x 2 − 24x + 9
2 2 2
iii)
ποιήσουμε και την επιμερι-
2 2 στική ιδιότητα.
 2 1 1
 x −  = ( x ) − 2x +   = x − 2x + 2 .
2 2 2 1 4 1
iv)
 x  x  
x x

i) ( x − 9 )( x + 9 ) ii) ( 10 − α )( 10 + α )
 β  β
iii) ( 2x − 5 )( 2x + 5 ) iv)  7α −  7α +  .
 4  4
Λύση
Έχουμε
Σχόλιo
i) ( x − 9 )( x + 9 ) = x 2
− 92 = x 2 − 81
Εφαρμόζουμε την ταυτότητα
ii) (10 − α )(10 + α ) = 10 − α = 100 − α
2 2 2
( α − β )( α + β ) = α 2
− β2 .
( 2x − 5)( 2x + 5) = ( 2x ) − 52 = 4x 2 − 25 Βέβαια, μπορούμε να αξιο-

2
iii)
ποιήσουμε και την επιμερι-
β  β β β2 στική ιδιότητα.
2

 7α −  7α + = ( 7α ) −   = 49α 2 − .
2
iv)
 4  4 4 16
i) ( x + 2)3 ii) ( 1 + 2x ) 3
3
( 3x + y ) 3 iv)  2α +  .
1
iii)
α 
Λύση
Έχουμε
Σχόλιo
( x + 2) = x 3 + 3x 2 ⋅ 2 + 3x ⋅ 22 + 23
3
(α + β) =α 3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β 3
3
=x 3 + 6x 2 + 12x + 8
(1 + 2x ) = 13 + 3 ⋅12 ⋅ 2x + 3 ⋅1 ⋅ ( 2x ) + ( 2x )
3 2 3
ii)
=+
1 6x + 12x 2 + 8x 3
( 3x + y ) =
( 3x ) + 3 ( 3x ) y + 3 ( 3x ) y 2 + y3 =
27x 3 + 27x 2 y + 9xy 2 + y3
3 3 2
iii)
3 2 3
 1 1 1 1
 2α +  = ( 2α ) + 3( 2α ) + 3 ( 2α )   +  
3 2
iv)
 α  α α α
1 1 1 6 1
= 8α 3 + 3 ⋅ 4α 2 + 6α 2 + 3= 8α 3 + 12α + + 3 .
α α α α α
i) ( x − 1) 3 ii) ( 2α − 3 ) 3
3
x 
3
iv)  α −  .
2
iii)  2 − y
   α 
Λύση
Έχουμε Σχόλιo
( x − 1) = x 3 − 3x 2 ⋅1 + 3x ⋅12 − 13 Εφαρμόζουμε την ταυτότητα
3
i)
= x − 3x + 3x − 1 (α − β) =α 3 − 3α 2β + 3αβ 2 − β 3
3 2 3
( 2α − 3=
) ( 2α ) − 3 ( 2α ) ⋅ 3 + 3 ( 2α ) ⋅ 32 − 33
3 3 2
ii)
=8α 3 − 36α 2 + 54α − 27

3 3 2
x  x x x 2 x3 3 2 3
iii)  − y  =
  − 3   y + 3   y − y 3
= − x y + xy 2 − y3
2  2 2 2 8 4 2
3 2 3
 2 2 2 2 2 4 8
 α −  =α − 3α   + 3α   −   = α − 6α + 3α 2 − 3
3 3
iv)
 α  α
  α
   α α α
12 8
= α 3 − 6α + − .
α α3
i) ( α − 5 ) ( α 2 + 5α + 25 ) ii) ( 3x − 1) ( 9x2 + 3x + 1) .
Λύση
i) ( α − 5) ( α 2
+ 5α + 25 ) = ( α − 5 ) ( α + 5α + 5 2 2
) Εφαρμόζουμε την ταυτότητα
= α 3 − 53 = α 3 − 125 α 3 − β 3 = ( α − β ) ( α 2 + αβ + β 2 )
( 3x − 1) ( 9x )
+ 3x + 1= ( 3x − 1) ( 3x ) + 3x ⋅1 + 12 
2 2
ii)
= ( 3x ) − 1= 27x 3 − 1
3 3
i) ( α + 2 ) ( α 2 − 2α + 4 ) ii) ( 3x + 2 ) ( 9x2 − 6x + 4 ) .
Λύση
i) ( α + 2) ( α 2
− 2α + 4 ) = ( α + 2 ) ( α − 2α + 2 2 2
) Εφαρμόζουμε την ταυτότητα
α 3 + β 3 = ( α + β ) ( α 2 − αβ + β 2 )
= α 3 + 23 = α 3 + 8
( 3x + 2 ) ( 9x + 6x + 4 )= ( 3x + 2 ) ( 3x ) − ( 3x ) ⋅ 2 + 2 
2 2 2
ii)

= ( 3x ) + 23= 27x 3 + 8.
3

2
 1
i) ( x + y + 5) 2
ii)  x + 2y + ω 
 
iii) ( x + 3y − 2 ) 2 iv) ( 2x − y − 3ω ) 2 .
Λύση
( x + y + 5) Εφαρμόζουμε την ταυτότητα
2
i)
(α + β + γ) = α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ + 2βγ + 2γα
2
= x 2 + y 2 + 52 + 2xy + 2y ⋅ 5 + 2 ⋅ 5x
= x 2 + y 2 + 25 + 2xy + 10y + 10x
2 2
 1 1 1 1
 x + 2y +  = x + ( 2y ) +   + 2x ( 2y ) + 2 ( 2y ) + 2 x
2 2
ii)
 ω ω ω ω
1 4y 2x
=x 2 + 4y 2 + + 4xy + +
ω 2
ω ω
( x + 3y − 2 ) =  x + 3y + ( −2 ) 
2 2
iii)
= x 2 + ( 3y ) + ( −2 ) + 2x ( 3y ) + 2 ( 3y )( −2 ) + 2 ( −2 ) x
2 2
= x 2 + 9y 2 + 4 + 6xy − 12y − 4x
( 2x − y − 3ω )=  2x + ( − y ) + ( −3ω ) 
2 2
iv)
= ( 2x ) + ( − y ) + ( −3ω ) + 2 ( 2x )( − y ) + 2 ( − y )( −3ω ) + 2 ( −3ω )( 2x )

2 2 2
= 4x 2 + y 2 + 9ω2 − 4xy + 6yω − 12ωx.
9. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύουν οι σχέσεις

α+β=5 και αβ = 4 ,
να βρείτε τις τιμές των παραστάσεων:
1 1
i) + ii) α 2 + β2 iii) α 3 + β 3 .
α β
Λύση
i) Έχουμε Σχόλιo
1 1 β+α α+β 5 Προσπαθούμε να εκφράσου-
+= = = .
α β αβ αβ 4 με τις ζητούμενες παραστά-
σεις συναρτήσει των γνω-
ii) Γνωρίζουμε ότι στών παραστάσεων
(α + β)
2
=α 2 + 2αβ + β 2 α  β και αβ .
Επομένως,
α 2 + β 2 = ( α + β ) − 2αβ = 52 − 2 ⋅ 4 = 25 − 8 = 17.
2
iii) Έχουμε
α 3 + β 3 = ( α + β ) ( α 2 − αβ + β 2 ) = ( α + β ) ( α 2 + β 2 − αβ )
5 (17 − 4 ) = 5 ⋅ 13 = 65.
=⋅
10. Να παραγοντοποιήσετε τις αλγεβρικές παραστάσεις:
i) 2α 2β + 6αβ 2 ii) α3 ( α − β) + α2 ( β − α )
iii) αβ − 2 + 2α − β iv) 2α 2β ( β + 4 ) − 2αβ 2 − 8αβ.

Λύση
i) 2α β + 6αβ = 2αβ ( α + 3β )
2 2
Εκτελούμε την παραγοντοποίη-
ii) α 3 ( α − β ) + α 2 ( β − α )= α 3 ( α − β ) − α 2 ( α − β ) ση εξάγοντας κοινό παράγοντα.
Αν αυτό δεν ειναι άμεσα εφικτό,
= α 2 ( α − β )( α − 1) τότε εξετάζουμε την παραγοντο-
iii) αβ − 2 + 2α − β = αβ + 2α − β − 2 ποίηση κατά ομάδες.
= α (β + 2 ) − (β + 2 )
(β + 2 )( α − 1)
=
iv) 2α 2β ( β + 4 ) − 2αβ 2 − 8αβ
= 2α 2β ( β + 4 ) − 2αβ ( β + 4 )
= 2αβ ( β + 4 )( α − 1) .
i) 5x 2 y 2 − 45 ii) 8x4 y − 8xy 4
iii) x 3 + 3x 2 ( y − 1) + 3x ( y − 1) + ( y − 1)
2 3
iv) x 3 − 6x 2 + 12x − 8.
Λύση
Έχουμε
Σχόλιo
45 5 ( x 2 y 2 −=
5x 2 y 2 −= 9 ) 5 ( xy ) − 32 
2
i)
=5 ( xy − 3)( xy + 3) α 2 − β 2 = ( α − β )( α + β )
ii) 8x 4 y − 8xy 4= 8xy ( x 3 − y3 ) Σχόλιo

= 8xy ( x − y ) ( x 2 + xy + y 2 ) α 3 − β3 = ( α − β ) ( α 2 + αβ + β 2 )
iii) x 3 + 3x 2 ( y − 1) + 3x ( y − 1) + ( y − 1) Σχόλιo
2 3

=  x + ( y − 1)  = ( x + y − 1)
3
( α + β ) =α3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β3
3 3
iv) x 3 − 6x 2 + 12x − 8 = x 3 − 3x 2 ⋅ 2 + 3x ⋅ 22 − 23 Σχόλιo

= ( x − 2) .
3
( α − β ) =α3 − 3α 2β + 3αβ 2 − β3 .
3
12. i) Nα απλοποιήσετε την παράσταση

α 2 ( α + 1) − α 2 + 1
.
α 2 + ( α − 1) + 1
2
ii) Nα υπολογίσετε την τιμή της παράστασης

1992 ⋅ 200 − 1992 + 1
.
1992 + 1982 + 1
Λύση
i) Έχουμε
Μεθοδολογία
α 2 ( α + 1) − α 2 + 1α3 + α 2 − α 2 + 1
= Για να γίνει απλοποίηση
α 2 + ( α − 1) + 1 α + α − 2α + 1 + 1
2
πρέπει να παραγοντοποιή-
2 2
σουμε τον αριθμητή και τον

α3 + 1 παρονομαστή του κλάσμα-
=
2α 2 − 2α + 2 τος. Σ’ αυτή την προσπάθεια
( α + 1) ( α 2
− α + 1) συχνά αξιοποιούμε γνωστές
= ταυτότητες.
2 ( α − α + 1)
2
α +1
= .
2
ii) Παρατηρούμε ότι Σχόλιο

199 ⋅ 200 − 199 + 1 199 ⋅ (199 + 1) − 199 + 1 Είναι φανερό ότι η δοθείσα
2 2 2 2
= . παράσταση προκύπτει από

1992 + 1982 + 1 1992 + (199 − 1) + 1
2
την παράσταση του ερωτή-

Άρα, σύμφωνα με το ερώτημα i) έχουμε ματος i) αν θέσουμε
1992 ⋅ 200 − 1992 + 1 199 + 1 α = 199.

=
1992 + 1982 + 1 2
200
=  100.
2
13. Nα απλοποιήσετε τις παραστάσεις:

α3 − α  α3 − 1   1 
 2  : α + .
α + 1 
i) ii)
α 3 + 2α 2 + α  α −1 
Λύση
Έχουμε
α3 − α α ( α 2 − 1) ( α − 1)( α + 1) = α − 1
i) = =
α + 2α + α α ( α + 2α + 1)
3 2 2
( α + 1)
2
α +1
 α3 − 1   1  ( α − 1) ( α + α + 1) α ( α + 1) + 1 α + α + 1 α +1
2 2
ii)  2  
: α +  = : = ⋅ 2 = 1.
 α − 1   α + 1  ( α − 1)( α + 1) α + 1 α + 1 α + α +1
14. Δίνεται η παράσταση

3
 x6 

( ) ⋅(x⋅ y )
4 2
−1
A=  x5 ⋅ y 3   y −2  .
: 
  
i) Nα αποδείξετε ότι A = x4 ⋅ y 4 .
ii) Nα βρείτε την τιμή της παράστασης Α για x = 2 και y = 5.
Λύση
i) Έχουμε Σημείωση
3
Με την προϋπόθεση ότι κάθε εμφα-
 x6 
A= ( x 5 ⋅ y3 ) ⋅ ( x ⋅ y −1 )  :  −2  νιζόμενη παράσταση ορίζεται, δηλα-
4 2
  y 
δή έχει νόημα πραγματικού αριθ-
μού, ισχύουν οι παρακάτω ιδιότητες
(x ⋅ y12 ⋅ x 2 ⋅ y −2 ) : ( x 6 ⋅ y 2 )
3
= 20
των δυνάμεων:
x 22 ⋅ y10 ● α κ  α λ  α κ λ
=
x18 ⋅ y 6 ακ
●  α κ λ
αλ
= x 4 ⋅ y4 .
( αβ )
κ
● ακ ⋅ βκ =
κ
ii) Για x = 2 και y = 5 έχουμε α κ  α 
●  
β κ  β 
= x 4 ⋅ y= 2 ⋅5
4 4 4
A
(α )
λ
● κ
= α κλ
= ( 2 ⋅ 5=
) 10= 10.000.
4 4
15. Να υπολογίσετε τις τιμές των παραστάσεων:
311 − 310 + 39 − 38 2−13 ⋅ 148 ⋅ 7 −3

i) A= ii) B= .
279 : 318 + 9 ⋅ 35 79 : 284
Λύση
i) Έχουμε Σχόλιo
Παραγοντοποιούμε τον
311 − 310 + 39 − 38 3 ( 3 − 3 + 3 − 1)
8 3 2
=A = αριθμητή και τον παρονο-

279 : 318 + 9 ⋅ 35 ( 33 ) : 318 + 32 ⋅ 35 μαστή με στόχο την
9
απλοποίηση της παρά-

38 ( 27 − 9 + 3 − 1) 38 ⋅ 20 στασης.
= =
327 : 318 + 37 39 + 37
38 ⋅ 20 38 ⋅ 20
= = 7 = 3 ⋅ 2 = 6.
3 ⋅ ( 3 + 1) 3 ⋅10
7 2
ii) Έχουμε Σχόλιo

2 ⋅ (2 ⋅ 7) ⋅ 7
−13 8 −3
2 ⋅14 ⋅ 7
−13 8 −3
14= 2 ⋅ 7
=Β =9
7 : 28 4
79 και
(4 ⋅ 7) 28= 4 ⋅ 7.
4
Στη συνέχεια, εφαρμό-

2−13 ⋅ 28 ⋅ 78 ⋅ 7 −3 2−5 ⋅ 75 ζουμε γνωστές ιδιότητες
1 1 των δυνάμεων.
= =
79 75
44 ⋅ 7 4 44
2−5 ⋅ 75 ⋅ 44
= 2−5 ⋅ ( 22 ) = 2−5 ⋅ 28 = 23 = 8.
4
= 5
7
16. Να αποδείξετε ότι για κάθε φυσικό αριθμό ν ο αριθμός
7 ν + 2 − 5 ⋅ 7 ν +1 − 11 ⋅ 7 ν
είναι πολλαπλάσιο του 3.
Λύση
Έχουμε
7 ν + 2 − 5 ⋅ 7 ν +1 − 11 ⋅ 7 ν Σχόλιo
Αρκεί να αποδείξουμε ότι η
= 7 ν ( 7 2 − 5 ⋅ 7 − 11) δοθείσα παράσταση είναι
της μορφής 3κ, όπου κ ακέ-
= 7 ν ( 49 − 35 − 11) ραιος. Οπότε, η πρώτη μας
σκέψη είναι να παραγοντο-
= 7 ν ⋅ 3 = 3 ⋅ 7 ν και 7 ν ∈  * . ποιήσουμε τη δοθείσα πα-
Άρα, ο αριθμός ράσταση.
7 ν + 2 − 5 ⋅ 7 ν +1 − 11 ⋅ 7 ν
17. Να αποδείξετε τις ταυτότητες:

(α ) + ( 2αβ ) =( α + β )
2 2 2
i) 2
− β2 2 2
ii) 3 ( α + β ) ( α + β ) − ( α + β ) = 2 ( α )
3
2 2 3
+ β3 .
Λύση
i) Έχουμε Μεθοδολογία
Ξεκινούμε από το πιο
(α − β 2 ) + ( 2αβ ) = (α ) − 2α 2β 2 + ( β 2 ) + 4α 2β 2
2 2 2 2 2 2
πολύπλοκο μέλος της

ζητούμενης ταυτότητας
= ( α 2 ) + 2α 2β 2 + ( β 2 )
2 2
και εκτελώντας τις απα-

ραίτητες πράξεις ή ενδε-
(α + β2 ) .
2
= 2
χομένως και παραγοντο-
ποιήσεις καταλήγουμε
ii) α΄ τρόπος: στο απλούστερο μέλος
Έχουμε της ταυτότητας. Στο συ-
3 ( α + β ) ( α 2 + β 2 ) = 3 ( α 3 + αβ 2 + βα 2 + β 3 ) γκεκριμένο πρόβλημα
και είναι φανερό ότι πρέπει
να ξεκινήσουμε από το
(α + β) =α 3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β 3 .
3
πρώτο μέλος.
Επομένως,
3 ( α + β ) ( α 2 + β 2 ) − ( α + β ) = 3 ( α 3 + αβ 2 + βα 2 + β 3 ) − ( α 3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β 3 )
3
= 3α 3 + 3αβ 2 + 3α 2β + 3β 3 − α 3 − 3α 2β − 3αβ 2 − β 3
= 2α 3 + 2β 3
= 2 ( α3 + β3 ) .
β΄ τρόπος:
3 ( α + β ) ( α 2 + β 2 ) − ( α + β ) = ( α + β ) 3 ( α 2 + β 2 ) − ( α + β ) 
3 2
= ( α + β ) ( 3α 2 + 3β 2 − α 2 − β 2 − 2αβ )
=( α + β ) ( 2α 2 − 2αβ + 2β 2 )
= 2 ( α + β ) ( α 2 − αβ + β 2 )
= 2 ( α3 + β3 ) .
18. Να αποδείξετε την ταυτότητα
α 4 + β4 = (α 2
)(
+ 2αβ + β 2 α 2 − 2αβ + β 2 . )
Λύση
α΄ τρόπος:
Έχουμε Σχόλιο
(α 2
+ 2αβ + β 2
)( α 2
− 2αβ + β 2
) Ξεκινούμε από το δεύτερο
μέλος, που είναι και το πιο
= ( α 2 + β 2 ) + 2αβ  ⋅ ( α 2 + β 2 ) − 2αβ  πολύπλοκο, και καταλήγουμε
με σύντομους αλγεβρικούς
=( α 2 + β 2 ) − ( )
2 2
2αβ
χειρισμούς στο πρώτο μέλος
= α 4 + 2α 2β 2 + β 4 − 2α 2β 2 της ζητούμενης ταυτότητας.
= α4 + β4 .
β΄ τρόπος: Σχόλιο
Έχουμε Παρατηρώντας την παραγο-

ντοποιημένη μορφή που έχει
α 4 + β 4 = α 4 + β 4 + 2α 2β 2 − 2α 2β 2
το δεύτερο μέλος, μετατρέ-
=( α 2 + β 2 ) − ( ) πουμε το πρώτο μέλος σε δια-
2 2
2αβ
φορά τετραγώνων προσθέτο-
=(α 2
)(
+ β 2 + 2αβ α 2 + β 2 − 2αβ ) ντας και αφαιρώντας το
(α 2αβ + β )( α 2αβ + β ) . ( )
2
= 2
+ 2 2
− 2
2α 2β 2 = 2αβ .
19. Να αποδείξετε τη συνεπαγωγή:

2 4
«Αν
= α+ 5, τότε =
α 2 + 2 21 ».
α α
Λύση
Έχουμε Η Μέθοδος
2 της Ευθείας Απόδειξης
α+ 5
=
α Για να αποδείξουμε την συνεπα-
και συνεπώς γωγή P ⇒ Q ξεκινούμε από
 2
2 την υπόθεση Ρ και με διαδο-
α +  =
52 . χικές αληθείς συνεπαγωγές κα-
 α
ταλήγουμε στο συμπέρασμα Q.
Επομένως,
2
2 2
α + 2⋅α⋅ +   =
2
25 ,
α α
δηλαδή
4
α2 + 4 + =25
α2
και τελικά
4
α2 + 21.
=
α2
20. Έστω α ένας ακέραιος αριθμός. Να αποδείξετε τη συνεπαγωγή:

«Αν ο αριθμός  α  1 είναι άρτιος,
2
τότε ο αριθμός α είναι περιττός».
Λύση
Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι ο αριθμός α Η Μέθοδος
δεν είναι περιττός, δηλαδή είναι άρτιος. Oπότε, οι της Απαγωγής σε Άτοπο
αριθμοί
Για να αποδείξουμε τη συνεπα-
 α  1
2
και α γωγή P  Q υποθέτουμε ότι
είναι άρτιοι και συνεπώς παίρνουν τη μορφή δεν ισχύει το συμπέρασμα Q
 α  1
2
 2κ και α  2λ και με διαδοχικές αληθείς συνε-
παγωγές καταλήγουμε σε κάτι
με κ, λ  .
που είναι άτοπο (αδύνατο).
Τότε έχουμε
 α  1  2κ .
2
Οπότε «H απόδειξη δια της εις άτοπον

α  2α  1  2κ.
2 απαγωγής, που τόσο αγαπούσε ο
Δηλαδή, Ευκλείδης, αποτελεί ένα από τα
καλύτερα όπλα ενός μαθηματι-
4λ2  4λ  1  2κ. κού. Είναι πολύ πιο όμορφη ως
Επομένως, πρώτη κίνηση στο σκάκι από την
1  2κ  4λ  4λ2  2  κ  2λ  2λ2   2ρ , ίδια την παρτίδα. Ένας σκακι-
στής ενδέχεται να θυσιάσει ένα
όπου ρ   κ  2λ  2λ2   .
πιόνι ή ακόμη και ένα σημαντικό
Από τη σχέση 1  2ρ, ρ  συμπεραίνουμε ότι ο κομμάτι, ο μαθηματικός όμως
αριθμός 1 είναι άρτιος που είναι άτοπο. Άρα, η προσφέρει τον ίδιο τον αγώνα».
αρχική μας υπόθεση, δηλαδή ότι ο αριθμός α G. H. Hardy
είναι άρτιος, ήταν λανθασμένη. Επομένως, ο α
είναι περιττός.
21. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β και γ ισχύει η σχέση

1 1 1
   0,
α β γ
να αποδείξετε ότι:
i) αβ  βγ  γα  0 ii)  α  β  γ 2  α 2  β2  γ 2 .
Λύση Σχόλιο
Μετατρέπουμε το πρώτο
i) Έχουμε
μέλος της σχέσης
1 1 1 βγ αγ αβ
+ + =0⇔ + + =
0 1 1 1
α β γ αβγ αβγ αβγ   0
α β γ
βγ + αγ + αβ
⇔ =
0. σε ένα κλάσμα για να
αβγ εξισώσουμε στη συνέχεια
Eπομένως, τον αριθμητή του με το
βγ + αγ + αβ =
0 μηδέν. Ένας άλλος τρόπος
δηλαδή είναι να πολλαπλασιάσουμε
και τα δύο μέλη της
αβ + βγ + γα =
0. παραπάνω ισότητας με αβγ.
ii) Έχουμε
(α + β + γ) = α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ + 2βγ + 2γα
2
= α 2 + β 2 + γ 2 + 2 ( αβ + βγ + γα ) .
Όμως, στο ερώτημα i) αποδείξαμε ότι
αβ + βγ + γα =
0.
Επομένως,
(α + β + γ) = α2 + β2 + γ2 + 2 ⋅ 0 = α2 + β2 + γ2 .
2
22. Έστω α, β ακέραιοι αριθμοί. Να αποδείξετε την ισοδυναμία:

«Οι αριθμοί α, β είναι περιττοί αν και μόνο αν ο αβ είναι περιττός».
Λύση
● Ευθύ
Έστω ότι οι αριθμοί α και β είναι περιττοί. Μεθοδολογία
Δηλαδή, Για να αποδείξουμε ότι μια
α 2κ + 1 και =
= β 2λ + 1 με κ, λ ∈ . ισοδυναμία Ρ ⇔ Q είναι αλ-
Τότε έχουμε ηθής, αποδεικνύουμε χωριστά
κάθε μία από τις συνεπαγωγές
αβ =( 2κ + 1)( 2λ + 1)
Ρ ⇒ Q και Q ⇒ P.
= 4κλ + 2κ + 2λ + 1
= 2 ( 2κλ + κ + λ ) + 1
= 2ρ + 1, όπου ρ = ( 2κλ + κ + λ ) ∈ .
Άρα, ο αριθμός αβ είναι περιττός.
● Αντίστροφο
Έστω ότι ο αριθμός αβ είναι περιττός.
Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι ένας τουλάχιστον από τους αριθμούς α και β
είναι άρτιος. Οπότε
 αν α = 2κ και =
β 2λ + 1 με κ, λ ∈  , τότε
αβ 2κ ( 2λ +=
= 1) 2ρ, όπου =
ρ κ ( 2λ + 1) ∈ .
Δηλαδή, ο αβ είναι άρτιος (άτοπο).
 α 2κ + 1 και β = 2λ με κ, λ ∈  , τότε
αν =
αβ 2λ ( 2κ +=
= 1) 2ρ, όπου =
ρ λ ( 2κ + 1) ∈  .
 αν α = 2κ και β = 2λ με κ, λ ∈  , τότε
αβ = 2κ ⋅ 2λ = 2ρ , όπου=
ρ 2κλ ∈ .
Άρα, οι ακέραιοι α και β είναι περιττοί.
23. Να αποδείξετε την ισοδυναμία:

(α 2
)(
+ 4 β2 + 9 = ) ( 3α + 2β ) 2
αν και μόνο αν
αβ = 6.
Λύση
Έχουμε Μεθοδολογία
Για να αποδείξουμε ότι
(α 2
+ 4 )( β 2 + 9 ) = ( 3α + 2β )
2
μια ισοδυναμία Ρ ⇔ Q
⇔ α 2β 2 + 9α 2 + 4β 2 + 36 = 9α 2 + 2 ( 3α )( 2β ) + 4β 2 είναι αληθής, ξεκινούμε
⇔ α 2β 2 − 12αβ + 36 =
0 από τον ισχυρισμό Ρ και
με διαδοχικές αληθείς
⇔ ( αβ ) − 2 ( αβ ) 6 + 62 =
0
2
ισοδυναμίες καταλήγου-
⇔ ( αβ − 6 ) =
0
2 με στον ισχυρισμό Q, ή
αντίστροφα.
⇔ αβ − 6 =0
⇔ αβ =
6.
( x − 1) ( ) ( 2x )
2 2
i) 2
+ 3x 2 x 2 + 1 = 2
+ 1 − 3x 2
ii) ( α + β ) 3 − ( α − β ) 3= 2β ( α − β ) + 4αβ ( α + β ) .
2
Λύση
i) Έχουμε διαδοχικά Μεθοδολογία

Όταν κρίνουμε ότι είναι
(x − 1) + 3x 2 ( x 2 + 1=
) ( 2x + 1) − 3x 2 δύσκολο να ξεκινήσουμε
2 2 2 2
από το ένα μέλος της ζη-

⇔ x 4 − 2x 2 + 1 + 3x 4 + 3x =
2
4x 4 + 4x 2 + 1 − 3x 2 τούμενης ταυτότητας και
⇔ 4x 4 + x 2 + 1 = 4x 4 + x 2 + 1. να καταλήξουμε στο άλ-
λο, συνήθως εργαζόμαστε
Και επειδή η τελευταία ισότητα αληθεύει για κάθε ως εξής: Μετασχηματί-
x ∈  , συμπεραίνουμε ότι το ίδιο ισχύει για την ζουμε τη ζητούμενη
ταυτότητα σε ισοδύναμή
ισοδύναμή της αρχική ισότητα. της η οποία είναι αλη-
θής.
ii) Για κάθε α,β ∈  , έχουμε
(α + β) − (α − β) =α 3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β 3 − ( α 3 − 3α 2β + 3αβ 2 − β 3 )
3 3
=α 3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β 3 − α 3 + 3α 2β − 3αβ 2 + β 3
= 6α 2β + 2β 3 (1)
Επίσης,
) 2β ( α 2 − 2αβ + β 2 ) + 4α 2β + 4αβ 2
2β ( α − β ) + 4αβ ( α + β=
2
= 2α 2β − 4αβ 2 + 2β 3 + 4α 2β + 4αβ 2
= 6α 2β + 2β 3 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) συμπεραίνουμε ότι
(α + β) − ( α − β )= 2β ( α − β ) + 4αβ ( α + β ) για κάθε α,β ∈  .
3 3 2
25. Έστω α και β δύο πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

α+β=1.
Να αποδείξετε ότι
α 3 ( β + 1) + β
= β 3 ( α + 1) + α .
Λύση
Από τη σχέση α + β =
1 προκύπτει ότι Σχόλιο
β= 1 − α . Από τη δοθείσα συνθήκη
Έχουμε λοιπόν: α β 1
εκφράζουμε τη μια μετα-
● α 3 ( β + 1) + β= α 3 (1 − α + 1) + 1 − α βλητή συναρτήσει της άλ-
λης. Έτσι, βρίσκουμε π.χ.
= α3 ( 2 − α ) + 1 − α
β  1 α .
= 2α 3 − α 4 + 1 − α Οπότε, με αντικατάστα-
ση η ζητούμενη σχέση
=−α 4 + 2α 3 − α + 1 (1) μετατρέπεται σε απλού-
● β3 ( α + 1) + α = (1 − α ) ( α + 1) + α
3 στερη αφού πλέον υπάρ-
χει σε αυτή μόνο η με-
= (1 − 3α + 3α 2 − α 3 ) ( α + 1) + α ταβλητή α.
= α + 1 − 3α 2 − 3α + 3α 3 + 3α 2 − α 4 − α 3 + α
=−α 4 + 2α 3 − α + 1 (2)
α 3 ( β + 1) + β= β3 ( α + 1) + α .
26. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς x, y, ω για τους οποίους

ισχύουν οι σχέσεις:
x y + 11 ω + 5
= = και x + y + ω =11.
2 3 4
Λύση
Θέτουμε Μεθοδολογία
x y + 11 ω + 5 Για να απλουστεύσουμε τις δια-
= = = λ.
2 3 4 δικασίες, εισάγουμε έναν βοη-
Οπότε: θητικό άγνωστο λ και από τις
x ισότητες
● = λ ⇔ x = 2λ
2 x y + 11 ω + 5
= = = λ
y + 11 2 3 4
● = λ ⇔ y + 11 = 3λ ⇔ y = 3λ − 11
3 εκφράζουμε τους x, y και ω
ω+5 συναρτήσει του λ.
● = λ ⇔ ω + 5 = 4λ ⇔ ω = 4λ − 5.
4
Επομένως, η σχέση
x+y+ω=
11
ισοδύναμα γράφεται
2λ + ( 3λ − 11) + ( 4λ − 5 ) = 11 ⇔ 2λ + 3λ − 11 + 4λ − 5 = 11
⇔ 9λ = 27 ⇔ λ = 3.
Άρα,
x = 2 ⋅ 3 = 6, y =3 ⋅ 3 − 11 =−2 και ω = 4 ⋅ 3 − 5 = 7.
27. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ ισχύει η σχέση

1 2 3
+ + =
5,
α+1 β+ 2 γ+ 3
να βρείτε την τιμή της παράστασης
α β γ
+ + .
α+1 β+ 2 γ+ 3
Λύση
Παρατηρούμε ότι Παρατήρηση
 α β γ   1 2 3  Η ζητούμενη παράσταση και
 + + + + +  το πρώτο μέλος της δοθείσας
 α +1 β + 2 γ + 3   α +1 β + 2 γ + 3 
σχέσης έχουν άθροισμα
 α 1   β 2   γ 3 
= + + + + +  α +1 β + 2 γ + 3
 α +1 α +1  β + 2 β + 2   γ + 3 γ + 3  + +
α +1 β + 2 γ + 3
α +1 β + 2 γ + 3 = 1 + 1 + 1 = 3.
= + + = 1 + 1 + 1 = 3.
α +1 β + 2 γ + 3
Όμως, με βάση την υπόθεση ισχύει
1 2 3
+ + =
5.
α +1 β + 2 γ + 3
Επομένως,
 α β γ 
 + + +5=3
 α + 1 β + 2 γ + 3
και τελικά
α β γ
+ + =
−2.
α +1 β + 2 γ + 3
1. Aν x = 253 και y = 247, να βρείτε την τιμή της παράστασης

A x  2x − y − 2 ( x − y )  + y ( 4 − x ) + 4x.
=

(7 ) 3 5
⋅ 76
(2 ) Β=
3
i) Α= 4
⋅2 ⋅2
−5 −4
ii) .
(7 ⋅ 7 −11 )
4 −3
3. Nα υπολογίσετε τις τιμές των παραστάσεων:

(5 ⋅ 53 ) (3 ) ⋅ 3
2 4 −5
−2 2
i) ii)
( 3 ⋅ 3)
−2 −2
52
( −2 ) ⋅ ( −2 ) ⋅ ( −2 )
3 6 3
35 ⋅ 26
2 3
iii) iv) .
34 ⋅ 25 −24 ⋅ ( −2 )
5

 4  ( 0, 25 )
3 3
( −0, 25) ⋅ 811

Α= ii)=Β  3 ⋅ .
17
i)
 2  (1, 25 )
3

Α = ( −3) + ( −3) − ( −3) Β =( −4 ) : 217 − ( −2 )  : 83 .
4 3 2 10 3 4
i) ii)

28 − 27 + 26 − 25 3−7 ⋅ 65 ⋅ 12−3
i) Α= ii) Β= .
83 : 27 + 1 2−2 : 812
−2
 y3 
Α = ( xy 2 ) ⋅ ( x 2 y3 ) ⋅ y  :  −4  .
5 −4
  x 
i) Nα αποδείξετε ότι
= x 5 ⋅ y5 .
A
ii) Να βρείτε την τιμή της παράστασης για x = 4 και y = 5.
8. Aν x = −1 και y = 2 , να βρείτε τις τιμές των παραστάσεων:

x
x
− ( − y ) + ( 2x + y ) ( x + y)
x+y
Α =−3x Β= − 
2017 2 2017
i) ii)
y
( x y ) ( xy )
−2 −3 2 −1
Γ =− x − ( − x ) − x Δ= .
3 5 x
iii) iv)
x (y ) 2 −3 2
9. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς x, y ισχύουν οι σχέσεις

x y = 2 και y x = 1,
να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
x 2 y + y2 x
A = −y −x .
x ⋅y

x 2 = 3 και y 2 = 2 ,
−2
 − xy −1 
A =  −1 −3  .
x y 
11. Αν oι αριθμοί x, y είναι αντίστροφοι να υπολογίσετε τις τιμές των παραστάσεων:
−5 ( 2x y ) ⋅ ( x
(x y ) : (x ) y
−3 −1 3 −1 −2 4
)
−2 −1
i) A= −1 −2 −2
ii) B= .
( x y) x ( y )
−1 −1 2 −1 4

−4
−2 ( 3x −2 y )2 
( 2x y   .
) ⋅x ⋅y 
−3 −2 −3 −4 −5
i) ii)
  ( )
2xy 3 −5

 x2  ( x y)
−2 −3 −2
( x 3 y−1 ) ⋅ ( x −2 y−2 )
−3
i) ii)   :
 y xy
3 −2 3
 −2x 2   4y 2   x 3   y3 
2
iii)  −2  ⋅  −3  iv)  −2  :  −4  .
 y  x  y  x 
x 4 y5   x 2 y   x  y  x
3 2
3 11
i) Α ii) B .
x   xy   xy    xy 
1 3
3 5
15. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύει η σχέση

α 3
 ,
β 5
να υπολογίσετε τις τιμές των παραστάσεων:
10α  7β 4α  3β
i) Α ii) Β .
β αβ
16. Έστω πραγματικοί αριθμοί α, β, γ, δ τέτοιοι, ώστε

α 1 β 1
 και  .
αγ 3 βδ 4
i) Να αποδείξετε ότι
γ  2α και δ  3β .

αβ  βγ
Α .
βγ  γδ
17. Nα βρείτε τα αναπτύγματα των:

 x  5  3  2x 
2 2
i) ii)
2 2
 1  2 1
iii)  x   iv) x   .
 x  x

 x  4 7  x 
2 2
i) ii)
2
 1 
 2x  3 
2
iii) iv) x   .
 2x 

2
 3 
x + ( −y + 2)
2
i)  ii)
 2x 
2
2 1
( −2x − 3y )  −  .
2
iii) iv)
x y

i) ( x − 7 )( x + 7 ) ii) (8 − α )(8 + α )
α  α 
iii) ( 4x − 3)( 4x + 3) iv)  − 2β  + 2β  .
3  3 

( x + 1) (2 + α)
3 3
i) ii)
3
 1
( 2x + y ) x +  .
3
iii) iv)
 x

( α − 2) ( 2x − 1)
3 3
i) ii)
3
 1
( x − 2y ) x −  .
3
iii) iv)
 x

( α + 2) ( −1 + y )
3 3
i) ii)
3
 2 1
( −x − y ) x −  .
3
iii) iv)
 3

i) ( x + 1) ( x 2
− x + 1) ii) ( x + 3) ( x 2
− 3x + 9 )
 1  2 
( 2x + 1) ( 4x − 2x + 1)
1
 α +  α − 1 + 2 .
2
iii) iv)
 α  α 

i) ( x − 1) ( x 2
+ x + 1) ii) ( α − 2) ( α 2
+ 2α + 4 )
 1  2 1 
iii) ( 2x − 3) ( 4x 2
+ 6x + 9 ) iv)  x −  x + 1 + 2  .
 x  x 

( α + 2β + 1) ( x + y + 2ω )
2 2
i) ii)
(α + β − γ) ( 2x − y − 3ω ) .
2 2
iii) iv)
27. Nα εκτελέσετε τις πράξεις:

( 5x + 2 ) − ( 4x − 3)( 4x + 3) ( 2α − 5β ) − ( α − β ) + 18αβ
2 2 2
i) ii)
( x + 1) − 4 ( x − 1) + ( x − 2 )( x + 2 ) ( 2x − 1) + 4 ( x + 1) .
3 2 3 3
iii) iv)
28. Nα εκτελέσετε τις πράξεις:

( x + 2) − 3 ( x − 1)( x + 1) − ( x + 1) 9 ( x − 1) − ( 3x − 2 )
3 2 2 2
i) ii)
(α + β + γ) − (α + β) − (α + γ) ( 2x − y )( 2x + y ) − ( x − y ) + ( x + y )
2 2 2 2 2
iii) iv) .
1
29. Αν για τον πραγματικό αριθμό α ισχύει η σχέση α + 4, να βρείτε τις τιμές των
=
α
παραστάσεων:
1 1
i) α2 + 2 ii) α3 + .
α α3
30. Αν για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει η σχέση

1
x− = −1,
x
1
i) x2 + x ii) x2 +
x2
1 1
iii) x3 − iv) x4 + 4 .
x3 x
31. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύουν οι σχέσεις

α+β =4 και α 3 + β3 =
28,
i) α 2 + 2αβ + β 2 ii) α 2 − αβ + β 2
iii) αβ iv) α2 + β2 .

α+β = 4 και αβ = 2,
να βρείτε τις τιμές των παραστάσεων:
1 1
i) + ii) α2 + β2
α β
1 1
iii) + 2 iv) α3 + β3 .
α β
2
33. Αν x − y =
3 , να αποδείξετε ότι
x 2 − 2xy − 2x + y 2 + 2y =
3.

2
 1
 x +  =+
x 3,
 x
1 1
i) x 2 + 2 =x + 1 ii) x3 + = x2 + 1 .
x x3
35. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει

1 1
α + β = + = 4,
α β
α β α2 β2
i) + ii) + .
β α β2 α2
36. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύει α 2 ≠ β 2 , να αποδείξετε ότι

α β α2 + β2
− − 2 =
0.
α + β β − α α − β2

(α + β) + ( α − β ) = 2 ( α2 + β2 ) (α + β) − (α − β) =
4αβ.
2 2 2 2
i) ii)

( α + 2β ) + ( 2α − β ) = 5α 2 + 5β 2 ( α − 1) ( α + 1) + ( α 2 + 1) = 2α 4 + 2.
2 2 2 2 2
i) ii)
i) ( α − 2 )( α − 3) = ( α − 1)( α − 4 ) + 2 ii) ( α − 4 )( α − 5) =( α − 2 )( α − 7 ) + 6.
40. Nα αποδείξετε τις ταυτότητες:

(α − β) + ( α 2 − 1)( β 2 − 1) = ( αβ − 1)
2 2
i)
(α + β 2 ) + 4αβ ( α 2 − β 2 ) = ( α 2 + 2αβ − β 2 ) .
2 2 2
ii)

2 2 2 2
 α2 + 1   α2 − 1   α2   α2 
i)  = α 2
+   ii)  + 1  =α 2
+  − 1
 2   2   4   4 
iii) α 3 − β3 = ( α − β ) + 3αβ ( α − β ) α 3 + β 3 = ( α + β ) − 3αβ ( α + β ) .
3 3
iv)

i) ( α + β )( γ + δ ) = ( αγ + βδ ) + ( αδ − βγ )
2 2 2 2 2 2
ii) ( α + β + γ )( α + β − γ )(β + γ − α )( γ + α − β )
= 2α 2β 2 + 2β 2 γ 2 + 2γ 2 α 2 − α 4 − β 4 − γ 4 .

2
 2α   1 − α 
2 2
i)  2 
+  2 
=
1
1+ α  1+ α 
ii) α 2 ( β + 1) + β 2 ( α + 1) + α + β + 2αβ = ( α + 1)( β + 1)( α + β ) .
44. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει α − β =4, να αποδείξετε ότι

α 2 + β 2 + 5β + 4= 2αβ + 5α.

i) 5x 2 − 20 ii) 3x 2 y 2 − 27
(α − 3) − 9
2
iii) 2
iv) 2α 3β 3 − 16.
i) 2x 2 y − 6xyω + 8xy 2 ii) 3x 3 − x 2 y + 6x − 2y
iii) 25x 2 − 20xy + 4y 2 iv) 16x 4 − y8 .
i) x x − 2x − 5 x + 10 ii) α 2 + 2αβ + β 2 − 1
x 2 − y 2 − 2x + 1 4 ( x − 3) − ( 2x − 3) .
2 2
iii) iv)

i) 9x 2 − 6xy + y 2 ii) α 3 − 4α 2 + 4α
iii) 24x 3 − 3 iv) α 2 − 6α + 9 − β 2 .
49. Nα παραγοντοποιήσετε τις αλγεβρικές παραστάσεις:
(α − 1) − 2 ( α 2 − 1) − ( α − 1) (α − 9 ) − ( α + 3)
2 2 2 2
i) 3
ii)
iii) α 2 + β 2 + 9 + 2αβ + 6β + 6α x2 − ( x − y) .
2
iv)

i) 8α 3 − β 3 ii) 27α 3 + 1000β 3
iii) α 3 + 6α 2β + 12αβ 2 + 8β 3 iv) α 3 − 3α 2 + 3α − 1.

i) x 2 − x + y − xy ii) φ 4 − ω8
iii) α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ − 2βγ − 2γα iv) (x 5
+ x + 1)( x 5 + x + 3) + 1.

i) 15022 − 14982 ii) 998 ⋅ 1002
(11,32 ) − ( 7,32 )
2 2
7543 − 6543
iii) iv) .
18, 64 7542 + 754 ⋅ 654 + 6542
53. Aν ν είναι θετικός ακέραιος αριθμός, να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
A = ( −1) + ( −1) + ( −1) + ( −1)
ν ν +1 ν+2 ν +3
.
54. Nα αποδείξετε ότι για κάθε φυσικό αριθμό ν ο αριθμός

5ν + 2 − 5ν +1 − 5ν
55. Να αποδείξετε ότι για κάθε φυσικό αριθμό ν ο αριθμός

3ν + 2 + 2 ⋅ 3ν +1 − 4 ⋅ 3ν
56. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς x, y ισχύει η σχέση

3y − 2x
= 2,
3y − 4x
τότε:
i) να αποδείξετε ότι
y = 2x
ii) να απλοποιήσετε την παράσταση
2x 2 + 3y 2 + xy
A= .
xy
57. Να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:

x2 − 9 x 2 − 3x x 4 − 2x 2 + 1 x 2 − x
i) ⋅ ii) ⋅ 2
x 2 + 3x x 2 − 6x + 9 x3 − x x − 2x + 1
( x + 1) + 2 ( x + 1) + 1
2
y 4 − 1 y 2 + y + 1 y3 − y 2
iii) ⋅ ⋅ iv) .
y3 − 1 y 2 − y y3 + y ( x + 1) − 1
2
i)
x3 − 1
⋅ 2
x
ii)
(x 2
− x ) + x2 −1
x − x x + x +1
2
x −1
x 3 − y3 xy + x 2 x + x 2 y xy 2 + x 2 y
3
iii) : 2 iv) : .
( xy − y2 ) x − y2 x 2 − y2 x−y
2
59. i) Nα αποδείξετε ότι για κάθε α, β ∈  με α ≠ β ισχύει

α3 − β3
+ αβ = ( α + β ) .
2
α −β
ii) Να βρείτε την τιμή της παράστασης
7573 − 2433
=Α + 757 ⋅ 243.
514
60. Να απλοποιήσετε την παράσταση

x 3 + y3 − x 2 + y 2 + ( xy + y 2 ) ( x − 2y )
A= .
( x + y) −x−y
2
( α − 2 ) − ( α + 1)( α − 1) − 1
2
.
( α − 1) − ( α + 1)
2 2

9982 − 1001 ⋅ 999 − 1
.
9992 − 10012
62. i) Να αποδείξετε την ταυτότητα

α3 + β3 α+β
= .
α + (α − β)
3 3
α + (α − β)
ii) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
6993 + 3503
Α= .
6993 + 3493

 α   α   2 1 
i)  α + α − 1  ⋅  α − α + 1   :  α + 1 + α 2 − 1 
     
( 3x − 5y )
2
3x − 5y α −β α3 − β3
ii) : iii) ⋅ .
( 2x + 3y ) 4x 2 − 9y 2 α 2 + αβ + β 2 α 2 − β 2
2

α2 − 1
α2 − β2 x 3 − y3
i) ii)
α2 + α x 3 − y3 − 2xy ( x − y )
α+β
(α 2
− x 2 ) ( α + x ) − ( α − x ) 
2 2
1
iii) iv) 1 − .
4xα − 4x α
3 3
1−
1
1
1−
x

 α 2 − 1 ( α + 1)2   α 3 + α  α
i)  + 2  ⋅ + 1 ⋅ 2
 ( α + 1) α − 1   2α 2  α +1
2
 α2 − 4 ( α2 − 4) ( α2 − 4)  α2 − 4
2 3
ii)  +2 + : .
 ( α + 2 ) ( α + 2 ) ( α + 2 )  ( α + 2 )
2 4 6 4
66. Nα αποδείξετε ότι η παράσταση

 xy − x 2 2x 2   y − 1 y  xy
=Α  2 + ⋅ 1−
3  
− 2 ⋅
x y+y y − xy + x y − x   x  x +1
3 3 2 2
x
είναι ανεξάρτητη των x,y για όποια x, y αυτή ορίζεται.
67. Να αποδείξετε ότι

( x + 1) ( x 2 − x + 1)( x 6 − x 3 + 1)( x 9 − 1)
= 1.
( x − 1) ( x 2
+ x + 1)( x 6 + x 3 + 1)( x 9 + 1)
68. Aν για τον πραγματιό αριθμό α ισχύει η σχέση α 2= α + 1 , να υπολογίσετε την

τιμή της παράστασης
(α + 2α + 2 ) + ( α 2 + 2α + 2 ) ( α + 1) + ( α 2 + 2α + 2 ) ( α + 1)
2 3 2 2
Ε= .
α 3 + 3α 2 + 3α + 1
69. Aν οι αριθμοί α − 1 και β + 2 είναι αντίστροφοι, να αποδείξετε ότι:

i) x αβ − 3 και =
οι αριθμοί = y 2α − β είναι αντίθετοι
β+2
ii) z α 2 − 1 και ω =
οι αριθμοί = με α ≠ −1 είναι αντίστροφοι.
α +1
70. Να απλοποιήσετε τις παρακάτω παραστάσεις, αφού πρώτα βρείτε τις τιμές του x,
για τις οποίες ορίζονται:
x2 + x + 1 x2 −1 x 3 − 2x 2 + x
i) ⋅ 3 ii)
x +1 x −1 x2 − x
x 2 − x + 2 ( x − 1) x 3 ( x + 1) + x + 1
iii) iv)
x2 −1 x 2 + 2x + 1
 1  x3 + x2
2
x ( x − 2) + 1
v) x −  ⋅ vi) .
 x  ( x + 1)
3
( x − 2 )( x − 1)
71. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ ισχύει η σχέση

α+β+ γ =0,
να αποδείξετε ότι
α3 + β3 + γ3 =
3αβγ.
72. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύει η σχέση
α β
+ =
4,
α −1 β −1
2αβ + 4
α+β = .
3
73. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύει η σχέση

2β = 1 + αβ με α ≠ 1 και β ≠ 1,
α +1 β +1
− =
2.
α −1 β −1

α 4α
+1 = ,
β α+β
α =β.
75. Aν α, β, x, y είναι μη μηδενικοί πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

αx − βy =
0,
β2 y2
+ 2 =
1.
α +β
2 2
x + y2

α β
+ = 3,
β α
i) α2 + β2 =3αβ ii) α ( α 3 + 6β 3 ) = β 2 ( β 2 + 9α 2 ) .
77. Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί α, β τέτοιοι, ώστε

α+β =
1.
α 4 + β 4 − 2 ( αβ − 1) + 1 =0.
2
78. Να βρείτε τους αριθμούς x, y οι οποίοι είναι ανάλογοι των αριθμών 5, 7 και έχουν
άθροισμα 36.
79. Αν ισχύουν οι σχέσεις

x y ω
= = και 4x − 3y + 2ω =
22,
3 5 7
να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς x, y και ω.
80. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς x, y, ω για τους οποίους ισχύουν οι

σχέσεις
2 3 5
10 και
x+y+ω= = = .
x y ω
81. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς x, y, ω οι οποίοι είναι ανάλογοι των

αριθμών 5, 7, 9 και τέτοιοι, ώστε
2x = y + ω + 12 .
82. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ ισχύει η σχέση

α β γ
+ + =1,
α +1 β + 2 γ + 3
1 2 3
+ + .
α +1 β + 2 γ + 3
83. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ ισχύει η σχέση

1 1 1
+ + =7,
α+2 β+3 γ+5
α+3 β+4 γ+6
+ + .
α+2 β+3 γ+5
84. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ και δ ισχύουν οι σχέσεις

α γ
= ≠ 0 και ( 5α + 7β )( 5γ + 7δ ) ≠ 0,
β δ
2α + 3β 2γ + 3δ
= .
5α + 7β 5γ + 7δ
85. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ, x, y, ω ισχύουν οι σχέσεις

x y ω
= = ,
α+β β+ γ γ+α
( α − β ) x + (β − γ ) y + ( γ − α ) ω =
0.

α 2β + αβ 2 =+
α β,
να αποδείξετε ότι οι αριθμοί α και β είναι ή αντίθετοι ή αντίστροφοι.
87. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ ισχύουν οι σχέσεις

α+β+ γ =4 και α2 + β2 + γ2 =
6,
τότε:
i) να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
αβ + βγ + γα
ii) να αποδείξετε ότι
1 1 1 5
+ + = .
α β γ αβγ
88. Αν οι πραγματικοί αριθμοί α, β είναι διαφορετικοί μεταξύ τους και ανάλογοι των
αριθμών β + γ, γ + α , να αποδείξετε ότι
α+β+ γ =0.
89. Έστω x, y, z θετικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

2x 3y 4z
= = .
3y + 4z 2x + 4z 2x + 3y
1 1 1 
i) = 3y
2x = 4z ii) ( x + 3y + 2z )  + + = 10.
 x 3y 2z 
90. Έστω x, y, z ∈  τέτοιοι, ώστε

x+y+z= 0 και x 2 + y 2 + z 2 ≠ 0 .
Να αποδείξετε ότι η παράσταση
( x − y) + ( y − z) + (z − x )
2 2 2
x 2 + y2 + z2
είναι ανεξάρτητη των x, y, z.
91. Έστω α, β μη μηδενικοί πραγματικοί αριθμοί για τους οποίους ισχύει η σχέση
α 2 + αβ α+β
= − .
β 2
α
i) Να αποδείξετε ότι οι αριθμοί α, β είναι αντίθετοι.
ii) Να υπολογίσετε την παράσταση
( α + 2β ) α −3
8
Μ= .
β5
(α 2
)( )
+ β 2 − 2αβ α 2 + β 2 + 2αβ =0 ⇔ α =0 και β =0.

1 1
α≠β και α+ =β + ,
β α
αβ = −1.
94. i) Nα αποδείξετε ότι

x 2 + y 2 = xy ⇔ x = 0 και y = 0.
ii) Να βρείτε τους α,β ∈  για τους οποίους ισχύει η σχέση
( α − β + 15) =− ( α + 5 )( β − 10 ) .
2
Οι Πραγματικοί Aριθμοί – Διάταξη Πραγματικών Αριθμών 147
Διάταξη Πραγματικών Αριθμών
Έννοια της διάταξης
Ορισμός
● Ένας αριθμός α λέμε ότι είναι μεγαλύτερος από έναν αριθμό β και γράφουμε
α > β, όταν η διαφορά τους α – β είναι θετικός αριθμός.
● Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι ο β είναι μικρότερος από τον α και γράφουμε
β < α.
● Από τον παραπάνω ορισμό προκύπτει αμέσως ότι κάθε θετικός αριθμός α είναι
μεγαλύτερος από το μηδέν (α > 0) και κάθε αρνητικός αριθμός α είναι μικρότε-
ρος από το μηδέν (α < 0).
Έτσι ο παραπάνω ορισμός ισοδύναμα γράφεται:
α > β ⇔ α − β > 0.
● Γεωμετρικά η ανισότητα α > β σημαίνει ότι, πάνω στον άξονα των πραγματικών
αριθμών η εικόνα του α είναι δεξιότερα από την εικόνα του β.
β α
• • • • • • ••
−∞ −2 −1 0 1 2 3 +∞
● Αν για τους αριθμούς α και β ισχύει α > β ή α = β, τότε γράφουμε α ≥ β και

διαβάζουμε: «α μεγαλύτερος ή ίσος του β». Δηλαδή:
α – β ≥ 0 ⇔ (α > β ή α = β)
Πρόταση
Από τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι πράξεις της πρόσθεσης και του πολλαπλα-
σιασμού προκύπτει ότι:
● (α > 0 και β > 0 ) ⇒ α + β > 0 και ( α < 0 και β < 0 ) ⇒ α + β < 0
α α
● α,β ομόσημοι ⇔ α ⋅ β > 0 ⇔ > 0 και α,β ετερόσημοι ⇔ α ⋅ β < 0 ⇔ < 0
β β
● α 2 ≥ 0, για κάθε α ∈  και η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν α = 0
● α 2 + β 2 = 0 ⇔ α = 0 και β = 0
● α 2 + β2 > 0 ⇔ α ≠ 0 ή β ≠ 0
α 2 + β 2 ≥ 2αβ για κάθε α,β ∈ R.
Πότε ισχύει η ισότητα;
Λύση
 Είναι έγκυρες οι παρακάτω ισοδυναμίες:
α 2 + β 2 ≥ 2αβ ⇔ α 2 + β 2 − 2αβ ≥ 0
⇔ (α − β) ≥ 0
2
Και επειδή η τελευταία σχέση είναι αληθής για κάθε α,β ∈ , συμπεραίνουμε ότι
το ίδιο ισχύει με την ισοδύναμη προς αυτή αρχική σχέση.
 Η ισότητα
α2 + β2 =
2αβ
ισχύει αν και μόνο αν, ισχύει η ισοδύναμη προς αυτή ισότητα
(α − β) 0.
=
2
Δηλαδή, αν και μόνο αν

α −β =0
και τελικά, αν και μόνο αν
α = β.
Ιδιότητες των Ανισοτήτων
Στηριζόμενοι στην ισοδυναμία α > β ⇔ α − β > 0 μπορούμε να αποδείξουμε τις

παρακάτω ιδιότητες των ανισοτήτων:
1. Ισχύει η συνεπαγωγή:
(α > β και β > γ ) ⇒ α > γ
2. Ισχύει η ισοδυναμία:
α>β⇔α+γ>β+γ
Σύμφωνα με την παραπάνω ιδιότητα μπορούμε στα δύο μέλη μιας ανισότητας να
προσθέτουμε ή να αφαιρούμε τον ίδιο αριθμό γ διατηρώντας τη φορά της.
3. Ισχύουν οι ισοδυναμίες:
● α > β ⇔ α ⋅ γ > β ⋅ γ (εφόσον γ > 0)
● α > β ⇔ α ⋅ γ < β ⋅ γ (εφόσον γ < 0)
Σύμφωνα με την παραπάνω ιδιότητα μπορούμε τα δύο μέλη μιας ανισότητας να

τα πολλαπλασιάζουμε ή να τα διαιρούμε με τον ίδιο αριθμό γ, διατηρώντας τη
φορά της αν γ > 0 ή αλλάζοντας τη φορά της αν γ < 0.
4. Ισχύει η συνεπαγωγή:
(α > β και γ > δ ) ⇒ α + γ > β + δ
● Σύμφωνα με την παραπάνω ιδιότητα, αν δύο ανισότητες της ίδιας φοράς τις
προσθέσουμε προκύπτει ανισότητα της ίδιας φοράς. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο
με την αφαίρεση.
Είναι 7 > 6 και 5 > 1. Όμως, 7 – 5 < 6 – 1.
● Επίσης η παραπάνω ιδιότητα ισχύει και για περισσότερες ανισότητες.

Δηλαδή αν,
α1 > β1 και α 2 > β 2 και ........ και α ν > β ν ,
τότε
α1 + α 2 + ... + α ν > β1 + β 2 + ... + β ν .
● Αν προσθέσουμε τις σχέσεις α ≥ β και γ ≥ δ, προκύπτει η σχέση:

α+γ≥β+δ
● Αν προσθέσουμε τις σχέσεις α ≥ β και γ > δ, προκύπτει η ανισότητα:

α+γ>β+δ
5. Εφόσον οι αριθμοί α, β, γ, δ είναι θετικοί ισχύει η συνεπαγωγή:
(α > β και γ > δ ) ⇒ α ⋅ γ > β ⋅ δ
● Σύμφωνα με την παραπάνω ιδιότητα, αν δύο ανισότητες της ίδιας φοράς, με

θετικούς όρους τις πολλαπλασιάσουμε προκύπτει ανισότητα της ίδιας φοράς. Δεν
συμβαίνει όμως το ίδιο με την διαίρεση.
Είναι
20 > 5 και 10 > 1.
Όμως,
20 5
< .
10 1
● Επίσης η παραπάνω ιδιότητα ισχύει και για περισσότερες ανισότητες. Δηλαδή αν,
α1 > β1 > 0 και α 2 > β 2 > 0 και ........ και α ν > β ν > 0,
τότε
α1 ⋅ α 2 ⋅ ... ⋅ α ν > β1 ⋅ β 2 ⋅ ... ⋅ β ν .
6. Για θετικούς αριθμούς α, β και θετικό ακέραιο ν ισχύει η ισοδυναμία:

α > β ⇔ αν > βν
Πρόταση
Για θετικούς αριθμούς α, β και θετικό ακέραιο ν ισχύει η ισοδυναμία:
α =β ⇔ α ν =β ν
Απόδειξη
● Έστω α = β. Τότε προφανώς έχουμε α ν = β ν .
● Έστω α ν = β ν . Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι α ≠ β. Τότε:

■ αν α > β, έχουμε α ν > β ν (άτοπο).
■ αν α < β, έχουμε α ν < β ν (άτοπο).
Επομένως, α = β.
1
■ αν α > 0, τότε α + ≥2
α
1
■ αν α < 0, τότε α + ≤ −2
α
Λύση
■ Είναι έγκυρες οι παρακάτω ισοδυναμίες:

1  1
α+ ≥ 2 ⇔ α  α +  ≥ 2α (διότι α > 0)
α  α
⇔ α 2 + 1 ≥ 2α
⇔ α 2 − 2α + 1 ≥ 0
⇔ ( α − 1) ≥ 0.
2
Και επειδή η τελευταία σχέση είναι αληθής για κάθε α > 0 , συμπεραίνουμε ότι το
ίδιο ισχύει με την ισοδύναμη προς αυτή αρχική σχέση.
■ Είναι έγκυρες οι παρακάτω ισοδυναμίες:

1  1
α+ ≤ −2 ⇔ α  α +  ≥ −2α (διότι α < 0)
α  α
⇔ α 2 + 1 ≥ −2α
⇔ α 2 + 2α + 1 ≥ 0
⇔ ( α + 1) ≥ 0, που ισχύει.
2
Αν α, β είναι δύο ομόσημοι αριθμοί, να αποδείξετε την ισοδυναμία

1 1
α<β ⇔ > .
α β
Λύση
Οι αριθμοί α, β είναι ομόσημοι, δηλαδή
αβ > 0.
Έχουμε λοιπόν
α β
α<β ⇔ <
αβ αβ
1 1
⇔ <
β α
1 1
⇔ > .
α β
Διαστήματα
● Ονομάζουμε κλειστό διάστημα από
α μέχρι β και συμβολίζουμε με [ α, β ] x′ α β x
το σύνολο των πραγματικών αριθμών
x με α ≤ x ≤ β .
● Ονομάζουμε ανοικτό διάστημα από

α μέχρι β και συμβολίζουμε με ( α, β )
x′ α β x
το σύνολο των πραγματικών αριθμών
x με α < x < β .
 Οι αριθμοί α και β ονομάζονται άκρα των διαστημάτων αυτών και κάθε
αριθμός μεταξύ α και β ονομάζεται εσωτερικό σημείο αυτών των
διαστημάτων.
 Η διαφορά μεταξύ ενός κλειστού και του αντίστοιχου ανοικτού διαστή-
ματος είναι ότι το πρώτο περιέχει τα άκρα του ενώ το δεύτερο όχι.
● Ονομάζουμε ανοικτό δεξιά διάστη-

μα [ α, β ) το σύνολο των πραγματι- x′ α β x
κών αριθμών x με α ≤ x < β .
● Ονομάζουμε ανοικτό αριστερά διά-

στημα ( α, β ] το σύνολο των πραγμα- x′ α β x
τικών αριθμών x με α < x ≤ β .
● Ονομάζουμε διάστημα [ α, + ∞ ) το
σύνολο των πραγματικών αριθμών x x′ α x
με x ≥ α .
● Ονομάζουμε διάστημα ( α, + ∞ ) το σύ-

νολο των πραγματικών αριθμών x x′ α x
με x > α .
● Ονομάζουμε διάστημα ( −∞, α ] το σύ-
με x ≤ α .
● Ονομάζουμε διάστημα ( −∞, α ) το σύ-
με x < α .
Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί x, y, z τέτοιοι, ώστε
z = x 3 − 3y − 1 .
Να αποδείξετε τη συνεπαγωγή:
«Αν x ∈ [1, 2) και y ∈ [−1, 0) , τότε z ∈ (0,10) »
Λύση
Έχουμε
x ∈ [1, 2) ⇔ 1 ≤ x < 2
13 ≤ x 3 < 23
ή ισοδύναμα
1 ≤ x 3 < 8. (1)
Επίσης έχουμε
y ∈ [−1, 0) ⇔ −1 ≤ y < 0,
οπότε
−3 ⋅ (−1) ≥ −3y > −3 ⋅ 0
0 < −3y ≤ 3. (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) που έχουν την ίδια φορά προσθέτοντας κατά μέλη
παίρνουμε
1 < x 3 − 3y < 11.
Οπότε,
1 − 1 < x 3 − 3y − 1 < 11 − 1 ⇔ 0 < z < 10
Δηλαδή,
z ∈ (0,10) .
28. Για κάθε x, y ∈  , να συγκρίνετε τους αριθμούς
A = x 2 + y 2 + 1 και B = 2xy.
Λύση
Αρκεί να συγκρίνουμε τη διαφορά Σημείωση
A−B Ένας αριθμός Α λέμε ότι είναι
μεγαλύτερος από έναν αριθμό Β και
με τον αριθμό 0. Έχουμε λοιπόν γράφουμε
Α>Β,
A − B = x 2 + y 2 + 1 − 2xy
αν και μόνο αν η διαφορά
= (x 2
+ y 2 − 2xy ) + 1 Α−Β
είναι θετικός αριθμός.
= ( x − y) + 1 > 0 για κάθε x,y ∈  Δηλαδή, αν και μόνο αν
2
Α−Β>0.
αφού
( x − y) ≥ 0 και 1 > 0.
2
Επομένως Για να συγκρίνουμε δύο αριθμούς Α
A > B. και Β αρκεί να βρούμε το πρόσημο
της διαφοράς τους Α − Β .
29. Αν οι πραγματικοί αριθμοί α − 1 και β − 1 είναι ετερόσημοι, να

συγκρίνετε τους αριθμούς
αβ + 1 και α + β .
Λύση
α΄ τρόπος:
αβ + 1 − ( α + β ) = αβ + 1 − α − β Ακολουθούμε τη συνήθη μέ-
θοδο σύγκρισης δύο αριθμών.
= α ( β − 1) + 1 − β = α ( β − 1) − ( β − 1) Συγκρίνουμε τη διαφορά τους
= ( α − 1)( β − 1) < 0 . με το μηδέν.
Επομένως,
αβ + 1 < α + β .
β΄ τρόπος:
Σχόλιο
Οι αριθμοί α − 1 και β − 1 είναι ετερόσημοι. Αξιοποιούμε άμεσα τη δο-
Δηλαδή, θείσα πληροφορία η οποία
γράφεται
( α − 1)(β − 1) < 0 ( α − 1)(β − 1) < 0
ή ισοδύναμα προσπαθώντας να εμφανί-
αβ − α − β + 1 < 0 σουμε στη συνέχεια τους
και τελικά αριθμούς
αβ + 1 < α + β . αβ + 1 και α + β
που θέλουμε να συγκρίνουμε.
30. Να συγκρίνετε τους αριθμούς:
i) 2770 και 8152 ii) 2300 και 3 .

200
Λύση
i) Έχουμε Παρατήρηση
(3 =
)
70
=
2770 3
3= 3
3  70 210
27  33
και και
(3 =
)
52
=
8152 4
3=
4  52
3208 . 81  34 .
Γράφουμε λοιπόν τους αριθ-
Όμως,
μούς που θέλουμε να συγκρί-
3210  3208 . νουμε ως δυνάμεις με την
Δηλαδή, ίδια βάση.
2770  8152 .
ii) Έχουμε Παρατήρηση

=
2300 2=
3 100
( 2=
) 3 100
8100 Παρατηρούμε ότι
300  3  100
και
και
=
3200 3=
2 100
(3 =
) 2 100
9100 . 200  2  100 .
Όμως, Γράφουμε λοιπόν τους αριθ-
μούς που θέλουμε να συγκρί-
8100  9100 .
νουμε ως δυνάμεις με τον
Δηλαδή, ίδιο εκθέτη.
2300  3200 .

α 2 + 2β 2 + γ 2 ≥ 2β ( α + γ ) για κάθε α,β, γ ∈  .
Λύση
● Είναι έγκυρες οι παρακάτω ισοδυναμίες:
α 2 + 2β 2 + γ 2 ≥ 2β ( α + γ )
Για να αποδείξουμε μια ανι-
⇔ α + 2β + γ ≥ 2βα + 2βγ
2 2 2
σότητα συνήθως εργαζόμα-
⇔ α 2 + 2β 2 + γ 2 − 2αβ − 2βγ ≥ 0 στε όπως στις αποδείξεις δύ-
σκολων ταυτοτήτων. Δηλα-
⇔ ( α 2 − 2αβ + β 2 ) + ( β 2 − 2βγ + γ 2 ) ≥ 0
δή, μετασχηματίζουμε τη
⇔ ( α − β ) + ( β − γ ) ≥ 0.
2 2
ζητούμενη ανισότητα σε
ισοδύναμή της η οποία είναι
Και επειδή η τελευταία σχέση είναι αληθής
αληθής.
για κάθε α, β, γ ∈  , συμπεραίνουμε ότι το
ίδιο ισχύει με την ισοδύναμή της αρχική
σχέση.
● Η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν Σημείωση

Έχουμε
(α − β) + (β − γ ) =
0
2 2
α 2 ≥ 0 για κάθε α ∈ .
α − β 0 και =
⇔= β−γ 0 Η ισότητα ισχύει αν και
μόνο αν
⇔α=
β και β = γ α = 0.
⇔ α = β = γ.
32. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β και γ ισχύει

α < β < γ,
β 2 + αγ < αβ + βγ.
Λύση
α΄ τρόπος:
β + αγ < αβ + βγ
2
Η ζητούμενη σχέση μετασχη-
ματίζεται στην ισοδύναμή της
⇔ β + αγ − αβ − βγ < 0
2
⇔ ( β 2 − αβ ) + ( αγ − βγ ) < 0
(β − γ )(β − α ) < 0.
Αρκεί λοιπόν να αποδείξουμε
⇔ β (β − α ) + γ ( α − β ) < 0
ότι οι αριθμοί
⇔ β (β − α ) − γ (β − α ) < 0 β−γ και β − α
⇔ ( β − γ )( β − α ) < 0, είναι ετερόσημοι.
που ισχύει, διότι
α<β< γ
β−γ<0 και β−α >0.
β΄ τρόπος:
Σημείωση
Αρκεί να αποδείξουμε ότι
Για να αποδείξουμε ότι
β 2 + αγ − αβ − βγ < 0 .
Α<Β
Πράγματι, αρκεί να αποδείξουμε ότι
β 2 + αγ − αβ − βγ = ( β 2 − αβ ) + ( αγ − βγ ) Α−Β<0.
= β (β − α ) + γ ( α − β )
= β (β − α ) − γ (β − α )
= ( β − γ )( β − α ) < 0 ,
αφού λόγω της υπόθεσης ισχύει

β−γ<0 και β−α >0.

α < 1 < β,
i) αβ 2 + β < αβ + β 2 ii) αβ 3 + β < β 4 + α.
Λύση
i) Έχουμε
αβ 2 + β < αβ + β 2
⇔ αβ 2 + β − αβ − β 2 < 0
⇔ ( αβ 2 − αβ ) + ( β − β 2 ) < 0
⇔ αβ ( β − 1) − β ( β − 1) < 0
⇔ β ( β − 1)( α − 1) < 0, που ισχύει
διότι β > 1 > 0 , άρα β − 1 > 0 και α < 1 , άρα α − 1 < 0.

ii) Έχουμε
αβ3 + β < β 4 + α
⇔ αβ3 + β − β 4 − α < 0
⇔ ( αβ 3 − β 4 ) + ( β − α ) < 0
⇔ β3 ( α − β ) − ( α − β ) < 0
⇔ ( α − β ) ( β 3 − 1) < 0, που ισχύει
διότι α < 1 < β , άρα α − β < 0 και β > 1 , άρα β3 > 13 =

1.
34. i) Να αποδείξετε ότι για κάθε α,β ∈  ισχύει η σχέση

α 2 + β 2 > 2β − 2 .
ii) Αν οι αριθμοί α και β είναι ομόσημοι, να συγκρίνετε τους
αριθμούς
2 2−β α
και − .
αβ α β
Λύση
i) Αρκεί να αποδείξουμε ότι
α 2 + β 2 − ( 2β − 2 ) > 0 .
Πράγματι,
α 2 + β 2 − ( 2β − 2 ) = α 2 + β 2 − 2β + 2
= α 2 + ( β 2 − 2β + 1) + 1
= α 2 + ( β − 1) + 1 > 0 για κάθε α, β∈ 
2
ii) Έχουμε
2  2−β α 2 2−β α
− − = − +
αβ  α β  αβ α β
2 β (β − 2 ) α 2
= + +
αβ αβ αβ
2 + β 2 − 2β + α 2
=
αβ
α 2 + β 2 − 2β + 2
= >0
αβ
αφού
αβ > 0 και α 2 + β 2 − 2β + 2 > 0 ,
λόγω του ερωτήματος i). Eπομένως,

2 2−β α
> − .
αβ α β
35. Έστω α, β πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

α + β > 0.
α 3 + β 3 ≥ α 2β + αβ 2 .
Λύση
Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γράφεται
(α + β)(α 2
− αβ + β 2 ) ≥ αβ ( α + β )
⇔ α 2 − αβ + β 2 ≥ αβ, αφού α + β > 0
⇔ α 2 − 2αβ + β 2 ≥ 0
⇔ ( α − β ) ≥ 0, που ισχύει.
2
36. Να αποδείξετε την ανισότητα
(α 2
+ β2 )( γ 2
)
+ δ 2 ≥ ( αγ + βδ ) .
2
Λύση
Έχουμε
(α 2
+ β 2 )( γ 2 + δ 2 ) ≥ ( αγ + βδ )
2
⇔ α 2 γ 2 + α 2 δ 2 + β 2 γ 2 + β 2 δ 2 ≥ ( αγ ) + 2 ( αγ )( βδ ) + ( βδ )
2 2
⇔ α 2 γ 2 + α 2 δ 2 + β 2 γ 2 + β 2 δ 2 ≥ α 2 γ 2 + 2αβγδ + β 2 δ 2
⇔ α 2 δ 2 − 2αβγδ + β 2 γ 2 ≥ 0
⇔ ( αδ ) − 2 ( αδ )( βγ ) + ( βγ ) ≥ 0
2 2
⇔ ( αδ − βγ ) ≥ 0, που ισχύει.
2
37. Αν για τον πραγματικό αριθμό α ισχύει α > 2, να αποδείξετε ότι

6
α 2 − 2α + 3 > .
α
Λύση
Έχουμε
6
α 2 − 2α + 3 >
α
⇔ α ( α 2 − 2α + 3) > α , αφού α > 2 > 0

6
α
⇔ α 3 − 2α 2 + 3α > 6
⇔ α 3 − 2α 2 + 3α − 6 > 0
⇔ α 2 ( α − 2 ) + 3( α − 2 ) > 0
⇔ ( α − 2 ) ( α 2 + 3) > 0, που ισχύει
διότι α > 2, οπότε α − 2 > 0 και

α 2 + 3 > 0.
38. Να αποδείξετε ότι για κάθε α > 2 ισχύει η σχέση

1 2
> 3 .
α − 4α + 4 α − 8
2
Λύση
Η ζητούμενη ανισότητα ισοδύναμα γράφεται Σημείωση
1 2
> 0, αφού α > 2
Για θετικούς αριθ-
2 >
( α − 2 ) α 3
− 23 μούς x, y ισχύει η
ισοδυναμία
( α − 2)
2
α 3 − 23
⇔ < 1 1
1 2 x>y⇔ < .
x y
⇔ 2 ( α − 2 ) < ( α − 2 ) ( α 2 + α ⋅ 2 + 22 )
2
⇔ 2 ( α − 2 ) < α 2 + 2α + 4, αφού α − 2 > 0
⇔ α 2 + 2α + 4 > 2α − 4
⇔ α 2 + 8 > 0, που ισχύει.
39. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς x και y σε καθεμιά από τις

παρακάτω περιπτώσεις:
i) ( x − 1) 2 + ( y + 3 ) 2 =
0 ii) x 2 + y 2 + 2x + 4y + 5 =0.
Λύση
( x − 1) + ( y + 3) = Ισχύει η ισοδυναμία:
2 2
0
⇔ x − 1 =0 και y + 3 =0 α 2 + β 2 = 0 ⇔ α = 0 και β = 0
⇔x=
1 και y = −3
ii) Έχουμε Μεθοδολογία
x + y + 2x − 4y + 5 =
2 2
0 Έχουμε μία εξίσωση και θέλου-
με να βρούμε δύο αγνώστους.
⇔ ( x 2 + 2x + 1) + ( y 2 − 4y + 4 ) =
0 Μετασχηματίζουμε την εξίσω-
⇔ ( x + 1) + ( y − 2 ) =
2
0
2
ση, ώστε αυτή να πάρει τη
μορφή
⇔ x +1 =0 και y − 2 =0
α2 + β2 =
0.
⇔x=−1 και y = 2.
40. Για αρνητικούς αριθμούς α, β και περιττό αριθμό ν να αποδείξετε

την ισοδυναμία:
α < β ⇔ αν < βν .
Λύση
Έχουμε Σημείωση
α < β ⇔ −α > −β Για όλους τους θετικούς
αριθμούς α, β και για
⇔ ( −α ) > ( −β ) , αφού − α, − β θετικοί κάθε θετικό ακέραιο ν
ν ν
ισχύει η ισοδυναμία:
⇔ −α ν > −β ν , αφού ν περιττός
α > β ⇔ αν > βν .
⇔α <β .
ν ν
41. Για αρνητικούς αριθμούς α, β και άρτιο αριθμό ν να αποδείξετε την

ισοδυναμία:
α < β ⇔ αν > βν .
Λύση
Έχουμε
α < β ⇔ −α > −β
⇔ ( −α ) > ( −β ) , αφού −α, − β θετικοί

ν ν
⇔ α ν > β ν , αφού ν άρτιος.
42. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β και γ ισχύει η σχέση
( α + β + γ )=2 ( )
3 α 2 + β2 + γ 2 ,
α= β= γ.
Λύση
Όταν δίνεται μία ισότητα
( α + β + γ )= 3 ( α 2 + β 2 + γ 2 )
2
και ζητούνται τουλάχιστον

⇔ α + β + γ + 2αβ + 2βγ + 2γα = 3α + 3β + 3γ
2 2 2 2 2 2
δύο άλλες, συνήθως εργα-
ζόμαστε ως εξής: Μετα-
⇔ 2αβ + 2βγ + 2γα = 2α 2 + 2β 2 + 2γ 2 . σχηματίζουμε τη δοθείσα
Η τελευταία σχέση ισοδύναμα γράφεται σε ισοδύναμη της οποίας,
το πρώτο μέλος είναι ένα
2α 2 + 2β 2 + 2γ 2 − 2αβ − 2βγ − 2γα = 0
άθροισμα τετραγώνων
⇔ ( α − 2αβ + β ) + ( β − 2βγ + γ ) + ( γ − 2γα + α ) =
2 2 2 2 2 2
0 και το δεύτερο μέλος είναι
μηδέν. Στη συνέχεια, με
⇔ ( α − β ) + (β − γ ) + ( γ − α ) = 0.
2 2 2
απαγωγή σε άτοπο, διαπι-

Και επειδή στώνουμε ότι η μοναδική
περίπτωση κατά την οποία
(α − β) ≥ 0
2
ένα άθροισμα μη αρνητι-

και κών αριθμών είναι ίσο με
το μηδέν είναι ο καθένας
(β − γ ) ≥ 0
2
από τους αριθμούς αυτούς

και να είναι μηδέν. Δηλαδή,
Α2 + Β2 + Γ2 = 0,
( γ − α) ≥ 0 ,
2
αν και μόνο αν
συμπεραίνουμε ότι Α= Β= Γ= 0 .
α −β =0 και β − γ =0 και γ − α =0.
Δηλαδή,
α= β= γ.

1 < x < 3 και 3 < y < 4,
i) 0 < 4x − y < 9 ii) 0 < 16x 2 − y 2 < 144.
Λύση
i) Έχουμε Σημειώσεις
1< x < 3. ● Αν γ > 0, τότε
Oπότε, α > β ⇔ αγ > βγ .
4 < 4x < 12 (1) ● Αν γ < 0, τότε

Επίσης α > β ⇔ αγ < βγ .
3 < y < 4. ● Αν
α > β και γ > δ,
Οπότε,
−4 < − y < −3 (2) τότε
α + γ > β + δ.
Από τις σχέσεις (1) και (2) προσθέτοντας
κατά μέλη προκύπτει
0 < 4x − y < 9.
ii) Αποδείξαμε ότι Σημείωση

0 < 4x − y < 9 (3) Αν
α >β>0
Επίσης, από τις σχέσεις
και
4 < 4x < 12 και 3< y< 4 γ > δ > 0,
προσθέτοντας κατά μέλη προκύπτει ότι τότε
αγ  βδ.
7 < 4x + y < 16. (4)
Επομένως, από τις σχέσεις (3) και (4) έχουμε
0 ⋅ 7 < ( 4x − y )( 4x + y ) < 9 ⋅ 16
δηλαδή,
0 < 16x 2 − y 2 < 144.
44. Αν – 1 ≤ α ≤ 3 και 2 < β ≤ 5, να αποδείξετε ότι

– 15 ≤ 3α – 4β + 8 < 9.
Λύση
Από τη σχέση – 1 ≤ α ≤ 3 πολλαπλασιάζοντας με 3 > 0 έχουμε:
3·( – 1) ≤ 3α ≤ 3·3.
Δηλαδή,
– 3 ≤ 3α ≤ 9 (1)
Ομοίως, από τη σχέση 2 < β ≤ 5 πολλαπλασιάζοντας με – 4 < 0 έχουμε:
(– 4)·2 > – 4β ≥ (– 4)·5 .
Δηλαδή,
– 20 ≤ – 4β < – 8 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) που έχουν την ίδια φορά, προσθέτοντας κατά μέλη
παίρνουμε
– 23 ≤ 3α – 4β < 1.
Οπότε,
– 23 + 8 ≤ 3α – 4β + 8 < 1 + 8
και τελικά
– 15 ≤ 3α – 4β + 8 < 9.
45. Αν x ∈ ( 1, 3 ) και y ∈ ( 2, 4 ) , να αποδείξετε ότι:

7 1 1 3
i) −1 < 3x − y < 7 ii) < + <
12 x y 2
iii) 1 < xy − 1 < 11 iv) 1 < 5x 2 − y < 43.
Λύση
i) Έχουμε x ∈ (1, 3) . Δηλαδή 1 < x < 3 και συνεπώς
3 < 3x < 9 (1)
Επίσης, y ∈ ( 2, 4 ) . Δηλαδή 2 < y < 4 και συνεπώς
−4 < − y < −2 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) προσθέτοντας κατά μέλη προκύπτει
−1 < 3x − y < 7.
ii) Έχουμε
1 1 1
1< x < 3 ⇔ > > (3)
1 x 3
και
1 1 1
2<y<4⇔ > > (4)
2 y 4
Από τις σχέσεις (3) και (4), προσθέτοντας κατά μέλη προκύπτει:
1 1 1 1 1 3 1 1 7
1+ > + > + ⇔ > + >
2 x y 3 4 2 x y 12
7 1 1 3
⇔ < + < .
12 x y 2
iii) Έχουμε
1 < x < 3 και 2 < y < 4.
Οπότε, πολλαπλασιάζοντας κατά μέλη βρίσκουμε
2 < xy < 12 ⇔ 1 < xy − 1 < 11.

iv) Έχουμε
1 < x < 3 ⇔ 1 < x2 < 9
⇔ 5 < 5x 2 < 45 (5)
και
2 < y < 4 ⇔ −2 > − y > −4
⇔ −4 < − y < −2 (6)
Από τις σχέσεις (5) και (6), προσθέτοντας προκύπτει
1 < 5x 2 − y < 43.

α>2 και β > 3,
4 9 5
i) α 4 + β 4 > 97 ii) + < .
α 3
β 3
6
Λύση
Για θετικούς αριθμούς
α > 2 ⇔ α 4 > 24 ⇔ α 4 > 16 (1)
α, β και θετικό ακέραιο
και ν ισχύει η ισοδυναμία:
β > 3 ⇔ β 4 > 34 ⇔ β 4 > 81 (2) α > β ⇔ αν > βν .
Από τις σχέσεις (1) και (2), προσθέτοντας κατά
μέλη προκύπτει
α 4 + β 4 > 16 + 81
δηλαδή
α 4 + β 4 > 97.
1 1 Αν α, β ομόσημοι, τότε
α > 2 ⇔ α 3 > 23 ⇔
< 1 1
α 3 23 α >β⇔ < .
4 4 4 1 α β
⇔ 3< ⇔ 3< (1)
α 8 α 2
και
1 1
β > 3 ⇔ β 3 > 33 ⇔
<
β3 33
9 9 9 1
⇔ 3< ⇔ 3< (2)
β 27 β 3
Από τις σχέσεις (1) και (2), προσθέτοντας κατά μέλη προκύπτει
4 9 1 1 4 9 5
+ 3< + ⇔ 3+ 3< .
α β
3
2 3 α β 6
47. Αν α ∈ ( 1, 3 ) και β ∈ ( 2, 4 ) , να αποδείξετε ότι:

1 1 7
i) α 5 + β 4 > 17 ii) + > .
α β 12
Λύση
i) Έχουμε
α ∈ (1,3) , δηλαδή 1 < α < 3
και
β ∈ ( 2, 4 ) , δηλαδή 2 < β < 4.
Οπότε
α > 1 ⇔ α 5 > 15 ⇔ α 5 > 1 (1)
και
β > 2 ⇔ β 4 > 24 ⇔ β 4 > 16. (2)
α 5 + β 4 > 17.
ii) Έχουμε
1 1
0<α<3⇔ > (3)
α 3
και
1 1
0<β<4⇔ > (4)
β 4
1 1 1 1 1 1 7
+ > + ⇔ + > .
α β 3 4 α β 12
αβ > 0,
2 2
α β α β
i) + ≥2 ii)   +   ≥ 2.
β α β α
Λύση
i) Έχουμε Σχόλιο
Μετασχηματίζουμε τη ζητούμενη
αβ > 0.
ανισότητα σε ισοδύναμή της η
Οπότε, η σχέση οποία είναι αληθής. Για το σκοπό
α β αυτό πολλαπλασιάζουμε τα μέλη
+ ≥2
β α της με αβ. Και επειδή
ισοδύναμα γράφεται αβ  0 ,
η φορά της νέας ανισότητας που
α β
αβ + αβ ≥ 2αβ προκύπτει είναι η ίδια.
β α
⇔ α 2 + β 2 ≥ 2αβ
⇔ α 2 + β 2 − 2αβ ≥ 0
⇔ ( α − β ) ≥ 0 , που ισχύει.
2
ii) α΄ τρόπος
Αποδείξαμε ότι
α β
+ ≥2.
β α
Επομένως,
2 2
α β α β α β
2
 +  ≥2 ⇔  +  +2 ⋅ ≥4
2
β α β α β α
2 2
α β α β
2 2
⇔  +  +2≥4 ⇔  +  ≥2.
β α
    β α
β΄ τρόπος
Έχουμε
2 2
α β α β α β
2 2
  +  ≥ 2⇔  +  ≥ 2 ⋅
β α β α β α
2 2
α β α β α β
2
⇔   +   − 2 ⋅ ≥ 0 ⇔  −  ≥ 0, που ισχύει.
β
   α  β α β α
49. Έστω α, β, και γ τρεις αριθμοί για τους οποίους ισχύει η σχέση
αβγ ≤ 1 .
Να αποδείξετε ότι δεν είναι δυνατόν να είναι και οι τρεις αριθμοί
μεγαλύτεροι από το 1.
Λύση
Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι το ζητούμενο Μέθοδος της Απαγωγής

του προβλήματος δεν ισχύει. σε Άτοπο
Δηλαδή, ότι Υποθέτουμε ότι δεν ισχύει

αυτό που θέλουμε να αποδεί-
α  1 και β  1 και γ 1 .
ξουμε και χρησιμοποιώντας
Oπότε, πολλαπλασιάζοντας κατά μέλη, έχουμε αληθείς ισχυρισμούς καταλή-
αβγ  1 , γουμε σε κάποιο συμπέρα-
σμα που γνωρίζουμε ότι είναι
που είναι αδύνατον. Άρα, δεν είναι δυνατόν και οι ψευδές (άτοπο).
τρεις αριθμοί α, β, γ να είναι μεγαλύτεροι από το 1.
50. Να αποδείξετε ότι ο μοναδικός θετικός αριθμός x που επαληθεύει

τη σχέση
x5 + x 2 + x =38
είναι ο αριθμός 2.
Λύση
● Αν x = 2, τότε Μεθοδολογία
x 5 + x 2 + x = 25 + 2 2 + 2 Αρχικά διαπιστώνουμε ότι η
= 32 + 4 + 2 = 38 . δοθείσα σχέση επαληθευέται
από τον αριθμό x = 2. Στη
● Αν 0 < x < 2, τότε x 5 < 25 και x 2 < 22 .
συνέχεια αποδεικνύουμε ότι
Οπότε, η δοθείσα σχέση δεν επαλη-
x 5 + x 2 + x < 25 + 2 2 + 2 =38. θεύεται από κανέναν θετικό
● Αν x > 2, τότε x 5 > 25 και x 2 > 22. αριθμό x < 2 , ούτε από κα-
Οπότε, νέναν θετικό αριθμό x > 2.
x 5 + x 2 + x > 25 + 2 2 + 2 =38.
Επομένως, ο μοναδικός θετικός αριθμός x που επαληθεύει τη σχέση
x5 + x2 + x =
38
είναι ο αριθμός 2.
51. Να αποδείξετε ότι για όλους τους θετικούς αριθμούς α και β

1 1 α β α+β
i) > ii) + > .
1+ α 1+ α + β 1+ α 1+ β 1+ α + β
Λύση
i) Οι αριθμοί α και β είναι θετικοί. Επομένως,

0 <1+ α <1+ α + β
Oπότε
1 1
> .
1+ α 1+ α + β
ii) Έχουμε Παρατήρηση

1 1 α α Παρατηρούμε ότι οι
> ⇔ > , αφού α > 0 (1)
1+ α 1+ α + β 1+ α 1+ α + β παρονομαστές των
κλασμάτων του πρώ-
Ομοίως του μέλους είναι θε-
1 1 β β τικοί και ο καθένας
> ⇔ > , αφού β > 0 (2) τους είναι μικρότερος
1+ β 1+ α + β 1+ β 1+ α + β
από τον παρονομαστή
Από τις σχέσεις (1) και (2), προσθέτοντας κατά μέλη του κλάσματος του
έχουμε δεύτερου μέλους.
α β α+β
+ >
1+ α 1+ β 1+ α + β
που είναι η ζητούμενη σχέση.
52. Έστω δύο θετικοί αριθμοί α και β τέτοιοι, ώστε

( α + β ) 2 =α 2 + 2β.
i) 2α + β = 2
ii) α < 1
iii) αν επιπλέον ισχύει η σχέση αβ > 1, τότε
1 2
+ < 2.
α β
Λύση
i) Έχουμε
(α + β) =α 2 + 2β ⇔ α 2 + 2αβ + β 2 = α 2 + 2β
2
2β ⇔ ( 2α + β ) β =
⇔ 2αβ + β 2 = 2β.
Όμως, β > 0 και επομένως
2α + β =2.
ii) Aπό τη σχέση που αποδείξαμε στο ερώτημα i) προκύπτει ότι

2α = 2 − β < 2, αφού β > 0.
Άρα,
α < 1.
iii) Έχουμε
1 2 β + 2α i) 2
+= = .
α β αβ αβ
Επειδή αβ > 1 , συμπεραίνουμε ότι
1
<1
αβ
2
< 2.
αβ
Άρα,
1 2 2
+ = < 2.
α β αβ
53. Να αποδείξετε ότι:

i) x 2 + y 2 ≥ 2xy για κάθε x, y ∈  .
ii) αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β και γ ισχύουν οι σχέσεις
α β γ
= = ,
β γ δ
τότε
β2 + γ 2 ≤ α 2 + δ2 .
Λύση
i) Έχουμε
x 2 + y 2 ≥ 2xy ⇔ x 2 + y 2 − 2xy ≥ 0 ⇔ ( x − y ) ≥ 0,
2
που ισχύει.
ii) Έχουμε
α β β γ
= και = .
β γ γ δ
Δηλαδή,
β 2 = αγ και γ 2 = βδ.
Επομένως, προσθέτοντας κατά μέλη προκύπτει

β 2 + γ 2 = αγ + βδ
2β 2 + 2γ 2 = 2αγ + 2βδ (1)
Όμως, σύμφωνα με το ερώτημα i) ισχύουν οι σχέσεις
2αγ ≤ α 2 + γ 2 και 2βδ ≤ β 2 + δ 2 .
Άρα,
2αγ + 2βδ ≤ α 2 + γ 2 + β 2 + δ 2 (2)
2β 2 + 2γ 2 ≤ α 2 + γ 2 + β 2 + δ 2
και τελικά
β2 + γ2 ≤ α2 + δ2 .
95. Για κάθε x ∈  να συγκρίνετε τους αριθμούς
A 3( x 2 + 2)
= και =B 2 ( x 2 + 2x ) .
96. Αν οι πραγματικοί αριθμοί α − 2 και 2β + 3 είναι ομόσημοι, να συγκρίνετε τους

αριθμούς
Α
= 4β − 3α και =
Β 2αβ − 6.
97. Αν οι πραγματικοί αριθμοί α 2 − 3 και 5β − 4 είναι ετερόσημοι, να συγκρίνετε

τους αριθμούς
Α 5α 2β + 12 και =
= Β 4α 2 + 15β.

i) 850 και 1637 ii) 25100 και 12567.

i) 2700 και 5300 ii) 5800 και 31200.

i) α 2 + 49 ≥ 14α για κάθε α ∈ 
α +β  α −β
2 2 2
ii) ≥  για κάθε α, β ∈ .

2  2 
101. Nα αποδείξετε ότι

1 1 4
+ ≥ για κάθε α,β ∈  * .
α2 β2 α2 + β2

(α 2
+ 1)( β 2 + 1) ≥ ( αβ + 1)
2
για κάθε α, β ∈ .
103. Αν α, β είναι δύο θετικοί πραγματικοί αριθμοί, να αποδείξετε ότι:

 α  β   1  4
i) 1 + 1 +  ≥ 4 ii)  α +   β +  ≥ 8.
 β  α  α  β
104. Να αποδείξετε τις ανισότητες:

i) α 2 + β 2 + 5 ≥ 2α + 4β ii) α 2 + β 2 + γ 2 ≥ 2 ( α + 2β + 3γ − 7 ) .

i) α 2 + 2α + 2 > 0 ii) α 2 + 5 > 4α
iii) α 2 + 10α > −26 iv) α 2 + β 2 + 3 > 2α + 2β.

i) α 2 + αβ + β 2 ≥ 0 ii) α 2 − αβ + β 2 ≥ 0.

x 2 y2 ( x + y )
2
i) + ≥ ii) x 4 + y 4 ≥ 2xy ( x 2 + y 2 − xy ) .
3 5 8
108. Να αποδείξετε ότι για κάθε α,β > 0 ισχύει η σχέση

α3 + β3  α + β 
3
≥  .
2  2 
109. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς x και y σε καθεμιά από τις παρακάτω
περιπτώσεις:
( x − 4) + ( y + 3) = x 2 + y 2 + 2x − 6y + 10 =
2 2
i) 0 ii) 0.
110. Δίνονται οι παραστάσεις

2y (1 x ) ,
Α =x 2 + 2y 2 + 1 και B =− x, y ∈ .
Να αποδείξετε ότι A − B = ( y − 1) + ( x + y ) .
2 2
i)
ii) Να αποδείξετε ότι A ≥ B .
iii) Αν A = B , να βρείτε τις τιμές των x και y.
111. Nα αποδείξετε ότι:

α 2 + β 2 ≥ 2 ( α − β − 1) για κάθε α, β ∈  .
i) x 2 + y 2 − 4x + 4 =0 ii) x 2 + y 2 − 2x − 6y + 10 =
0.
( x + 1) + y 2 + 2 ( x + 1) + 6y + 10 = 2x 2 + 2y 2 + 2x − 2y + 1 =
2
i) 0 ii) 0.
i) 2x 2 + 1 > 2x ii) x 4 − x 2 + 4x + 5 > 0.

115. Να αποδείξετε ότι για κάθε α,β ∈  ισχύουν οι σχέσεις:
i) 3α 2 + 2α + 1 > 0 ii) α2 + β2 + 8 ≥ 4 ( α + β ) .

1
α 3 + β3 + γ 3 − 3αβγ= ( α + β + γ ) ( α − β ) + (β − γ ) + ( γ − α ) 
2 2 2
i)
2
για κάθε α, β, γ ∈ 
ii) αν α + β + γ =0, τότε

α3 + β3 + γ3 =
3αβγ
iii) αν α 3 + β 3 + γ 3 =
3αβγ, τότε
α+β+ γ =0 ή α= β= γ.

(α + β) + ( β + γ ) + ( γ + α ) =( α + β + γ ) + α 2 + β 2 + γ 2 για κάθε α, β, γ ∈ 
2 2 2 2
i)
αν α + β + γ =−1, τότε (α + β) + ( β + γ ) + ( γ + α ) > 1.

2 2 2
ii)
118. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς x και y ισχύουν οι σχέσεις

1≤ x < 3 και 2 ≤ y < 4,
1 x 3
i) −7 < 5x − 3y < 9 ii) < < .
4 y 2
119. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς x και y ισχύουν οι σχέσεις

5 < x < 7 και 3 < y < 5,
1 1 8
i) 11 < x + 2y < 17 ii) + <
x y 15
iii) 0 < x − y < 4 iv) x 2 − y 2 < 48.
120. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β και γ ισχύει α > β > γ, να αποδείξετε
ότι
αβ 2 + βγ 2 + γα 2 < α 2β + β 2 γ + γ 2 α.
121. Έστω α, β δύο θετικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

α ≠ 1, β ≠1 και α −2 + β −2 = α −1 + β −1 .
α −1 α2
i) = − 2 ii) οι αριθμοί α − 1 και β − 1 είναι ετερόσημοι.
β −1 β
122. Έστω α, β ∈  τέτοιοι, ώστε

α + β > 4 και αβ − 2α − 2β + 4 > 0.
α > 2 και β > 2.

x 3 + x − 1 =0,
i) x>0 ii) x < 1.
124. Να αποδείξετε ότι για κάθε x, y, z ∈  ισχύουν οι σχέσεις:

i) x 2 + y 2 ≥ 2xy ii) x 2 + y 2 + z 2 ≥ xy + yz + zx .
125. Nα αποδείξετε ότι για όλους τους θετικούς αριθμούς x, y, z ισχύουν οι σχέσεις:
x 2 + y2 x + y x 2 + y2 y2 + z2 z2 + x 2
i) ≥ ii) + + ≥ x+ y+z.
x+y 2 x+y y+z z+x
126. Να αποδείξετε ότι για κάθε x, y ∈  ισχύουν οι σχέσεις:

( x + y) ≥ xy ( 2x + 3y + 1) ≥ ( x + 2y )( x + y + 1) .
2 2
i) ii)

x+ y
2
i) xy ≤   για κάθε x, y ∈ 
 2 
ii) αν x + y =
1, τότε 4xy ≤ 1.
128. Έστω α και β δύο θετικοί πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

α+β = 1.
1 1
+ ≥ 4.
α β
129. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει η σχέση α + β =

1, να αποδείξετε
ότι
1
αβ ≤ .
4
130. Αν για τους θετικούς αριθμούς α, β ισχύει η σχέση αβ = 1 , να αποδείξετε ότι

α + β ≥ 2.
131. Αν για τον πραγματικό αριθμό α ισχύει

0 < α < 1,
1 1
+ > 2.
α2 α
132. Αν για τον πραγματικό αριθμό α ισχύει η σχέση α > 1, να αποδείξετε ότι
α 3 + 3α 2 − 4 > 0.
133. Αν για τους θετικούς αριθμούς α, β ισχύει η σχέση α > β, να αποδείξετε ότι
1 1
α3 + > β3 + .
β α

α > β > 1,
α + β 2 < β + αβ.

β > α >1,
α −1 β β −1
< < .
β −1 α α −1
136. Aν α, β είναι δύο θετικοί αριθμοί, να αποδείξετε ότι

α β 1 1
+ ≥ + .
β2 α2 α β
137. Αν α, β είναι δύο θετικοί αριθμοί, να αποδείξετε ότι:

1 1 2
i) α + β ≥ 2 αβ ii) + ≥
α β αβ
iii) 5 α + β ≥ 3 α + 4 β iv) α + β > α + β.

(x + 1) > 2x 3 + 2x για κάθε x ≠ 1.
2 2
139. Αν για τον πραγματικό αριθμό α ισχύει η σχέση α > 1, να αποδείξετε ότι
α − 1 α2 − 1
< .
α + 1 α2 + 1
140. Αν α, β και γ είναι τρεις θετικοί αριθμοί, να αποδείξετε ότι

α2 + β2 + γ2 α + β + γ
≥ .
α+β+ γ 3
141. Aν α, β είναι δύο θετικοί αριθμοί, να αποδείξετε ότι:

1 1 α β 1
i) ≤ 2 ii) + 4 ≤ .
α +β
4 2
2α β α +β β +α
4 2 2
αβ
142. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύει 1 ≥ α ≥ β ≥ 0, να αποδείξετε ότι

α β
+ ≤ 1.
β +1 α +1
143. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς x και y ισχύει

x > y > 0,
να συγκρίνετε τους αριθμούς
α x 3 − y3 και
= β
= ( x − y) .
3
144. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύει

α < 2 < 3β,
να συγκρίνετε τους αριθμούς
x 3αβ + 4 και =
= y 2α + 6β.

α −1 + α −3 > α −2 για κάθε α > 0.
146. Έστω πραγματικός αριθμός α τέτοιος, ώστε
17 < α < 31 και 2 ν < α < 2 ν +1 ,

όπου ν κάποιος ακέραιος αριθμός. Να αποδείξετε ότι:
i) 2 ν < 31 ii) 17 < 2 ν +1
17
iii) < 2 ν < 31 iv) ν = 4.
2
147. Αν δύο αριθμοί α και β ανήκουν στο διάστημα [ 0, 2] , να αποδείξετε ότι ο
αριθμός α − β ανήκει στο διάστημα [ −2, 2] .
148. Αν x ∈ [ −2,3] , να αποδείξετε ότι:
i) −5 ≤ 2x − 1 ≤ 5 ii) −1 ≤ 2 − x ≤ 4.
149. Aν x ∈ ( −1, 5 ) , να αποδείξετε ότι:

1 < 4x + 5 < 25 ( x + 1) < 36.
2
i) ii)
150. Αν α ∈ ( 2,5 ) και β ∈ ( 4, 7 ) , να αποδείξετε ότι:

1 1 12
i) α 3 + β 2 > 24 ii) + >
α β 35
iii) α 6 − β 2 > 15 iv) αβ + 20 < 4α + 5β.
151. Aν x, y ∈ [ 2, 3] , να αποδείξετε ότι:

i) ( 2x − 3y )( 3x − 2y ) ≤ 0 ii) 6 ( x 2 + y 2 ) ≤ 13xy.
152. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς x και y ισχύουν οι σχέσεις

x ∈ ( −2, 4 ) και y ∈ ( 3, 6 ) ,
i) ( x + 2 )( y − 6 ) < 0 ii) ( x − 4 )( y − 3) < 0
iii) 9x + 2y > 2xy iv) ( x + 2 )( y − 3) < 18.

A = x 2 + 4y 2 − 6x + 4y + 10.
A =( x − 3) + ( 2y + 1)
2 2
i)
ii) αν A = 1, τότε
x ∈ [ 2, 4] και y ∈ [ −1, 0].
154. Έστω x, y∈  για τους οποίους ισχύουν οι σχέσεις

6, x > 2 και
xy = y > 2.
i) ( x − 2 )( x − 3) < 0 ii) x + y < 5.
155. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει η σχέση

( α + 1)( α + 9 ) =
4β,
β ≥ α.
156. Έστω οι πραγματικοί αριθμοί α, β, γ για τους οποίους ισχύουν οι σχέσεις

0≤α≤β≤ γ και α+β+ γ =3.
3
i) α ≤1 ii) β≤
2
iii) 1 ≤ γ ≤ 3 iv) 2αβ + 3 ≥ 3α + 2β.
157. Να αποδείξετε ότι για κάθε x, y, z ∈ ( 0,1) ισχύουν οι σχέσεις:
i) xy + 1 > x + y ii) xyz + 1 > xy + z
iii) xyz + 2 > x + y + z iv) xy + yz + zx + 3 > 2 ( x + y + z ) .
158. Δίνεται ορθογώνιο ΑΒΓΔ με διαστάσεις E

A B
x, 2y. Αφαιρούμε το τετράγωνο ΑΕΖΗ με y
πλευρά y. y
H Ζ
i) Να αποδείξετε ότι το εμβαδόν του y
Δ Γ
σχήματος ΒΓΔΗΖΕ που απέμεινε x
δίνεται από τη σχέση=
E 2xy − y 2 .
ii) Αν ισχύουν οι σχέσεις 3 < x < 5 και 1 < y < 2 , να αποδείξετε ότι
4 < Ε < 18.
159. Να αποδείξετε ότι ο μόνος θετικός αριθμός α για τον οποίο ισχύει η σχέση
α7 + α4 + α =
3
είναι ο αριθμός
α = 1.
Οι Πραγματικοί Αριθμοί – Απόλυτη Τιμή Πραγματικού Αριθμού 183
Απόλυτη Τιμή Πραγματικού Αριθμού

Ορισμός
Η απόλυτη τιμή ενός πραγματικού αριθμού α συμβολίζεται με |α| και ορίζεται από
τον τύπο:
 α, αν α  0
|α|  
 α, αν α  0
● Από τον παραπάνω ορισμό συμπεραίνουμε ότι η απόλυτη τιμή ενός μη αρνητικού
αριθμού είναι ο ίδιος ο αριθμός, ενώ η απόλυτη τιμή ενός αρνητικού αριθμού
είναι ο αντίθετός του.
Έχουμε
5 5
0  0,  , 5  23  5  23 και 14    14   14
17 17
● Γεωμετρικά, η απόλυτη τιμή του α παριστάνει την απόσταση του αριθμού α από
τον αριθμό 0.
α
 0 
 
α
Από τον παραπάνω ορισμό συμπεραίνουμε επίσης ότι:
● | α |  | α |  0
● |α|  α και | α |  α
● | α | α
2 2
και
● | x |  θ  x  θ ή x  θ (εφόσον θ > 0)
● | x |  | α |  x  α ή x  α
Έχουμε:
 | x | 2  x  2 ή x   2
 | 2x  1|  | x  3 |  2x  1  x  3 ή 2x  1  x  3
2
 x  4 ή 3x  2  x  4 ή x  
3
Ιδιότητες των Απολύτων Τιμών
Πρόταση
Για τις απόλυτες τιμές ισχύουν οι παρακάτω ιδιότητες:

1. | α  β || α |  | β |
α α
2. 
β β
3. | α  β || α |  | β |
Απόδειξη
1. Επειδή τα δύο μέλη της ισότητας είναι μη αρνητικά, διαδοχικά και ισοδύναμα
έχουμε:
| α  β |  | α |  | β |  | α  β | 2   | α |  | β |
2
 | α  β | 2  | α |2  | β |2
  α  β   α2  β2
2
που ισχύει.
2. Επειδή τα δύο μέλη της ισότητας είναι μη αρνητικά, διαδοχικά και ισοδύναμα
έχουμε:
2
α
2
α |α| α
   
β |β| β β
 
2 2
α α
  2
β β
2
 α  α2
   2 που ισχύει.
β β
3. Επειδή τα δύο μέλη της σχέσης είναι μη αρνητικά, διαδοχικά και ισοδύναμα
έχουμε:
| α  β |  | α |  | β |  | α  β | 2  | α |  | β | 
2
  α  β   | α |2  | β |2 2 | α |  | β |
2
 α 2  β 2  2αβ  α 2  β 2  2 | αβ |
 αβ | αβ |, που ισχύει.
● Mε βάση την ιδιότητα (1) προκύπτει ότι α 2  α και γενικά
2
ν
α ν  α για κάθε ν  *.
● Επειδή
| α  β |  | α |  | β |  | αβ | αβ  αβ  0,
στην τελευταία ιδιότητα (3) η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν οι αριθμοί α και β
είναι ομόσημοι ή ένας τουλάχιστον από αυτούς είναι ίσος με μηδέν.
Πρόταση
Αν ρ  0 , τότε ισχύουν οι ισοδυναμίες:

● | x | ρ  ρ  x  ρ x΄ –ρ 0 ρ x

x
● x  ρ  x  ρ ή x  ρ x΄ –ρ 0 ρ x

x x
Απόσταση Δύο Αριθμών

 Έστω α, β δύο πραγματικοί αριθμοί οι οποίοι παριστάνονται στον άξονα από τα
σημεία Α, Β αντίστοιχα. Το μήκος του τμήματος ΑΒ λέγεται απόσταση των
αριθμών α και β, συμβολίζεται με d  α,β  και είναι ίση με α  β . Δηλαδή,
d  α,β   α  β .
Στην περίπτωση που έχουμε α  β, τότε η απόσταση d  α, β  είναι ίση με
β  α και λέγεται μήκος του διαστήματος  α,β .
 Αα Β β  
 
α β
Η απόσταση των αριθμών 7 και 12 είναι d  7,12  | 7  12 |  | 5 | 5
54. Να γράψετε τις παρακάτω παραστάσεις χωρίς απόλυτες τιμές:

i) Α  4  3  2 ii) Β 2 1  22
iii) Γ  π 3 1 .
Λύση
i) Έχουμε: Σημείωση
● 4  0 , άρα 4    4  4 Η απόλυτη τιμή ενός πραγ-
ματικού αριθμού α συμβολίζεται
● 3  0, άρα 3 3
με α και ορίζεται από τον τύπο
● 2  0, άρα 2    2  2
 α, αν α  0
Επομένως, 
Α  4  3  2  4  3  2  9. α 
 α, αν α  0.

ii) Γνωρίζουμε ότι
1  2  2, δηλαδή 2  1 και 2 2.
Οπότε:
● 2 1  0 άρα 2 1  2 1
● 2 20 άρα 2 2   
2 2  2 2
Επομένως,
Β 2 1  2 2     
2  1   2  2  2  1  2  2  1.
iii) Γνωρίζουμε ότι π 3,14. Οπότε 3  π  4 , δηλαδή π  3 και π  4. Άρα,

π 3 0
π  3  π  3.
Είναι λοιπόν
π  3  1  π  3  1  π  4  0.
Επομένως,
π  3  1  π  4    π  4   π  4.
55. Αν για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει

1 < x < 2,
να γράψετε χωρίς το σύμβολο της απόλυτης τιμής την παράσταση
A = x−1 + x− 2 + x− 3 .
Λύση
1 < x < 2. Για να γράψουμε μία πα-
Οπότε: ράσταση χωρίς το σύμβο-
λο της απόλυτης τιμής,
● x − 1 > 0 και συνεπώς x − 1 = x − 1 αρκεί να βρούμε το πρό-
σημο της παράστασης μέ-
● x − 2 < 0 και συνεπώς x − 2 =− ( x − 2 ) =− x + 2
σα σε κάθε απόλυτη τιμή
και να αξιοποιήσουμε στη
● x − 3 < 0 και συνεπώς x − 3 =− ( x − 3) =− x + 3.
συνέχεια τον ορισμό της.
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι
A = x −1 + x − 2 + x − 3 = ( x − 1) + ( − x + 2 ) + ( − x + 3)
= x − 1 − x + 2 − x + 3= 4 − x.

x − 2 = x + 2 για κάθε x ∈ [ −2,0] .
Λύση
x ∈ [ −2,0] . Είναι φανερό ότι πρέπει
Δηλαδή, να απαλλαγούμε από το
−2 ≤ x ≤ 0 . σύμβολο της απόλυτης τι-
Από τη σχέση μής, το οποίο μάλιστα εμ-
x≤0 φανίζεται δύο φορές. Αρ-
προκύπτει ότι χικά, εστιάζουμε στην
x = −x παράσταση x και αξιο-
και συνεπώς ποιούμε τη σχέση
x − 2 =− x − 2 . x ≤ 0.
Επίσης, από τη σχέση

−2 ≤ x
προκύπτει ότι
−2 − x ≤ 0 ⇔ − x − 2 ≤ 0
οπότε
− x − 2 =− ( − x − 2 ) =x + 2.
x − 2 = x + 2 για κάθε x ∈ [ −2,0] .

i) Α = x−3 − 3−x ii) Β= x −x − x +x
2
iii) Γ = x + 4 − 8x.
Λύση
3− x =− ( x − 3) για κάθε x ∈  . Για κάθε πραγματικό αριθμό α
Οπότε
3 − x =− ( x − 3) =x − 3 . ● α =−α ≥ 0
Επομένως, ● α ≥ α και α ≥ −α
A = 0.
● 2
α = α2 .
ii) Γνωρίζουμε ότι

x ≥x και x ≥ −x για κάθε x ∈ .
Δηλαδή
x −x≥0 και x + x ≥ 0 για κάθε x ∈ .
Επομένως,
B = x − x − x + x = x − x − ( x + x)
= x − x − x − x = −2x, για κάθε x ∈ .
iii) Έχουμε
x + 4 = ( x + 4 ) = x 2 + 8x + 16 για κάθε x ∈ .
2 2
Οπότε
Γ = x + 4 − 8x = x 2 + 8x + 16 − 8x
2
= x 2 + 16 για κάθε x ∈ .
58. Να γράψετε χωρίς το σύμβολο της απόλυτης τιμής κάθε μία από τις
παραστάσεις:
4x   x  1
2
i) x2  4x  4 ii)
1
iii) x2  2 iv) x x.
x2
Λύση
i) Έχουμε
x 2  4x  4   x  2   0 για κάθε x 
2
Οπότε
x 2  4x  4  x 2  4x  4.
ii) Έχουμε
4x   x  1  4x   x 2  2x  1  4x  x 2  2x  1
2
 x 2  2x  1    x 2  2x  1
   x  1  0 για κάθε x 
2
.
Oπότε
2

4x   x  1   4x   x  1
2
  4x   x  1 .
2
iii) Έχουμε
x 4  1  2x 2  x  1
2 2
1
x  2 2
2
  0 για κάθε x  *.
x x2 x2
Οπότε
1 1
x2  2
 2  x 2  2  2 για κάθε x  *.
x x
iv) Γνωρίζουμε ότι

x  x για κάθε x 
δηλαδή
x  x  0 για κάθε x  .
Επομένως,
 x  x , αν x  0  0 , x  0
x x  x x 
x  x , αν x  0 2x , x  0.

xy  yx x2 y5 ω7
i) A ii) B   .
xy  yx 2x 5y 7ω
Λύση
xy  yx x  y    x  y Οι αριθμοί x  y και y  x
A 
xy  yx x  y    x  y είναι αντίθετοι αφού
xy  xy 0 y  x    x  y
   0.
xy  xy 2 xy οπότε έχουν την ίδια από-
λυτη τιμή.
ii) Έχουμε
x2 y5 ω7
B  
2x 5 y 7ω
x2 y5 ω7
  
  x  2   y  5  ω  7
x2 y5 ω7
  
x2 y5 ω7
 1  1  1  3.
60. Να γράψετε χωρίς το σύμβολο της απόλυτης τιμής την παράσταση

A  x  4  2x  3, x  .
Λύση
● Αν x  4  x  4  0, Μεθοδολογία
τότε Για να απαλλαγούμε από το
σύμβολο της απόλυτης τιμής,
x  4    x  4   x  4. αρκεί να βρούμε το πρόσημο
της παράστασης x  4 που βρί-
Επομένως,
σκεται μέσα στην απόλυτη
A  x  4  2x  3  x  1. τιμή. Για το σκοπό αυτό
συγκρίνουμε το x με το 4.
● Αν x  4  x  4  0,
x x
τότε –∞ 4 +∞

x40 x40
x  4  x  4.
Επομένως,
A  x  4  2x  3  3x  7.
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι x  4 
 x  1 , αν x  4 x4 – 0 +
A
 3x  7 , αν x  4.

A  x  1  2 3  x  4, x  .
Λύση
● Αν x  1, τότε έχουμε:
x x x
x  1  x 1  0 –∞ 1 3 +∞
 
και
x  3  3  x  0.
Οπότε,
A    x  1  2  3  x   4 x  1 3 
 x  1  6  2x  4 x 1 – 0 + +
 3x  11. –
3 x + + 0
● Αν 1  x  3, τότε έχουμε:
x  1  x 1  0
και
x  3  3  x  0.
Οπότε,
A   x  1  2  3  x   4
 x  1  6  2x  4
 x  9.
● Αν x  3, τότε έχουμε:
x  1  x 1  0 και x  3  3  x  0.
Οπότε,
A   x  1  2  x  3  4
 x  1  2x  6  4
 3x  3.
Τελικά,
  3x  11 , αν x  1

A    x  9 , αν 1  x  3
 3x  3 , αν x  3

62. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς x και y για τους οποίους

i) x5  y9  0 ii) x  2  x  y  3  0.
Λύση
x  5  0 και 79 0 H μοναδική περίπτωση κατά
Οπότε, η ισότητα την οποία ένα άθροισμα μη αρ-
νητικών αριθμών είναι ίσο με το
x 5  y9  0
μηδέν είναι ο καθένας από αυ-
ισχύει αν και μόνο αν τούς τους αριθμούς να είναι μη-
x  5  0 και y  9  0 δέν. Οπότε, ισχύει η ισοδυναμία
δηλαδή α  β  0  α  0 και β  0.
x  5 και y  9.
ii) Έχουμε
x2 0 και x  y3  0
Οπότε η ισότητα
x  2  x  y3  0
ισχύει αν και μόνο αν
x20 και x  y3 0
x2 και 2 y3 0
x2 και y  1.

α + 2β = 2α − β ,
8
i) ( α − 3β ) ⋅ ( β + 3α ) =
0 ii) α 2 − β 2 =αβ .
3
Λύση
Για να απαλλαγούμε από το
α + 2β = 2α − β .
σύμβολο της απόλυτης τιμής,
Δηλαδή, συχνά αξιοποιούμε κάποιες από
τις παρακάτω ισοδυναμίες:
α + 2β = 2α − β − ( 2α − β )
ή α + 2β =
● Αν θ > 0 , τότε
⇔ α + 2β − 2α + β =0 ή α + 2β + 2α − β =0 x = θ ⇔ x = θ ή x = −θ
⇔ −α + 3β =0 ή 3α + β =0 ● x = α ⇔x= α ή x = −α.
⇔ α − 3β =0 ή β + 3α =
0.
Επομένως,
( α − 3β ) ⋅ (β + 3α ) =
0.
ii) Αποδείξαμε ότι

( α − 3β ) ⋅ (β + 3α ) =
0.
Δηλαδή,
αβ + 3α 2 − 3β 2 − 9αβ =
0.
Επομένως,
3α 2 − 3β 2 = 9αβ − αβ
3( α2 − β2 ) =
8αβ
και τελικά
8
α 2 − β 2 =αβ .
3

α  5β  1 και α  5β  9,
2α  10β
i) 3α  75β  27
2 2
ii) 6
15β  3α
iii) α 2  10αβ  25β2  81 iv) 2α  10 .
Λύση
3α  75β  3  α  25β
2 2 2 2
 Ισχύουν οι ιδιότητες:
● αβ  α  β
 3  α 2   5β 
2
α α
 3   α  5β  α  5β  ●  .
β β
 3  α  5β  α  5β
● αβ  α  β .
 3 1 9  27.
ii) Έχουμε
2α  10β 2α  10β 2  α  5β  2  α  5β 2  α  5β 2  9
      6.
15β  3α 15β  3α 3  5β  α  3  5β  α 3  α  5β 3  1
iii) Έχουμε
α2  10αβ  25β2  α2  2α  5β    5β 
2
  α  5β   α  5β  9  81 .
2 22
iv) Έχουμε
2α  α  α   α  5β    α  5β 
 α  5β  α  5β  1  9  10.

α 1 και β2  3,
i) β 5 ii) αβ  6
iii) α  2β  4  7 iv) 5α  3β  20.
Λύση
Σχόλιο
i) Έχουμε
Επειδή γνωρίζουμε μία πλη-
β  β  2  2  β  2  2  3  2  5. ροφορία για την απόλυτη τιμή
του β  2 γράφουμε
ii) Έχουμε β  β  2   2
α  β  α   β   α  β και αξιοποιούμε τη γνωστή
 α  β  1  5  6, ανισοτική σχέση για την από-
λυτη τιμή του αθροίσματος.
αφού με βάση το ερώτημα i) ισχύει
β  5.
iii) Έχουμε
α  2β  4  α  2 β  2   α  2 β  2 
 α  2  β  2  1 2  3  7
iv) Έχουμε
5α  3β  5α  3β  5  α  3  β
 5  1  3  5  20.
A  x  1  x  x2
για τις διάφορες τιμές του x  .

Λύση
A  x  1  x  x 2  x  1  x 1  x  Παραγοντοποιούμε το
 x 1  x  1  x  x 1  x  x 1 x  x2
με στόχο να γράψουμε
 x 1  x
2
τελικά την παράσταση

  x  1  x για κάθε x 
2
. Α σε όσο το δυνατόν
Όμως, απλούστερη μορφή.
 x, αν x  0
x 
 x, αν x  0.
Επομένως,
  x  12  x, αν x  0
A
  x  1  x, αν x  0.
2

α β
 ,
β γ
αγ  2β .
Λύση
Έχουμε
α β
  β 2  αγ (1)
β γ
Επειδή οι αριθμοί α  γ και 2 β είναι μη αρνητικοί, αρκεί να αποδείξουμε ότι
α  γ  2 β 
2 2
Σχόλιο
 α  γ  4 β
2 2
Η ζητούμενη σχέση
 α2  γ2  2αγ  4β2 δεν φαίνεται να μπο-
1 ρεί να προκύψει άμε-
 α2  γ 2  2αγ  4αγ σα από τη δοθείσα.
 α2  γ2  2αγ  0 Τη μετασχηματίζουμε
λοιπόν σε ισοδύναμή
  α  γ   0, που ισχύει.
2
της που ισχύει.

2x
 1 για κάθε x  .
x 1
2
Λύση
Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γράφεται
2x
 1 για κάθε x 
x2  1
2x
  1 για κάθε x  , αφού x 2  1  0 για κάθε x 
x2  1
 2 x  x 2  1 για κάθε x 
 x 2  1  2 x για κάθε x 
 x  2 x  1  0 για κάθε x 
2
  x  1  0 για κάθε x 
2
.
Και επειδή η τελευταία σχέση είναι αληθής, συμπεραίνουμε ότι το ίδιο ισχύει με την
ισοδύναμή της ζητούμενη σχέση.

2α  5β
 1,
α  10β
α
i) β  0 ii)  5.
β
Λύση
i) Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι Σχόλιο

β  0. Γενικά όταν θέλουμε να αποδείξουμε
Οπότε, η δοθείσα σχέση γράφεται ότι για δύο πραγματικούς αριθμούς x, y
2α ισχύει
1 xy
α
συνήθως εργαζόμαστε με απαγωγή σε
δηλαδή, άτοπο. Δηλαδή, υποθέτουμε ότι ισχύει
2  1, xy
που είναι αδύνατον. Επομένως, και καταλήγουμε σε κάτι που είναι
β0. αδύνατον.
ii) Έχουμε
2α  5β
 1.
α  10β
Δηλαδή,
2α  5β
 1  2α  5β  α  10β
α  10β
 2α  5β  α  10β   2α  5β    α  10β 
2 2 2 2
 4α2  25β2  20αβ  α2  100β2  20αβ

 3α2  75β2  α2  25β2  α   5 β   α  5 β
2 2
α α
 5   5.
β β
70. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β για τους οποίους

ισχύουν οι σχέσεις
α  β  10 και d  α, β   2.
Λύση
Από τη σχέση α  β  10 προκύπτει ότι
x A α B β  x
β  10  α (1)
Τότε έχουμε
d  α, β   2.
Σημειώσεις
Δηλαδή, ● Έστω α, β δύο πραγματικοί αριθμοί
οι οποίοι παριστάνονται στον άξονα
α β  2 από τα σημεία Α, Β αντίστοιχα. Το
 1
μήκος του τμήματος ΑΒ λέγεται
 α  10  α   2 απόσταση των αριθμών α και β,
συμβολίζεται με d  α,β  και είναι
 α  10  α  2
ίση με α  β . Δηλαδή,
 2α  10  2
d  α,β   α  β .
 2α  10  2 ή 2α  10  2 ● Στην περίπτωση που έχουμε α  β,
 2α  12 ή 2α  8 τότε η απόσταση d  α, β  είναι ίση
 α6 ή α4 με β α και λέγεται μήκος του δια-
στήματος  α,β.
Επομένως,
α6 και β  10  6  4
ή
α4 και β  10  4  6.
71. Να βρείτε τις τιμές του πραγματικού αριθμού x για τον οποίο ισχύει:
i) d  x,5   2 ii) d  x,  3   7.
Λύση
Αν ρ  0 , τότε:
d  x,5  2 .
x  ρ  ρ  x  ρ
Δηλαδή,
 x   ρ, ρ  .
x 5  2
 2  x  5  2
x΄ –ρ 0 ρ x
52 x 5 2 
3 x  7. x
Δηλαδή,
x   3,7  .
ii) Έχουμε
Σημείωση
d  x,  3  7 Αν ρ  0 , τότε:
 x3 7 x  ρ  x  ρ ή x  ρ
 x  3  7 ή x 37  x   , ρ    ρ,   .
 x  10 ή x4
x΄ –ρ 0 ρ x
Δηλαδή 
x   ,  10   4,    x x

i) 8  71  9
ii) στον πραγματικό άξονα ο αριθμός 71 είναι πλησιέστερα στο 8
από ότι στο 9.
Λύση
8  71  9 Για να συγκρίνουμε θετικούς
αριθμούς αρκεί να συγκρίνουμε
 
2
 82  71  92 τα τετράγωνά τους.
 64  71  81 , που ισχύει.
ii) Αρκεί να αποδείξουμε ότι Μεθοδολογία
Για να αποδείξουμε ότι στον
d   
71,8  d 71,9  πραγματικό άξονα ένας αριθ-
μός x είναι πλησιέστερα στον
δηλαδή, αριθμό α από ότι στον αριθμό β
αρκεί να αποδείξουμε ότι
71  8  71  9 (1)
d  x, α   d  x, β 
Όμως, από το ερώτημα i) προκύπτει δηλαδή
x α  x β .
71  8  0 και 71  9  0 .
x΄ α x β x
Επομένως, η ζητούμενη σχέση (1)   
71  8  9  71
 2 71  17
 
2
 2 71  172
 284  289 , που ισχύει.
73. Αν για τον πραγματικό αριθμό α ισχύει
0  α  2,
i) α 1  1 ii) α 3  α 2  4.
Λύση
i) Έχουμε
0  α  2  0 1  α 1  2 1
 1  α  1  1  α  1  1.
ii) Έχουμε
α3  α2  α2  α  1  α2  α  1
 α2  α  1 , αφού α2  0
Όμως
0  α  2  0  α2  4 (1)
και
0  α 1  1 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2), συμπεραίνουμε ότι
α2  α  1  4  1
και τελικά
α3  α2  4.
74. Να αποδείξετε την ισοδυναμία

x y  x y  2 xy  xy  0
Λύση
Έχουμε
x y  x y  2 xy  0  x y  x y   2 xy 
2 2
  x y  x y   4 xy
2 2
  x y    x y   2  x y  x y   4  xy 
2 2 2
 x 2 y  x y2  2xy xy  4  xy 
2 2 2
 x 2 y2  x 2 y2  2xy xy  4  xy 
2
 2  xy   2xy xy  4  xy 
2 2 Παρατήρηση
Μία πιο σύντομη απόδειξη
 2xy xy  2  xy 
2
μπορεί να προκύψει αν πα-
ρατηρήσουμε ότι η πρώτη
 xy xy  xy
2
ισότητα είναι της μορφής

 xy  xy xy  0 α β  α  β
2
 xy   xy  xy   0 με α  x y και β  x y.
 xy  0 ή xy  xy Οπότε, αξιοποιούμε την
 xy  0.
α  β  α  β  αβ  0.
Ασκήσεις για Λύση
160. Να γράψετε τις παρακάτω παραστάσεις χωρίς απόλυτες τιμές:
i) π4 ii) 2 1
iii) 2 2 iv) 3 π .
161. Nα γράψετε τις παρακάτω παραστάσεις χωρίς απόλυτες τιμές:
i) 7 3 ii) 1 3
y  2  x2 .
2
iii) iv)
162. Nα γράψετε τις παρακάτω παραστάσεις χωρίς απόλυτες τιμές:
i) A  2  5  7 ii) B 7 2  7 3
iii) Γ 5  2 1 iv) Δ 11  3  11  5 .
163. Nα υπολογίσετε τις τιμές των παρακάτω παραστάσεων:
72 88 230  22  317  315 21  36

i) Α  ii) Β 
48 66 69  621 63
393  383 373  363

iii) Γ  3332  3322  670 iv) Δ  .
392  39  38  382 372  37  36  362
i) Α  x 2  5  x 2  1 ii) B   x  1 x  1  5  x 2  6x  9
iii) Γ  x 2  2x  1  4x  x 2  4 Δ   2x  1   x  2   2x 2  4 .
2 2
iv)
165. Nα εκφράσετε για τις διάφορες τιμές του x τις παρακάτω παραστάσεις
χωρίς απόλυτες τιμές:
i) x5 ii) 2x .
166. Nα γράψετε χωρίς το σύμβολο της απόλυτης τιμής κάθε μία από τις παραστάσεις:
i) Α  x  2  3x  7 ii) B x 3  x 5.
167. Nα γράψετε χωρίς το συμβολο της απόλυτης τιμής τις παρακάτω παραστάσεις:
i) A  x  5  2x  1 ii) B  x  2  3x  4.
i) A  x 5  7 x ii) B  x  2  3 x 1 .
i) Α x  x2 ii) B  x3  x 2 .
170. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β και γ ισχύει

α  β  γ,
να απλοποιήσετε την παράσταση
Α  3 α β  2 β  γ  4 γ α .

1  x  2,
Α  2 x 1  3 x  2  6 x  2 .
172. Aν 3  x  6 να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:

i) A  x 6  x 3 ii) B  3 x  9 x
iii) Γ  x  6  12  2x  x  9 iv) Δ  3  x  3  6.
173. Nα απλοπoιήσετε τις παραστάσεις:
i) A  2α  5α, αν α  0 ii) Β   β  2β, αν β  0
iii) Γ  x  1  x  2  x  1 , αν x   1,1 .
174. Aν 1  x  5 , να αποδείξετε ότι:
i) x 1  x  5  4 ii) x 1  x  5  x  2  x  6 .
175. Aν α   2, 3 , τότε:
i) να αποδείξετε ότι 2  α  4  1 και 3  3α  6  0

ii) να απλοποιήσετε την παράσταση
Α  3 α  2  α  4  α  6  3α .
176. Έστω πραγματικός αριθμός α τέτοιος, ώστε

0α2.
i)  α  2  α  α  α  2  0 ii) α2  2α  α2  2α  1  1 .
177. Αν x   1, 1 , να αποδείξετε ότι

x 1  x 1
 x.
x 1  x 1
178. Αν α   1, 1 , να αποδείξετε ότι

α 1  α 1  2 α .
179. Αν 2  x  5 , να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:
i) x 5  x 2 ii) 4x  7  3x  16
iii) x  5 1  2  x 1 iv) 2 x 2 6.

180. Aν 2  x  3 , να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:
i) A  5 x 3 ii) B  x  2  2x  6  5 .
181. Aν για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει η σχέση
x 1  x 1
να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:
i) A  x  x 1 ii) B  x  x  x 1
iii) Γ  2x  1  x  1 iv) Δ  1  x  1  x  2x.
182. Aν x  1, να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:
i) A  x  x  1 x ii) B  x2  1  x2  x3  x3  1
Γ   x  2  3 x  2  3 x  2  1 .
3 2
iii)

x  0, y  0 και x  y  0,
x  y xy xy
  .
xy xy x  y
184. Να βρείτε τις τιμές του x   για τις οποίες ισχύoυν οι σχέσεις:
x 3 x 1
i) 0 ii)  0.
x 4
2
x3  x
185. Έστω α, β δύο πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

1 1
  1 και α β  β α .
α β
α
i) α  β  αβ ii) 0
β
iii) α  0 και β  0 iv) α  1 και β  1.
186. Αν για τους αριθμούς α, β  ισχύει η σχέση

α2  β  β  0,
να βρείτε την τιμή του α.
187. Έστω πραγματικοί αριθμοί x, y για τους οποίους ισχύει η σχέση

y  2  x 1  y  2 .
i) Να αποδείξετε ότι y  2. ii) Να βρείτε την τιμή του x.
x 1 x2
i) A  x 3  3 x ii) B 
1 x 2x
 x  1  x 2
 x  1
iii) Γ  x 1  2  2 1 x iv) Δ .
1  x3
y2 y2  9
i) ii)
y y 3
1  x2 x 2  10x  25
iii) iv) .
88 x x 5
x  4x 2 x2  6 x  9
3
i) A ii) B .
3 x  12 x 3
191. Αν x  0 , να βρείτε την τιμή της παράστασης

x x  x x
Α .
x
192. Nα αποδείξετε τις ισοδυναμίες:
i) α  α  3  α  α  3 ii) α  α  α  α  α  0.
α β  β α  αβ  α  β για κάθε α,β  .
194. Nα βρείτε τις τιμές των x, y  για τις οποίες ισχύουν οι σχέσεις:
i) x2  xy4 0 ii) x  1  2x  y  5  0.
195. Να βρείτε τους x, y  για τους οποίους ισχύει η σχέση

x  1  x 2 y  2x  0 .
196. Δίνονται πραγματικοί αριθμοί α, β, γ τέτοιοι, ώστε
α2  αβ  γ  β2  αβ  γ  0 .
i) α β ii) γ0.

α  α  α  α  α  0.
198. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς x, y ισχύει η σχέση
3x  2y  2x  3y ,
να αποδείξετε ότι οι αριθμοί x και y είναι ίσοι ή αντίθετοι.

α  2β  β  2α ,
α  β.

α  2β  4α  8β  10β  5α  0 για κάθε α,β  .
3α  4β  2 και 3α  4β  10 ,
15α  20β
i) 9α 2  16β 2 ii)
3α  4β
iii) 9α2  16β2 iv) αβ.
202. Αν x  0 , να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
x3  x 2
A x2 x 2  x2 x 2  .
x 1
α 3 και β  5,
i) 2α  β  11 ii) α β 8
3 5
iii) α  β  2  10 iv)   2.
α β
204. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύουν οι σχέσεις
α 1  2 και β  2  3,
i) αβ3 5 ii) 2α  β  4  7.
204. Nα αποδείξετε ότι για όλους τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύουν οι
σχέσεις:
i) α  α 1 1 ii) α  β  α 1  β  2  3 .
α 2  αβ  2 και β 2  αβ  1,
α  β
2
i) α 2β ii)  3.
α 3  3α 2β  β 3  3β 2 α  2,
2
α  3β  β 
α  β
3
i)   ii)  4.
β  3α  α 
α2  β2  7 και αβ  3,
2
i) α β ii) α β .
209. Nα αποδείξετε ότι για κάθε α, β  με αβ  1 ισχύει η ισοδυναμία:
α  β  2  α  β  2 αβ  1.
210. Aν για τους πραγματικούς αριθμούς x, y ισχύoυν οι σχέσεις

x  3 και y  5,
i) x  y 8 ii) 2x  y  11.
211. Αν για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει η σχέση x  1, να βρείτε τις τιμές που
μπορεί να πάρει η παράσταση
A  2 x 1  3 x  x 1 .

α  1 και β  2,
i) 11  5α  3β  11 ii) α  β  3.

x 1 και y 1,
A  x 2  1  y2  1  x 2  y2 .
214. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β, γ ισχύουν οι σχέσεις

αβγ και β  γ  α,
i) γ0 ii) α  β  γ.
215. Nα αποδείξετε τις ισοδυναμίες:

i) d 1,  2x   d  x,  2   d  x, 0   1
ii) d  x,3  2d  x,  3  d  x,  5  4.
216. Nα βρείτε τις τιμές του x για τις οποίες ισχύει:

i) d  x,1  5 ii) d  x, 2   1
iii) d  x, 2   4 iv) d  x,  3  2.

1
x 2 για κάθε x  *.
x

x  y  x  y για κάθε x, y  .
219. Nα αποδείξετε τις παρακάτω ισοδυναμίες:

i) α  β  α  β  αβ  0 ii) α  β  α  β  αβ  0 .

α 1 και β  1,
αβ
i) 1  αβ  1 ii)  1.
1  αβ
α β  2 και α β  4,
α2  β2 4
i) αβ  3 ii)  .
α β
2 2
5

β  0 και α2  9β2 ,
α β 8
i) α 3β ii)   .
β α 3
223. Nα αποδείξετε την ισοδυναμία:
2α  β  2β  α  α  β .
224. Nα αποδείεξτε την ισοδυναμία:
xy  xy 2 y  x  y.
α 1 1
225. Αν ισχύει η σχέση  , να αποδείξετε ότι
α4 2
α  2.
226. Έστω α και β δυο πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

α  2β
1.
2α  β
i) βα ii) α  β και α  β
αβ α β
iii)  iv) 3α  5β  8 α .
αβ α β
227. Έστω πραγματικοί αριθμοί α, β τέτοιοι, ώστε

αβ  0, α  αβ  β και α β  β α  0.
i) Να αποδείξετε ότι α  0  β.
α 2  α 2β
Α  β  αβ  .
β
Οι Πραγματικοί Αριθμοί – Ρίζες Πραγματικών Αριθμών 213
Ρίζες Πραγματικών Αριθμών
Ορισμός (τετραγωνικής ρίζας)
● Η τετραγωνική ρίζα ενός μη αρνητικού αριθμού α συμβολίζεται με α και

είναι ο μη αρνητικός αριθμός που, όταν υψωθεί στο τετράγωνο, δίνει τον α.
● Δηλαδή, η α παριστάνει τη μη αρνητική ρίζα της εξίσωσης x 2  α .
Πρόταση
Για τις τετραγωνικές ρίζες μη αρνητικών αριθμών ισχύουν οι ιδιότητες:

● α 2 | α |, για κάθε α 
● α  β  α  β, για κάθε α  0 και β  0
α α
●  , για κάθε α  0 και β  0
β β
Ορισμός (ν-οστής ρίζας)

● Η ν-οστή ρίζα ενός μη αρνητικού αριθμού α συμβολίζεται με ν α και είναι ο μη
αρνητικός αριθμός που, όταν υψωθεί στην ν, δίνει τον α.
● Δηλαδή, η ν α παριστάνει τη μη αρνητική ρίζα της εξίσωσης x ν  α .
 Έχουμε 53  125. Οπότε, 3 125  5.
 Έχουμε 25  32. Οπότε, 5 32  2.
 Έχουμε 34  81. Οπότε, 4 81  3.
Ιδιότητες των Ριζών

Από τον ορισμό της ν-οστής ρίζας ενός μη αρνητικού αριθμού α συμπεραίνουμε ότι
● Αν α ≥ 0, τότε: ● Αν α < 0 και ν άρτιος τότε:

 α
ν ν
ν
 α και ν
αν  α αν  | α |
Έχουμε
 5
7
7
 5 και 4
34  3, ενώ 6
(3)6  | 3 | 3.
Πρόταση
Αν α, β ≥ 0, τότε:
1. ν α  ν β  ν α  β
ν
α α
2.  ν (εφόσον β  0)
ν β β
Απόδειξη
1. Έχουμε
 α  β   α β 
ν ν
ν
α  ν β  ν α β  ν ν ν
  α   β   α β
ν ν
ν ν
 α  β  α  β, που ισχύει.
2. Έχουμε
ν ν
α  α  ν α 
ν
ν
α
ν    
β β  β  β
ν ν
 α
ν
ν
α
 
 β
ν
ν β
α α
  που ισχύει.
β β
● Θέτοντας στην ιδιότητα 1, όπου α το αν προκύπτει ότι:

Αν α,β ≥ 0, τότε:
ν
αν  β  α  ν β
Με την ιδιότητα αυτή εξάγουμε αριθμούς από ρίζες ή εισάγουμε αριθμούς σε

ρίζες.
Έχουμε:

5
4  5 8  5 4  8  5 32  5 25  2
4
21 21 4
  4  3
4
7 7
 3
54  3 16  3 27  2  3 8  2  3 33  2  3 23  2  3 3 2  2 3 2  5 3 2
Να μετατρέψετε τα κλάσματα
3 7
και
2 7 2
σε ισοδύναμα με ρητούς παρονομαστές.
Λύση
Έχουμε:
3 3 2 3 2 3 2
   
2 2  2
2
2 2
7  7  2  7  2 7  7  2 7  7  2
2
7 7
  
7  2  7  2  7  2   7  2 7  4
2
3 2
Αν α και β είναι δύο μη αρνητικοί αριθμοί, να αποδείξετε την ισοδυναμία
α  β  ν α  ν β.
Λύση
Έχουμε
 α   β
ν ν
ν
ανβ ν ν
 α  β.
Δυνάμεις με Ρητό Εκθέτη
Ορισμός
● Αν α > 0, μ ακέραιος και ν θετικός ακέραιος, τότε ορίζουμε:

μ
ν
 αμ αν
● Επιπλέον, αν μ, ν θετικοί ακέραιοι, τότε ορίζουμε:
μ
0ν 0
Έχουμε:
2
125 3  3 1252  3
5  3 2
 3 56  3
5 
2 3
 52  25
και
4
 1 1 1
8 3
  
2 
4 3 4 4
8 3 8 3 3
1 1 1 1
    .
2  24 16
3 12 3
2 3 4
● Ο παραπάνω ορισμός μας επιτρέπει να βλέπουμε κάθε ρίζα ως δύναμη. Οπότε, σε

κάποια προβλήματα αντί να χρησιμοποιούμε ιδιότητες των ριζών, χρησιμο-
ποιούμε ιδιότητες των δυνάμεων που είναι ευκολότερες.
2  4 2  6 2  12 2  2.
Λύση
Έχουμε
1 1 1 1
2  4 2  6 2  12 2  2 2  2 4  2 6  212
1 1 1 1 6 3 2 1 12
     
 22 4 6 12
 212 12 12 12
 212  21  2.
3
5 5  5.
Λύση
Έχουμε
1
 3 
1 3 1
3
5 5  5  5   51  5 2  2
 
1 1
 1 1  3  3  3 3 1

1
  5 2    5 2   5 2 3  5 2  5.
   
75. Να υπολογίσετε τις ρίζες:

3 4
i) 144 ii) 125 iii) 81 iv) 5 0,00032.
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι Σημείωση

144 = 12 2
και 12 > 0. Η τετραγωνική ρίζα ενός μη
Επομένως, σύμφωνα με τον ορισμό αρνητικού αριθμού α συμβολίζεται
με α και είναι ο μη αρνητικός
144 = 12 .
αριθμός που, όταν υψωθεί στο
τετράγωνο, δίνει τον α. Δηλαδή, η
ii) Έχουμε α παριστάνει τη μη αρνητική
125 = 53 και 5 > 0. ρίζα της εξίσωσης
Επομένως, x 2 = α.
3
125 = 5.
iii) Έχουμε
Σημείωση
81 = 34 και 3 > 0.
Επομένως, Η ν-οστή ρίζα ενός μη αρνητικού
αριθμού α, συμβολίζεται με ν α
4
81 = 3.
και είναι ο μη αρνητικός αριθμός
iv) Παρατηρούμε ότι
που, όταν υψωθεί στη ν, δίνει τον
5 5
32  2  1 α. Δηλαδή, η ν
α παριστάνει τη
0, 00032 = = =
100.000  10   5 
μη αρνητική ρίζα της εξίσωσης
1
και > 0. Επομένως, x ν = α.
5
1
5
0,00032 = .
5
 4  π2   3  π2  1 π 
3
  π  3 .
3
i) ii) 2
 6π  9
Λύση
4  π
2
 4  π  4  π, Για κάθε α ισχύει
αφού α2  α .
4π
4  π  0.
Επίσης,
3  π   3  π    3  π   π  3,
2
αφού
3 π
3  π  0.
4  π  3  π    4  π    π  3  4  π  π  3  1.
2 2
ii) Παρατηρούμε ότι

π2  6π  9   π  3 .
2
Επομένως,
π  6π  9    π  3    π  3 .
3 2 3 6
2
Έχουμε λοιπόν,
π  6π  9    π  3   π  3 
3 6 3 2
2
  π  3   π  3 , αφού π  3  0 .
3 3

14 35 56
i) ⋅ = 7 ii) =2
5 2 14
10 ⋅ 21 6 ⋅ 77
iii) = 2 iv) = 1.
7 ⋅ 15 22 ⋅ 21
Λύση
Για κάθε α  0 και β  0
14 35 14 35 2⋅7⋅5⋅7
⋅ = ⋅ = ισχύει
5 2 5 2 5⋅2
α ⋅ β = α ⋅ β.
= 7 ⋅ 7 = 7 2 = 7.
Σημείωση
ii) Έχουμε Για κάθε α  0 και β  0
ισχύει
56 56
= = =
4 2. α α
14 14 = .
β β
iii) Έχουμε
Σχόλιο
10 ⋅ 21 10 ⋅ 21 10 ⋅ 21 2 ⋅5⋅3⋅ 7 Οι ιδιότητες
= = = = 2.
7 ⋅ 15 7 ⋅ 15 7 ⋅ 15 7 ⋅3⋅5 α ⋅ β = α⋅β
και
α α
iv) Έχουμε =
β β
6 ⋅ 77 2 ⋅ 3 ⋅ 7 ⋅11 2 ⋅ 3 ⋅ 7 ⋅ 11 αξιοποιούνται με φορά
= = = 1.
22 ⋅ 21 2 ⋅11 ⋅ 3 ⋅ 7 2 ⋅ 11 ⋅ 3 ⋅ 7 από το α΄ μέλος προς το β΄
μέλος ή αντιστρόφως.
i) Α = 8 − 32 + 50 ii) Β = 12 + 27 − 75
iii) Γ
= 8100 − 4900 =
iv) Δ 1575 + 324 .
Λύση
Έχουμε Mεθολοδογία
i) Α= 8 − 32 + 50 = 4 ⋅ 2 − 16 ⋅ 2 + 25 ⋅ 2 Παραγοντοποιούμε τις
υπόρριζες ποσότητες και
= 4 ⋅ 2 − 16 ⋅ 2 + 25 ⋅ 2
στη συνέχεια εφαρμό-
= 2 2 − 4 2 + 5 2 = 3 2. ζουμε ιδιότητες των ρι-
ζών.
ii) Β= 12 + 27 − 75 = 4 ⋅ 3 + 9 ⋅ 3 − 25 ⋅ 3
= 4 ⋅ 3 + 9 ⋅ 3 − 25 ⋅ 3
= 2 3 +3 3 −5 3 = 0
iii) Γ = 8100 − 4900 = 81 ⋅100 − 49 ⋅100

= 81 ⋅ 100 − 49 ⋅ 100 = 9 ⋅10 − 7 ⋅ 10 = 20.
iv) Αναλύουμε τους αριθμούς 1575 και 324 σε γινόμενο πρώτων παραγόντων
1575 3 324 2 Σχόλιο

525 3 162 2 Κάθε θετικός ακέραιος αριθμός
175 5 81 3 γράφεται κατά μοναδικό τρόπο
35 5 27 3 ως γινόμενο πρώτων παραγό-
7 7 9 3 ντων. Έτσι έχουμε
1 3 3 1575 = 3 ⋅ 3 ⋅ 5 ⋅ 5 ⋅ 7 = 32 ⋅ 52 ⋅ 7
1 και
324 = 2 ⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 3 ⋅ 3 ⋅ 3 = 22 ⋅ 34.
Επομένως,
Δ= 1575 + 324= 32 ⋅ 52 ⋅ 7 + 22 ⋅ 34
= 32 ⋅ 52 ⋅ 7 + 22 ⋅ 34
= 3 ⋅ 5 ⋅ 7 + 2 ⋅ 9 = 15 7 + 18.
( 2)
3
+ 25 + 8 ( − 2 ) =
3 5 8
i) 6
ii) x 2 − 2x + 1 − 3 x 3 + 3x 2 + 3x + 1 =−2 για κάθε x ≥ 1.

Λύση
● Αν α ≥ 0, τότε
( 2)
3
3
= 2,
( α)
ν
ν
=α
5
2 =2
5
και
ν
και αν = α
● Αν α ≤ 0 και ν άρτιος,
( −2 ) =−2 =2.
8
τότε
8
ν
Επομένως, αν = α .
( 2) ( −2 )
3
+ 5 25 + = 2 + 2 + 2 = 6.
3 8
8

x 2 − 2x + 1 = ( x − 1) για κάθε x ∈  .
2
Άρα,
x 2 − 2x + 1 = ( x − 1) = x − 1 = x − 1 για κάθε x ≥ 1.
2
Επίσης,
x 3 + 3x 2 + 3x + 1 = ( x + 1) ≥ 0 για κάθε x ≥ 1.
3
Οπότε,
x 3 + 3x 2 + 3x + 1 = ( x + 1) = x + 1 για κάθε x ≥ 1.
3 3
3
x 2 − 2x + 1 − 3 x 3 + 3x 2 + 3x + 1 = ( x − 1) − ( x + 1)
= x −1− x −1
= −2 για κάθε x ≥ 1.

3
160
i) 4
3 ⋅ 4 27 =
3 ii) 3
=2
20
3⋅ 5 2
iii) 5
=56 iv) 4
32 + 4 162 − 4 1250 =
0.
81
Λύση
α΄ τρόπος: Για κάθε α,β ≥ 0 ισχύουν:
3  4 27  4 3  27 ●
4
ν
α ⋅ ν β = ν α⋅β
ν
α α
● = ν , με β  0
 3  3  3  3.
4 3 4 4
ν β β
β΄ τρόπος:
● ν
α ν ⋅ β = α ⋅ ν β.
4
3  27  3  3  3  3
4 4 4
 3
4
 4 3 4 3 4 3 4 3  4
 3.
ii) Έχουμε Σχόλιο

Oι παραπάνω ιδιότητες
3
160 3
8  20 3
8  3 20 μπορούν να αξιοποιηθούν
   8  2.
3
3
20 3
20 3
20 με φορά από το α΄ μέλος
προς το β΄ μέλος ή αντι-
iii) Έχουμε στρόφως.
35 2 5
35 ⋅ 2 35 ⋅ 2
= = 5 = 5
3=
⋅2 5
6.
5
81 5 4
3 34
iv) Έχουμε
4
32 + 4 162 − 4 1250 = 4
16 ⋅ 2 + 4 81 ⋅ 2 − 4 625 ⋅ 2
= 4
24 ⋅ 2 + 4 34 ⋅ 2 − 4 54 ⋅ 2
= 2 4 2 + 3 4 2 − 5 4 2 = 0.

i) 2 ⋅ 3 4 ⋅ 4 8 ⋅ 12 2 =
4 ii) 3
3 ⋅ 27 ⋅ 4 9 =
3.
Λύση
2  3 4  4 8  12 2  2  3 22  4 23  12 2 Aν α  0, μ ακέραιος και ν θε-
1 2 3 1
τικός ακέραιος, τότε ορίζουμε
 2 2  2 3  2 4  212 μ
ν
1 2 3 1
   α ν  αμ .
2 2 3 4 12
Επίσης, αν μ, ν θετικοί ακέραιοι,

6 8 9 1
2
  
12 12 12 12
 2  4. 2 τότε ορίζουμε
μ
0ν  0.
ii) Έχουμε
3  27  4 9  3  33  4 32 Σχόλιο
3 2
O παραπάνω ορισμός μας επιτρέ-
 3  32  34 πει να βλέπουμε κάθε ρίζα ως δύ-
3 1
1 
ναμη. Οπότε, σε κάποια προβλή-
3 2 2
 33. ματα αντί να χρησιμοποιούμε ιδιό-
Επομένως, τητες των ριζών, χρησιμοποιούμε
ιδιότητες των δυνάμεων που είναι
3
3  27  4 9  3 33  3.
ευκολότερες.
82. Να απλοποίησετε την παράσταση

4
α 3  5 α 2  10 α
Α .
3
α  12 α 1
Λύση
Έχουμε
3 2 1 3 2 1
 
4
α3  5 α 2  10 α α 4  α 5  α10 α4 5 10
Α  1
 1 1
α  12 α 1
1
3  
α α3 12
α3 12
15 8 2 25 5
 
α 20 20 20
α 20 α4 5 1

4
 4 1
 3
 1
 α4 4
 α 4  α.

α 12 12
α 12
α 4

i) 3
92 ii) 4
80  3
iii) 335 iv) 3
3  6 3 2  1  3 2.
Λύση
i) Επειδή οι αριθμοί 3
9 και 2 είναι θετικοί, αρκεί να αποδείξουμε ότι
 9
3
3
 23  9  8 , που ισχύει.
ii) Eπειδή οι αριθμοί 4

80 και 3 είναι θετικοί, αρκεί να αποδείξουμε ότι
 
4
4
80  34  80  81 , που ισχύει.
iii) Επειδή οι αριθμοί 3 και 3

5 είναι θετικοί, αρκεί να αποδείξουμε ότι
 3   5  3     5  

3 2

6 6 2 3
3 3

 33  52  27  25, που ισχύει.
iv) Επειδή οι αριθμοί 3
3  6 3 2 και 1  3 2 είναι θετικοί, αρκεί να αποδείξουμε ότι
   1    2   2
3 3 2 3
3
3  63 2 3
2  3  6 3 2  13  3 3 2  3 3 3
 3  6 3 2  1 33 2  33 4  2  33 2  33 4
 2   4
3 3
3234 3 3
 2  4, που ισχύει.
84. Να συγκρίνετε τους αριθμούς

7 1 και 13.
Λύση
Επειδή οι αριθμοί 7  1 και 13 είναι Μεθοδολογία

θετικοί, αρκεί να συγκρίνουμε τα τετρά- Όταν θέλουμε να συγκρίνουμε δύο
γωνά τους. θετικούς αριθμούς α και β, εξετά-
Έχουμε λοιπόν: ζουμε μήπως είναι πιο εύκολο να
συγκρίνουμε τους αριθμούς α2 και β2
 7  1   7   1  2
2 2
● 2
7 8 2 7 ή τους αριθμούς α3 και β3 ή γενι-
κότερα τους αριθμούς
 13   13  8  5
2
● αν και βν για κάποιο ν  *.
Οπότε, αρκεί να συγκρίνουμε τους θετικούς αριθμούς 2 7 και 5. Παρατηρούμε ότι
2 7 
2
 4  7  28  52.
Επομένως,
2 7 58 2 7 85.
Δηλαδή,
   13 
2 2
7 1 
και τελικά
7  1  13.
i)  x2  1  x  
x2  1  x  1 για κάθε x 
ii) x2  1  x  0 για κάθε x  .
Λύση
 x 1  x
2
 x 1  x
2
 Αξιοποιούμε την ταυτότητα
 α  β  α  β   α  β2
 
2
2
 x 2  1  x 2  x2  1  x2
και στη συνέχεια την ιδιότητα
 1 για κάθε x  .
 α
2
 α για κάθε α  0.
x 2  1  x 2 για κάθε x  .
Επομένως,
x 2  1  x 2  x για κάθε x  .
Οπότε,
x 2  1  x  x  x για κάθε x  .
Και επειδή
x  x  x  x  0 για κάθε x  ,
συμπεραίνουμε ότι
x 2  1  x  0 για κάθε x  .

i) ( 4 + 15 ) ⋅ 4 − 15 = 4 + 15 ii) 4 + 15 ⋅ 16 − 2 60 =
2.
Λύση
i) Έχουμε 4 + 15 > 0 και συνεπώς Παρατήρηση

Παρατηρώντας ότι
(4 + )
2
4 + 15 =
(4 + )
15 . 2
4 + 15 = 15
Οπότε, το α΄ μέλος της ζητούμενης ισότητας γράφεται γράφουμε το α΄ μέλος
της ζητούμενης ισό-

(4 + ) 
2
 15  ⋅ 4 − 15 τητας στη μορφή

 
α ⋅ β και τελικά
(4 + ) ( )
2
= 15 ⋅ 4 − 15 στη μορφή α ⋅ β.
= (4 + 15 )( 4 + 15 )( 4 − 15 )
= (4 + 15 ) ⋅  4 − ( 15 ) 
2
2
 
= (4 + )
15 ⋅ (16 − 15 )
= 4 + 15
ii) Έχουμε
4 + 15 ⋅ 16 − 2 60 = 4 + 15 ⋅ 16 − 2 ⋅ 4 ⋅ 15
= 4 + 15 ⋅ 16 − 2 4 15
= 4 + 15 ⋅ 16 − 4 15
= 4 + 15 ⋅ 4 4 − 15 ( )
(
= 4 4 + 15 4 − 15 )( )
4  42 − ( 15 ) 
2
=

= 4 ⋅ (16 − 15 ) = 4 = 2.
2  5
2
i)  9 4 5 ii) 2 5  0
iii) 9  4 5  9  4 5  4.
Λύση
i) Έχουμε
2  5   5
2 2
 22  2  2 5 
 44 5 5
 9  4 5.
ii) Aρκεί να αποδείξουμε ότι
2 5
 5
2
22 
δηλαδή
4  5, που ισχύει.
iii) Αποδείξαμε ότι
 
2
94 5  2 5 .
Ομοίως,
 
2
94 5  2 5 .
Επομένως,
2  5  2  5 
2 2
94 5  94 5  
 2 5  2 5

 2 5    5 2 
 2  5  5  2  4.
88. Να αποδείξετε ότι ο αριθμός

x  74 3  74 3
είναι ακέραιος.
Λύση
α΄ τρόπος
Έχουμε
 3  
2 2
7  4 3  22   22 3  2  3
και
 3  
2 2
7  4 3  22   22 3  2  3 .
Οπότε
x  74 3  74 3
2  3 2  3
2 2
   2 3  2 3
 2  3  2  3  4, που είναι ακέραιος.
β΄ τρόπος
Έχουμε
 
2
x2  74 3  74 3
 74 3   2 74 3 
2 2
74 3 74 3
74 374 32 7  4 3 7  4 3 

 
2
 14  2 72  4 3
 14  2 49  48  14  2 1  16 .
Και επειδή x  0 , συμπεραίνουμε ότι x  16  4, που είναι ακέραιος.
89. Αν
x  3 2 1  3 2 1
x3  3x.
Λύση
Με βάση την ταυτότητα
α  β  α3  3α2β  3αβ2  β3
3
έχουμε:
 
3
x3  3
2 1  3 2 1
       
3 2 2 3
 3
2 1  3 3
2 1  3 2 1  33 2 1  3
2 1  3
2 1
     
2 2
 2  1  33 2 1  3 2 1  33 2 1  3 2 1  2 1
 2 1  33  2 1  2 1  
2 1  33  2 1  2 1 
2 1  2 1
 2 1    2  12   3 3   2  12   
2 2
 2  33 2 1
   
 2  33  
2  1  2  1  3 3  2  1  2 1 
 2  33 2 1  33 2 1
 23  3
2 1  3 2 1 
 2  3x.
Επομένως,
x3  3x  2.

8  12  20
α
18  27  45
είναι ρητός.
Λύση
Έχουμε
Σχόλιο
8  12  20  4  2  4  3  4  5
Χρησιμοποιώντας ιδιότητες
 4 2 4 3 4 5 των ριζών προσπαθούμε κά-
θε ρίζα που εμφανίζεται σε
2 22 32 5
αριθμητή και παρονομαστή
2  2 3 5 .  να τη φέρουμε σε όσο το δυ-
νατόν πιο απλή μορφή.
Επίσης, Μετά από αυτό ελπίζουμε ο
18  27  45  9  2  9  3  9  5 αριθμητής και ο παρονομα-
στής να γραφούν ως ακέ-
 9 2 9 3 9 5 ραια πολλαπλάσια της ίδιας
παράστασης, την οποία και
3 2 3 3 3 5
θα απλοποιήσουμε.
3  2 3 5 . 
Επομένως,
α
2 2 3 5 2.
3 2 3 5 3
Άρα, ο αριθμός α είναι ρητός.
91. Να μετατρέψετε τις παρακάτω παραστάσεις σε ισοδύναμες με

ρητούς παρονομαστές:
4 2 52
i) ii) iii) .
2 3 1 52
Λύση
i) Πολλαπλασιάζουμε τους όρους του κλάσματος με 2, οπότε έχουμε

4 4 2 4 2
   2 2.
 2
2
2 2
ii) Πολλαπλασιάζουμε τους όρους του κλάσματος

με 3  1, οπότε έχουμε
Πολλαπλασιάζουμε τους
2

2  3 1  
2  3 1  όρους του κλάσματος με
το συζυγή του παρονομα-
3 1  3 1  3 1   3 2
 12 στή, δηλαδή με
3  1.

2  3 1  3  1.
3 1
iii) Έχουμε
  5  2 2 5  2 
2 2
52 52 2
 
5  2  5  2  5  2   5  2
2
2
54 5 4
  9  4 5.
54
92. Να μετατρέψετε τις παρακάτω παραστάσεις σε ισοδύναμες με

ρητούς παρονομαστές:
8 1
i) 5 ii) 3 .
3 2 1
Λύση
i) Πολλαπλασιάζουμε τους όρους του κλάσματος με 5
34 , οπότε έχουμε
8 8 5 34 8 5 81 8 5 81 8 5 81
   5 5  .
5
3 5 3  5 34 5 3  34 3 3
ii) Mε βάση την ταυτότητα
α3  β3   α  β   α2  αβ  β2 
για α  β έχουμε
1 α 2  αβ  β 2
 .
α β α3  β3
Οπότε, για α  3 2 και β  1 προκύπτει ότι:
 2   2 1  1
2
3 3 2
1 3
4  3 2 1 3
   4  3 2  1.
2 1  2  1 2 1
3 3
3

1
i)  α1  α για κάθε α  0
α1  α
1 1 1
ii)    1.
2 1 3 2 4 3
Λύση
i) α΄ τρόπος:
1 α 1  α Πολλαπλασιάζουμε τους

α 1  α  α 1  α  α 1  α  όρους του κλάσματος
με το συζυγή του παρο-
α 1  α α 1  α νομαστή, δηλαδή με
 
   α α 1 α
2 2
α 1  α  1  α.
 α 1  α για κάθε α  0.
β΄ τρόπος:
α 1  α
1
 α 1  α 1   α 1  α  α 1  α 
   α
2 2
1 α 1   1  α  1  α, που ισχύει.
ii) Σύμφωνα με το ερώτημα i) έχουμε Σχόλιο

1 1 Αποδείξαμε ότι η σχέ-
 2 1,  3 2
2 1 3 2 ση του ερωτήματος i)
και ισχύει για κάθε
1 α  0.
 4  3.
4 3 Eπομένως, ισχύει για
Επομένως, α  1,
1 1 1 για
 
2 1 3 2 4 3 α2
και για
 2  1 3 2  4  3
α  3.
  1  4  1.
94. Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης

x  x  1 x  2  x  3 
για
73
x .
2
Λύση
7 3 Υπολογίζουμε πρώτα τις
x . τιμές των παραστάσεων
2
x 1 , x 2 και x 3 .
Επομένως, Στη συνέχεια, αντικαθι-
7 3 7 1 στούμε στην παράσταση
x 1  1  ,
2 2 x  x  1 x  2 x  3 .
7 3 7 1
x2 2
2 2
και
7 3 7 3
x 3 3 .
2 2
Άρα,
7  3 7 1 7 1 7  3
x  x  1 x  2  x  3    
2 2 2 2

 7 3  7 3  7 1  
7 1
16

 7  32    7  12 
2 2
   

16
2  6 3
  .
16 4
95. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς x και y ισχύει η σχέση

xy
 1  x  y,
2
x  y  1.
Λύση
xy
1  x  y Δίνεται μία ισότητα και
2 ζητούνται δύο άλλες. Συ-
νήθως μετατρέπουμε τη
xy
2 22 x 2 y δοθείσα ισότητα σε ισο-
2
δύναμή της που το πρώτο
 x y22 x 2 y 0
μέλος της είναι άθροισμα
τετραγώνων και το δεύτε-
ρο μέλος είναι μηδέν.
  
 x  2 x 1  y  2 y 1  0 
  x  2 x  1    y  2 y  1  0
2 2
   
   
2 2
 x 1  y 1  0 .
Και επειδή
   
2 2
x 1  0 και y 1  0 ,
x 1  0 και y 1  0
x 1 και y 1
και τελικά
x  y  1.
i) x  1  2 x για κάθε x  0
x 1 2 x
ii)  1 για κάθε x  1 .
x 1
Λύση
i) Έχουμε
 x  1  2
2
x 1 2 x  2
x
  x  1  0
2
για κάθε x  0 .
Επομένως,
x  1  2 x για κάθε x  0 .

 
2
x 1 2 x  x 1 για κάθε x  0 .
Οπότε, για κάθε x  1 έχουμε
 
2
x 1 2 x x 1 Σχόλιο
 Για κάθε x  1 ισχύει
x 1 x 1
x 1
x 1 δηλαδή

x 1 x 1  0
x 1 και συνεπώς

x 1 x 1  x 1 .
 1 , αφού x 1  0 .
97. Αν α, β, γ είναι τα μήκη των πλευρών oποιουδήποτε τριγώνου, να

αποδείξετε ότι
α  β  γ.
Λύση
Επειδή οι αριθμοί α  β και γ είναι θετικοί, αρκεί να αποδείξουμε ότι
   γ
2 2
α β
 α  β  γ
2 2 2
 2 α β 
 α  β  2 α β  γ, που ισχύει
διότι με βάση την τριγωνική ανισότητα έχουμε α  β  γ και επίσης 2 α β  0.
x  1  x  x  x  1 για κάθε x  1.
Λύση
Για x  1 έχουμε
x  1  x  x  x  1  x  1  x  1  2 x.
Επειδή τα μέλη της τελευταίας ανισότητας είναι μη αρνητικοί αριθμοί, αυτή
Σχόλιο
   
2 2
x 1  x 1  2 x Πολλαπλασιάζοντας και διαι-
ρώντας το κάθε μέλος με τη
 
 x  1   x  1  2 x  1 x  1  22 x  
2 2 2
συζυγή του παράσταση προ-

κύπτει ως ζητούμενο η σχέση
 x  1  x  1  2 x  1 x  1  4x
1 1

 2 x  1 x  1  2x x 1  x x 1  x
  x  1 x  1  x. που είναι προφανής!
Τα μέλη της τελευταίας ανισότητας είναι μη αρνητικοί αριθμοί, οπότε αυτή ισοδύναμα
γράφεται
  x  1 x  1 
2
 x 2   x  1 x  1  x 2
 x 2  1  x 2  1  0.
Και επειδή η τελευταία σχέση είναι αληθής, συμπεραίνουμε ότι το ίδιο ισχύει με την
ισοδύναμή της ζητούμενη σχέση.

i) x + 1 = 1 + x ( x + 2 ) για κάθε x > 0
ii) 3 = 1 + 2 1 + 3 1 + 4 1 + 5 1 + 6 1 + 7 ...
Srinivasa Ramanujan
Λύση
i) Για κάθε x > 0 έχουμε Σρινιβάσα Ραμανουτζάν
x + 1= 1 + x ( x + 2) (22/12/1887-26/4/1920)
⇔ ( x + 1) =+
1 x ( x + 2) Ο Ραμανουτζάν θεω-
2
ρείται ο σπουδαιότερος
⇔ ( x + 1) =1 + x + 2x
2 2
Μαθηματικός της Ινδίας.
που ισχύει. Ήταν αυτοδίδακτος και
ii) ● Από τη σχέση του ερωτήματος αποκομμένος από τη μα-
θηματική κοινότητα της
i) για x = 2 παίρνουμε
Ευρώπης, με αποτέλεσμα
3 = 1+ 2⋅ 4 να παράγει Μαθηματικό υλικό που ήταν
● Επίσης από την ίδια σχέση για ήδη γνωστό, αλλά και καινούριο υλικό το
x = 3 παίρνουμε οποίο οδήγησε τον μεγάλο Μαθηματικό
Χάρντι να τον χαρακτηρίσει αντάξιο του
4 = 1+ 3⋅5
Νεύτωνα, του Αρχιμήδη, του Όιλερ και
και συνεπώς του Γκάους και να τον προσκαλέσει στο
3= 1+ 2 1+ 3⋅5 . Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Είναι σημα-
ντικό ότι κάποιες από τις μεγάλες ανακα-
● Ομοίως για x = 4 έχουμε
λύψεις του πελώριου Ραμανουτζάν άρ-
5= 1+ 4 ⋅ 6 γησαν πολύ να ενταχθούν στο ρεύμα των
Οπότε σύγχρονων Μαθηματικών.
Το 1911, σε ηλικία 24 ετών ζήτησε
3= 1+ 2 1+ 3 1+ 4⋅ 6. από τους αναγνώστες ενός Μαθηματικού
● Σ υνεχίζοντας με τον ίδιο τρό- περιοδικού της Ινδίας να αποδείξουν ότι
πο, όσες φορές θέλουμε, συ-
μπεραίνουμε ότι: 3 = 1 + 2 1 + 3 1 + 4 1 + 5 ...
Ο καιρός περνούσε, εκδόθηκαν άλλα
3 = 1 + 2 1 + 3 1 + 4 1 + 5 ... . τρία τεύχη και κανένας δεν πρότεινε κά-
ποια λύση του προβλήματος. Έτσι, ο
ίδιος ο Ραμανουτζάν αναγκάστηκε να δώ-
σει την απάντηση του τόσο δύσκολου
προβλήματος, η οποία γίνεται τόσο απλή
αν αξιοποιήσουμε το ερώτημα i).

i) 10000 ii) 169
3 4
iii) 64 iv) 625 .

49
i) ii) 1, 21
16
24
iii) 3 iv) 3
0,008 .
81
230. Να υπολογίσετε τις παραστάσεις:
i) Α  81  121  144 ii) Β  20  20  25
iii) Γ  7  13  16 iv) Δ  84  2  49 .
231. Nα υπολογίσετε τις παραστάσεις:

3
125
i) Α ii) Β  23  5 32.
3
8  3 27

i) 2011  2010  2011 ii) 20112  4023 .

213  212  2 312  2  311  3 .
12 11
i) ii)

319  96 811  230
i) 3 ii) 2.
317  95 4  3  167
15
235. Nα γράψετε τις παρακάτω παραστάσεις χωρίς ριζικά:
   
2 2
Α  43  442 Β 2 1  22 .
2
i) ii)
   2  7  3  7 
2 2
i) 5 3  5 3 2 ii)   1.
237. Αν α  β  0 , να αποδείξετε ότι
α  β  3  α   4 β4  0.
2 3

74  3 26 642  323  322
3 5 11
i) ii)
 π  3  π  4
   
2 4
3 2
iii)  4
iv) 3 2 1  2 2 .
4 16

3  x  2,
A5  x  2 3  x  3  x 2  4x  4.
2 2
240. Αν για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει ότι x   2, 2  , να απλοποιήσετε την
παράσταση
x 2  4x  4 x 2  4x  4
A  .
x2 x2
x  4x  4 
3
x 4  2x 2  1
2
i) ii)
x 2  4x 2
x  x  x  x 
2 2
iii) iv)  .
4 x 1
2
242. Να απλοποιήσετε την παράσταση

Α  3 4x 2  16x  16  2  6  3x 
2
.
243. Αν x  7  5, y  7  5 να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης

x 2  xy  y2 .
244. Αν A  2  1, B  2  1, να αποδείξετε ότι:

A 2  B2
i) A2  B2  4 2 ii) 3
2
iii) AB  1 iv) Α3  Β3  10 2.
x  4x  7   6  x 2  4x  7   9
2 2
Α .
x 2  4x  4
Α  x  1  3  x  1 1  x   3  x  1 x  1  1  x  .
3 3 2 2 3
247. i) Να βρείτε τα αναπτύγματα των

2  5  2  5  .
2 2
και
ii) Να αποδείξετε ότι
9  4 5  9  4 5  4.

4   4  
2 2
15 και 15 .
ii) Να απλοποιήσετε την παράσταση
Α  31  8 15  31  8 15.
5  3 2  5  3 2  .
2 2
και
43  30 2  43  30 2  10.
250. i) Nα βρείτε τα αναπτύγματα των

2  2  2  2  .
3 3
και
3
20  14 2  3 20  14 2  4.

i) 5  20  3 2  3 4  12 ii)  50  2   32  18  8  40 . 
252. Να αποδείξετε ότι για κάθε x  0 ισχύουν οι σχέσεις:

3
x4 3 x2
i)  x ii)  x 5 x.
x 5
x4
1  3  1  3  1  2  1  2 
2 2 4 4
4 4
i)  2 ii) 4
 4
 2.
3 3 2 2

32  30 5
212  43
i) 2 ii) 5
 32 .
240 4
255. Να απλοποιήσετε τα κλάσματα:

8  12 75  50
i) ii) .
18  27 48  32

7  63  343  28  112  175.
257. Να υπολογίσετε τις τιμές των παρακάτω παραστάσεων:

i) Α 5  20  27  12  45  48  3 
ii) Β 8  18  32  50  98  162  200 .
258. Αν x  75  48, να υπολογίσετε τις τιμές των x 2 και x 3 .
259. Aν α  4  15  4  15 , να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
A  α2  9  α2  11 .
260. Αν
x  7  13  7  13,
x  2x  1
100
i) ο x 2 είναι φυσικός αριθμός ii) 3
 1.

i) 5 52 5  52 5 5 ii) 3
3  3 4  7  3 4  7  3.
2  2  3  2  2  3  2  3  1.

42 3   4

3 1  4

3 1  2 .

4
3 4 29  2 4
29  2  3.
3  5   3 5  10  
2  8.

17
i) 3
2 2 2 ii) 4
32 3 4  212 .

i) 2  3 2  6 25  3 25 ii) 4
112  5 11  10 113  11 .

1
i) 5
38 : 3 35  15 ii) 6
217 : 18 23  8.
3
269. Nα γράψετε τις παρακάτω παραστάσεις με τη βοήθεια μίας μόνο ρίζας:
3
i)
5
38 3 3 ii) 5 5 25 25 5.
270. Αν για τους αριθμούς x, y ισχύει η σχέση
x  2  2y  8  0,
να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης x  y  xy.

2 2
271. Δίνονται οι αριθμοί

α  15  5 και β  5  3.
i) Nα βρείτε τα αναπτύγματα των α 2 και β 2 .
ii) Nα συγκρίνετε τους αριθμούς α και β.
272. Να συγκρίνετε τους αριθμούς

11  5 και 30.

11  5  19  11.
274. i) Να αποδείξετε ότι

2  3  5  1.
ii) Aν x  2  3  5, να συγκρίνετε τους αριθμούς
A  2x  3 και B  3x  2.
275. i) Nα αποδείξετε ότι 2  4 20  3.

ii) Να συγκρίνετε τους αριθμούς 4
20 και 4  4 20.
276. i) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης Α  6  6  6  9 .
ii) Να αποδείξετε ότι 6  6  6  6  3.
277. Nα μετατρέψετε τις παρακάτω παραστάσεις σε ισοδύναμες με ρητούς

παρονομαστές:
15 2 3
i) ii)
3 75
10 3 1
iii) iv) .
5 1 3 1
278. Να μετατρέψετε τις παρακάτω παραστάσεις σε ισοδύναμες με ρητούς

παρονομαστές:
2 1
i) ii) .
3
5 3
2 1
279. Αν Α  13  11 και Β  13  11 να αποδείξετε ότι:

ΑΒ ΒΑ
i) ΑΒ  2 ii)   12.
2Α 2Β

3 5 7 5
i) Α  ii) Β  .
5 3 5 3 7 5 7 5

1 2 3 1 1 2 3  3 6
  .

7 2 3  2 2 1 7

12  23 12  23
i) A  ii) B  5 11  89  5 11  89.
12  23 12  23

2 1 2 1
α 
2 1 2 1
είναι ακέραιος.
284. Αν A  2  3  2  3 και B  3 2 2 , τότε:

i) να αποδείξετε ότι A  1 και B  2
A
ii) να μετατρέψετε το κλάσμα σε ισοδύναμό του με ρητό
3B
παρονομαστή.
6 2 6 2
285. Αν α  και β , να βρείτε τις τιμές των παραστάσεων:
6 2 6 2
i) α2  β2 ii) α3  β3 .
286. Έστω
α  2 1 .
i) Να αποδείξετε ότι α2  3  2 2.
ii) Να αποδείξετε ότι α3  5 2  7.
iii) Να απλοποιήσετε την παράσταση Α  3  8  3 5 2  7.

1
iv) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης α  .
α
287. i) Να συγκρίνετε τους αριθμούς

1 1
A και Β .
2 3 52
ii) Να βρείτε ποιος από τους αριθμούς 3, 5 είναι πλησιέστερα στον αριθ-
μό 2.

1 1 1 1
    1.
3 1 5 3 7 5 3 7

1
i)  α  1  α για κάθε α  0
α 1  α
1 1 1
ii)   ...   9.
2 1 3 2 100  99
i) 3
5 2  7  2 1 ii) 5  2  3 5 2  7  2.
291. Nα βρείτε την τιμή της παράστασης

 x  1 x  2 x  3 x  4
7 5
για x  .
2
292. Να βρείτε την τιμή της παράστασης

x  x  1 x  1 x  2 
2 1
για x  .
2
293. Αν x  2012 , να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης

 x  1  
x 1 4
x 1 4
x 1 .
294. Αν α  3 3  2 2  3 3  2 2 , να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
α 3  3α.
295. Αν x  3
5  2 3
5  2 , να βρείτε την τιμή της παράστασης
x3  3x.
296. Αν x  3 2  3  3 2  3 , να βρείτε την τιμή της παράστασης

x3  3x.
 4

3 4 2  4

3  4 2  52 6 .
298. Να αποδείξετε την ταυτότητα:

α α β β
 
2
 α  β  αβ.
α β

α2  β2  1 και α β  0.
i) 1  2αβ  0 και 1  2αβ  0 ii) 1  2αβ  1  2αβ  2α .
300. Δίνεται ο αριθμός

α  3 100  101  102 .
i) 100  α  102 ii) ο αριθμός α δεν είναι ακέραιος.

α2  β  α  1 και β2  α  β  1 .
2α  β  1 και 2β  α  1 .
ii) Να βρείτε τους αριθμούς α και β.


α β
α β  για κάθε α, β  0.
β α
 α  1β  1  1  αβ για κάθε α, β  0.

2 αβ
 αβ  για κάθε α,β  0.
1 1 2

α β
305. Έστω πραγματικός αριθμός x για τον οποίο ισχύει η σχέση

1
x   3.
x
1
i) x0 ii) x  1.
x
 
2
i) x  1  1  x  2 x  1, για κάθε x  1
ii) αν α  x  4x  4 και β  x  4x  4 με x  2 , τότε α  β  2.
307. Να αποδείξετε ότι για κάθε x, y  0 και x  y ισχύει η σχέση

x 3  y3 x 3  y3
  2  x  y .
x y x y
308. Να αποδείξετε ότι για κάθε α, β  0 ισχύει η σχέση

2 αβ
 4 αβ.
α β
i) 6  8  12  24  1  2  3
2 1 2 1 1 1
ii) 1      .
3 3 9 2 3 6

α β  2,
α2  8β  β2  8α  α  β .

73 2 3 3  6 2 2  6
Α  .
2 2 2
3  2  3.
ii) Να βρείτε το ανάπτυγμα
3  
2
2 3 .
iii) Να αποδείξετε ότι Α  2.
 α 1
2
1 1 1 
1  2    .
α 2  α  1  α α 1

1 1 1 1
1   1  .
36 49 49 64
Ερωτήσεις Θεωρίας
1. Ποιοι αριθμοί λέγονται ρητοί και ποιοι άρρητοι;
2. Πότε λέμε ότι ένας αριθμός α είναι μεγαλύτερος από έναν αριθμό β;
3. Να αποδείξετε ότι για θετικούς αριθμούς α, β και θετικό ακέραιο ν ισχύει η

α  β  αν  βν .
4. Τι ονομάζουμε κλειστό διάστημα  α, β  και τι ανοικτό διάστημα  α, β  ;
5. Να δώσετε τον ορισμό της απόλυτης τιμής ενός πραγματικού αριθμού α, καθώς
επίσης και τη γεωμετρική ερμηνεία της.
α  β  α  β για κάθε α, β  .
α  β  α  β για κάθε α, β  .
8. Τι ονομάζουμε απόσταση δύο αριθμών α, β και πώς τη συμβολίζουμε;
9. Να δώσετε τον ορισμό της ν-οστής ρίζας ενός μη αρνητικού αριθμού α.
10. Αν α, β  0, να αποδείξετε ότι

ν
α  ν β  ν αβ.
11. Αν α  0, β  0 να αποδείξετε ότι

ν
α α
ν .
ν
β β
Οι Πραγματικοί Αριθμοί 251
Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους
α
1. Κάθε ρητός αριθμός έχει (ή μπορεί να πάρει) τη μορφή , όπου α, β
β
ακέραιοι με β  0 . Σ Λ
2. Ο αριθμός 2 είναι ρητός. Σ Λ
 α  β και γ  δ   αγ  βδ . Σ Λ
α  β  0  α  0 και β  0 . Σ Λ
5. Κάθε ισότητα που περιέχει μεταβλητές και επαληθεύεται για κάποιες

τιμές των μεταβλητών αυτών λέγεται ταυτότητα. Σ Λ
6. Ισχύει η ταυτότητα:
α3  β3   α  β   α 2  αβ  β 2  . Σ Λ
α
αβ  0   0. Σ Λ
β
8. Ισχύει η σχέση
α2  0 για κάθε α  . Σ Λ
α2  β2  0  α  0 και β  0 . Σ Λ

α2  β2  0  α  0 και β  0 . Σ Λ
11. Αν γ  0, τότε ισχύει η ισοδυναμία:

α  β  αγ  βγ . Σ Λ
12. Για θετικούς αριθμούς α, β και ν  * ισχύει η ισοδυναμία:

α  β  αν  βν . Σ Λ
13. Το διάστημα α, β  αποτελείται από τους αριθμούς x για τους

οποίους ισχύει α  x  β . Σ Λ
14. Αν α, β ομόσημοι αριθμοί, τότε ισχύει η ισοδυναμία:

1 1
αβ   . Σ Λ
α β
15. Αν α, β ετερόσημοι αριθμοί, τότε ισχύει η ισοδυναμία:

1 1
αβ   . Σ Λ
α β
16. Για όλους τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει:

α2  β2  2αβ . Σ Λ
1
17. Αν α  0, τότε α   2. Σ Λ
α
18. Η απόλυτη τιμή αρνητικού αριθμού είναι ο αντίθετός του. Σ Λ
19. Για κάθε α  ισχύει α  α και α | α. Σ Λ
20. Για κάθε α  , ισχύει

α2  α  α2 . Σ Λ
2
21. Αν θ  0, τότε ισχύει η ισοδυναμία:

x  θ  x  θ ή x  θ. Σ Λ

x  α  x  α ή x  α . Σ Λ
23. Για όλους τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει

α β  α  β . Σ Λ
24. Αν θ  0 , τότε ισχύει η ισοδυναμία:

x  θ  θ  x  θ . Σ Λ
25. Αν θ  0, τότε ισχύει η ισοδυναμία:

x θ  x θ. Σ Λ
26. Για κάθε α  , ισχύει α2  α. Σ Λ
27. Αν α  0, τότε η ν
α παριστάνει τη μη αρνητική λύση της εξίσωσης
x ν  α. Σ Λ
 α
ν
28. Αν α  0 , τότε ν
 ν α ν  α. . Σ Λ
29. Αν α  0 και ν άρτιος, τότε ν

α ν  α. Σ Λ
30. Αν α, β  0 , τότε
ν
αβ  ν α  ν β . Σ Λ
31. Αν α  0 και β  0, τότε ισχύει

ν
α α
 ν . Σ Λ
ν
β β
32. Αν α, β  0 , τότε
ν
α νβ  α ν β. Σ Λ
33. Αν α  0, μ ακέραιος και ν θετικός ακέραιος, τότε

μ
α ν  ν αμ . Σ Λ
34. Αν α και β είναι μη αρνητικοί αριθμοί, ισχύει η ισοδυναμία:

α  β  ν α  ν β. Σ Λ
Διαγώνισμα 1
Θέμα Α
A1. Να αποδείξετε ότι

α  β  α  β για κάθε α,β  .
Α2. Πώς ορίζεται η απόλυτη τιμή ενός πραγματικού αριθμού α;

Α3. Τι ονομάζουμε ν-οστή ρίζα ενός μη αρνητικού αριθμού α;
Α4. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας δίπλα στο γράμμα
που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή
Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.
α) Για κάθε α,β  ισχύει η σχέση
α3  β3   α  β   α2  αβ  β2  .
β) Για θετικούς αριθμούς α, β, γ, δ ισχύει η συνεπαγωγή:
 α  β και γ  δ   α  γ  β  δ
γ) Για κάθε α,β  ισχύει η σχέση
α β  α  β .
δ) Αν α  0 και ν άρτιος, τότε
ν
α ν  α.
ε) Αν α  0 , τότε
μ
α ν  ν αμ .
Θέμα Β
Β1. Nα αποδείξετε ότι

α4  5α2  4   α  2 α  1 α  1 α  2  .
Β2. Nα υπολογίσετε την τιμή της παράστασης

α 4  5α 2  4
Κ
 α  2  α2  α  1   α  2  α  2 
Β1. Nα αποδείξετε ότι
484  5  482  4
 50.
46   482  49   46  50
Θέμα Γ
Αν x   2, 1 και y  1, 3 , να αποδείξετε ότι:
Γ1. 5  x  y  0
Γ2. x  2  y 1  x  y  3
Γ3. xy  1  x  y.
Θέμα Δ
3 
2
Δ1. 5 7  94  42 5
Δ2. 3 5  7  0
3 20
Δ3.  1.
94  42 5  94  42 5
Διαγώνισμα 2
Θέμα Α
A1. Για θετικούς αριθμούς α, β και θετικό ακέραιο ν να αποδείξετε την ισοδυναμία
α  β  αν  βν .
Α2. Πότε λέμε ότι ένας αριθμός α είναι μεγαλύτερος από έναν αριθμό β;
Α3. Τι ονομάζουμε απόσταση δύο αριθμών α και β και πώς τη συμβολίζουμε;
α) Αν α  0, τότε
 α
ν
ν
 ν α ν  α.
β) Το διάστημα  α, β  αποτελείται από τους αριθμούς x για τους οποίους
ισχύει
α  x  β.
γ) Αν α  0  β, τότε
1 1
 .
α β
δ) Για κάθε θ  ισχύει η ισοδυναμία:
x  θ  θ  x  θ .
ε) Αν α,β  0 , τότε
ν
α  β  ν α  ν β.
Θέμα Β
Δίνονται οι παραστάσεις
   3
3 1   6 3  1 και Β 
8  2 15
2
Α 6 6
.
   4
543  4
543 
Β1. Α  3  1
Β2. Β 5 3
Β3. Α  Β.
Θέμα Γ
Αν d  2x, 6   4 και 5  y  1, να αποδείξετε ότι:
Γ1. x  3  2 και y2 3
Γ2. x 5  y5  2  x  y
Γ3. xy  3y  2x  6  6.
Θέμα Δ
α2  β2 α  β
Δ1. αν α  0 ή β  0, τότε 
αβ 2
Δ2. αν ισχύουν οι σχέσεις

α2  β2 α  β
 και αβ  0
αβ 2
τότε
αβ  0
α2  β2 β2  γ2 γ2  α2
Δ3.    α  β  γ για κάθε α, β, γ  *
αβ βγ γα
2x 2  2
Δ4.  x για κάθε x  .
x 1  x 1
Eξισώσεις – Η Eξίσωση xν = α 259
Eξισώσεις
«Oι εξισώσεις είναι περισσότερο

ενδιαφέρουσες για μένα.
Η πολιτική είναι για το παρόν,
ενώ οι εξισώσεις είναι για την αιωνιότητα».
Albert Einstein
Eξισώσεις 1ου Βαθμού
Ορισμός
Ονομάζουμε λύση ή ρίζα μιας εξίσωσης κάθε αριθμό που την επαληθεύει.
Η Εξίσωση αx + β = 0
Η εξίσωση
αx + β =0
με α,β ∈  ισοδύναμα γράφεται
αx = −β.
Οπότε:
● Αν α ≠ 0 , τότε η παραπάνω λέγεται εξίσωση 1ου βαθμού και έχει ακριβώς μία
λύση, την
β
x= − .
α
● Αν α = 0, τότε η παραπάνω εξίσωση γίνεται
0x = −β
και επομένως
 αν β ≠ 0 , είναι αδύνατη
 αν β = 0 , είναι ταυτότητα.
 Για την εξίσωση 2 ( 3 − x ) =x − 6 έχουμε:
2 ( 3 − x ) = x − 6 ⇔ 6 − 2x = x − 6
⇔ −2x − x = −6 − 6
⇔ −3x = −12
−12
⇔ x= = 4.
−3
Άρα η εξίσωση έχει ακριβώς μια λύση, την x = 4.
 Για την εξίσωση 2 ( x + 1) − x = x + 5 έχουμε:

2 ( x + 1) − x = x + 5 ⇔ 2x + 2 − x = x + 5
⇔ 2x − x − x = 5 − 2
⇔ 0x = 3.
Άρα η εξίσωση είναι αδύνατη.
2x + 1 1− x
 Για την εξίσωση − x = έχουμε:
3 3
2x + 1 1− x 2x + 1 1− x
−x= ⇔ 3⋅ − 3⋅ x = 3⋅
3 3 3 3
⇔ 2x + 1 − 3x = 1 − x
⇔ 2x − 3x + x =1 − 1
⇔ 0x = 0.
Άρα η εξίσωση είναι ταυτότητα.
● Όταν οι συντελεστές α και β της εξίσωσης αx + β =0 δεν είναι συγκεκριμένοι
αριθμοί, αλλά εκφράζονται με τη βοήθεια γραμμάτων, τότε τα γράμματα αυτά
λέγονται παράμετροι η εξίσωση λέγεται παραμετρική και η διαδικασία που
ακολουθούμε για την εύρεση του πλήθους των λύσεων λέγεται διερεύνηση.
Η εξίσωση λ ( x − 1)= 2λx − 4, λ ∈  έχει παράμετρο λ και ισοδύναμα γράφεται:
2
λ2 (x − 1)= 2λx − 4 ⇔ λ2 x − λ2= 2λx − 4

⇔ λ2 x − 2λx =λ2 − 4
⇔ ( λ2 − 2λ ) x =λ2 − 4
⇔ λ ( λ − 2 ) x =( λ + 2 )( λ − 2 )
Επομένως:
 Αν λ ( λ − 2 ) ≠ 0 ⇔ λ ≠ 0 και λ − 2 ≠ 0
⇔ λ ≠ 0 και λ ≠ 2,
τότε η εξίσωση έχει ακριβώς μια λύση, την
( λ + 2 )( λ − 2 ) λ + 2
= x = .
λ ( λ − 2) λ
 Αν λ = 0, τότε η εξίσωση γίνεται 0x = −4 και είναι αδύνατη.
 Αν λ = 2, τότε η εξίσωση γίνεται 0x = 0 και είναι ταυτότητα.
Εξισώσεις που Ανάγονται σε Εξισώσεις 1ου Βαθμού
● Όταν έχουμε εξίσωση 2ου, 3ου βαθμού κ.λ.π. τότε την μετασχηματίζουμε σε
ισοδύναμη στην οποία έχουμε ένα γινόμενο πρωτοβάθμιων παραγόντων ίσο με
το μηδέν. Επομένως, ένας τουλάχιστον από τους παράγοντες είναι μηδέν.
2(x 2 − 1) − 1 =x.
Λύση
Έχουμε
2(x 2 − 1) − 1 = x ⇔ 2(x 2 − 1) − 1 − x = 0
⇔ 2(x − 1)(x + 1) − (x + 1) =
0
⇔ (x + 1) [ 2(x − 1) − 1] =
0
⇔ (x + 1)(2x − 3) = 0
⇔= x + 1 0 ή 2x =−3 0
⇔x= −1 ή 2x = 3
3
⇔x= −1 ή x =
2
Άρα η εξίσωση έχει δύο λύσεις. Τους αριθμούς
3
x= −1 και x = .
2
● Όταν έχουμε κλασματική εξίσωση, βρίσκουμε αρχικά το σύνολο στο οποίο αυτή
ορίζεται. Δηλαδή, βρίσκουμε εκείνα τα x ∈ R για τα οποία οι παρονομαστές των
κλασμάτων είναι διάφοροι του μηδενός. Στη συνέχεια πολλαπλασιάζουμε τα δύο
μέλη της εξίσωσης με το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών.

x2 1
+1 = .
x +1 x +1
Λύση
Η δοθείσα εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ −1. Για αυτά τα x έχουμε:
x2 1 x2 1
+ 1= ⇔ ( x + 1) + ( x + 1) = ( x + 1)
x +1 x +1 x +1 x +1
⇔ x2 + x + 1 = 1
⇔ x2 + x =
0
⇔ x ( x + 1) =
0
⇔= x 0 ή x= +1 0
⇔ x = 0 ή x = −1, που απορρίπτεται, αφού x ≠ −1.
Άρα η εξίσωση έχει ακριβώς μια λύση, την x = 0.
● Όταν έχουμε εξίσωση με απόλυτα της μορφής | Α(x) | = θ με θ > 0, αξιοποιούμε

τη γνωστή ιδιότητα των απολύτων τιμών
θ
| x | =⇔ x=θ ή x=−θ (εφόσον θ > 0)
| x + 1| =7.
Λύση
Έχουμε
| x + 1| =7 ⇔ x + 1 =7 ή x + 1 =−7
⇔x= 6 ή x= −8.
Άρα η εξίσωση έχει δύο λύσεις. Τους αριθμούς x = 6 και x = −8.
● Όταν έχουμε εξίσωση με απόλυτα της μορφής A ( x ) = B ( x ) , αξιοποιούμε τη

γνωστή ιδιότητα των απολύτων τιμών
| α |⇔ x =
| x |= α ή x=−α
| 3x − 1| = | x + 5 | .
Λύση
Έχουμε
| 3x − 1| =| x + 5 | ⇔ 3x − 1 =x + 5 ή 3x − 1 =− ( x + 5 )
6 ή 4x =
⇔ 2x = −4
⇔x= 3 ή x=−1.
Άρα η εξίσωση έχει δύο λύσεις. Τους αριθμούς x =
−1 και x =
3.
● Όταν έχουμε εξίσωση με απόλυτα της μορφής A ( x ) = Β ( x ) , παίρνουμε τον

περιορισμό
Β ( x) ≥ 0 ,
αφού, μόνο τότε η εξίσωση μπορεί να έχει λύση.
Με αυτόν τον περιορισμό η παραπάνω εξίσωση ισοδύναμα γράφεται
A ( x ) = Β ( x ) ή A ( x ) = −Β ( x ) .
| 2x − 5 | = x − 3.
Λύση
Επειδή το πρώτο μέλος της εξίσωσης είναι μη αρνητικό, πρέπει κατ’ ανάγκη το ίδιο να
ισχύει και για το δεύτερο μέλος. Δηλαδή, πρέπει:
x − 3 ≥ 0.
Με αυτόν τον περιορισμό έχουμε
| 2x − 5 | = x − 3 ⇔ 2x − 5 = x − 3 ή 2x − 5 = 3 − x
⇔= x 2 ή= 3x 8
8
⇔= x 2 ή= x .
3
Παρατηρούμε ότι καμία από τις παραπάνω πιθανές λύσεις δεν ικανοποιεί τον
περιορισμό x − 3 ≥ 0. Άρα η δοθείσα εξίσωση είναι αδύνατη.
1. Να λύσετε τις εξισώσεις:

7−x x
i) 5 ( x − 1) = 3x + 11
x
ii) + =4 − .
3 4 2
Λύση
5 ( x − 1) = 3x + 11 Oνομάζουμε λύση ή ρίζα μιας
⇔ 5x − 5 = 3x + 11 εξίσωσης, κάθε αριθμό που την
⇔ 5x − 3x =11 + 5 επαληθεύει.
⇔ 2x = 16
⇔x=
8.
Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει μοναδική
λύση την
x = 8.
ii) Έχουμε
Σημείωση
7−x x x Η εξίσωση
+ =4 − αx  β  0
3 4 2
με α,β   ισοδύναμα γράφεται
7−x x x αx  β .
⇔ 12 ⋅ + 12 ⋅ = 12 ⋅ 4 − 12 ⋅
3 4 2 Oπότε:
● Αν α  0, έχει ακριβώς μία
⇔ 4 ( 7 − x ) + 3x = 48 − 6x λύση, την
β
⇔ 28 − 4x + 3x = 48 − 6x x  .
α
⇔ −4x + 3x + 6x= 48 − 28 ● Αν α  0 , τότε η παραπάνω
εξίσωση γίνεται
⇔ 5x =
20 0x  β
και επομένως:
⇔x=
4. ■ αν β  0 είναι αδύνατη
Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει μοναδική ■ αν β  0 είναι ταυτότητα
λύση την
x = 4.
4x + 2  2  2x
i) 3 ( x + 1) − ( 2 + x ) =3 + 2 ( x − 2 ) ii) 5x + = 7 x +  − .
3  21  3
Λύση
i) Έχουμε
3 ( x + 1) − ( 2 + x ) =3 + 2 ( x − 2 )
⇔ 3x + 3 − 2 − x = 3 + 2x − 4
⇔ 3x − x − 2x = 3 − 4 − 3 + 2
−2 , αδύνατη
⇔ 0x =
ii) Έχουμε
4x + 2  2  2x
5x + = 7 x +  −
3  21  3
4x + 2 2 2x
⇔ 5x + = 7x + −
3 3 3
4x + 2 2 2x
⇔ 3 ⋅ 5x + 3 ⋅ = 3 ⋅ 7x + 3 ⋅ − 3 ⋅
3 3 3
⇔ 15x + 4x + 2= 21x + 2 − 2x
⇔ 15x + 4x − 21x + 2x =2 − 2
0 , ταυτότητα.
⇔ 0x =
3. Δίνεται η εξίσωση
x x+1 x+ 2
+ + =20 − x.
17 18 19
i) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση:
α) έχει λύση τον αριθμό 17
β) δεν έχει λύση τον αριθμό 20
ii) Να λύσετε την παραπάνω εξίσωση.
Λύση
i) α) Για x = 17 η δοθείσα εξίσωση γίνεται
1+1+1 =3
και αληθεύει. Άρα, η εξίσωση έχει λύση τον αριθμό 17.

β) Για x = 20 η δοθείσα εξίσωση γίνεται
20 21 22
+ + = 0
17 18 19
και προφανώς δεν αληθεύει. Άρα, η εξίσωση δεν έχει λύση τον αριθμό 20.
ii) H δοθείσα εξίσωση μπορεί να πάρει τη μορφή αx + β = 0 και συνεπώς ή έχει
μοναδική λύση ή είναι αδύνατη ή είναι ταυτότητα. Όμως, από τα ερωτήματα i) α)
και i) β) συμπεραίνουμε ότι η εξίσωση αυτή δεν είναι αδύνατη, ούτε είναι ταυτό-
τητα. Άρα, η εξίσωση έχει μοναδική λύση τον αριθμό 17.
i) ( x − 1) 2 + x 2 − x =0 ii) (x 2
) (
− 9 ( x − 2 ) = 4 − x2 ) ( x − 3) .
Λύση
( x − 1)
2
+ x2 − x =0 Μετασχηματίζουμε την εξί-
σωση σε ισοδύναμή της στην
⇔ ( x − 1) + x ( x − 1) = οποία έχουμε ένα γινόμενο
2
0
παραγόντων ίσο με το μη-
⇔ ( x − 1) ( x − 1) + x  =
0 δέν. Επομένως, ένας τουλά-
χιστον από τους παράγοντες
⇔ ( x − 1)( 2x − 1) =
0
είναι μηδέν.
x − 1 0 ή 2x
⇔= = −1 0
1
⇔
= x 1 ή=x .
2
1
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 1 και .
2
ii) Έχουμε
(x 2
− 9 ) ( x − 2 ) = ( 4 − x 2 ) ( x − 3)
⇔ ( x 2 − 9 ) ( x − 2 ) − ( 4 − x 2 ) ( x − 3) =
0
⇔ ( x − 3)( x + 3)( x − 2 ) + ( x − 2 )( x + 2 )( x − 3) =
0
⇔ ( x − 2 )( x − 3) ( x + 3) + ( x + 2 )  =
0
⇔ ( x − 2 )( x − 3)( 2x + 5 ) =
0
⇔ x−2=0 ή x −3=0 ή 2x + 5 =0
5
⇔x=
2 ή x =3 ή x= − .
2
5
Επομένως, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 2, 3 και − .
2
i) x 3 − x 2 − 9x + 9 =0 ii) x 3 − 5x 2 + ( x − 5 )( 2x + 1) =
0.
Λύση
i) Έχουμε
x 3 − x 2 − 9x + 9 =0
⇔ x 2 ( x − 1) − 9 ( x − 1) =
0
⇔ ( x − 1) ( x 2 − 9 ) =
0
⇔ ( x − 1)( x − 3)( x + 3) =
0
⇔ x −1 =0 ή x −3=0 ή x+3=0
⇔x=
1 ή x =3 ή x = −3.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 1, 3 και −3.
ii) Έχουμε
x 3 − 5x 2 + ( x − 5 )( 2x + 1) =
0
⇔ x 2 ( x − 5 ) + ( x − 5 )( 2x + 1) =
0
⇔ ( x − 5 ) ( x 2 + 2x + 1) =
0
⇔ ( x − 5 )( x + 1) =
2
0
⇔ x −5=0 ή x +1 =0
⇔x=
5 ή x = −1, διπλή ρίζα.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 5 και −1.
6. Να λύσετε την εξίσωση

2 1 7
+ = .
x−1 x+1 x −1
2
Λύση Σχόλιο
Το σύνολο στο οποίο ορίζεται μία εξί-
Η εξίσωση ορίζεται για κάθε σωση αποτελείται από εκείνα τα x ∈ 
για τα οποία κάθε παράσταση που εμφανί-
x ≠1 και x ≠ −1.
ζεται στην εξίσωση έχει νόημα πραγματι-
Με αυτούς τους περιορισμούς έχουμε κού αριθμού. Έτσι, π.χ. ένα κλάσμα
2 1 7 ορίζεται αν και μόνο αν ο παρονομαστής
+ = του είναι διάφορος του μηδενός.
x −1 x +1 x −1
2
2 1 7
⇔ ( x − 1)( x + 1) ⋅ + ( x − 1)( x + 1) ⋅ = ( x − 1)( x + 1) ⋅ 2
x −1 x +1 x −1
⇔ 2 ( x + 1) + ( x − 1) =
7
⇔ 2x + 2 + x − 1 =7
⇔ 3x =
6
⇔x=
2.
Άρα, η εξίσωση έχει μοναδική λύση τον αριθμό 2.

1 2 4
+ =2 .
x − 4 x x − 4x
Λύση
Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x   με Σχόλιο

x  0 και x  4. Η εξίσωση ορίζεται για
Με αυτούς τους περιορισμούς έχουμε: εκείνα τα x ∈  για τα
1 2
  2
4 οποία ισχύουν:
x  4 x x  4x x−4≠0⇔ x ≠4
1 2 4 και
⇔ x ( x − 4) + x ( x − 4) = x ( x − 4) 2 x≠0
x−4 x x − 4x
και
⇔ x + 2 ( x − 4) =4
x 2 − 4x ≠ 0
⇔ x + 2x − 8 =4
⇔ x ( x − 4) ≠ 0
⇔ 3x = 12
⇔x= 4, που απορρίπτεται, αφού ⇔x≠0 και x ≠ 4.
x  4.
Άρα, η εξίσωση είναι αδύνατη.

( λ − 1) x =λ
2 2
+λ
για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου λ ∈  .
Λύση
● Αν λ2 − 1 ≠ 0 ⇔ ( λ + 1)( λ − 1) ≠ 0, Σχόλιο
⇔ λ ≠ −1 και λ ≠ 1,
Ο συντελεστής του άγνωστου x
είναι
τότε η εξίσωση έχει μοναδική λύση την
λ2  1  λ  1λ  1.
λ2 + λ
x = Επομένως, για
λ2 − 1
λ  1
λ ( λ + 1) λ έχουμε
= = .
( λ − 1)( λ + 1) λ −1 λ2  1  0
● Aν λ = −1 , τότε η εξίσωση γίνεται και συνεπώς η εξίσωση έχει μονα-
δική λύση. Στη συνέχεια, εξετάζου-
0x = 0
με τι συμβαίνει με την εξίσωση για
και είναι ταυτότητα.
λ  1
● Αν λ = 1, τότε η εξίσωση γίνεται και για
0x = 2
λ  1.
και είναι αδύνατη.
9. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση
( x + α ) 2 − ( x + 2β ) 2 = 2α 2 − 4αβ
έχει λύση για κάθε α, β ∈ .
Λύση
Η δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφεται
x 2 + 2αx + α 2 − ( x 2 + 4βx + 4β 2 ) = 2α 2 − 4αβ
⇔ x 2 + 2αx + α 2 − x 2 − 4βx − 4β 2 = 2α 2 − 4αβ
⇔ 2αx − 4βx =α 2 − 4αβ + 4β 2
⇔ 2 ( α − 2β ) x =( α − 2β ) .
2
Διακρίνουμε τις περιπτώσεις:

● Αν α − 2β ≠ 0 ⇔ α ≠ 2β,
τότε η εξίσωση έχει μοναδική λύση την
(=
α − 2β )
2
α − 2β
=x .
2 ( α − 2β ) 2
● Αν α − 2β = 0 ⇔ α = 2β,
τότε η εξίσωση γίνεται
0x = 0
και είναι ταυτότητα. Δηλαδή έχει λύση κάθε πραγματικό αριθμό.
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η δοθείσα εξίσωση έχει λύση για κάθε α, β ∈ .
10. Δίνονται οι εξισώσεις

λx = 3λ2 (1)
και
(λ 2
)
− λ x =+
λ 4. (2)
i) Nα αποδείξετε ότι, αν η εξίσωση (1) είναι ταυτότητα, τότε η
εξίσωση (2) είναι αδύνατη.
ii) Να εξετάσετε αν ισχύει το αντίστροφο του ερωτήματος i).
Λύση
i) ● Αν λ ≠ 0, τότε η εξίσωση (1) έχει μοναδική λύση την x = 3λ.
● Αν λ = 0 , τότε η εξίσωση (1) γίνεται 0x = 0 και είναι ταυτότητα.
Παρατηρούμε ότι για λ = 0 η εξίσωση (2) γίνεται
0x = 4
Επομένως, αν η εξίσωση (1) είναι ταυτότητα, τότε η εξίσωση (2) είναι αδύνατη.
ii) ● Αν λ2 − λ ≠ 0 ⇔ λ ( λ − 1) ≠ 0 ⇔ λ ≠ 0 και λ ≠ 1 ,
λ+4
τότε η εξίσωση (2) έχει μοναδική λύση την x = .
λ2 − λ
● Αν λ = 0, τότε η εξίσωση (2) γίνεται 0x = 4 και είναι αδύνατη, ενώ η
εξίσωση (1) είναι ταυτότητα σύμφωνα με το ερώτημα i)
● Αν λ = 1, τότε η εξίσωση (2) γίνεται 0x = 5 και είναι αδύνατη, ενώ η

εξίσωση (1) γίνεται x = 3 και έχει μοναδική λύση.
Άρα, όταν η εξίσωση (2) είναι αδύνατη, τότε η εξίσωση (1) δεν είναι πάντα
ταυτότητα και συνεπώς δεν ισχύει το αντίστροφο του ερωτήματος i).
i) 4x − 3 =
5 ii) 2x − 1 = x + 10 .
Λύση
Η επίλυση μιας εξίσωσης με από-
4x − 3 =
5 λυτα προϋποθέτει την απαλλαγή από
τα σύμβολα της απόλυτης τιμής. Για
⇔ 4x − 3 =5 ή 4x − 3 =−5 το σκοπό αυτό αξιοποιούμε γνωστές
ιδιότητες των απολύτων τιμών:
⇔ 4x = ή 4x = −2
8 ● Αν θ  0, τότε
1 f ( x) = θ
⇔x=
2 ή x= − .
2
⇔ f ( x) =
θ ή f ( x ) = −θ
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι
● f ( x) = g ( x)
1
αριθμοί 2 και − . ⇔ f ( x) =
g ( x ) ή f ( x ) = −g ( x )
2
ii) Έχουμε
2x − 1 = x + 10
⇔ 2x − 1 = x + 10 ή 2x − 1 =− x − 10
⇔x=
11 ή 3x = −9
⇔x=
11 ή x = −3.

i) 3x − 2 =
x ii) x + 1 = 2x − 1.
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι το πρώτο μέλος της εξίσωσης
3x  2  x Αναγκαία συνθήκη για να
είναι μη αρνητικό. Επομένως, πρέπει κατ’ έχει λύση η εξίσωση
ανάγκη και το δεύτερο μέλος της να είναι μη f ( x) = g ( x)
αρνητικό. Δηλαδή, πρέπει x  0. Με αυτόν τον
είναι να ισχύει η σχέση
περιορισμό έχουμε
3x  2  x g ( x) ≥ 0 .
Με αυτόν τον περιορισμό
⇔ 3x − 2 =x ή 3x − 2 =− x η παραπάνω εξίσωση ισο-
⇔ 2x =
2 ή 4x = 2 δύναμα γράφεται
1 f ( x) = g ( x)
⇔x=
1 ή x = , δεκτές.
2 ή
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί f ( x ) = −g ( x ) .
1
1 και .
2
ii) Ομοίως, παρατηρούμε ότι για να έχει λύση η εξίσωση
x + 1 = 2x − 1
πρέπει κατ’ ανάγκη να ισχύει η σχέση

2x − 1 ≥ 0.
Με τον περιορισμό αυτό έχουμε
x + 1 = 2x − 1
⇔ x + 1= 2x − 1 ή x + 1 =−2x + 1
⇔ − x = −2 ή 3x = 0
⇔x=
2 ή x = 0.
Από τις παραπάνω πιθανές λύσεις δεκτή είναι μόνο η x  2 , αφού μόνο αυτή
ικανοποιεί τη συνθήκη 2x  1  0.
13. Nα λύσετε τις εξισώσεις:
2x +3 x 3 7x − 2
i) + =. ii) = 2.
5 2 2 x+4
Λύση
2 x +3 x 3 2 x +3 x 3 Αρχικά βρίσκουμε το
+ =⇔ 10 ⋅ + 10 ⋅ = 10 ⋅
5 2 2 5 2 2 x και στη συνέχεια το
⇔ 2 ( 2 x + 3) + 5 x =
15 x.
⇔ 4 x +6+5 x =
15
⇔9 x =
9
⇔ x =
1
⇔x=±1.
ii) H εξίσωση ορίζεται για κάθε

x ≠ −4.
Με τον περιορισμό αυτό η εξίσωση
7x − 2
=2
x+4
7x − 2 7x − 2
=2 ή = −2
x+4 x+4
⇔ 7x − 2= 2 ( x + 4 ) ή 7x − 2 =−2 ( x + 4 )
⇔ 7x − 2 = 2x + 8 ή 7x − 2 =−2x − 8
⇔ 5x =
10 ή 9x = −6
2
⇔x=
2 ή x= − .
3
2
Επομένως, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 2 και − .
3
x − 2 + 3 3x − 6 − 2 2 − x − 1
− = + 1.
3 9 18
Λύση
3x − 6 = 3 ( x − 2 ) = 3 ⋅ x − 2 για κάθε x ∈ 
και
2 − x =− ( x − 2 ) =x − 2 για κάθε x ∈  .
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφεται Σχόλιο

Οι τρεις απόλυτες
x−2 +3 3 x−2 −2 x − 2 −1
− = +1 τιμές της εξίσωσης
3 9 18
εκφράζονται συναρ-
x−2 +3 3 x−2 −2 x − 2 −1 τήσει του x − 2 .
⇔ 18 ⋅ − 18 ⋅ = 18 ⋅ + 18
3 9 18 Βρίσκουμε λοιπόν
⇔ 6 ( x − 2 + 3) − 2 ( 3 x − 2 − 2 ) = x − 2 − 1 + 18 το x − 2 και στη
συνέχεια το x.
⇔ 6 x − 2 + 18 − 6 x − 2 + 4 = x − 2 + 17
⇔ 22 = x − 2 + 17
⇔ x−2 =
5
⇔ x−2=5 ή x − 2 =−5
⇔x=
7 ή x = −3 .
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 7 και −3 .
i) 4 x −5 =
7 ii) x2 + 9 = 2x − 3 .
Λύση
i) Έχουμε
4 x −5 =
7
⇔ 4 x −5=7 ή 4 x − 5 =−7
⇔4x =
12 ή 4 x = −2
1
⇔ x =
3 ή x = − , αδύνατη
2
⇔ x =
3
⇔x=±3.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί −3 και 3.
ii) Παρατηρούμε ότι και τα δύο μέλη της Μεθοδολογία

εξίσωσης είναι μη αρνητικά. Οπότε, έχουμε
Υψώνουμε στο τετράγωνο
x + 9 = 2x − 3
2 τα δύο μέλη της εξίσωσης για
να απαλλαγούμε τόσο από τη
( )
2
⇔ x2 + 9 = 2x − 3 ρίζα όσο και από την απόλυ-
2
τη τιμή. Επειδή τα μέλη της

⇔ x 2 + 9= ( 2x − 3) εξίσωσης είναι μη αρνητικά,
2
η νέα εξίσωση που θα προ-

⇔ x 2 + 9= 4x 2 − 12x + 9
κύψει είναι ισοδύναμη με την
⇔ −3x 2 + 12x =0 αρχική.
⇔ −3x ( x − 4 ) =0
⇔x=
0 ή x−4=0
⇔x=
0 ή x = 4.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 0 και 4.
16. Έστω πραγματικός αριθμός x τέτοιος, ώστε

x+1 + x+ 2 + x+4 =
4x .
i) Να αποδείξετε ότι x > 0 .
ii) Να βρείτε τον αριθμό x .
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι
x + 1 + x + 2 + x + 4 ≥ 0 για κάθε x ∈  .
Και η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν
x +1 =0 και x + 2 =0 και x + 4 =0 , δηλαδή ποτέ!

Άρα,
x +1 + x + 2 + x + 4 > 0
4x > 0
και τελικά
x > 0.

x > 0.
Οπότε,
x +1 > 0 και x + 2 > 0 και x + 4 > 0 .
Άρα, η δοθείσα σχέση
x +1 + x + 2 + x + 4 =
4x
( x + 1) + ( x + 2 ) + ( x + 4 ) =
4x
⇔ 3x + 7 =4x
⇔ 3x − 4x =
−7
⇔ − x = −7
⇔x=
7.

2 − x x + 4 3x + 4 8
i) 3x + 2 ( 5x − 1) = 4x + 7 ii) + = +
5 3 15 5
x −1 x − 3 x +1 3x x − 5 x
iii) + = iv) + =− 1 .
3 6 2 10 5 2

i) x 3 − 4x =
0 ii) ( x + 1) ( x 2
− 25 ) = 3 ( x − 5 )( x + 1)
x 3 − 4x
= 2 ( x 2 − 4) ( x − 1)( x + 3) − ( 2x − 3) = (1 − x )( x − 6 ) .
2
iii) iv)

i) x ( x − 2 ) = x 2 − 4x + 4
2
ii) (x 2
− 4 ) ( x − 1) = (x 2
− 1) ( x − 2 )
iii) x 3 − 2x 2 − x + 2 =0 iv) x 3 − 2x 2 − ( 2x − 1)( x − 2 ) =
0.
x ( x + 1) = 2x 2 + αx + 2, α∈.
2
Αν ο αριθμός 2 είναι ρίζα της εξίσωσης, τότε:

i) να βρείτε την τιμή του α
ii) να λύσετε την παραπάνω εξίσωση.

1 2x
1
6 x2 x 2
x  x 1 .
i)   ii)
x  2 2  x 4  x2 1 x 1 x

x 1 x 1 2
i)  2 ii)  2 0.
x 1 x  x x  1 x  2x  1
2
7. Nα βρείτε τις τιμές της παραμέτρου κ ∈  για τις οποίες οι παρακάτω εξισώσεις
είναι ταυτότητες:
i) κ 2 ( x − 1) = x − 4κ + 3 ii) κ 2 ( x − 1) − κ ( 2x − 5 ) =
6.
8. Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου α ∈  για τις οποίες οι παρακάτω εξισώσεις
είναι αδύνατες:
i) α 2 ( x + 1) = x − 4α + 5 ii) α 2 ( x + 1) − α ( 2x + 5 ) =−4.
9. Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου λ ∈ , ώστε η εξίσωση

( λ − 3) x =λ2
−9
να έχει μοναδική ρίζα την x = 0.
10. Nα λύσετε τις παρακάτω εξισώσεις για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου λ ∈ .
i) ( λ − 4 ) x =−
λ 4 ii) λ ( x − 1) = x
iii) (λ2
− λ ) x =−
λ 1 iv) (λ 2
− 1) x + 2λ − 3 = λ2 + 3 ( x − 1) .
11. Αν η εξίσωση
μ 2 ( x − 1=
) 2 ( 2x − μ ) , μ ∈ 
είναι ταυτότητα, τότε:
i) να βρείτε την τιμή του μ
ii) να αποδείξετε ότι η εξίσωση
μ 2 ( x − 1) − μ ( 5x − 1) + 6x =
0
είναι αδύνατη.

λ2 ( x − λ ) + 2λ ( x −=
1) 0, λ∈.
Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου λ για τις οποίες η παραπάνω εξίσωση:
i) είναι ταυτότητα
ii) έχει μοναδική ρίζα την x = 1.

( x − 3β ) + 4αx =( x + α )
2 2
έχει λύση για κάθε α, β ∈ .

x − 6 x − 2 x − 94 x − 98
+ = + .
94 98 6 2
i) Να αποδείξετε ότι ο αριθμός 100 είναι λύση της παραπάνω εξίσωσης.
ii) Να αποδείξετε ότι ο αριθμός 50 δεν είναι λύση της παραπάνω εξίσωσης.
iii) Να λύσετε την παραπάνω εξίσωση.

x x −1 x +1 2 1 3
i) + + = + +
27 23 31 27 23 31
x x −1 x − 3 3 2
ii) + + = + .
100 300 500 100 300

i) 5x  2  8 ii) 2x  1  0
iii) 4x  3  7  0 iv) 2  x  5  3  4 .

i) x −3 −4 =0 ii) x +1 +1 =4
iii) 2x − 3 − 6 − 4x + 6x − 9 =
8 iv) 3x + 7 + 1 =0.

i) x 1  x  3 ii) x  2  2 x 1
5x
iii) 4 x 3  9 iv) 3.
x 3

3x 2x − 1 x −2 −3 2 2−x −3
i) + =
−x ii) = + 1.
4 3 5 10

x − 2 + ( x 2 − 3x + 2 ) =
2
i) x2 −1 + x + 1 =0 ii) 0.
( x − x) + (x − 4) =
2 2
i) x −x + x +8 =
8 ii) 2
0.

i) 5x − 2 = 3x + 2 ii) x + 1 = 2x − 2
iii) 2 x − 1 + x − 3 ( x − 1) =
1 iv) 2 3x − 4 + 2 ( x + 3) =1 − x.
23. Έστω πραγματικός αριθμός x τέτοιος, ώστε

2 x
 , x0 και x  2.
x2 x
i) Να αποδείξετε ότι x  0 . ii) Να βρείτε τον x.
24. Δίνεται πραγματικός αριθμός x  0 για τον οποίο ισχύει η σχέση
x2  4
 x  x  4.
x
i) Να αποδείξετε ότι x  x  4  0 .
ii) Να αποδείξετε ότι x  0 .
iii) Να βρείτε τον x.

i) x + x +1 = x +1 ii) x = 1− x − x .
i) 4 − x =x 2 ii) x 2 − 14x + 49 = x − 7 − 8 .
i) x 2 − x =1 − x ii) x − 2 − x 2 − 4x + 4 = 6 − x.
i) x− x−2 =
2 ii) x 2 + 2x + 1 − 4x 2 + 4x + 1 = x + 1 .

i) x + x −1 = x − x ii) x + 2 − 2x − 1 = 2 − 4x .

i) x− x+5 =
5 ii) x + 1 − 1 = x − 1.

15 11
i) x + x +1 = x −1 ii) x− + x − = x − 4.
4 3

i) x2 + 5 = x − 5 ii) 2x − 1 = 1 + 4x 2 .
i) x 2 + 3 x =x − 1 ii) 4 x + x 2 =2 − x .
34. Να λύσετε τις παρακάτω εξισώσεις για τις διάφορες τιμές του α ∈ 
:
x2 +1 = x − α ( x − α) + 2α 2 =x − 2α .
2
i) ii)
Η Εξίσωση xν = α
Πρόταση
Αν α > 0 και ν περιττός φυσικός αριθμός, τότε η εξίσωση xν = α έχει ακριβώς μια
λύση, την ν α . Δηλαδή,
xν = α ⇔ x = ν α .
Έχουμε x 3 = 8 ⇔ x = 3 8 ⇔ x = 2.
Πρόταση
Αν α < 0 και ν περιττός φυσικός αριθμός, τότε η εξίσωση xν = α έχει ακριβώς μια
λύση, την − ν | α | . Δηλαδή,
x ν =α ⇔ x =− ν | α | .
Έχουμε x 7 =−5 ⇔ x =− 7 | −5 | ⇔ x =− 7 5.
Πρόταση
Αν α > 0 και ν άρτιος φυσικός αριθμός, τότε η εξίσωση xν = α έχει ακριβώς δύο λύ-
σεις, τις ν α και − ν α . Δηλαδή,
x ν =α ⇔ x =ν α ή x =− ν α .
11 ⇔ x =4 11 ή x =
Έχουμε x 4 = − 4 11.
Πρόταση
Αν α < 0 και ν άρτιος φυσικός αριθμός, τότε η εξίσωση xν = α είναι αδύνατη.
Έχουμε x 4 + 3 =0 ⇔ x 4 =−3 αδύνατη.
● Από τα παραπάνω συμπεράσματα και από το γεγονός ότι η εξίσωση x ν = α ν με

ν ∈ ∗ έχει προφανή λύση την x = α, προκύπτει ότι:
 Αν ν περιττός, τότε η εξίσωση x ν = α ν έχει μοναδική λύση την x = α.

 Αν ν άρτιος, τότε η εξίσωση x ν = α ν έχει δύο λύσεις, τις x = α και x = –α.
Έχουμε
x3 = ( 5) ⇔ x =−5.
−125 ⇔ x 3 =−
3

 x 2 = 81 ⇔ x 2 = 92 ⇔ x = 9 ή x = −9.
 x 5 − 16x = 0 ⇔ x ( x 4 − 16 ) = 0 ⇔ x = 0 ή x 4 = 24 ⇔ x = 0 ή x = 2 ή x = −2.
x 4 + 27x = 0 ⇔ x ( x 3 + 27 ) = 0 ⇔ x = 0 ή x 3 = ( −3) ⇔ x = 0 ή x = −3.
3


i) x 3 − 27 =
0 ii) x11 + 1 =0
iii) x 2 − 49 =
0 iv) x4 − 16 =
0.
Λύση
Έχουμε: Σημειώσεις
i) x 3  27  0 ⇔ x 3 =
33 ● Aν ο ν είναι περιττός
⇔x=
3. αριθμός, τότε η εξίσωση
xν = α ν
( −1)
x11  1  0 ⇔ x =
11 11
ii) έχει μοναδική λύση, την
⇔x=−1 . x=α.
● Aν ο ν είναι άρτιος αριθ-
iii) x 2  49  0 ⇔ x 2 =
72
μός, τότε η εξίσωση
⇔x=7ή x=−7 .
xν = α ν
iv) x 4  16  0 ⇔ x 4 =
24 έχει δύο λύσεις, τις
x=α και x = −α .
⇔x=2 ή x=−2 .

i) x3 − 7 =0 ii) x5 + 2 =0
iii) x − 3 =
6
0 iv) x + 1 =
8
0.
Λύση
x −7= 0 ⇔ x = 7
3 3
Αν ο ν είναι περιττός αριθμός,
τότε η εξίσωση
⇔x=3
7.
xν = α
ii) Έχουμε έχει μοναδική λύση:
x 5 + 2 =0 ⇔ x 5 =−2 ● αν α > 0 , την x = ν α
⇔ x =− 5 −2 ● αν α < 0 , την x = − ν α .
⇔x=− 5 2.
iii) Έχουμε Σημείωση

x 6 − 3= 0 ⇔ x 6 = 3 Αν ο ν είναι άρτιος αριθμός,
⇔ x =6 3 ή x =− 6 3. τότε η εξίσωση
xν = α
iv) Έχουμε ● αν α > 0 , έχει δύο λύσεις,
x 8 + 1 =0 ⇔ x 8 =−1 τις
Η παραπάνω εξίσωση είναι αδύνατη, αφού x = ν α και x = − ν α .
x ≥ 0 και −1 < 0.
8
● αν α < 0 είναι αδύνατη.
i) ( x − 1) 3 =
27 ii) 8x 3 ( x − 2 ) =2 − x.
Λύση
i) Έχουμε
Σημείωση
 x 1  27
3
Είναι έγκυρη η ισοδυ-

⇔ ( x − 1) =
3
33 ναμία
⇔ x −1 = 3
α 3 = β 3 ⇔ α = β.
⇔x= 4.
ii) Έχουμε
8x 3  x  2  2  x ⇔ 8x 3 ( x − 2 ) + ( x − 2 ) =
0
(
⇔ ( x − 2 ) 8x 3 + 1 =
0 )
⇔ x−2=0 ή 8x 3  1  0
1  1
3
⇔x=
2 ή x     
3
8  2 
1
⇔x=
2 ή x  .
2

i) x4 − 8x =
0 ii) x5 + x 2 =
0
iii) x7 + 2x =
0 iv) (x − )
10 x10 + 10 =
x.
Λύση
Έχουμε:
i) x 4 − 8x =0 ⇔ x ( x 3 − 8 ) =0
⇔x=
0 ή x3 = 8
⇔x=
0 ή x 3 = 23
⇔x=
0 ή x = 2.
ii) x 5 + x 2 = 0 ⇔ x 2 ( x 3 + 1) = 0
⇔x= ή x3 = ( −1)
3
0
⇔x=
0 ή x = −1.
iii) x 7 + 2x = 0 ⇔ x ( x 6 + 2 ) = 0 ⇔ x = 0, αφού x 6 + 2 > 0 για κάθε x ∈  .
iv) (x − )
10 x10 + 10 = (
x ⇔ x − 10 x10 − x − 10 =
0 ) ( )
(
⇔ x − 10 x10 − 1 =
0)( )
=
⇔ x − 10 0 ή=
x10 − 1 0
=⇔x ή
10= x10 110
⇔ x =10 ή x=±1.

1
i) x 3  27  0 ii) x5  0
32
iii) x 3  64  0 iv) x9  1  0
v) x 1  0
10
vi) x 4  81  0.

i) 3x 4  81x  0 ii) 5x 6  40x 3  0
iii) 3x 6  10  0 iv) 2x 6  18x 2  0
v) 4x 5  28x 3  0 vi) 6x 8  30x 2  0.

 x  1  125  2x  3  1  0
3 7
i) ii)
8  x  1  27  0  x  2  8 x  2  0
3 4
iii) iv)
7x  x  4   63x  0  x  3  3 x  3  0.
2 6 2
v) vi)
38. Nα λύσετε την εξίσωση

4
 
 x  1
3
  23 2 2  .
 

4 1  x   x 2 x 2  2x  1.

 2x  1  2  2x  1 7  5x    7  5x   1 .
2 2

 x  1  x  1
3
 16.
Eξισώσεις – Eξισώσεις 2ου βαθμού 289
Εξισώσεις 2ου Βαθμού
Η Εξίσωση αx2 + βx + γ = 0, με α ≠ 0
Ορισμός
● γ 0, α ≠ 0 λέγεται εξίσωση 2ου βαθμού.

Η εξίσωση αx + βx + =
2
● Η παράσταση Δ = β2 – 4αγ λέγεται διακρίνουσα αυτής της εξίσωσης.
Πρόταση
Έστω η εξίσωση αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 με διακρίνουσα Δ = β2 – 4αγ.
−β ± Δ
● Αν Δ > 0, η εξίσωση έχει δύο άνισες ρίζες x1,2 =
2α
−β
● Αν Δ = 0, η εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα x0 =
2α
● Αν Δ < 0, η εξίσωση είναι αδύνατη στο  .
Απόδειξη
● Έχουμε
β γ
αx 2 + βx + γ = 0 ⇔ x 2 + x+ =0 (αφού α ≠ 0)
α α
β γ
⇔ x2 + x = −
α α
β β2 γ β2
⇔ x 2 + 2x ⋅ + 2 =− + 2 (συμπλήρωση τετραγώνου)
2α 4α α 4α
β  β 2 − 4αγ
2

⇔ x +  = 2
 2α  4α
β  Δ
2

⇔  x +  =2 (1)
 2α  4α
● Αν Δ > 0, τότε έχουμε:
β Δ β Δ
x+ = ή x+ = − .
2α 2α 2α 2α
Δηλαδή
−β + Δ −β − Δ
= x = ή x .
2α 2α
Επομένως, η εξίσωση (1), άρα και η ισοδύναμη προς αυτή αρχική εξίσωση
αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 , έχει δύο άνισες λύσεις (ρίζες), τις:
−β + Δ −β − Δ
=x1 = και x 2 .
2α 2α
● Αν Δ = 0, η εξίσωση (1) γράφεται:
β  β  β 
2
 
 x +  =0 ⇔  x +  x +  =0
 2α   2α  2α 
β β
⇔ x += 0 ή x += 0
2α 2α
β β
⇔ x= − ή x= − .
2α 2α
Επομένως, η εξίσωση (1), άρα και η ισοδύναμη προς αυτή αρχική εξίσωση
αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 ,
−β
έχει δύο ίσες λύσεις, ή μία διπλή ρίζα, την x 0 =
2α
● Αν Δ < 0, η εξίσωση (1), άρα και η ισοδύναμη προς αυτή αρχική εξίσωση
αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 , είναι αδύνατη στο .
 Η εξίσωση 3x 2 − x − 1 =0 έχει διακρίνουσα
Δ = ( −1) − 4 ⋅ 3 ⋅ ( −1) = 13 > 0 ,
2
οπότε έχει δύο άνισες ρίζες, τις

− ( −1) + 13 1 + 13 − ( −1) − 13 1 − 13
=x1 = = και x 2 = .
2⋅3 6 2⋅3 6
 Η εξίσωση 4x 2 − 12x + 9 =0 έχει διακρίνουσα
Δ =( −12 ) − 4 ⋅ 4 ⋅ 9 =144 − 144 = 0 ,
2
οπότε έχει μία ρίζα διπλή

− ( −12 ) 12 3
x= = = .
2⋅4
0
8 2
 Η εξίσωση 2x 2 − 4x + 5 =0 έχει διακρίνουσα
( 4 ) − 4 ⋅ 2 ⋅ 5 =16 − 40 =−24 < 0 ,
Δ =−
2
και συνεπώς δεν έχει πραγματικές ρίζες.

Πρόταση
Αν η εξίσωση αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 έχει πραγματικές ρίζες x1 , x 2 τότε για το
S x1 + x 2 και το γινόμενο P
άθροισμα = = x1 ⋅ x 2 των ριζών αυτών ισχύουν οι
παρακάτω τύποι, που είναι γνωστοί ως τύποι του Vieta.
β γ
S= x1 + x 2 =
− και P = x1 ⋅ x 2 = .
α α
Απόδειξη
Έχουμε:
−β + Δ −β − Δ −2β β
● S=
x1 + x 2 = + = = − .
2α 2α 2α α
−β + Δ −β − Δ ( −β ) − Δ ( )
2
β 2 − ( β 2 − 4αγ )
2
4αγ γ
● P = x1 ⋅ x 2 = ⋅ = = = = .
2α 2α 4α 2 4α 2
4α 2 α
Η εξίσωση 2x 2 − x − 4 =0 έχει διακρίνουσα
Δ = ( −1) − 4 ⋅ 2 ⋅ ( −4 ) = 33 > 0.
2
Οπότε η εξίσωση 2x 2 − x − 4 =0 έχει δύο άνισες ρίζες με άθροισμα

β −1 1 γ −4
x1 + x 2 =− = − = και γινόμενο x1 ⋅ x 2 == = −2.
α 2 2 α 2
Πρόταση
Η εξίσωση αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 είναι ισοδύναμη με την εξίσωση
x 2 − Sx + P =
0
όπου S και P το άθροισμα και το γινόμενο των ριζών αντίστοιχα.
Απόδειξη
Έχουμε
β γ
αx 2 + βx + γ = 0 ⇔ x 2 + x+ =0 (αφού α ≠ 0)
α α
 β γ
⇔ x 2 −  −  x + =0
 α α
⇔ x 2 − Sx + P = 0.
Έστω μία εξίσωση 2ου βαθμού με ρίζες τους αριθμούς 2 και 1 − 2 . Έχουμε
( ) ( ) ( 2)
2
S= 2 + 1 − 2 = 1 και P = 2 1 − 2 = 2 − = 2 − 2.
Άρα, η εξίσωση αυτή είναι η
x 2 − Sx + P = 0 ⇔ x 2 − x + ( )
2 − 2 = 0.
Εξισώσεις που Ανάγονται σε Εξισώσεις 2ου Βαθμού
● Όταν έχουμε κλασματική εξίσωση, βρίσκουμε αρχικά το σύνολο στο οποίο αυτή
ορίζεται. Δηλαδή, βρίσκουμε εκείνα τα x ∈  για τα οποία οι παρονομαστές των
κλασμάτων είναι διάφοροι του μηδενός. Στη συνέχεια πολλαπλασιάζουμε τα δύο
μέλη της εξίσωσης με το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών.
2x 3 x2 + 4
− =2 .
x − 2 x x − 2x
Λύση
Η δοθείσα εξίσωση ορίζεται για κάθε x ∈  τέτοιο, ώστε
x − 2 ≠ 0, x≠0 και x 2 − 2x= x ( x − 2 ) ≠ 0.
Δηλαδή,
x≠0 και x ≠ 2.
Για αυτά τα x έχουμε:
2x 3 x2 + 4 2x 3 x2 + 4
− = 2 ⇔ x ( x − 2) − x ( x − 2) = x ( x − 2)
x − 2 x x − 2x x−2 x x ( x − 2)
⇔ x2x − 3 ( x − 2 ) = x 2 + 4
⇔ 2x 2 − 3x + 6 = x 2 + 4
⇔ x 2 − 3x + 2 = 0.
ου
Η τελευταία εξίσωση είναι εξίσωση 2 βαθμού η οποία έχει διακρίνουσα
Δ = (−3) 2 − 4 ⋅ 1 ⋅ 2 = 1 > 0
και ρίζες τους αριθμούς x = 1 και x = 2. Από αυτές, λόγω των περιορισμών δεκτή
είναι μόνο η x = 1.
● Όταν έχουμε εξίσωση της μορφής αx + βx =

4 2
+ γ 0, με α ≠ 0 τότε λέμε ότι
έχουμε μία διτετράγωνη εξίσωση. Θέτοντας x 2 = ω η επίλυση της διτετράγωνης
ανάγεται στην επίλυση της δευτεροβάθμιας εξίσωσης αω2 + βω + γ =0.
x 4 − 8x 2 − 9 =0.
Λύση
Θέτοντας x 2 = ω , η δοθείσα εξίσωση γράφεται ω2 − 8ω − 9 = 0.
Πρόκειται για εξίσωση 2ου βαθμού η οποία έχει διακρίνουσα
Δ = (−8) 2 − 4 ⋅ 1 ⋅ (−9) = 64 + 36 = 100 > 0
και ρίζες τους αριθμούς
−(−8) + 100 8 + 10 −(−8) − 100 8 − 10
ω= = = 9 και ω= = = −1.
2 ⋅1 2 2 ⋅1 2
Επομένως,
x2 =9⇔x=±3 ή x2 =−1, αδύνατη.
Άρα, οι ρίζες της δοθείσας εξίσωσης είναι οι αριθμοί 3 και – 3.
● Όταν έχουμε εξίσωση η οποία έχει ή μπορεί να πάρει τη μορφή

α [ Α(x)] + β [ Α(x)]=
2
+ γ 0, με α ≠ 0
τότε, για την επίλυσή της θέτουμε Α(x) = ω και οδηγούμαστε στην επίλυση της
δευτεροβάθμιας εξίσωσης αω2 + βω + γ =0.
x 2 − 9 | x | +20 =
0.
Λύση
Επειδή x 2 = | x |2 η δοθείσα εξίσωση γράφεται | x |2 −9 | x | +20 =0.
Θέτοντας | x |= ω , η παραπάνω εξίσωση γράφεται
ω2 − 9ω + 20 = 0.
Οπότε, έχουμε:
ω2 − 9ω + 20 = 0 ⇔ ω = 4 ή ω =5
⇔=| x | 4 ή= |x| 5
⇔x= ±4 ή x = ±5.
Άρα, οι ρίζες της δοθείσας εξίσωσης είναι οι αριθμοί 4, – 4, 5 και – 5.

i) x 2 − 5x + 6 =0 ii) x 2 − 10x + 25 =
0
iii) x 2 + 4x + 5 =0.
Λύση
i) Πρόκειται για εξίσωση 2ου βαθμού με Σημειώσεις

διακρίνουσα Το πλήθος των ριζών της εξί-
Δ = ( −5 ) − 4 ⋅ 1 ⋅ 6 = 1 > 0.
2
σωσης
Άρα, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες αx 2 + βx +=

γ 0, α ≠ 0
− ( −5 ) ± 1 εξαρτάται από την αλγεβρική
x1,2 = .
2 ⋅1 παράσταση
Δηλαδή, Δ β 2 − 4αγ
=
5 +1 5 −1 η οποία ονομάζεται διακρίνου-
=
x1 = 3 και =
x 2 = 2.
2 2 σα της εξίσωσης. Συγκεκρι-
μένα:
ii) Πρόκειται για εξίσωση 2ου βαθμού με ● Αν Δ  0 , τότε η εξίσωση
διακρίνουσα έχει δύο ρίζες άνισες, τις
Δ = ( −10 ) − 4 ⋅ 1 ⋅ 25 = 0
2
−β ± Δ
x1,2 = .
Άρα, η εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα, την 2α
− ( −10 ) ● Αν Δ  0, τότε η εξίσωση

=x = 5. έχει μία διπλή ρίζα, την
2
−β
x= .
iii) Πρόκειται για εξίσωση 2ου βαθμού με 2α
διακρίνουσα ● Αν Δ  0, τότε η εξίσωση
Δ =42 − 4 ⋅ 1 ⋅ 5 =−4 < 0 . είναι αδύνατη στο .
Άρα, η εξίσωση δεν έχει πραγματικές ρίζες.

1 2
x − 4x + 3 7 =0.
2
i) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει διακρίνουσα
(3 − 7)
2
Δ
= .
ii) Nα λύσετε την παραπάνω εξίσωση.
Λύση
i) Έχουμε
1
Δ =( −4 ) − 4 ⋅ ⋅ 3 7= 16 − 6 7.
2
2
(3 − 7 ) ( 7)
2 2
= 32 − 2 ⋅ 3 ⋅ 7 + 9 − 6 7 + 7= 16 − 6 7.
=
Επομένως,
(3 − 7 ) .
2
Δ=

( )
2
Δ =−
3 7 > 0.
Άρα, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες
− ( −4 ) ± (3 − 7 )
2
x1,2 =
1
=4± 3− 7 =4± 3− 7 . ( )
2⋅
2
Δηλαδή,
(
x1 =4 + 3 − 7 =7 − 7 )
και
(
x 2 =4 − 3 − 7 =1 + 7. )
(
αx 2 + α 2 − 1 x − α = )
0, με α ≠ 0 .
i) Να αποδείξετε ότι η διακρίνουσα της παραπάνω εξίσωσης είναι
(α )
2
Δ
= 2
+1 .
ii) Να βρείτε τις ρίζες της παραπάνω εξίσωσης.
Λύση
i) Έχουμε
(α − 1) − 4 ⋅ α ⋅ ( −α ) = α 4 − 2α 2 + 1 + 4α 2
2
Δ= 2
(α + 1) .
2
=α 4 + 2α 2 +=
1 2

Δ = ( α 2 + 1) > 0 για κάθε α ≠ 0.
2
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες
− ( α 2 − 1) ± (α + 1) −α 2 + 1 ± ( α 2 + 1)
2 2
x1,2 = = .
2α 2α
Δηλαδή,
−α 2 + 1 + α 2 + 1 2 1
=
x1 = =
2α 2α α
και
−α 2 + 1 − α 2 − 1 −2α 2
x2 = = = −α.
2α 2α

x 2 + λx + λ=
− 1 0, λ∈.
i) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει μία τουλάχιστον
πραγματική ρίζα για κάθε λ ∈  .
ii) Να βρείτε την τιμή του λ για την οποία η παραπάνω εξίσωση
έχει μία διπλή ρίζα. Ποια είναι η ρίζα αυτή;
Λύση
i) Η δοθείσα εξίσωση είναι 2ου βαθμού με διακρίνουσα Σχόλιο

Αρκεί να αποδείξουμε
Δ =λ2 − 4 ( λ − 1) ότι
Δ0
= λ2 − 4λ + 4
για κάθε λ  .
=( λ − 2 ) ≥ 0 για κάθε λ ∈ .
2
Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει μία τουλάχιστον πραγματική ρίζα για κάθε λ ∈ .
ii) H εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα, αν και μόνο αν ισχύει η σχέση
Δ = 0 ⇔ ( λ − 2) =
0 ⇔λ=2.
2
Η ρίζα αυτή είναι

−2
x= = −1.
2
(α 2
)
+ 1 x 2 + 2 ( αβ + γ ) x + β=
2
(+ γ2 )
0 με α, β, γ ∈ .
i) η διακρίνουσα της παραπάνω εξίσωσης είναι
−4 ( β − αγ )
για κάθε α, β, γ ∈ 
2
Δ=
ii) αν η παραπάνω εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες x1 , x 2 , τότε
x1 = x 2 .
Λύση
i) Έχουμε
Δ= 4 ( αβ + γ ) − 4 ( α 2 + 1)( β 2 + γ 2 )
2
= 4 ( αβ + γ ) − ( α 2 + 1)( β 2 + γ 2 ) 
2
= 4 ( α 2β 2 + 2αβγ + γ 2 − α 2β 2 − α 2 γ 2 − β 2 − γ 2 )
= 4 ( −β 2 + 2αβγ − α 2 γ 2 )
−4 β 2 − 2β ( αγ ) + ( αγ ) 
=
2
−4 ( β − αγ ) .
=
2
ii) Αποδείξαμε ότι Σημείωση

Δ= −4 ( β − αγ ) ≤ 0
2
Η εξίσωση
αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0
Όμως, η δοθείσα εξίσωση έχει πραγματικές
ρίζες x1 , x 2 και συνεπώς έχει δύο ίσες ρίζες ή μια
διπλή ρίζα, αν και μόνο αν
Δ ≥ 0.
Δ = 0.
Δ = 0.
Δηλαδή,
x1 = x 2 .
x 2 + 3 ( λ + 1) x + ( λ + 2 )= 0, λ ∈ .
i) Να βρείτε τις τιμές του λ, για τις οποίες η παραπάνω εξίσωση
έχει μία διπλή ρίζα.
ii) Για λ = 1 να λύσετε την παραπάνω εξίσωση.
Λύση
i) Η δοθείσα εξίσωση είναι 2ου βαθμού με διακρίνουσα

Δ=  3 ( λ + 1)  − 4 ( λ + 2 )
2
= 3 ( λ + 1) − 4 ( λ + 2 )
2
= 3 ( λ2 + 2λ + 1) − 4 ( λ + 2 )
= 3λ2 + 6λ + 3 − 4λ − 8
= 3λ2 + 2λ − 5.
Η εξίσωση έχει διπλή ρίζα, αν και μόνο αν ισχύει η σχέση
Δ = 0 ⇔ 3λ2 + 2λ − 5 = 0 (1)
Πρόκειται για εξίσωση 2ου βαθμού με διακρίνουσα
Δ′= 22 − 4 ⋅ 3 ⋅ ( −5 )= 64 > 0 .
Άρα, η εξίσωση (1) έχει δύο ρίζες
−2 ± 64 −2 ± 8
= λ1,2 = .
2⋅3 6
Δηλαδή,
5
λ= 1 ή λ= − .
3
ii) Για λ = 1 , η δοθείσα εξίσωση γράφεται

x 2 − 2 3x + 3 =0.
Και σύμφωνα με το ερώτημα i) η εξίσωση αυτή έχει διπλή ρίζα, την
=x0 =
(
− −2 3 ) 3.
2
27. Να βρείτε την εξίσωση 2ου βαθμού, η οποία έχει ρίζες τους
αριθμούς
2 − 3 και 2 + 3.
Λύση
α΄ τρόπος: Σημείωση
Έχουμε Έστω ότι η εξίσωση
( ) (
S= 2− 3 + 2+ 3 = 4 ) αx 2  βx  γ  0, α  0
έχει δύο ρίζες, x1 , x 2 . Αν
και
S  x1  x 2 και P  x1 x 2 ,
( )( ) ( 3)
2
P =2 − 3 2 + 3 =22 − =1. τότε ισχύουν οι τύποι
Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι β γ
S= − και Ρ =
α α
x 2 − Sx + P =
0 που είναι γνωστοί ως τύποι του
δηλαδή Vieta. Aξιοποιώντας τους τύπους
x 2 − 4x + 1 =0. του Vieta, η αρχική εξίσωση μετα-
σχηματίζεται στην ισοδύναμή της
x 2 − Sx + P =
0.
β΄ τρόπος:
Η ζητούμενη εξίσωση είναι η
( ) (
x − 2 − 3  ⋅ x − 2 + 3  =
   
0 )
( ) (
⇔ x2 − 2 + 3 x − 2 − 3 x + 2 − 3 2 + 3 =
0) ( )( )
( ) ( 3)
2
⇔ x 2 − 2 + 3 + 2 − 3 x + 22 − =0
⇔ x 2 − 4x + 1 =0.
( )
x 2 + α 2 − β 2 x − α 2β 2 =
0,
με α ≠ 0 και β ≠ 0.
i) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει δύο ρίζες x1 , x 2
με x1 ≠ x 2 για κάθε α,β ∈  * .
ii) Nα εκφράσετε συναρτήσει των α και β τις παραστάσεις
x1 + x 2 και x1 ⋅ x 2 .
iii) Να κατασκευάσετε εξίσωση 2ου βαθμού, η οποία έχει ρίζες
τους αριθμούς
1 1
= ρ1 = και ρ2 .
x1 x2
Λύση
i) Η δοθείσα εξίσωση είναι 2ου βαθμού με διακρίνουσα

(α − β 2 ) − 4 ( −α 2 β 2 )
2
Δ= 2
= α 4 − 2α 2β 2 + β 4 + 4α 2β 2
α 4 2α 2β 2 + β 4
=+
=( α 2 + β 2 ) > 0 για κάθε α, β ∈  *.
2
Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες x1 , x 2 .
ii) Σύμφωνα με τους τύπους του Vieta έχουμε

− ( α2 − β2 ) =
x1 + x 2 = β2 − α2 και x1 x 2 =
−α 2 β 2 .
iii) Oι ρίζες ρ1 και ρ 2 έχουν άθροισμα

1 1 x1 + x 2 β 2 − α 2 α 2 − β 2
S = ρ1 + ρ 2 = + = = = 2 2
x1 x 2 x1 x 2 −α 2 β 2 αβ
και γινόμενο
1 1 1 1 1
ρ1 ⋅ ρ 2 = ⋅ = = 2 2 =
P= − 2 2.
x1 x 2 x1 x 2 −α β αβ
Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι
α2 − β2 1
x 2 − Sx + P = 0 ⇔ x 2 − x − 2 2 =0
αβ2 2
αβ
⇔ α 2β 2 x 2 + ( β 2 − α 2 ) x − 1 =0.

x 2 + 3λx + ( λ2 − 1)= 0, λ ∈  .
i) Nα αποδείξετε ότι για κάθε λ ∈  η παραπάνω εξίσωση έχει δύο
άνισες πραγματικές ρίζες.
ii) Αν x1 , x 2 είναι οι ρίζες της παραπάνω εξίσωσης, να υπολογίσετε
τις τιμές του λ, για τις οποίες:
α) ισχύει η σχέση x12 + x 22 =
9
β) οι αριθμοί x1 , x 2 να είναι αντίστροφοι μεταξύ τους.
Λύση
i) Έχουμε
Δ= ( 3λ ) − 4 ⋅ 1 ⋅ ( λ2 − 1)= 9λ2 − 4λ2 + 4
2
= 5λ2 + 4 > 0 για κάθε λ ∈ .

Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες, για κάθε λ ∈  .
ii) α) Έχουμε
x 12 + x 22 =9 ⇔ ( x1 + x 2 ) − 2x1 x 2 =9
2
⇔ S2 − 2P =
9 (1)
Όμως, σύμφωνα με τους τύπους του Vieta έχουμε
S = −3λ και Ρ= λ2 − 1 .
Οπότε, η εξίσωση (1) γράφεται

( −3λ ) − 2 ( λ2 − 1) = 9 ⇔ 9λ2 − 2λ2 + 2 = 9
2
7
⇔ 7λ2 =
⇔ λ2 =1
⇔λ= 1 ή λ=−1.
β) Οι αριθμοί x1 , x 2 είναι αντίστροφοι μεταξύ τους αν και μόνο αν ισχύει η
σχέση
x1 ⋅ x 2 = 1 ⇔ P = 1 ⇔ λ2 − 1 = 1 ⇔ λ2 = 2
⇔ λ =2 ή λ=− 2.

( x + α=
)( x + β ) 1 με α, β ∈ .
i) Nα αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει δύο άνισες
πραγματικές ρίζες για κάθε α, β ∈  .
ii) Aν για τις ρίζες x1 , x 2 της παραπάνω εξίσωσης ισχύουν οι
σχέσεις
x1 + x 2 =−4 και x1x 2 = −22
να βρείτε τις τιμές των αριθμών α και β.
Λύση
i) Η δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφεται

( x + α )( x + β ) =1 ⇔ x 2
+ βx + αx + αβ =1
⇔ x + ( α + β ) x + ( αβ − 1) =
2
0.
Η τελευταία είναι εξίσωση 2ου βαθμού με διακρίνουσα

Δ =( α + β ) − 4 ( αβ − 1)
2
= α 2 + 2αβ + β 2 − 4αβ + 4
= α 2 − 2αβ + β 2 + 4
= (α − β) +4>0 για κάθε α,β ∈ .
2
Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες για κάθε α,β ∈  .
ii) Σύμφωνα με τους τύπους του Vieta έχουμε

x1 + x 2 =− ( α + β ) και x1 x=
2
αβ − 1 .
Όμως,
x1 + x 2 =
−4 και x1 x 2 = −22.
Επομένως,
α+β =4 και αβ = −21.
Παρατηρούμε ότι οι αριθμοί α και β έχουν άθροισμα S = 4 και γινόμενο
P = −21. Άρα, οι αριθμοί αυτοί είναι οι ρίζες της εξίσωσης
x 2 − Sx + P = 0 ⇔ x 2 − 4x − 21 = 0
Η τελευταία εξίσωση έχει διακρίνουσα Δ = 100 και ρίζες τους αριθμούς −3 και 7.
Άρα,
α = −3 και β = 7 ή α = 7 και β = −3.
31. Να λύσετε τις εξισώσεις

i) x4 − 10x 2 + 9 =0 ii) x4 + 2x 2 − 8 =0.
Λύση
i) Θέτουμε Σημείωση
x 2  y, Κάθε εξίσωση της μορφής
οπότε η δοθείσα εξίσωση γράφεται
αx4 + βx 2 + γ =0 με α ≠ 0
y 2  10y  9  0.
Έχουμε ονομάζεται διτετράγωνη.
Δ =( −10 ) − 4 ⋅ 9 =64 > 0 .
2
Θέτοντας
Επομένως, η παραπάνω εξίσωση έχει δύο x2 = y
πραγματικές ρίζες
η επίλυσή της ανάγεται στην
− ( −10 ) ± 64 10 ± 8 επίλυση της δευτεροβάθμιας
= y1,2 = .
2 2 εξίσωσης
Δηλαδή, αy 2  βy  γ  0.
y1  1 και y 2  9.
x2  1 ή x2  9 ⇔ x = ±1 ή x  3.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 1, 1,  3 και 3.
ii) Θέτουμε
x 2  y,
οπότε η δοθείσα εξίσωση γράφεται
y 2  2y  8  0.
Η εξίσωση αυτή έχει δύο πραγματικές ρίζες
2  36 2  6
y1,2   .
2 2
Δηλαδή,
y1  4 και y 2  2.
x 2  4 , αδύνατη ή x 2  2 ⇔ x =± 2.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί
 2 και 2.

x4 − αx 2 − ( α + 1) =
0, με α ≠ 0 .
η οποία έχει ρίζα τον αριθμό 2.
i) Να βρείτε την τιμή του α.
Λύση
i) Η δοθείσα εξίσωση έχει ρίζα τον αριθμό 2. Σημείωση

Δηλαδή, ο αριθμός 2 την επαληθεύει. Έχουμε Ένας αριθμός είναι ρίζα
λοιπόν μιας εξίσωσης αν και μόνο
2 − α ⋅ 2 − ( α + 1) =
4 2
0 αν την επαληθεύει.
⇔ 16 − 4α − α − 1 =0
⇔ −5α = −15
⇔α=
3.
ii) Αντικαθιστώντας την τιμή του α που βρήκαμε στο ερώτημα i) η δοθείσα εξίσωση
γράφεται
x 4  3x 2  4  0.
Θέτουμε
x2  y
και η εξίσωση γίνεται

− ( −3) ± 25 3 ± 5
y 2  3y  4=
0 ⇔ y = .
2 2
4 ή
⇔y= y  1.
x 2  4 ή x 2  1 , αδύνατη.
Δηλαδή,
x  2.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 2 και 2.

x2 − 3 x + 2 =0.
Λύση
Γνωρίζουμε ότι Σχόλιο

x x
2 2
για κάθε x   . Παρατηρούμε ότι
2
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφεται x2 = x
2
x  3 x  2  0. και συνεπώς η δοθείσα
εξίσωση είναι 2ου βαθμού
Θέτουμε ως προς x το οποίο για
x ω, λόγους απλότητας θέ-
οπότε η εξίσωση τουμε π.χ. ω.
2
x 3 x  2  0
γράφεται
ω2  3ω  2  0.
Η τελευταία είναι εξίσωση 2ου βαθμού με διακρίνουσα
Δ =( −3) − 4 ⋅ 2 =1 > 0 .
2
Άρα, έχει δύο πραγματικές ρίζες
− ( −3) ± 1 3 ± 1
=ω1,2 = .
2 2
Δηλαδή,
ω1  1 και ω2  2.
Επομένως,
x 1 ή x 2
και τελικά
x 1 ή x  1 ή x  2 ή x  2 .
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί
1,  1, 2 και 2.

( x − 4 ) 2 + 3 x − 4 − 10 =0.
Λύση
Θέτουμε Σχόλιο
x  4  ω, Η παρατήρηση ότι
οπότε η δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφεται
( x − 4) =x − 4
2 2
2
x  4  3 x  4  10  0
και στη συνέχεια η εισα-
⇔ ω + 3ω − 10 =
2
0. γωγή του βοηθητικού
άγνωστου
Πρόκειται για εξίσωση 2ου βαθμού με διακρίνουσα ω x4
Δ = 32 − 4 ⋅ ( −10 ) = 49 > 0. διευκολύνει την επίλυση
Άρα, έχει δύο πραγματικές ρίζες της εξίσωσης.
3  49 3  7
ω1,2   .
2 2
Δηλαδή,
ω1  2 και ω2  5.
Επομένως,
x  4  2 ή x  4  5, αδύνατη
⇔ x−4 =
2
⇔ x−4=2 ή x − 4 =−2
⇔x=
6 ή x = 2.
Άρα, οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 6 και 2.

2
4  4  4
i) x+ =5 ii) x+  − 10  x +
x 
+ 25 =
0.
x  x 
Λύση
i) Η εξίσωση ορίζεται για κάθε
x  0.
Με αυτό τον περιορισμό έχουμε
4
x+ =
5 ⇔ x2 + 4 =5x ⇔ x 2 − 5x + 4 =0.
x
Έχουμε
Δ =( −5 ) − 4 ⋅ 4 =9 > 0.
2
Άρα, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις

− ( −5 ) ± 9 5 ± 3
=x1,2 = .
2 2
Δηλαδή,
x1 = 1 και x 2 = 4.
ii) H εξίσωση ορίζεται για κάθε Σχόλιο

Aν θέσουμε
x  0.
4
Με αυτό τον περιορισμό θέτουμε x+ =ω,
x
4 τότε η επίλυση της εξίσω-
x ω
x σης ανάγεται στην επίλυση
και η δοθείσα εξίσωση γράφεται μιας απλής εξίσωσης 2ου
βαθμού.
ω2  10ω  25  0 ⇔ ( ω − 5 ) =
0
2
⇔ω=
5.
Δηλαδή, η δοθείσα εξίσωση είναι ισοδύναμη με την εξίσωση
4
x 5
x
η οποία σύμφωνα με το ερώτημα i) έχει ακριβώς δύο λύσεις. Τους αριθμούς
1 και 4.
(x ) ( )
2
2
− 3x + 3 − 8 x 2 − 3x − 17 =
0.
Λύση
Θέτουμε
x 2 − 3x + 3 =ω,
οπότε
x 2 − 3x =ω − 3
και συνεπώς η δοθείσα εξίσωση γράφεται
ω2 − 8 ( ω − 3) − 17 = 0 ⇔ ω2 − 8ω + 7 = 0 .
Η παραπάνω εξίσωση έχει διακρίνουσα
Δ = ( −8 ) − 4 ⋅ 1 ⋅ 7 = 36 > 0.
2
Άρα, η εξίσωση αυτή έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες

8 ± 36 8 ± 6
= ω1,2 = .
2 2
Δηλαδή,
=ω 1=
και ω 7.
● αν ω = 1, τότε
x 2 − 3x + 3 =1 ⇔ x 2 − 3x + 2 =0 ⇔ x =1 ή x =2
● αν ω = 7, τότε
x 2 − 3x + 3 =
7 ⇔ x 2 − 3x − 4 =
0⇔x=
−1 ή x=
4.
Άρα, οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης είναι οι αριθμοί
−1, 1, 2 και 4.
( 2x + 1)10= 31 ( 2x + 1) + 32.
5
Λύση
Θέτουμε
( 2x + 1) ω,
=
5
οπότε η δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφεται

( 2x + 1)5  − 31( 2x + 1)5 − 32 =0 ⇔ ω2 − 31ω − 32 =0.
2
 

Δ = ( −31) − 4 ⋅ ( −32 ) = 1089 = 332 > 0.
2
Άρα, έχει δύο πραγματικές ρίζες

31 ± 332 31 ± 33
=ω1,2 = .
2 2
Δηλαδή,
ω1 = 32 και ω2 = −1 .
Επομένως,
( 2x + 1) = ή ( 2x + 1) =
−1
5 5
32
⇔ ( 2x + 1) = ή ( 2x + 1) =( −1)
5 5 5
25
⇔ 2x + 1 =2 ή 2x + 1 =−1
⇔ 2x =
1 ή 2x = −2
1
⇔x= ή x = −1.
2
1
Άρα, οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης είναι οι αριθμοί και −1.
2
38. i) Nα αποδείξετε την ισοδυναμία:

α 3 + β3 = ( α + β )3 ⇔ α = 0 ή β=0 ή α+β=0.
ii) Nα λύσετε την εξίσωση
(x ) (x )
3 3
+ ( 3x − 1) =
3
2
− 3x + 2 2
+1 .
Λύση
i) Έχουμε
α 3 + β 3 = ( α + β ) ⇔ α 3 + β 3 = α 3 + 3α 2β + 3αβ 2 + β 3
3
0 3αβ ( α + β )
⇔=
⇔α 0 =
= ή β 0 ή α=
+ β 0.
(x 2
− 3x + 2 ) + ( 3x − 1) = x 2 + 1 .
Οπότε, θέτοντας α = x 2 − 3x + 1 και =

β 3x − 1 η δοθείσα εξίσωση γράφεται
α3 + β3 = ( α + β ) .
3
Η τελευταία, με βάση το ερώτημα i), ισοδύναμα γράφεται

=α 0 =
ή β 0 ή=
α + β 0.
Δηλαδή
x 2 − 3x + 2 =0 ή 3x − 1 =0 ή x2 + 1 =0, αδύνατη
⇔ x 2 − 3x + 2 =0 ή 3x = 1
1
1 ή
⇔x= x=2 ή x= .
3
3
39. i) Aν x − = ω να αποδείξετε ότι
x
9
x2 + 2 = ω2 + 6 .
x
ii) Δίνεται η εξίσωση
x4 − x 3 − 12x 2 + 3x + 9 =0 (1)
α) Να αποδείξετε ότι x ≠ 0.
β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση (1) είναι ισοδύναμη με την
εξίσωση
 2 9   3
 x + 2  −  x − x  − 12 =
0.
 x   
γ) Να λύσετε την εξίσωση (1).
Λύση
i) Έχουμε
3
x− ω
=
x
Οπότε
2 2
 3 3 3
x −  = ω ⇔ x − 2⋅x ⋅ +   = ω
2 2 2
 x x x
9 9
⇔ x 2 − 6 + 2 = ω2 ⇔ x 2 + 2 = ω2 + 6.
x x
ii) α) Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι x = 0. Δηλαδή ότι ο αριθμός 0 είναι

ρίζα της εξίσωσης (1). Τότε έχουμε
04 − 03 − 12 ⋅ 02 + 3 ⋅ 0 + 9 = 0 ⇔ 9 = 0
που είναι αδύνατο.
Επομένως,
x ≠ 0.
β) Διαιρώντας τα δύο μέλη της εξίσωσης (1) με x 2 ≠ 0 , η εξίσωση αυτή
x 4 x 3 12x 2 3x 9
− − 2 + 2 + 2 = 0
x2 x2 x x x
3 9
⇔ x 2 − x − 12 + + 2 = 0
x x
 9   3
⇔  x 2 + 2  −  x −  − 12 =
0 (2)
 x   x
γ) Θέτουμε
3
x− = ω.
x
Τότε, λόγω του ερωτήματος i) έχουμε
9
x 2 + 2 = ω2 + 6.
x
Οπότε, η εξίσωση (2) γράφεται
ω2 + 6 − ω − 12 = 0 ⇔ ω2 − ω − 6 = 0
⇔ω= −2 ή ω = 3.
● Για ω = −2 έχουμε
3
x − =−2 ⇔ x 2 − 3 =−2x
x
⇔ x 2 + 2x − 3 =0
⇔x= 1 ή x= −3
● Για ω = 3 έχουμε
3
x2 − = 3 ⇔ x 2 − 3 = 3x
x
⇔ x 2 − 3x − 3 =0
3 + 21 3 − 21
= ⇔x = ή x
2 2
Άρα, η εξίσωση (1) έχει τέσσερις ρίζες, τους αριθμούς
3 − 21 3 + 21
−3, , 1, .
2 2

i) x 2 − 4x =
0 ii) 2x 2 + x − 15 =0
iii) 5y 2 − 18y − 8 =0 iv) ω2 − 6ω + 7 =0.
i)
1
− x 2 + 5x + 1 =
2
0 ii) x2 + ( )
2+ 3 x+ 6=
0.

( x + 1) + ( x + 2 ) = 10x + 3 ( x − 2) + 2x 2 = 4x + 7
2 2 2
i) ii)
( x − 1) + ( x + 2 ) = ( x + 3) − 4x iv) ( x − 3) + x 2 = ( x − 2 ) − 3x + 4.
2 2 2 2 2
iii)
( )
2
45. i) Να υπολογίσετε το ανάπτυγμα του 3 − 2 5 .
x 2 + 5x + 3 5 =
1.
46. Για κάθε α ∈  να λύσετε τις εξισώσεις:

i) x 2 − 2αx + α 2 − 1 =0 ii) x 2 − ( 3α + 2 ) x + ( 2α 2 + 3α + 1) =
0.
47. Για κάθε α, β ∈  να λύσετε τις εξισώσεις:

i) x 2 − 2 ( α + β ) x + ( α 2 + 2αβ − 3β 2 ) =
0
ii) x 2 − 4αx + 3α 2 − 2αβ − β 2 =

0.
48. Να αποδείξετε ότι για κάθε λ ∈  οι παρακάτω εξισώσεις έχουν πραγματικές

ρίζες:
i) x 2 − λx + λ − 1 =0 ii) 2x 2 + λx − λ2 =
0
iii) x 2 − 2x − λ ( λ − 2 ) =
0 iv) x 2 + 2λx + λ2 =
1.
x 2 − 2λx + λ2 − μ 2 − ν 2 + 2μν =
0 με λ, μ, ν ∈ 
έχει μία, τουλάχιστον, πραγματική ρίζα.
50. Να βρείτε τις τιμές του μ ∈  για τις οποίες η εξίσωση x 2 − 2μx + 3μ − 2 =0 έχει
διπλή ρίζα.
αx 2 + 2βx + γ =0
έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες, να αποδείξετε ότι και η εξίσωση
β 2 x 2 − αγ ( x − 1) + αγ =
1
2
έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες.

λx 2 + 2 ( λ − 1) x + λ − 2= 0, λ ∈  (1)
i) Να λύσετε την εξίσωση (1) όταν λ = 0.
ii) Αν λ ≠ 0, τότε:
α) να αποδείξετε ότι η εξίσωση (1) έχει ρίζες πραγματικές και άνισες
β) να βρείτε τις ρίζες x1 , x 2
γ) να προσδιορίσετε τις τιμές του λ για τις οποίες ισχύει η σχέση
x1 − x 2 =1.
( 2αx ) − 4α 2 x + α 2 − 1 =0,
2
για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου α ∈  .
54. Να βρείτε τις τιμές των κ, λ ∈  για τις οποίες η εξίσωση

3x 2 + 8 ( κ − 3) x + 5 ( λ − 2 ) =
0
έχει μοναδική ρίζα το μηδέν.
(λ2
− 3λ + 2 ) x 2 + ( λ − 2 ) x + 3= 0, λ ∈ .
Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό λ ώστε η παραπάνω εξίσωση να έχει μία διπλή
ρίζα.

A = x ( x 3 + 6x 2 + 11x + 6 ) , x ∈ .
A = x ( x + 1)( x + 2 )( x + 3) για κάθε x ∈ .
A=( x + 2 )( x + 3) .

x 4 + 1= (x 2
)(
− 2x + 1 x 2 + 2x + 1 . )
ii) Να λύσετε την εξίσωση
x 4 += (
1 5 x 2 − 2x + 1 . )
αx 2 + βx + γ =0 (1)
και
γx 2 + βx + α =0 (2)
με αγ ≠ 0.
Αν ο αριθμός ρ είναι ρίζα της εξίσωσης (1), να αποδείξετε ότι:
i) ρ≠0
1
ii) ο αριθμός είναι ρίζα της εξίσωσης (2).
ρ
x2 − ( κ + λ) x + κ =
0
έχει διπλή ρίζα τον αριθμό 3, να βρείτε τους αριθμούς κ και λ.
60. Να βρείτε το άθροισμα και το γινόμενο των ριζών των παρακάτω εξισώσεων,
χωρίς να τις λύσετε:
i) −4x 2 + 4x − 1 =0 ii) 16x 2 − 1 =0
iii) 2x 2 = 7x iv) ( )
2 −1 x2 − x =0.
61. Να βρείτε την εξίσωση 2ου βαθμού που έχει ρίζες τους αριθμούς:
i) 1 και 4 ii) −2 και 5
iii) 3 − 2 και 3 + 2 iv) 1 + 3 και 4 − 3.
62. Aν x1 , x 2 είναι οι ρίζες της εξίσωσης x 2 − 2x − 1 =0, να υπολογίσετε τις τιμές

των παραστάσεων:
i) = x12 + x 22
A ii) = x13 + x 32
B
1 1
Γ
iii) = 2
+ 2 Δ x1 x 22 + x12 x 2 .
iv) =
x1 x 2
63. Aν x1 , x 2 είναι οι ρίζες της εξίσωσης − x 2 + x + 1 =0 , να υπολογίσετε την τιμή

της παράστασης
1 1
=A + .
3x1 + 1 3x 2 + 1
64. Αν x1 , x 2 είναι οι ρίζες της εξίσωσης x 2 + 2x − 7 =0 , να βρείτε τις εξισώσεις που

έχουν ρίζες τα παρακάτω ζεύγη αριθμών:
i) x1 + 2, x 2 + 2 ii) −2x1 , − 2x 2
iii) λx1 , λx 2 iv) x1 x 22 , x12 x 2 .

x 2 + λx −=
1 0, λ ∈  .
i) Nα αποδείξετε ότι για κάθε λ ∈  η παραπάνω εξίσωση έχει δύο άνισες
πραγματικές ρίζες.
ii) Αν x1 , x 2 είναι οι ρίζες της παραπάνω εξίσωσης, να υπολογίσετε τις τιμές
των παραστάσεων:
α) x1 + x 2 β) x1 x 2
γ) x12 + x 22 δ) x1 x 22 + x 2 x12 .

x 2 + λx + λ =
− 1 0, λ ≠ 2.
i) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες x1 , x 2
για κάθε λ ≠ 2.
ii) Να υπολογίσετε τις παραστάσεις
x1 + x 2 , x1 x 2 και x1 x 22 + x12 x 2 .
iii) Να βρείτε τις τιμές του λ ∈  για τις οποίες ισχύει η σχέση
3x1 + 3x 2= x12 x 22 − 2λ − 3.

5
x 2 + x + λ −=
1 0, λ < .
4
i) Nα αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες x1 , x 2 πραγματικές και άνισες.
ii) Nα βρείτε την τιμή του λ για την οποία ισχύει η σχέση
x1 x 2 + 3 ( x1 + x 2 ) + 5 =0.
68. Έστω κ, λ πραγματικοί αριθμοί για τους οποίους ισχύουν

κ + λ =−2 και κ 3 + λ3 =−26 .
i) Να αποδείξετε ότι κ ⋅ λ =−3 .
ii) Να κατασκευάσετε εξίσωση 2ου βαθμού με ρίζες τους αριθμούς κ, λ και να
τους βρείτε.

x 2 − ( P + 1) x − S + 3 =0
όπου S, P το άθροισμα και το γινόμενο των ριζών της αντίστοιχα.

x 2 − ( λ − 1) x + λ − 3 =0.
i) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες
για κάθε λ ∈  .
ii) Αν x1 , x 2 οι ρίζες της παραπάνω εξίσωσης, να βρείτε την τιμή του λ, ώστε
x13 x 32 = −8.

x 2 − ( 3κ + 5λ ) x + 2λ =
0
με κ, λ ∈  και λ ≠ 0. Να βρείτε τις τιμές των αριθμών κ και λ αν αυτοί είναι
οι ρίζες της παραπάνω εξίσωσης.
72. Έστω x1 , x 2 δύο θετικοί αριθμοί οι οποίοι είναι ρίζες της εξίσωσης
x 2 − αx + β =0.
α>0 και β > 0.
ii) Να βρείτε συναρτήσει των α, β την τιμή της παράστασης
1 1
+ .
x1 x2
iii) Αν επιπλέον ισχύει x 2 = 2x1 , να αποδείξετε ότι
2α 2 = 9β.

6x 2 + x − 1 =0 ( x + 1) + x +1 − 2 =
2
i) ii) 0.

Α= x − 3 και B = 2x − 3 − 1.
Να λύσετε τις εξισώσεις:
i) A = 2x 2 ii) = x2 −1
B
iii) A 2 − A − 2 =0 iv) B2 − 2B =
8.

 3x + 2   3x + 2  6x − 12
2
 x −2
2
i) 2  − 5 +3=0 ii) 4  − −4=0.

 x −3   x −3   x −3 x −3
(x + x − 1) + 3 x 2 + x − 1 = (x ) ( )
2
− 3x − 1 + 4 x 2 − 3x =
2 2 2
i) 4 ii) 1.

7 8 x 2 + 10x + 5
i) + 2 =
x − 1 x − 2x + 1 x 3 − x 2 − x + 1
2
1 3 x
ii) + 3 =
x + 2x + 1 x + 2x + x 2x + 2x
2 2 2
2 1 x−4
iii) + + =0.
x 2 − 4 2x − x 2 x 2 + 2x
78. Αν ο αριθμός 1 είναι ρίζα της εξίσωσης

x10 + x 5 + α =0 με α ∈  ,
τότε:
i) να βρείτε την τιμή του α ii) να λύσετε την εξίσωση.
79. Να λύσετε στο διάστημα ( 2, +∞ ) την εξίσωση
( x − 2)
3
3
x 2 + 6x + 9
−2 =
2.
x 2 − 2x + 1 1 − x2
x − 1 + 6 α = 9 + α 2 , με α ∈ 
η οποία έχει ρίζα τον αριθμό x = 1 .
i) Nα βρείτε τις τιμές του α.

3x 4 + ( κ 4 − 2κ 2 + 1) x 3 − ( 3κ + 2 ) x 2 − 2 =0, με κ ∈  .
i) Nα βρείτε τις τιμές του κ για τις οποίες η εξίσωση είναι διτετράγωνη.
ii) Για τη μεγαλύτερη από τις τιμές του κ που βρήκατε στο προηγούμενο
ερώτημα, να λύσετε τη δοθείσα εξίσωση.

( x − 3) − 8 ( x 2 − 6x + 9 ) + 16 =
4
0.

1 1
( 2x − 1) − −x − =
2
0.
2 2

μx 2 − 9x + 4μ= 0, μ ≠ 0.
9
i) Να αποδείξετε ότι αν μ < , τότε η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές
4
και άνισες.
ii) Να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης, όταν μ = 2.
iii) Να βρείτε την τιμή του μ, αν μία ρίζα της εξίσωσης είναι το −1.
2
 2  2
iv) Να λύσετε την εξίσωση 2  x +  − 9 x +  + 4 2 =
0.
 x  x
85. Το εξώφυλλο ενός βιβλίου είναι ορθογώνιο και έχει διαστάσεις

x − 1 και x + 6 cm.
i) Να υπολογίσετε την περίμετρο και το εμβαδόν του εξωφύλλου του βιβλίου
ως συνάρτηση του x.
ii) Αν το εμβαδόν του εξώφυλλου είναι 408 cm 2 , να υπολογίσετε τις
διαστάσεις του.

λx 2 − ( λ + 1) x +=
1 0, λ > 1.
i) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες θετικές.
ii) Έστω x1 , x 2 οι ρίζες της παραπάνω εξίσωσης. Αν οι ρίζες x1 , x 2
αποτελούν τις διαστάσεις ενός ορθογωνίου, να υπολογίσετε την περίμετρο
Π και το εμβαδόν Ε αυτού του ορθογωνίου, συναρτήσει του λ.
iii) Nα αποδείξετε ότι Π − Ε > −λ.

2 0, α ∈ .
x 2 + αx −=
i) Να αποδείξετε ότι για κάθε α ∈ , η δοθείσα εξίσωση έχει δύο άνισες
πραγματικές ρίζες x1 , x 2 .
ii) Αν επιπλέον ισχύει x1 − x 2 = 3α < 0 να βρείτε τις ρίζες x1 , x 2 και την τιμή
του α.
88. Δίνεται η εξίσωση αx 2 + βx +=

γ 0, α ≠ 0 για την οποία ισχύει η σχέση
α β
+ +γ=0.
4 2
i) Να αποδείξετε ότι β 2 ≥ 4αγ .
ii) Αν επιπλέον ισχύει 3α + 2β =
0, να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης.
89. i) Να αποδείξετε την ισοδυναμία:

α2 + β2 = ( α + β ) ⇔ α = 0 ή β = 0 .
2

(x − 3x + 2 ) + ( x 2 − 6x + 8 ) = ( 2x − 9x + 10 ) .
2 2 2 2 2
90. Να αποδείξετε ότι υπάρχουν α, β ∈  με α ≠ β τέτοιοι, ώστε

81 81
+α+β =
= 19.
α β
Στη συνέχεια να υπολογίσετε τις τιμές των παραστάσεων
α β α2 β2
Α= + +2 και Β= + + 2.
β α β2 α2
91. Αν η μικρότερη ρίζα της εξίσωσης

x ( 32 − x ) =
31
επαληθεύει την εξίσωση
λ2 ( x + 4μ 2 ) + 2λ ( x + 2λμ ) + x + λ2 =0,
να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς λ και μ.
92. Αν για τους συντελεστές α, β, γ ∈  της εξίσωσης

αx 2 + βx + γ =0
αβ ≠ 0 και α−γ = α + γ ,
να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες.

39x 2 + ( λ − 1) x + λ −=
3 0, λ ∈  .
η οποία έχει ρίζα τον αριθμό x1 = −2 .
i) Nα βρείτε την τιμή του λ.
ii) Να λύσετε την εξίσωση.

x 2 + αx −=
3 0, α ∈  .
i) Nα αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες για κάθε
α∈ .
ii) Aν η μία ρίζα της εξίσωσης ισούται με το τριπλάσιο του τετραγώνου της
άλλης, να βρείτε:
α) τις ρίζες της εξίσωσης
β) την τιμή του α.

x 2 + αx + β − 1 =0 και x 2 + βx + α − 1 =0 με α ≠ β .
i) οι παραπάνω εξισώσεις δεν μπορεί να είναι συγχρόνως αδύνατες
ii) αν οι παραπάνω εξισώσεις έχουν κοινή ρίζα, τότε α + β =0.

2011x 2 − 2011x + 502 =
0.
i) η εξίσωση έχει δύο πραγματικές και άνισες ρίζες x1 , x 2
ii) x1 + x 2 =
1
iii) 0 < x1 < 1 και 0 < x 2 < 1
iv) x12 + 4x 2 + x 22 + 4x1 =

3.

25x 2 − 35x + 12 =
0.
i) η δοθείσα εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες x1 ≠ x 2 .
ii) x12 + x 22 =
1.
ii) για κάθε ν ∈  με ν ≥ 3 ισχύει x1ν + x 2ν < 1.
Eρωτήσεις Θεωρίας
1. Τι ονομάζουμε λύση ή ρίζα μιας εξίσωσης;
2. Τι γνωρίζετε για τις λύσεις της εξίσωσης αx + β =0 με α,β ∈ 

;
3. Αν ο ν είναι περιττός αριθμός, ποιες είναι οι λύσεις της εξίσωσης x ν = α, όταν

α > 0 και όταν α < 0;
4. Αν ο ν είναι άρτιος αριθμός, τι γνωρίζετε για τις λύσεις της εξίσωσης x ν = α,

όταν α > 0 και όταν α < 0;
5. Ποιες είναι οι λύσεις της εξίσωσης x ν = α ν όταν ο ν είναι περιττός και ποιες
όταν ο ν είναι άρτιος;
6. Τι ονομάζουμε εξίσωση 2ου βαθμού και τι διακρίνουσα αυτής της εξίσωσης;
7. Έστω η εξίσωση αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 με διακρίνουσα Δ > 0. Να αποδείξετε
−β ± Δ
ότι η εξίσωση έχει δύο άνισες ρίζες, x1,2 = .
2α
8. Αν S και Ρ το άθροισμα και το γινόμενο αντίστοιχα των ριζών της εξίσωσης

αx 2 + βx + =
γ 0, α ≠ 0 να αποδείξετε ότι
β γ
S= − και Ρ= .
α α
9. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση αx 2 + βx +=

γ 0, α ≠ 0 είναι ισοδύναμη με την
εξίσωση x 2 − Sx + P =
0 , όπου S και Ρ το άθροισμα και το γινόμενο των ριζών
της αντίστοιχα.
Eξισώσεις 323
Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους
1. Η εξίσωση αx + β =0 έχει ακριβώς μία λύση αν και μόνο αν α ≠ 0. Σ Λ
2. Η εξίσωση x ν = α, με α > 0 και ν περιττό φυσικό αριθμό έχει

ακριβώς μία λύση, την ν
α. Σ Λ
3. Η εξίσωση x ν = α, με α > 0 και ν άρτιο φυσικό αριθμό έχει ακριβώς

δύο λύσεις, τις ν
α και − ν α. Σ Λ
4. Η εξίσωση x ν = α, με α < 0 και ν περιττό φυσικό αριθμό έχει

ακριβώς μία λύση, την − ν α . Σ Λ
5. Η εξίσωση x ν = α, με α < 0 και ν άρτιο φυσικό αριθμό είναι

αδύνατη. Σ Λ
6. Αν o ν είναι περιττός φυσικός αριθμός, τότε ισχύει η ισοδυναμία

x ν = αν ⇔ x = α Σ Λ
7. Αν ο ν είναι άρτιος φυσικός αριθμός, τότε ισχύει η ισοδυναμία

x ν = αν ⇔ x = α Σ Λ
8. γ 0, α ≠ 0 έχει μία τουλάχιστον ρίζα στο  ,

Η εξίσωση αx 2 + βx + =
αν και μόνο αν ισχύει β 2 − 4αγ ≥ 0. Σ Λ
9. Αν x1 , x 2 είναι οι ρίζες της εξίσωσης αx 2 + βx + =

γ 0, α ≠ 0 , τότε
β γ
x1 + x 2 = και x1 x 2 = . Σ Λ
α α
10. Αν x1 + x 2 =
S και x1 x 2 = P , τότε τα x1 , x 2 είναι οι ρίζες της
εξίσωσης
x 2 − Sx + P =
0 Σ Λ
11. Οι εξισώσεις της μορφής αx 4 + βx 2 + =

γ 0, α ≠ 0 ονομάζονται
διτετράγωνες. Σ Λ
Διαγώνισμα
Θέμα Α
A1. Δίνεται η εξίσωση

αx 2 + βx + γ =0 , με α ≠ 0 .
Αν β 2 − 4αγ < 0, να αποδείξετε ότι η εξίσωση δεν έχει πραγματικές ρίζες.
Α2. Τι ονομάζουμε διακρίνουσα της εξίσωσης
αx 2 + βx +=
γ 0, α ≠ 0;
Α3. Ποιες εξισώσεις ονομάζονται διτετράγωνες;
α) Η εξίσωση
x ν = α,
με α > 0 και ν περιττό φυσικό αριθμό, έχει ακριβώς μία λύση, την ν
α.
β) Η εξίσωση
x ν = α,
με α > 0 και ν άρτιο φυσικό αριθμό, έχει ακριβώς δύο λύσεις, τις
ν
α και − ν α .
γ) Η εξίσωση
x ν = α,
με α < 0 και ν περιττό φυσικό αριθμό, είναι αδύνατη.
δ) Η εξίσωση
αx 2 + βx + γ, α ≠ 0
έχει δύο ρίζες πραγματικές άνισες αν και μόνο αν ισχύει
β 2 − 4αγ > 0.
ε) Αν η εξίσωση
αx 2 + βx +=
γ 0, α ≠ 0
έχει πραγματικές ρίζες x1 και x 2 , τότε
β
x1 + x 2 =.
α
Eξισώσεις 325
Θέμα Β
Έστω α, β πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

5
=α+β και 4α 3β + 8α
= β + 4αβ 3 25. .
2 2
2
Β1. Να αποδείξετε ότι αβ = 1.
Β2. Να κατασκευάσετε εξίσωση 2ου βαθμού με ρίζες τους αριθμούς α και β.

Β3. Να βρείτε τους αριθμούς α και β.
2
 1  1
Β4. Να λύσετε την εξίσωση 2  x +  − 5  x +  + 2 =0.
 x  x
Θέμα Γ
Δίνεται η εξίσωση
x 5 + α = x 5 − 4x 3 − α , με α ∈ .
Γ1. Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει ρίζα τον αριθμό 0 για κάθε α ∈ .
Γ2. Αν η παραπάνω εξίσωση έχει ρίζα και τον αριθμό 1, τότε:
α) να αποδείξετε ότι α = −2
β) να λύσετε την εξίσωση.
Θέμα Δ
Δίνεται η εξίσωση
x 2 − x + ( λ=
− λ2 ) 0, με λ ∈  .
Δ1. Nα αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες για κάθε λ ∈ .
Δ2. Aν η παραπάνω εξίσωση έχει διπλή ρίζα, να βρείτε την τιμή του αριθμού λ και τη
ρίζα της εξίσωσης.
Δ3. Αν η παραπάνω εξίσωση έχει δύο άνισες ρίζες x1 , x 2 τέτοιες, ώστε
(x 1
− 1)( x 2 − 1) =−12
να υπολογίσετε τις τιμές του αριθμού λ.

Ανισώσεις – Ανισώσεις 1ου βαθμού 327
Ανισώσεις
« Γιατί υπάρχει κάτι

αντί να υπάρχει τίποτα;
Διότι το τίποτα είναι απλούστερο
και ευκολότερο από το κάτι.»
Gottfried Wilhelm Leibnitz

Ανισώσεις 1ου Βαθμού
Οι Ανισώσεις αx + β > 0 και αx + β < 0
Η ανίσωση αx + β > 0 ισοδύναμα γράφεται:

αx + β > 0 ⇔ αx + β − β > −β
⇔ αx > −β
Διακρίνουμε τις περιπτώσεις:
● Αν α > 0, τότε:
αx −β β
αx > −β ⇔ > ⇔x>− .
α α α
● Αν α < 0, τότε:
αx −β β
αx > −β ⇔ < ⇔x<− .
α α α
● Αν α = 0, τότε η ανίσωση γίνεται 0x > −β οπότε:
■ αν β > 0 αληθεύει για κάθε x ∈  .

■ αν β ≤ 0 είναι αδύνατη.
Παρόμοια συμπεράσματα ισχύουν για τις ανισώσεις:

αx + β < 0, αx + β ≥ 0, αx + β ≤ 0
■ Η ανίσωση 2x –10 > 0 ισοδύναμα
γράφεται:
10 x′ 5 x
2x > 10 ⇔ x > ⇔ x>5
2
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για
κάθε x ∈ (5, +∞).
■ Η ανίσωση –5x + 15 > 0 ισοδύναμα
γράφεται:
x′ 3 x
−15
−5x > −15 ⇔ x < ⇔ x<3
−5
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για
κάθε x ∈ (−∞,3).
■ Η ανίσωση 0x > –8 αληθεύει για κάθε x ∈  .
■ Η ανίσωση 0x > 1 είναι αδύνατη.
Ανισώσεις με Απόλυτες Τιμές
● Όταν έχουμε ανίσωση με απόλυτα της μορφής | Α(x) | < θ με θ > 0, αξιοποιούμε
| x | < θ ⇔ −θ < x < θ (εφόσον θ > 0)
Να λύσετε την ανίσωση:
| 2x − 9 | < 5.
Λύση
Έχουμε
| 2x − 9 | < 5 ⇔ −5 < 2x − 9 < 5
⇔ −5 + 9 < 2x − 9 + 9 < 5 + 9
⇔ 4 < 2x < 14
⇔ 2 < x < 7.
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x ∈ (2, 7).
● Όταν έχουμε ανίσωση με απόλυτα της μορφής | Α(x) | > θ με θ > 0, αξιοποιούμε
| x | > θ ⇔ x < −θ ή x > θ (εφόσον θ > 0)
| 5x + 1| ≥ 11.
Λύση
Έχουμε
| 5x + 1| ≥ 11 ⇔ 5x + 1 ≤ −11 ή 5x + 1 ≥ 11
⇔ 5x ≤ −12 ή 5x ≥ 10
−12
⇔x≤ ή x ≥ 2.
5
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x ∈  −∞, −  ∪ [ 2, +∞ ) .

12
 5
1. Να λύσετε τις ανισώσεις:

2x  3 x 1 1 x2 x x2
i) x  ii)   .
4 2 4 3 12 4
Λύση
2x  3 x 1 1
x  Η ανίσωση
4 2 4
2x  3 x 1 1 αx β 0, με α,β
 4  4x  4   4
4 2 4 ισοδύναμα γράφεται
 2x  3  4x  2  x  1  1 αx β.
 4x  4  x  1.
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για κάθε Οπότε:
x   1,    . ● Αν α  0, τότε
β
x
α
● Αν α  0, τότε
ii) Έχουμε
β
x2 x x2 x
  α
3 12 4
 12 
x2 x
 12   12 
x2 ● Αν α  0, τότε η ανίσωση
3 12 4 γίνεται
 4  x  2  x  3 x  2 0x β
 4x  8  x  3x  6
και επομένως:
 4x  x  3x  8  6
 2x  14  x  7. ■ αν β 0 είναι ανισότη-
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για κάθε τα, δηλαδή αληθεύει για
x   ,7  . κάθε x .
■ αν β 0 είναι αδύνατη.
2. Να βρείτε τις τιμές του x για τις οποίες συναληθεύουν οι ανισώσεις:

x5 4x 5
x1 και 1 x .
2 3 3
Λύση
Η πρώτη ανίσωση γράφεται

x5
x 1 
2
x5
 2  x  1  2 
2
 2x  2  x  5
 x  7.
Άρα, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x   ,7  .
Η δεύτερη ανίσωση γράφεται

4x 5
1 x 
3 3
4x 5
 3  3  3x  3 
3 3
 4x  3  3x  5
 4x  3x  5  3
 x  2.
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x   2,    . Από τα παραπάνω

συμπεραίνουμε ότι οι δύο ανισώσεις συναληθεύουν για κάθε πραγματικό αριθμό x με
2  x  7.
Δηλαδή, για κάθε x   2, 7  .
3. Να βρείτε τους x  για τους οποίους συναληθεύουν οι ανισώσεις:

x3 x 3 x 2x  11
x   και 3x   .
4 2 4 5 2
Λύση
Η πρώτη ανίσωση γράφεται

x3 x 3
x  
4 2 4
x 3 x 3
 4x  4   4  4
4 2 4
 4x  x  3  2x  3
 4x  x  2x  3  3
 3x  6  x  2.
x 2x  11
3x  
5 2
x 2x  11
 10  3x  10   10 
5 2
 30x  2x  5  2x  11
 32x  10x  55
 22x  55
5
x .
2
 5
Παρατηρούμε ότι οι δύο ανισώσεις συναληθεύουν για κάθε x   2,  . Και επειδή ο
 2
x είναι ακέραιος, συμπεραίνουμε ότι
x  1 ή x0 ή x 1 ή x2.
5
–4 –3 –2 –1 0 1 2 23 4 5

3x  1  2 3x  1  1 5
i) x  2  1 ii)   .
3 4 6
Λύση
i) Έχουμε
Meθοδολογία
x  2 1 Aξιοποιούμε την ιδιότητα
 1  x  2  1 x  ρ  ρ  x  ρ ,
 2 1  x  2  1
όπου ρ  0.
 1  x  3.
Δηλαδή, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x  1, 3 .
ii) Έχουμε
3x  1  2 3x  1  1 5
 
3 4 6
3x  1  2 3x  1  1 5
 12   12   12 
3 4 6
 4  3x  1  2  3  3x  1  1  10
 4 3x  1  8  3 3x  1  3  10
 3x  1  5
 5  3x  1  5
 4  3x  6
4
   x  2.
3
 4 
Δηλαδή, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x    , 2  .
 3 
4
3
4x  3  5 4x  3
i) x  1  2 ii)   4.
2 5
Λύση
x 1  2 Aξιοποιούμε την ιδιότητα
 x  1  2 ή x  1  2 x  ρ  x  ρ ή x  ρ ,
 x  3 ή x  1.
ρ 0.
Δηλαδή, η ανίσωση αληθεύει για κάθε
x   ,  3  1,    .
ii) Έχουμε
4x  3  5 4x  3
 4
2 5
4x  3  5 4x  3
 10   10   10  4
2 5
 5  4x  3  5  2 4x  3  40
 5 4x  3  25  2 4x  3  40
 3 4x  3  15
 4x  3  5
 4x  3  5 ή 4x  3  5
 4x  2 ή 4x  8
1
x ή x  2.
2
 1
Δηλαδή, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x   ,     2,    .
 2
1
2

x  3 1 1 x
i)   ii) x2  8x  16  2
2 6 3
Λύση
x  3 1 1 x Αν ρ  0, τότε:
 
2 6 3 ● x  ρ, αδύνατη
x 3 1 1 x
 6  6  6 ● x ρ  x .
2 6 3
 3 x  3  1  2 1  x 
Σημείωση
 3 x  9 1  2  2 x
● x  0, αδύνατη
 3 x  2 x  2  9 1
● x  0  x  *.
 5 x  6
6
 x   , αδύνατη.
5

x  8x  16  2
2 Γνωρίζουμε ότι
α2  α για κάθε α  .
  x  4 2
2
 x4 2
 2  x  4  2
42 x 42
2x6.
Δηλαδή, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x   2, 6.
7. Να βρείτε τις τιμές του x για τις οποίες ισχύουν οι σχέσεις:
i) 3  5x  2  8 ii) 1  x  4  2.
Λύση
3  5x  2  8 Ουσιαστικά ζητούνται οι τιμές του x
 3  2  5x  8  2 για τις οποίες συναληθεύουν οι ανι-
 5  5x  10 σώσεις
 1  x  2. 3 5x 2 και 5x 2 8.
Δηλαδή, x  1, 2  . Όμως, η απλότητα του συγκεκριμέ-
νου προβλήματος επιτρέπει την ταυ-
τόχρονη επίλυση των δύο ανισώσεων.

1 x  4  2 Σε αντίθεση με το προηγούμενο ερώ-
τημα η επίλυση των ανισώσεων
1 x  4 και x  4  2. 1 x 4 και x 4 2
Η πρώτη ανίσωση γράφεται γίνεται ξεχωριστά. Στη συνέχεια βρί-
x  4 1 σκουμε τις τιμές του x για τις οποίες
οι δύο ανισώσεις συναληθεύουν.
 x  4  1 ή x  4 1
x3 ή x  5.
Άρα, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x   ,3  5,   .
x  4  2  2  x  4  2
 4  2  x  4  2.
 2  x  6.
Επομένως, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x   2,6. Από τα παραπάνω
συμπεραίνουμε ότι οι ζητούμενες τιμές του x είναι όλες εκείνες που ανήκουν στο
σύνολο
2, 3  5, 6.
8. Να λύσετε την ανίσωση

5  2x  3  2.
Λύση
Έχουμε
5  2x  3  2  2  5  2x  3  2
 7   2x  3  3
 3  2x  3  7
 3  2x  3 και 2x  3  7.
● Η πρώτη ανίσωση γράφεται
2x  3  3  2x  3  3 ή 2x  3  3
 2x  0 ή 2x  6
x0 ή x  3.
Άρα, η ανίσωση αληθεύει για κάθε
x   , 0   3,    .
● Η δεύτερη ανίσωση γράφεται

2x  3  7  7  2x  3  7
 4  2x  10
 2  x  5.
Άρα, η ανίσωση αληθεύει για κάθε
x   2,5 .
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η δοθείσα ανίσωση αληθεύει για κάθε

x   2,0   3, 5 .
x΄ –2 0 3 5 x
x2  4x  λ  0, λ  .
Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η εξίσωση:
i) έχει ρίζες άνισες ii) έχει ρίζες ίσες
iii) είναι αδύνατη.
Λύση
Η δοθείσα εξίσωση είναι 2ου βαθμού με Σχόλιο

διακρίνουσα
Γνωρίζουμε ότι το πλήθος
Δ  42  4λ  16  4λ. των ριζών της εξίσωσης
Επομένως: αx 2 βx γ 0, α 0
εξαρτάται από τη διακρίνου-
i) Η εξίσωση έχει ρίζες άνισες αν και μόνο αν σα
Δ  0  16  4λ  0
Δ β2 4αγ.
 4λ  16
 λ  4.
ii) Η εξίσωση έχει ρίζες ίσες (διπλή ρίζα) αν και μόνο αν

Δ  0  16  4λ  0
 4λ  16
 λ  4.
iii) Η εξίσωση είναι αδύνατη αν και μόνο αν

Δ  0  16  4λ  0
 4λ  16
 λ  4.

x2  2x   3  λ   0, λ  .
Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η εξίσωση έχει:
i) δύο ρίζες άνισες
ii) δύο ρίζες x1 , x2 άνισες και τέτοιες, ώστε
x1  6  x2   x2  6  x1   0.
Λύση
i) Η δοθείσα εξίσωση έχει ρίζες άνισες αν και μόνο αν
Δ  0  22  4  3  λ   0
 4  12  4 λ  0
 4 λ 8
 λ 2
 λ  2 ή λ  2.
ii) ● Στο ερώτημα i) αποδείξαμε ότι η δοθείσα εξίσωση έχει ρίζες άνισες, αν και
μόνο αν
λ  2 ή λ  2 (1)
● Επιπλέον οι δύο ρίζες x1 , x 2 ικανοποιούν τη σχέση
x1  6  x 2   x 2  6  x1   0  6x1  x1 x 2  6x 2  x1 x 2  0
 6  x1  x 2   2x1 x 2  0
 6S  2P  0.
Όμως, σύμφωνα με τους τύπους του Vieta έχουμε
S  2 και P  3  λ ,
οπότε η ανίσωση 6S  2P  0 γράφεται
12  2  3  λ   0  12  6  2 λ  0
 λ 9
 9  λ  9 (2)
Οι σχέσεις (1) και (2) συναληθεύουν για κάθε
λ   9,  2   2, 9  .
x΄ –9 –2 2 9 x
x  2 5x  4 x x 1 1
i)   x 1 ii)  
3 2 4 5 4
x  1 x  3 2x  1 2x  3 x  2 25x  1
iii)   1 iv)   .
3 5 15 11 7 77
2. Nα βρείτε τις τιμές του x για τις οποίες συναληθεύουν οι ανισώσεις:
x x 1
2x  3  x  8 και   x  2.
2 3
3. Να εξετάσετε αν συναληθεύουν οι ανισώσεις:
2 x 4x  7 x
x  1 και 4 .
3 3 2 2
4. Να βρείτε τις τιμές του x  για τις οποίες ισχύει
3x  6
6   7.
3
5. Να βρείτε τις τιμές του x  για τις οποίες συναληθεύουν οι ανισώσεις:
x 8 x x 1
x 1 και x2 .
2 2 4
 x  1 x 2  1  x  1
2 2
  .
2 3 6
7. Για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου μ  να λύσετε την ανίσωση

μ  x  1 2μ  x  1  3μ  2 x
   μ  1.
2 3 2

i) 10  2x  3  1 ii) 5x 6  0
iii) x  2 1  0 iv) x  1  2  3.
9. Nα λύσετε τις ανισώσεις:

x 1 1 x x 1 1 x 1  2 x 1
i)   x ii)   .
3 5 2 4 8

x  3 1 x  3 1 x 3 5
i) x  1  4  2x  2  5 ii)   2 .
6 4 6

x 1 x 2 3x  2 x2 x2 2 4  2x  6
i)   ii)  
2 6 3 2 4 16
iii) x 2  8x  16  3 iv) 9x 2  12x  4  2.

x9 2 x 9
i) 1 ii) x 1  2  3
3 5
iii) x2  x  x  0 iv) x  5  4  4.
13. i) Να λύσετε την ανίσωση

2x  1  7 .
ii) Να λύσετε την ανίσωση
3x  2  4.
iii) Να εξετάσετε αν συναληθεύουν οι ανισώσεις των ερωτημάτων i) και ii).
14. Nα λύσετε την ανίσωση
x  1   x  3  0 .
15. Nα βρείτε τις τιμές του x  για τις οποίες ισχύoυν οι σχέσεις:
i) 3 x 5 ii) 1  x 1  6 .
16. Να βρείτε τις τιμές του x  για τις οποίες ισχύουν οι σχέσεις:
i) 2x  3  5  3x  1 ii) 2 x  7  1.

4 6
i) 1 ii)  2.
x 3 x 1
i) x 1 1  7  1  x ii) 1  x  3  2 x .
i) 4x  5  4x  5 ii) x  7  7  x.
i) x2  x  3  3 ii) x 2  x  16  4.
i) x 1  x  3  4 ii) x  2  3 x  3  5x  1.
i) 2 x  1  3x  3  8x  8  9 ii) 1  2x  3  x.

x 2  2x  α  3  0, με α  .
Να βρείτε τις τιμές του α για τις οποίες η παραπάνω εξίσωση:
i) έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες
ii) έχει μία διπλή ρίζα
iii) είναι αδύνατη
iv) έχει μία τουλάχιστον πραγματική ρίζα
v) έχει το πολύ μια πραγματική ρίζα.
24. Να λύσετε για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου λ  τις παρακάτω εξισώσεις:
i) x 2  2x  λ  0 ii) x 2  4λx  21λ2  0.

x 2  3x  α  0 , α 
η οποία έχει δύο πραγματικές ρίζες x1 , x 2 με x1  x 2 και τέτοιες, ώστε
x1  x 2  2.
i) Nα βρείτε την τιμή του α.
ii) Nα λύσετε τη δοθείσα εξίσωση.

x 2  2x  λ  0.
Να βρείτε την τιμή του λ  για την οποία η εξίσωση έχει:
i) ρίζα τον αριθμό 2
ii) δύο ρίζες πραγματικές και άνισες
iii) δύο θετικές πραγματικές και άνισες ρίζες.

x 2  2x  λ  2  0, λ .
i) Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η παραπάνω εξίσωση έχει μία
τουλάχιστον πραγματική ρίζα.
ii) Aν η παραπάνω εξίσωση έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες x1 , x 2 να βρείτε
την τιμή του λ για την οποία ισχύει
x1 x 2  2  x1  x 2   1.

8x 2  2  λ  4 x   λ  2  0, λ  *
.
i) Nα αποδείξετε ότι για κάθε λ  * , η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και
άνισες.
ii) Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες οι ρίζες της εξίσωσης είναι:
α) αρνητικές β) ετερόσημες .

x 2  2x   λ  1  0 με λ  .
Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η εξίσωση έχει:
i) δύο άνισες ρίζες x1 , x 2
ii) δύο άνισες ρίζες x1 , x 2 τέτοιες, ώστε x13 x 22  x12 x32  8
iii) δύο άνισες θετικές ρίζες.

x 2  6x   α  3  0 και x 2  2 α x   α2  α  2  0
με α  .
Να βρείτε τις τιμές του α για τις οποίες και οι δύο εξισώσεις έχουν δύο άνισες
πραγματικές ρίζες.

x 2  20x  5λ  6  0, λ ,
η οποία έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες x1 και x 2 .
94
i) Nα αποδείξετε ότι λ  .
5
ii) Aν οι αριθμοί x1 και x 2 είναι ανάλογοι των αριθμών 2 και 3, να βρείτε:
α) τους αριθμούς x1 και x 2 β) την τιμή του λ.
32. Έστω οι πραγματικοί αριθμοί x1 , x 2 και λ με x1  x 2 τέτοιοι, ώστε

x12  3x1  λ  0 και x 22  3x 2  λ  0.
9
i) Nα αποδείξετε ότι λ  .
4
ii) Να βρείτε την τιμή του λ για την οποία ισχύει η σχέση
x13 x 2  x1x32  λ  6.

x 2  3x  α  0, α  ,
η οποία έχει δύο πραγματικές ρίζες x1 και x 2 με x1  x 2 και τέτοιες, ώστε
x12  x 22  6.
Να βρείτε:
i) την τιμή του ακέραιου αριθμού α
ii) τις ρίζες x1 , x 2 .

x  2  1,
να αποδείξετε ότι η παράσταση
A   x  1 x  3  x 2  4x  4
είναι ανεξάρτητη του x.
35. Να βρείτε τις τιμές του λ  για τις οποίες οι παρακάτω ανισώσεις αληθεύουν
για κάθε x  :
i)  λ  3 x  1 ii) λ
2
 λ  2  x  λ2  3.
36. i) Nα λύσετε την ανίσωση x  2  4.
ii) Να απεικονίσετε το σύνολο των λύσεων της ανίσωσης αυτής πάνω στον
άξονα των πραγματικών αριθμών και να ερμηνεύσετε το αποτέλεσμα, με
βάση τη γεωμετρική σημασία της παράστασης x  2 .
iii) Να βρείτε τους ακέραιους αριθμούς x που ικανοποιούν την ανίσωση

x  2  4.
iv) Να βρείτε τους ακεραίους αριθμούς x που ικανοποιούν την ανίσωση
x  2  4.
Ανισώσεις – Ανισώσεις 2ου Bαθμού 347
Ανισώσεις 2ου Βαθμού

Ορισμός
● Η παράσταση αx2  βx  γ, α  0 λέγεται τριώνυμο 2ου βαθμού ή, πιο απλά

τριώνυμο
● Η διακρίνουσα Δ = β2 – 4αγ της αντίστοιχης εξίσωσης αx  βx  γ  0 λέγεται
2
και διακρίνουσα του τριωνύμου.

● Οι ρίζες της εξίσωσης αx  βx  γ  0 λέγονται και ρίζες του τριωνύμου.
2
Ειδικές Μορφές Τριωνύμου
Πρόταση
Έστω το τριώνυμο αx  βx  γ, α  0.
2
● Αν Δ > 0, τότε:
αx2  βx  γ  α(x  x1 )(x  x2 )
όπου, x1 , x 2 οι ρίζες του τριωνύμου.
● Αν Δ = 0, τότε:
2
 β 
αx  βx  γ  α(x  x0 )  α  x 
2 2
 2α 
● Αν Δ < 0, τότε:
 β 
2
|Δ|
αx2  βx  γ  α  x    2.
 2α  4α 
Απόδειξη
Το τριώνυμο αx  βx  γ, α  0 μετασχηματίζεται ως εξής:
2
 β γ
αx 2  βx  γ  α  x 2  x  
 α α
 β  β   β  γ
2 2
 α x2  2  x       
 2α  2α   2α  α 
 β  4αγ  β 2 
2
 α  x    
 2α  4α 2 
 β 
2
Δ 
 α  x    2 (1)
 2α  4α 
Επομένως:
 Δ
2
● Αν Δ > 0, τότε Δ  οπότε, έχουμε:
 β   Δ 
2 2
αx  βx  γ  α  x    
2
 
 2α   2α  

 β Δ  β Δ
 α  x    x   
 2α 2α   2α 2α 
  β  Δ     β  Δ  
 α  x      x    
  2α     2α  
 α  x  x1  x  x 2  ,
όπου, x1 , x 2 οι ρίζες του τριωνύμου.
Άρα, όταν Δ > 0, τότε το τριώνυμο μετατρέπεται σε γινόμενο του α επί δύο
πρωτοβάθμιους παράγοντες.
● Αν Δ = 0, τότε από τη σχέση (1) έχουμε:
2
 β 
αx 2  βx  γ  α  x   .
 2α 
Άρα, όταν Δ > 0, τότε το τριώνυμο μετατρέπεται σε γινόμενο του α επί ένα
τέλειο τετράγωνο.
● Αν Δ < 0, τότε | Δ |  Δ οπότε, έχουμε:
 β  |Δ|
2
αx 2  βx  γ  α  x    2 
 2α  4α 
Επειδή για κάθε x  R η παράσταση μέσα στην αγκύλη είναι θετική, το
τριώνυμο δεν αναλύεται σε γινόμενο πρωτοβάθμιων παραγόντων.
 Το τριώνυμο 5x 2  7x  6 έχει διακρίνουσα Δ = 49 + 120 =169 > 0 και ρίζες
3
x1   και x 2  2. Επομένως:
5
 3
5x 2  7x  6  5  x    x  2    5x  3 x  2  .
 5 
1 β
 Το τριώνυμο x 2  2x  3 έχει διακρίνουσα Δ = 0 και διπλή ρίζα x 0    3.
3 2α
Επομένως:
1 2 1
x  2x  3   x  3 .
2
3 3
 Το τριώνυμο 2x 2  2x  5 έχει διακρίνουσα Δ = - 36 <0. Επομένως:

 1  9
2
2x 2  2x  5  2  x    
 2  4 
και το τριώνυμο δεν αναλύεται σε γινόμενο πρωτοβάθμιων παραγόντων.
Πρόσημο των Τιμών του Τριωνύμου
Πρόταση
Το τριώνυμο αx  βx  γ, α  0 γίνεται:
2
● Ετερόσημο του α, μόνο όταν είναι Δ > 0 και για τις τιμές του x που βρίσκονται
μεταξύ των ριζών.
● Μηδέν, όταν η τιμή του x είναι κάποια από τις ρίζες του τριωνύμου.
● Ομόσημο του α, σε κάθε άλλη περίπτωση.
Απόδειξη
● Αν Δ > 0, τότε γνωρίζουμε ότι:
αx 2  βx  γ  α(x  x1 )(x  x 2 ) (1)
Υποθέτουμε ότι x1  x 2 και τοποθετούμε τις ρίζες σε έναν άξονα.
■ Αν x  x1  x 2 , τότε x  x1  0 και
x  x 2  0 , οπότε  x  x1  x  x 2   0. x x
x x1 x2
Επομένως, λόγω της (1), το τριώνυμο
είναι ομόσημο του α.
■ Αν x1  x  x 2 , τότε x  x1  0 και
x  x 2  0 , οπότε  x  x1  x  x 2   0. x x
x1 x x2
είναι ετερόσημο του α.
■ Αν x1  x 2  x , τότε x  x1  0 και
x  x 2  0 , οπότε  x  x1  x  x 2   0. x x
x1 x2 x
είναι ομόσημο του α.
● Αν Δ = 0, τότε γνωρίζουμε ότι:

2
 β 
αx 2  βx  γ  α  x  
 2α 
Επομένως, το τριώνυμο είναι ομόσημο του α για κάθε πραγματικό αριθμό
β β
x , ενώ μηδενίζεται για x   .
2α 2α
● Αν Δ < 0, τότε γνωρίζουμε ότι:
 β  |Δ|
2
αx 2  βx  γ  α  x    2 
 2α  4α 
Επειδή για κάθε x  η παράσταση μέσα στην αγκύλη είναι θετική, το
τριώνυμο είναι ομόσημο του α για κάθε x  .
Το πρόσημο των τιμών του τριωνύμου φαίνεται και στους παρακάτω πίνακες:
● Αν Δ > 0, τότε:
x  x1 x2 
πρόσημο πρόσημο πρόσημο
αx 2  βx  γ 0 0
του α του –α του α
● Αν Δ = 0, τότε:
β
x   
2α
πρόσημο πρόσημο
αx 2  βx  γ 0
του α του α
● Αν Δ < 0, τότε:
x  
πρόσημο
αx 2  βx  γ
του α
 Το τριώνυμο x 2  7x  6 έχει ρίζες τους x1  1 και x 2  6 και επειδή
α  1  0, έχουμε:
x  1 6 
 x  7x  6
2
 0  0 
 Το τριώνυμο 2x 2  8x  8 έχει διπλή ρίζα τον x 0  2 και επειδή α  2  0,

έχουμε:
x  2 
2x  8x  8
2
 0 
 Το τριώνυμο 3x 2  2x  1 έχει διακρίνουσα Δ = – 8 <0 και επειδή α  3  0,

έχουμε:
x  
3x  2x  1
2

Ανισώσεις της Μορφής αx2 + βx + γ > 0 ή αx2 + βx + γ < 0, a ≠ 0
● Οι ανισώσεις αx2  βx  γ  0 και αx2  βx  γ  0, α  0 λέγονται ανισώσεις

δευτέρου βαθμού. Για την επίλυσή τους αρκεί να βρούμε το πρόσημο του τριω-
νύμου αx2  βx  γ .
● Το ίδιο ισχύει και για τις ανισώσεις αx2  βx  γ  0 και αx2  βx  γ  0,α  0 .
Στην ανίσωση
x 2  x  12  0
ζητούμε τις τιμές του x για τις οποίες το τριώνυμο x 2  x  12 γίνεται αρνητικό. Το
τριώνυμο αυτό έχει α  1  0 και ρίζες τους αριθμούς x1  3 και x 2  4. Οπότε, το
πρόσημό του φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
x  3 4 
x  x  12
2
 0  0 
Επομένως,
x 2  x  12  0  x  (3, 4).
16x 2  24x  9  0
ζητούμε τις τιμές του x για τις οποίες το τριώνυμο 16x 2  24x  9 γίνεται θετικό.
3
Το τριώνυμο αυτό έχει α  16  0 και διπλή ρίζα τον αριθμό x 0  . Οπότε, το
4
πρόσημό του φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
3
x  
4
16x 2  24x  9  0 
Επομένως,
 3 3 
16x 2  24x  9  0  x   ,    ,   .
 4 4 
3x 2  x  2  0
ζητούμε τις τιμές του x για τις οποίες το τριώνυμο 3x 2  x  2 γίνεται θετικό ή μη-
2
δέν. Το τριώνυμο αυτό έχει α  3  0 και ρίζες τους αριθμούς x1   και x 2  1.
3
Οπότε, το πρόσημό του φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
2
x   1 
3
3x 2  x  2  0  0 
Επομένως,
 2 
3x 2  x  2  0  x   , 1 .
 3 
2x 2  4x  3  0
ζητούμε τις τιμές του x για τις οποίες το τριώνυμο 2x 2  4x  3 γίνεται αρνητικό ή
μηδέν. Το τριώνυμο αυτό έχει α  2  0 και διακρίνουσα Δ = –8 < 0 και συνεπώς
είναι αρνητικό για κάθε x  .
Επομένως, οι λύσεις της ανίσωσης
2x 2  4x  3  0
είναι όλοι οι πραγματικοί αριθμοί.
x 2  5.
Λύση
α΄ τρόπος
Έχουμε

x2  5  x2  5  0  x  5  x  5   0.
Το τριώνυμο x 2  5 έχει α  1  0 και ρίζες τους αριθμούς x1   5 και x 2  5.
x   5 5 
x2  5  0  0 
Επομένως,

x 2  5  x 2  5  0  x  ,  5    5,  . 
β΄ τρόπος
Επειδή τα δύο μέλη της ανίσωσης x 2  5 είναι μη αρνητικά, διαδοχικά και ισοδύναμα
έχουμε
x 2  5  x 2  5  | x |  5  x   5 ή x  5.
x 2  9.
Λύση
Επειδή τα δύο μέλη της ανίσωσης x 2  9 είναι μη αρνητικά, διαδοχικά και ισοδύναμα
έχουμε
x 2  9  x 2  9  | x |  3  3  x  3.
11. Να μετατρέψετε σε γινόμενα παραγόντων τα τριώνυμα:
i) x2  5x  4 ii) 2x2  7x  6.
Λύση
i) Aρχικά βρίσκουμε τις ρίζες του Σημειώσεις

τριωνύμου x 2  5x  4 , δηλαδή τις Έστω το τριώνυμο
ρίζες της εξίσωσης αx 2  βx  γ, α0
x 2  5x  4  0.
Έχουμε με διακρίνουσα
Δ   5  4  4  9  0 .
2
Δ  β2  4αγ.
Οπότε, ● Αν Δ  0, τότε
  5  9 53 αx2  βx  γ  α  x  x1  x  x2 
x  .
2 2
Δηλαδή, όπου x1 , x 2 oι ρίζες του τριωνύμου.
x 1 ή x  4. ● Αν Δ  0, τότε
Επομένως, 2
x 2  5x  4   x  1 x  4 .  β 
αx  βx  γ  α  x 
2
.
 2α 
ii) H εξίσωση ● Αν Δ  0, τότε
2x 2  7x  6  0
 β 
2
Δ 
έχει διακρίνουσα αx2  βx  γ  α  x    2
Δ   7   4  2  6  1  0.
2
 2α  4α 
Οπότε,
  7   1 7 1
x  .
22 4
Δηλαδή,
3
x ή x  2.
2
Επομένως,
 3
2x 2  7x  6  2  x    x  2    2x  3 x  2  .
 2
12. Nα απλοποιήσετε την παράσταση

x2  3αx  2α 2
.
x2  2αx  3α 2
Λύση
● Το τριώνυμο Σχόλιο
x 2  3αx  2α2
Η ζητούμενη απλο-
έχει διακρίνουσα
ποίηση προϋποθέτει
Δ   3α   4  2α2  α2  0.
2
την παραγοντοποίηση
Eπομένως, έχει ρίζες τόσο του αριθμητή
3α  α 2 3α  α 3α  α
x1,2    . όσο και του παρονο-
2 2 2 μαστή. Παρατηρούμε
Δηλαδή,
ότι και οι δύο όροι
x1  2α και x 2  α.
του κλάσματος είναι
Οπότε, τριώνυμα του x.
x 2  3αx  2α2   x  2α  x  α  .
● Το τριώνυμο
x 2  2αx  3α2
Δ   2α   4  3α2   16α 2  0 .
2
Επομένως, έχει ρίζες

  2α   16α 2 2α  4 α 2α  4α
x1,2    .
2 2 2
Δηλαδή,
x1  α και x 2  3α.
Οπότε,
x 2  2αx  3α2   x  α  x  3α  .
Από τα παραπάνω έχουμε
x 2  3αx  2α 2  x  2α  x  α  x  2α
  .
x 2  2αx  3α 2  x  α  x  3α  x  3α
13. i) Να μετατρέψετε σε γινόμενο παραγόντων την παράσταση

3α 2  7αβ  2β2
ii) Nα απλοποιήσετε την παράσταση
3α 2  7αβ  2β 2
.
3α 2  2αβ  β 2
Λύση
i) Aν θεωρήσουμε την παράσταση 3α2  7αβ  2β2 ως τριώνυμο του α, τότε αυτό
το τριώνυμο έχει διακρίνουσα
Δ   7β   4  3   2β2   49β2  24β 2  25β 2
2
και ρίζες
7β  25β 2 7β  5 β
α1,2   .
6 6
Δηλαδή
7β  5β β 7β  5β
α1   και α2   2β.
6 3 6
Επομένως
3α 2  7αβ  2β 2  3  α  α1  α  α 2 
 β
 3  α    α  2β    3α  β  α  2β  .
 3
ii) Aποδείξαμε ότι
3α2  7αβ  2β2   3α  β  α  2β 
Επίσης, αν θεωρήσουμε την παράσταση 3α2  2αβ  β2 ως τριώνυμο του α, τότε
το τριώνυμο αυτό έχει διακρίνουσα
Δ   2β   4  3   β2   16β2
2
και ρίζες
2β  4β 2β  4β β
α1   β και α2   .
6 6 3
Επομένως,
 β
3α 2  2αβ  β 2  3  α  β   α     α  β  3α  β  .
 3
Από τα παραπάνω έχουμε
3α 2  7αβ  2β 2  3α  β  α  2β  α  2β
  .
3α 2  2αβ  β 2  α  β 3α  β  α  β
14. Για τις διάφορες τιμές του x  , να βρείτε το πρόσημο των

τριωνύμων:
i) x2  6x  8 ii) 9x2  6x  1
iii) x2  3x  3.
Λύση
i) Θεωρούμε την εξίσωση Σημείωση

x 2  6x  8  0 . To τριώνυμο
αx 2 βx γ, α 0
Πρόκειται για εξίσωση 2ου βαθμού με
γίνεται:
● Ετερόσημο του α, μόνο
Δ   6  4  8  4  0. όταν Δ  0 και για τις
2
τιμές του x που βρίσκονται

Άρα, οι ρίζες της εξίσωσης είναι οι αριθμοί μεταξύ των ριζών του
τριωνύμου.
  6   4 62
x1,2   . ● Μηδέν, όταν η τιμή του x
2 2 είναι κάποια από τις ρίζες
Δηλαδή, του τριωνύμου.
● Ομόσημο του α σε κάθε
x1  2 και x 2  4. άλλη περίπτωση.
x  2 4 
x2 6x 8
Έχουμε λοιπόν:
● x 2  6x  8  0 για κάθε x   , 2    4,  
● x 2  6x  8  0 για κάθε x   2,4  .
● x 2  6x  8  0 για x  2 και για x  4.

ii) Θεωρούμε την εξίσωση

9x 2  6x  1  0 .
Δ   6  4  9  0.
2
Άρα, η εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα, την

  6  1
x  .
29 3
x 1
 
3
9x 2 6x 1
Δηλαδή,
 1 1 
● 9x 2  6x  1  0 για κάθε x   ,    ,  
 3  3 
1
● 9x 2  6x  1  0 για x  .
3
iii) Θεωρούμε την εξίσωση

x 2  3x  3  0.
Δ   3  4  3  3  0.
2
Άρα, η εξίσωση δεν έχει πραγματικές ρίζες.
x  
x2 3x 3
Δηλαδή,
x 2  3x  3  0 για κάθε x  .
15. Δίνεται το τριώνυμο

 λ  1 x
2 2
  λ  1 x  1 με λ  .
i) Nα αποδείξετε ότι για κάθε λ  το παραπάνω τριώνυμο δεν
έχει ρίζες.
ii) Για τις διάφορες τιμές του x  , να βρείτε το πρόσημο του
τριωνύμου.
Λύση
i) Tο δοθέν τριώνυμο έχει διακρίνουσα
Δ   λ  1  4  λ2  1
2
 λ2  2λ  1  4λ2  4
 3λ2  2λ  3
Πρόκειται για ένα νέο τριώνυμο του λ με διακρίνουσα
Δ  22  4   3 3  4  36  32  0
και επειδή ο συντελεστής του λ2 είναι το 3  0 συμπεραίνουμε ότι
3λ2  2λ  3  0  Δ  0 για κάθε λ 
Άρα, το τριώνυμο  λ2  1 x 2   λ  1 x  1 δεν έχει ρίζες για κάθε λ  .
ii) Aποδείξαμε ότι το τριώνυμο

λ 2
 1 x 2   λ  1 x  1
έχει διακρίνουσα Δ  0 για κάθε λ  .
Επίσης, ο συντελεστής του x είναι 2
λ2  1  0 για κάθε λ  .
λ2
 1 x 2   λ  1 x  1  0 για κάθε x  .
16. i) Για τις διάφορες τιμές του x  , να βρείτε το πρόσημο του

τριωνύμου
 x2  7x  12.
ii) Nα αποδείξετε ότι
3  2  5  4.
iii) Nα βρείτε το πρόσημο του αριθμού
   
2
A 2 5 7 2  5  12.
Λύση
i) Το τριώνυμο x 2  7x  12 έχει α  1  0, διακρίνουσα

Δ  49  48  1  0
και ρίζες τους αριθμούς x1  3 και x 2  4. Οπότε, το πρόσημό του φαίνεται στον
παρακάτω πίνακα:
x  3 4 
x2 7x 12
Δηλαδή:
● x 2  7x  12  0 για κάθε x   3, 4 
● x 2  7x  12  0 για κάθε x   , 3   4,   
● x 2  7x  12  0 για x  3 και για x  4.

ii) Έχουμε
 
2
3  2  5  4  32  2 5  42
 9  2  2 2 5  5  16
 2  2 10  9
 
2
 22  2 10  92
 4  40  81 που ισχύει.
iii) Παρατηρούμε ότι ο αριθμός
   
2
Α 2 5 7 2  5  12
είναι η τιμή του τριωνύμου x 2  7x  12 για

x  2  5.
Όμως, στο ερώτημα ii) αποδείξαμε ότι
3  2  5  4,
ενώ στο ερώτημα i) αποδείξαμε ότι
x 2  7x  12  0 για κάθε x   3, 4 .
A  0.
17. i) Αν α ∈ ( 1,2 ) να αποδείξετε ότι

α 2 − 3α + 2 < α 2 − 1.
ii) Nα συγκρίνετε τους αριθμούς
2 2
 112  336  112 
Α=
1+   − +2 και Β =
 111  .
 111  111  
Λύση
i) ● Το τριώνυμο α 2 − 3α + 2 έχει ρίζες τους αριθμούς α1 = 1 και α 2 = 3. Το

πρόσημο του τριωνύμου αυτού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
α −∞ 1 2 +∞
α 2  3α  2 + 0 – 0 +
Έχουμε
α ∈ (1, 2 )
α 2 − 3α + 2 < 0 ⇔ α 2 − 3α + 2 =
−α 2 + 3α − 2.
Άρα, η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γράφεται
−α 2 + 3α − 2 < α 2 − 1 ⇔ −2α 2 + 3α − 1 < 0.
1
● Το τριώνυμο −2α 2 + 3α − 1 έχει ρίζες τους αριθμούς α1 =και α 2 = 1. Το
2
πρόσημο του τριωνύμου αυτού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
1
α −∞ 1 2 +∞
2 
2α 2  3α  1 – 0 + 0 –
Και επειδή
α ∈ (1, 2 )
−2α 2 + 3α − 1 < 0
και τελικά
α 2 − 3α + 2 < α 2 − 1.

112 112
<2⇔ 1< ∈ (1, 2 ) .
111 111
112
Οπότε, από τη σχέση του ερωτήματος i) για α = παίρνουμε
111
2 2
 112  112  112 
  − 3⋅ +2 <  −1
 111  111  111 
2 2
 112  336  112 
1+   − +2 < 
 111  111  111 
και τελικά
Α < Β.
18. Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί β, γ, κ, λ τέτοιοι, ώστε

(κ 2
)(
+ 2βκ + γ λ2 + 2βλ + γ < 0. )
β 2 > γ.
Λύση
(κ 2
+ 2βκ + γ )( λ2 + 2βλ + γ ) < 0 .
Το τριώνυμο
Δηλαδή αx 2 + βx + γ, α ≠ 0
κ + 2βκ + γ > 0
2
και λ + 2βλ + γ < 0
2
παίρνει και θετικές

ή
και αρνητικές τιμές
κ 2 + 2βκ + γ < 0 και λ2 + 2βλ + γ > 0. αν και μόνο αν έχει
Επομένως, το τριώνυμο διακρίνουσα
x 2 + 2βx + γ Δ > 0.
έχει ετερόσημες τιμές για x = κ και για x = λ.
Όμως, αυτό συμβαίνει μόνο στην περίπτωση που το παραπάνω τριώνυμο έχει
διακρίνουσα θετική. Έχουμε λοιπόν
Δ>0
( 2β ) − 4 ⋅ 1 ⋅ γ > 0
2
οπότε
4β 2 > 4γ
και τελικά
β 2 > γ.

i) x 2 > 4x ii) x 2 + 6 < 5x.
Λύση
i) Έχουμε
x 2 > 4x ⇔ x 2 − 4x > 0.
To τριώνυμο x 2 − 4x έχει α= 1 > 0 και ρίζες τους αριθμούς x1 = 0 και x 2 = 4.
x −∞ 0 4 +∞
x 2 − 4x + 0 – 0 +
Επομένως,
x 2 − 4x > 0 ⇔ x ∈ ( −∞, 0 ) ∪ ( 4, + ∞ ) .
ii) Έχουμε
x 2 + 6 < 5x ⇔ x 2 − 5x + 6 < 0.
Το τριώνυμο x 2 − 5x + 6 έχει α= 1 > 0 και ρίζες τους αριθμούς x1 = 2 και

x 2 = 3. Οπότε, το πρόσημό του φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
x −∞ 2 3 +∞
x 2  5x  6 + 0 – 0 +
Άρα,
x 2 − 5x + 6 < 0 ⇔ x ∈ ( 2, 3) .
i) 16x 2 − 8x + 1 ≤ 0 ii) x 2 + 4x + 5 ≤ 0.
Λύση
i) Έχουμε
16x 2 − 8x + 1 ≤ 0
⇔ ( 4x ) − 2 ⋅ 4x + 1 ≤ 0
2
⇔ ( 4x − 1) ≤ 0.
2
Kαι επειδή
( 4x − 1) ≥ 0 για κάθε x ∈  ,
2
( 4x − 1) =
2
0
⇔ 4x − 1 =0
⇔ 4x =
1
1
⇔ x =.
4
ii) To τριώνυμο
x 2 + 4x + 5
έχει
α= 1 > 0
και διακρίνουσα
Δ =42 − 4 ⋅ 5 =−4 < 0.
Επομένως,
x 2 + 4x + 5 > 0 για κάθε x ∈  .
Άρα, η δοθείσα ανίσωση είναι αδύνατη.
21. Nα βρείτε τις τιμές του x ∈  για τις οποίες συναληθεύουν οι

ανισώσεις:
x 2 − 6x + 5 < 0 και x 2 − 6x + 8 > 0.
Λύση
● Σχετικά με την πρώτη ανίσωση παρατηρούμε ότι το τριώνυμο x 2 − 6x + 5 έχει

α= 1 > 0 και ρίζες τους αριθμούς 1 και 5. Επομένως,
x 2 − 6x + 5 < 0 ⇔ x ∈ (1, 5 ) .
x΄ 1 5 x
+ – +
● Σχετικά με τη δεύτερη ανίσωση παρατηρούμε ότι το τριώνυμο x 2 − 6x + 8 έχει

α= 1 > 0 και ρίζες τους αριθμούς 2 και 4. Επομένως,
x 2 − 6x + 8 > 0 ⇔ x ∈ ( −∞, 2 ) ∪ ( 4, + ∞ ) .
x΄ 2 4 x
+ – +
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι οι δοθείσες ανισώσεις συναληθεύουν για κάθε

x ∈ (1, 2 ) ∪ ( 4, 5 ) .
x΄ 1 2 4 5 x
22. Nα λύσετε την ανίσωση
x 2 − 3x + 4 < 2x 2 .
Λύση
x 2 − 3x + 4
έχει
α= 1 > 0
και διακρίνουσα
Δ =( −3) − 4 ⋅ 4 =−7 < 0 .
2
Επομένως,
x 2 − 3x + 4 > 0 για κάθε x ∈ 
x 2 − 3x + 4 = x 2 − 3x + 4 για κάθε x ∈  .
Με βάση τα παραπάνω, η δοθείσα ανίσωση ισοδύναμα γράφεται

x 2 − 3x + 4 < 2x 2 ⇔ − x 2 − 3x + 4 < 0.
− x 2 − 3x + 4
έχει α =−1 < 0, διακρίνουσα Δ = ( −3) − 4 ⋅ ( −1) ⋅ 4 = 25 > 0 και ρίζες τους αριθμούς
2
x1 = −4 και x 2 = 1.
Το πρόσημο του τριωνύμου αυτού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ −4 1 +∞
x 2  3x  4 – 0 + 0 –
Άρα,
x 2 − 3x + 4 < 2x 2 ⇔ − x 2 − 3x + 4 < 0
⇔ x ∈ ( −∞, − 4 ) ∪ (1, + ∞ ) .
23. Δίνεται η ανίσωση

3
x 2 − λx + λ > , λ∈.
4
Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου λ ∈  για τις οποίες η ανίσωση
αληθεύει για κάθε x ∈  .
Λύση
3
x − λx + λ >
2
4
 3 αx 2  βx  γ, α  0
⇔ x 2 − λx +  λ −  > 0 (1)
 4  γίνεται ομόσημο του α για
To τριώνυμο κάθε x   αν και μόνο αν
ισχύει η σχέση
 3
x 2 − λx +  λ −  Δ  0.
 4
έχει α= 1 > 0 και διακρίνουσα
( −λ ) − 4  λ −  = λ2 − 4λ + 3.
3
Δ=
2
 4
Επομένως, η ανίσωση (1) αληθεύει για κάθε x ∈  αν και μόνο αν
Δ < 0 ⇔ λ2 − 4λ + 3 < 0
⇔ ( λ − 1)( λ − 3) < 0
⇔ 1 < λ < 3.
λ −∞ 1 3 +∞
λ2 − 4λ + 3 + 0 – 0 +
Δηλαδή, αν και μόνο αν

λ ∈ (1, 3) .

i) α 2 − 3αβ + 3β 2 ≥ 0 για κάθε α,β ∈ 
1 1 1
ii) + 2 > για κάθε α,β ∈  * .
3β 2
α αβ
Λύση
i) Η παράσταση
α 2 − 3αβ + 3β 2 = α 2 − 3β ⋅ α + 3β 2
είναι τριώνυμου 2ου βαθμού ως προς α για κάθε β ∈ . Ο συντελεστής του α 2
είναι ο αριθμός 1 > 0 και η διακρίνουσα του τριωνύμου είναι
( 3β ) − 4 ⋅ 3β 2 =−3β 2 ≤ 0.
Δ =−
2
Επομένως,
α 2 − 3αβ + 3β 2 ≥ 0 για κάθε α,β ∈ .
ii) Έχουμε
1 1 1
+ 2 >
3β 2
α αβ
1 1 1
⇔ 3α 2β 2 ⋅ + 3α 2β 2 ⋅ 2 > 3α 2β 2 ⋅
3β 2
α αβ
⇔ α 2 + 3β 2 > 3αβ
⇔ α 2 − 3αβ + 3β 2 > 0 ,
που ισχύει για κάθε α,β ∈  * όπως προκύπτει από το ερώτημα i).

x 2 + 2 ( λ + 1) + ( 9λ =
− 5 ) 0 με λ ∈ .
Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου λ ∈  για τις οποίες η
παραπάνω εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες x1 , x 2 με x1 ≠ x 2 και
τέτοιες, ώστε
x12 x 2 + x1x 22 ≤ 0.
Λύση
● Αρχικά βρίσκουμε τις τιμές του λ για τις οποίες η δοθείσα εξίσωση έχει δύο
άνισες πραγματικές ρίζες x1 , x 2 . Έχουμε
Δ > 0 ⇔ 4 ( λ + 1) − 4 ( 9λ − 5 ) > 0
2
⇔ 4 ( λ2 + 2λ + 1 − 9λ + 5 ) > 0
⇔ 4 ( λ2 − 7λ + 6 ) > 0
⇔ λ2 − 7λ + 6 > 0.
Το τριώνυμο λ − 7λ + 6 έχει α= 1 > 0 και ρίζες τους αριθμούς λ1 = 1 και λ 2 = 6.
2
Το πρόσημο αυτού του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
λ −∞ 1 6 +∞
λ2  7λ  6 + 0 – 0 +
Άρα,
Δ > 0 ⇔ λ2 − 7λ + 6 > 0 ⇔ λ ∈ ( −∞, 1) ∪ ( 6, + ∞ )
● Στη συνέχεια βρίσκουμε τις τιμές του λ για τις οποίες ισχύει η σχέση
x12 x 2 + x1 x 22 ≤ 0 ⇔ x1 x 2 ( x1 + x 2 ) ≤ 0
⇔ P ⋅S ≤ 0
⇔ ( 9λ − 5 ) ⋅  −2 ( λ + 1)  ≤ 0
⇔ −2 ( λ + 1)( 9λ − 5 ) ≤ 0.
Το τριώνυμο −2 ( λ + 1)( 9λ − 5 ) =
−18λ2 − 8λ + 10 έχει α =−18 < 0 και ρίζες τους
5
αριθμούς λ1 = −1 και λ 2 = .
9
Το πρόσημο του τριωνύμου αυτού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
λ 5
−∞ –1 +∞
9
−2 ( λ + 1)( 9λ − 5 ) – 0 + 0 –
Άρα
x12 x 2 + x1 x 22 ≤ 0 ⇔ −2 ( λ + 1)( 9λ − 5 ) ≤ 0
5 
⇔ λ ∈ ( −∞, − 1] ∪  , + ∞  .
9 
● Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι οι σχέσεις
Δ > 0 και x12 x 2 + x1 x 22 ≤ 0

συναληθεύουν για κάθε
5 
x ∈ ( −∞, − 1] ∪  , 1 ∪ ( 6, + ∞ ) .
9 
x΄ –1 9 1 6 x
Επομένως, η αρχική εξίσωση έχει δύο ρίζες x1 ≠ x 2 με x12 x 2 + x1 x 22 ≤ 0 αν και

μόνο αν
5 
x ∈ ( −∞, − 1] ∪  , 1 ∪ ( 6, + ∞ ) .
9 

(
x 2 + ( 3λ − 2 ) x + 3λ2 − 4λ = )
+ 1 0 με λ ∈ .
Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου λ για τις οποίες η εξίσωση
αυτή:
i) έχει πραγματικές ρίζες
ii) έχει ομόσημες πραγματικές ρίζες.
Λύση
i) H δοθείσα εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες αν και μόνο αν ισχύει η σχέση
Δ ≥ 0.
Δ ≥ 0 ⇔ ( 3λ − 2 ) − 4 ( 3λ2 − 4λ + 1) ≥ 0
2
⇔ 9λ2 − 12λ + 4 − 12λ2 + 16λ − 4 ≥ 0

⇔ −3λ2 + 4λ ≥ 0.
Το τριώνυμο −3λ2 + 4λ έχει α =−3 < 0 και ρίζες τους αριθμούς λ1 = 0 και
4
λ 2 = . Το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
3
λ 4
−∞ 0 +∞
3
3λ2  4λ – 0 + 0 –
Άρα,
 4
−3λ2 + 4λ ≥ 0 ⇔ λ ∈ 0,  .
 3
ii) ● H δοθείσα εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες αν και μόνο αν

 4
Δ ≥ 0 ⇔ λ ∈ 0,  .
 3
● Οι ρίζες αυτές είναι ομόσημες, αν και μόνο αν έχουν θετικό γινόμενο.
Δηλαδή αν και μόνο αν ισχύει η σχέση
Ρ > 0 ⇔ 3λ2 − 4λ + 1 > 0.

1
Το τριώνυμο 3λ2 − 4λ + 1 έχει α= 3 > 0 και ρίζες λ1 = και λ 2 = 1. Το
3
πρόσημο του τριωνύμου αυτού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
λ 1
−∞ 1 +∞
3
3λ2  4λ  1 + 0 – 0 +
Επομένως,
 1
3λ2 − 4λ + 1 > 0 ⇔ x ∈  −∞,  ∪ (1, + ∞ ) .
 3
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι οι σχέσεις
Δ≥0 και Ρ>0
συναληθεύουν για κάθε
 1   4
x ∈ 0,  ∪ 1,  .
 3  3
1 4
x΄ 0 3 1 3 x
27. Nα βρείτε τη μικρότερη και τη μεγαλύτερη ακέραια τιμή του

αριθμού κ για την οποία η εξίσωση
( κ − 1) x2 − 3 ( κ − 1) x + 2κ =
0
είναι αδύνατη.
Λύση
● Για κ = 1 η δοθείσα εξίσωση γίνεται

0x 2 − 0x + 2 = 0 ⇔ 2 = 0
● Για κ ≠ 1 η δοθείσα εξίσωση είναι 2ου βαθμού με διακρίνουσα
Δ = 9 ( κ − 1) − 4 ( κ − 1) 2κ
2
= ( κ − 1) 9 ( κ − 1) − 8κ 
=( κ − 1)( κ − 9 )
Η παραπάνω εξίσωση είναι αδύνατη αν και μόνο αν
Δ < 0 ⇔ ( κ − 1)( κ − 9 ) < 0.
( κ − 1)( κ − 9 ) = κ 2
− 10κ + 9
έχει α= 1 > 0 και ρίζες τους αριθμούς κ1 = 1 και κ 2 = 9. Το πρόσημο του
τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
κ −∞ 1 9 +∞
( κ − 1)( κ − 9 ) + 0 – 0 +
Άρα
Δ < 0 ⇔ ( κ − 1)( κ − 9 ) < 0 ⇔ 1 < κ < 9.
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η μικρότερη ακέραια τιμή του κ για την
οποία η αρχική εξίσωση είναι αδύνατη είναι η τιμή κ = 1 και η μεγαλύτερη
ακέραια τιμή είναι η κ = 8.
37. Να μετατρέψετε σε γινόμενα παραγόντων τα τριώνυμα:

i) x 2 − 7x + 6 ii) 4x 2 − 9x + 2 .
38. Να παραγοντοποιήσετε τα τριώνυμα:

i) x 2 + 9x + 14 ii) 2x 2 − 5x − 3
iii) 6x 2 − x − 1 iv) − x 2 + 7x − 10.
39. Nα παραγοντοποιήσετε τα τριώνυμα:

i) x 2 + 2αx − 3α 2 ii) αx 2 − ( αβ + 1) x + β.

x 2 − 8x + 15 2x 2 − 5x + 3
i) ii) .
x 2 − 7x + 10 3x 2 − 7x + 4

( x + 1) ( x 2
− 2x + 3) x 4 − 10x 2 + 9
i) ii) .
x −x−2
2
x 2 − 4x + 3

x2 + x − 2 − x 2 − 7x − 12
i) ii)
x 2 + 4x − 5 x 2 + 3x
2x 2 + 5 x − 3 x 4 − 5x 2 + 4
iii) iv) .
x − 2 x − 15
2
x 2 − 3x + 2

x 2 − αx − 6α 2 x 2 − ( α + 1) x + α
i) ii) .
x 2 − 7αx + 12α 2 x 2 − αx
44. Για τις διάφορες τιμές του x ∈ , να βρείτε το πρόσημο των τριωνύμων:
i) x 2 − 3x − 10 ii) −3x 2 + 7x − 2.
i) − x 2 + 5x − 7 ii) 4x 2 − 12x + 9
iii) x 2 − 4x + 5.
i) (κ 2
+ 1) x 2 + 2κx + 1, με κ ∈  ii) αx 2 − ( α 2 + 1) x + α, με α > 1.

i) x 2 ≤ 4x ii) x2 + x ≤ 6
iii) x 2 − 8x + 7 > 0 iv) 3x 2 − 7x + 2 < 0.

i) 2x 2 + x + 5 ≤ 0 ii) 5x 2 + 4x + 1 > 0
iii) 4x 2 − 4x + 1 ≤ 0 iv) 9x 2 − 12x + 4 > 0.

i) x 2 ≥ 5x ii) x2 < 9
iii) x ( 2x + 1) ≤ 21 iv) 2x ( x + 3) > 3 ( x 2 + 3) .
( x − 2) + 3( x + 2) ≥ ( x + 4) (3 − x ) − 2 ( 2x + 1) ≤ 6 + ( 3x + 1)
2 2 2 2 2 2
i) ii)
iii) (1 − 3 ) x 2
+ 3x − 1 − 3 < 0 iv) ( x + 1)
3
− ( 2x + 1) > x ( x + 2 ) .
2
51. Να βρείτε τις τιμές του x ∈  για τις οποίες ισχύουν οι σχέσεις:
i) 5x < x 2 + 4 < 13 ii) −3 < x 2 − 4x < 5.
52. Να βρείτε τις τιμές του x ∈  για τις οποίες ισχύουν οι σχέσεις:
i) 1 < x 2 ≤ 2x ii) 2 ≤ x 2 − x < 6.
53. Να βρείτε τις τιμές του x ∈  για τις οποίες συναληθεύουν οι ανισώσεις:
x 2 − 3x + 2 > 0 και x 2 − 2x < 8.
x ( x + 3) ≤ 40 και x 2 + 2 > 2 2x.
2x − 5 ≥ 3 και x 2 + 12 ≤ 8x.

x 2 − x − 3 < 3.
2x − 1 ≤ 3 και x 2 − 2x + 2 < 5.
58. Να βρείτε τις τιμές του λ ∈  για τις οποίες oι παρακάτω εξισώσεις δεν έχουν
πραγματικές ρίζες:
i) x 2 + λx + 2λ − 3 =
0 ii) x 2 − 5λ + λ2 − λ =0.
59. Να βρείτε τις τιμές του μ ∈  για τις οποίες oι παρακάτω ανισώσεις αληθεύουν
για κάθε x ∈  :
i) − x 2 + μx + 5 − 3μ < 0 ii) x 2 − 2μx + μ + 2 ≥ 0.
60. Να βρείτε τις τιμές του λ ∈  για τις οποίες οι παρακάτω ανισώσεις είναι
αδύνατες:
i) x 2 + 3λx + ( 2λ2 + λ ) ≤ 0 ii) − x 2 + 2 ( λ + 1) x − 4λ > 0.
61. Να βρείτε τις τιμές του λ ∈  για τις οποίες oι παρακάτω ανισώσεις αληθεύουν
για κάθε x ∈  :
i) x 2 + 2λx + ( λ + 12 ) ≥ 0 ii) − x 2 + ( λ + 2 ) x − (1 + 3λ ) < 0.
62. Να βρείτε τις τιμές των λ, μ ∈  για τις οποίες οι παρακάτω ανισώσεις
αληθεύουν για κάθε x ∈  :
i) ( λ − 1) x > μ 2
− 5μ + 6 ii) ( λ + 2) x < μ 2
− 8μ + 7.
63. Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου κ ∈  για τις οποίες η εξίσωση
( κ − 2 ) x + (8 − 2κ ) x − (8 − 3κ ) =
2
0
έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες.
64. Να βρείτε τις τιμές του α ∈  για τις οποίες η εξίσωση

1
αx 2 + ( α + 2 ) x − 0
=
4
έχει πραγματικές ρίζες.

4λ − 3
x 2 − λx + = 0, λ∈
4
η οποία έχει δύο ρίζες x1 , x 2 , πραγματικές και άνισες.
i) Nα αποδείξετε ότι λ ∈ ( −∞, 1) ∪ ( 3, + ∞ ) .
ii) Nα βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες ισχύει η σχέση
λ ( x1 + x 2 ) − 4x1 x 2 =
8.
x 2 + ( μ − 1) x − ( μ 2 + 1) =
0 , μ∈ .
i) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες για κάθε
μ∈ .
ii) Έστω x1 , x 2 οι ρίζες της εξίσωσης. Να βρείτε τις τιμές του μ για τις οποίες
x1 − 2x1 x 2 > 4 − x 2 .
x 2 − ( α − 3) x − α + 2 =0, α∈ .
i) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες για κάθε α ∈  .

ii) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες αν και
μόνο αν α ≠ 1 .
iii) Αν η παραπάνω εξίσωση έχει δύο ρίζες x1 , x 2 πραγματικές και άνισες για
τις οποίες ισχύει
2αx1 − 3x1 x 2 + 2αx 2 ≤ −1 ,
να βρείτε τις τιμές του α.
68. Να παραγοντοποιήσετε την παράσταση
(x 4
− 3x 2 + 1)( x 4 − 3x 2 + 3) + 1.
69. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς x, y ισχύει η σχέση

x 2 + y 2 + 2x + 12y + 33 =
0,
( x + 1) + ( y + 6 ) =
2 2
i) 4
ii) x > y.
70. Δίνονται οι ανισώσεις

x 2 − 3x < 0 και 2x − 1 ≤ 3.
i) Να βρείτε τις λύσεις τους.
ii) Να βρείτε τις κοινές λύσεις τους.
iii) Αν οι αριθμοί x1 και x 2 ανήκουν στο σύνολο των κοινών λύσεων των δύο
x1 + x 2
ανισώσεων, να αποδείξετε ότι και ο αριθμός ανήκει στο ίδιο σύνολο.
2

x 2 − λx =λ + 3, λ ∈ .
i) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες x1 , x 2
με x1 < x 2 .
ii) Να αποδείξετε ότι x1 < −1 < x 2 .
iii) Nα βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες οι ρίζες x1 και x 2 είναι αρνητικοί
αριθμοί.
iv) Nα βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες ισχύει η σχέση
x1x 22 + x12 x 2 > 2.
72. i) Να λύσετε την εξίσωση
x 2 − 7x − 8 =8 + 7x − x 2 .
ii) Να εξετάσετε ποιοι από τους αριθμούς
2 + 7, 3 −3 και 2+ 3+4
είναι λύσεις της παραπάνω εξίσωσης.
73. Να βρείτε τις τιμές του μ ∈  για τις οποίες ισχύει

4μ + 5
x 2 + μx + > 0 για κάθε x ∈  .
4

i) x x +1 > 2 ii) ( x + 1) x > −2.
75. Να βρείτε τις τιμές του α ∈  έτσι, ώστε να ισχύει
x 2 + y 2 − 2x − y + α > 0 για κάθε x, y ∈ .

− x 2 + κx + 2λ με κ, λ ∈ 
το οποίο έχει δύο ρίζες x1 ≠ x 2 τέτοιες, ώστε
x1 < 2 και x2 < 2 .
i) λ <2 ii) κ <4
iii) −4 + 2κ + 2λ < 0 iv) ( λ + κ − 2 )( λ − κ − 2 ) > 0.
77. Έστω οι πραγματικοί αριθμοί α, β, γ με α ≠ 0 τέτοιοι, ώστε

α + β + γ < 0 , 4α + 2β + γ > 0 και 9α + 3β + γ < 0 .
i) β 2 > 4αγ ii) α<0
γ −β
iii) β > 0 και γ < 0 iv) 5< < 11.
α
Ανισώσεις 379
1. Ποιες είναι οι λύσεις της ανίσωσης αx + β > 0 όταν α > 0 και ποιες όταν α < 0 ;
2. Τι ονομάζουμε τριώνυμο 2ου βαθμού;
3. Έστω το τριώνυμο αx 2 + βx + γ, α ≠ 0 με Δ > 0 και ρίζες x1 , x 2 . Να αποδείξετε

την ταυτότητα
αx 2 + βx + γ= α ( x − x1 )( x − x 2 ) .
4. Δίνεται το τριώνυμο αx 2 + βx + γ, α ≠ 0 με Δ > 0 και ρίζες τους αριθμούς

x1 , x 2 με x1 < x 2 . Να αποδείξετε ότι το τριώνυμο γίνεται ετερόσημο του α για τις
τιμές του x που βρίσκονται μεταξύ των ριζών του x1 , x 2 .
5. Δίνεται το τριώνυμο αx 2 + βx + γ, α ≠ 0 με Δ < 0 . Να αποδείξετε ότι το τριώνυμο

είναι ομόσημο του α για κάθε x ∈  .
Eρωτήσεις Σωστού-Λάθους
1. Αν η ανίσωση αx + β ≥ 0 έχει λύση όλο το , τότε ισχύει

= α 0= και β 0. Σ Λ
2. Αν το τριώνυμο αx 2 + βx + γ, α ≠ 0 έχει διακρίνουσα Δ > 0, τότε ισχύει

η ταυτότητα
αx 2 + βx + γ= α ( x + x1 )( x + x 2 )
όπου x1 , x 2 οι ρίζες του τριωνύμου. Σ Λ
3. Αν το τριώνυμο αx 2 + βx + γ, α ≠ 0 έχει διακρίνουσα Δ = 0, τότε ισχύει

η ταυτότητα
β 
2

αx + βx + γ= α  x +
2
 Σ Λ
 2α 
4. Το τριώνυμο αx 2 + βx + γ, α ≠ 0 γίνεται ετερόσημο του α μόνο όταν

Δ > 0, και για τις τιμές του x που βρίσκονται μεταξύ των ριζών. Σ Λ
5. Αν το τριώνυμο αx 2 + βx + γ έχει διακρίνουσα Δ = 0 και α > 0, τότε η

ανίσωση αx 2 + βx + γ ≤ 0 είναι αδύνατη. Σ Λ
Θέμα Α
A1. Αν το τριώνυμο
αx 2 + βx + γ, α ≠ 0
έχει διακρίνουσα Δ > 0, να αποδείξετε ότι:
αx 2 + βx + γ= α ( x − x1 )( x − x 2 )
όπου x1 , x 2 οι ρίζες του τριώνυμου.
Α2. Ποιες ανισώσεις ονομάζουμε δεύτερου βαθμού;

β
α) Αν α > 0, τότε αx + β > 0 ⇔ x > − .
α
β) Αν το τριώνυμο
αx 2 + βx + γ, α ≠ 0
έχει διακρίνουσα Δ = 0, τότε
β 
2

αx 2 + βx + γ= α  x +  .
 2α 
γ) Αν το τριώνυμο
αx 2 + βx + γ, α ≠ 0
έχει διακρίνουσα Δ < 0 , τότε το τριώνυμο δεν αναλύεται σε γινόμενο
πρωτοβάθμιων παραγόντων.
δ) Το τριώνυμο
αx 2 + βx + γ, α ≠ 0
γίνεται ετερόσημο του α, μόνο όταν είναι Δ > 0 και για τις τιμές του x,
που βρίσκονται μεταξύ των ριζών του.
ε) Το τριώνυμο
αx 2 + βx + γ, α ≠ 0
γίνεται ομόσημο του α για κάθε x ∈  αν και μόνο αν Δ = 0.
Ανισώσεις 381
Θέμα Β
Δίνεται η παράσταση
x 4 − 5x 2 + 4
Κ= .
x2 − x − 2
Β1. Να παραγοντοποιήσετε το τριώνυμο x 2 − 5x + 4.
Β2. Να βρείτε τις τιμές του x ∈  για τις οποίες ορίζεται η παράσταση Κ.
Β3. Να απλοποιήσετε την παράσταση Κ.
Θέμα Γ
Γ1. Να λύσετε την ανίσωση

2x + 7 > 3.
x +1 1 x +1 − 3
≥ + .
12 2 3
Γ3. Να βρείτε τις κοινές λύσεις των ανισώσεων των ερωτημάτων Γ1 και Γ2.
Γ4. Αν ο αριθμός α ανήκει στο σύνολο των κοινών λύσεων του ερωτήματος Γ3, να
βρείτε το πρόσημο της παράστασης
2α 2 − 7α + 6.
Θέμα Δ
Δίνεται το τριώνυμο
x 2 + ( λ − 2 ) x + 2λ − 7, λ ∈  .
Δ1. Να βρείτε τη διακρίνουσα Δ του τριωνύμου και να λύσετε την εξίσωση

Δ = 0.
Δ2. Nα βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες ισχύει
x 2 + ( λ − 2 ) x + 2λ − 7 > 0 για κάθε x ∈  .
Δ3. Nα βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες το παραπάνω τριώνυμο έχει δύο άνισες
και ομόσημες ρίζες.
Πρόοδοι - Aκολουθίες 383
Πρόοδοι
«To βιβλίο της φύσης

είναι γραμμένο
με μαθηματικούς χαρακτήρες.»
Galileo Galilei
Ακολουθίες
Η Έννοια της Ακολουθίας

● Ονομάζουμε ακολουθία πραγματικών αριθμών κάθε αντιστοίχιση του συνόλου
των θετικών ακεραίων   1, 2,3, 4,5,..., ν,... στο σύνολο των πραγματικών
αριθμών .
● Ο αριθμός στον οποίο αντιστοιχίζεται ο αριθμός 1 ονομάζεται πρώτος όρος της
ακολουθίας και τον συμβολίζουμε με α1 .
Ο αριθμός στον οποίο αντιστοιχίζεται ο αριθμός 2 ονομάζεται δεύτερος όρος της
ακολουθίας και τον συμβολίζουμε με α 2 κ.λ.π.
Γενικά, ο αριθμός στον οποίο αντιστοιχίζεται ο αριθμός ν ονομάζεται ν-οστός ή
γενικός όρος της ακολουθίας και τον συμβολίζουμε με α ν . Δηλαδή:
1  α1 , 2  α2 , 3  α3 ,...., ν  α ν ,....
Την ακολουθία αυτή συμβολίζουμε με  α ν  .
Ακολουθίες που Ορίζονται από τον Γενικό Όρο

Ο καλύτερος τρόπος για να ορίσουμε μία ακολουθία είναι να γνωρίζουμε τον γενικό
της όρο, αφού στην περίπτωση αυτή μπορούμε να βρούμε αμέσως τον οποιονδήποτε
όρο της.
ν
Στην ακολουθία με γενικό όρο α ν  , για κάθε ν   έχουμε:
ν2
1 1 2 1 3 3
α1   , α2   , α3  
1 2 3 22 2 3 2 5
και
98 98 49
α98    κ.λ.π.
98  2 100 50
Ακολουθίες που Ορίζονται Αναδρομικά
Υπάρχουν ακολουθίες που ορίζονται ως εξής:

● Δίνεται ο πρώτος όρος της ακολουθίας και
● Δίνεται ένας τύπος (αναδρομικός τύπος) από τον οποίο υπολογίζουμε κάθε όρο
της ακολουθίας, εφόσον γνωρίζουμε τον προηγούμενό του.
Στην ακολουθία με πρώτο όρο α1  0 και αναδρομικό τύπο
α ν 1  1  α ν , για κάθε ν  
έχουμε:
α1  0,
α 2  α11  1  α1  1  0  1,
α3  α 2 1  1  α 2  1  1  2,
α 4  α31  1  α3  1  2 , κ.λ.π.
Δίνεται η ακολουθία  α ν  με γενικό όρο
α ν  1  3ν για κάθε ν  *.
Να ορίσετε την παραπάνω ακολουθία και αναδρομικά.
Λύση
Θέτοντας στον γενικό όρο της ακολουθίας όπου ν το ν  1 προκύπτει ότι
α ν 1  1  3ν 1 για κάθε ν  *
α ν 1  1  3  3ν για κάθε ν  *
Όμως
α ν  1  3ν  3ν  α ν  1 για κάθε ν  *.
Οπότε έχουμε
α ν 1  1  3  α ν  1
 α ν 1  1  3αν  3
 α ν 1  3α ν  2 για κάθε ν  *.
Και επειδή
α1  1  31  4 ,
η ακολουθία  α ν  ορίζεται αναδρομικά ως εξής:
α1  4 και α ν 1  3α ν  2 για κάθε ν  * .

1. Δίνεται η ακολουθία  α ν  με γενικό όρο

1
αν 
για κάθε ν  * .
2ν
i) Nα βρείτε τους πέντε πρώτους όρους της ακολουθίας.
1
α ν 1  α ν για κάθε ν  * .
2
Λύση
1 1 Ονομάζουμε ακολουθία πραγματικών
α1  1  ,
2 2 αριθμών κάθε αντιστοίχιση του συνόλου
1 1 * των θετικών ακέραιων αριθμών στο
α2  2  ,
2 4 σύνολο των πραγματικών αριθμών.
1 1 Οι ακολουθίες ορίζονται:
α3  3  ,
2 8 ● Από τον γενικό όρο τους ή
1 1 ● Αναδρομικά, αν γνωρίζουμε τον
α4  4 
2 16 πρώτο όρο α1 και έναν τύπο από τον
και οποίο υπολογίζουμε κάθε όρο της
1 1 ακολουθίας αν γνωρίζουμε τον
α5  5  . προηγούμενό του.
2 32

Για να βρούμε τον όρο
1 1
α ν 1  ν 1
 α ν 1
2 2  2ν
θέτουμε στον γενικό όρο

1 1 1
 ν  α ν για κάθε ν  *. της ακολουθίας  α ν  όπου
2 2 2 ν το ν  1.
2. Δίνεται η ακολουθία  α ν  με πρώτο όρο

α1  0
και αναδρομικό τύπο
1
α ν 1  για κάθε ν  * .
1  αν
Nα βρείτε τους όρους α 2 , α 3 , α4 και α 5 της παραπάνω ακο-
λουθίας.
Λύση
● Από τον αναδρομικό τύπο
1
α ν 1  για κάθε ν  *
1  αν
της ακολουθίας  α ν  για ν  1 παίρνουμε
1
α11  .
1  α1
Δηλαδή,
1
α2   1.
1 0
● Επίσης, για ν  2 έχουμε
1 1 1
α3   
1  α2 1  1 2
● Ομοίως, για ν  3 έχουμε
1 1 1 2
α4     .
1  α3 1  1 3 3
2 2
● Τέλος, για ν  4 έχουμε
1 1 1 3
α5     .
1  α4 1  2 5 5
3 3
1. Να βρείτε τον τρίτο και τον τέταρτο όρο των ακολουθιών  α ν  που ορίζονται
αναδρομικά ως εξής:
i) α1  3 και α ν 1  2α ν  1 για κάθε ν  *
αν  5
ii) α1  2 και α ν 1  για κάθε ν  *
αν
iii) α1  4 και α ν 1  α ν  7 για κάθε ν  *
1 2
iv) α1  1 και α ν 1   α ν   για κάθε ν  *.
2 αν 

α ν  5ν  7 για κάθε ν  *.
i) Να βρείτε τους πέντε πρώτους όρους της ακολουθίας  α ν  .
α ν 1  α ν  5 για κάθε ν  *.

α ν  ν 2  4ν για κάθε ν  *.
i) Να βρείτε τους πέντε πρώτους όρους της ακολουθίας  α ν  .
ii) Nα βρείτε ποιοι όροι της ακολουθίας  α ν  επαληθεύουν τη σχέση
0  α ν 1  α ν  5.

α ν  3ν  1 για κάθε ν  *.
i) Να βρείτε τους τρεις πρώτους όρους της ακολουθίας  α ν  .
α ν 1  3α ν  2 για κάθε ν  *.
Αριθμητική Πρόοδος
Ορισμός
● Μία ακολουθία λέγεται αριθμητική πρόοδος, αν και μόνο αν κάθε όρος της
προκύπτει από τον προηγούμενό του με πρόσθεση του ίδιου πάντοτε αριθμού.
Ο αριθμός αυτός λέγεται διαφορά της προόδου και συμβολίζεται με ω.
Επομένως:
● Μία ακολουθία  α ν  είναι αριθμητική πρόοδος, με διαφορά ω αν και μόνο αν
α ν 1  α ν  ω για κάθε ν  *
α ν 1  α ν  ω για κάθε ν  * .
Ν-οστός Όρος Αριθμητικής Προόδου
Πρόταση
Ο ν-οστός όρος μιας αριθμητικής προόδου  α ν  με πρώτο όρο α1 και διαφορά ω είναι
α ν  α1   ν  1 ω για κάθε ν  * .
Απόδειξη
Από τον ορισμό της αριθμητικής προόδου έχουμε:
α1  α1
α 2  α1  ω
α3  α 2  ω
α 4  α3  ω
........................................
α ν 1  α ν  2  ω
α ν  α ν 1  ω
Προσθέτοντας κατά μέλη τις παραπάνω ν ισότητες και εφαρμόζοντας την ιδιότητα της
διαγραφής παίρνουμε
α ν  α1  ω  ω  ...  ω
ν 1 παράγοντες
Δηλαδή,
α ν  α1   ν  1 ω για κάθε ν  *
Πρόοδοι – Aριθμητική Πρόοδος 391
Στην αριθμητική πρόοδο  α ν  3, 7, 11, 15,……. , η οποία έχει πρώτο όρο α1 = 3 και
διαφορά ω  α2  α1  7  3  4, ο ν-οστός όρος της είναι
α ν  α1   ν  1 ω  3   ν  1 4.
Δηλαδή,
α ν  4ν  1 για κάθε ν  
.
Επομένως:
 Ο 11ος όρος της είναι α11  4 11  1  44  1  43
 Ο 25ος όρος της είναι α25  4  25  1  100  1  99 κ.λ.π.
Αριθμητικός Μέσος
Πρόταση
Τρεις αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου αν και μόνο αν ισχύει
η σχέση
2β = α + γ
αγ
β .
2
Απόδειξη
● Αν οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου με διαφορά ω,
τότε έχουμε
β – α = ω και γ – β = ω.
Επομένως,
β–α=γ–β
και τελικά
αγ
2β  α  γ  β  .
2
αγ
● Αντιστρόφως, αν για τρείς αριθμούς α, β, γ ισχύει β  , τότε έχουμε
2
2β  α  γ  β  α  γ  β,
που σημαίνει ότι οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου.
αγ
● Αν για τρεις αριθμούς α, β, γ ισχύει η σχέση β  , τότε ο β λέγεται
2
αριθμητικός μέσος των α και γ.
Οι αριθμοί x  5, 2  x, 3x  3 είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής πρόοδου αν και
μόνο αν ισχύει η σχέση
2  2  x    x  5    3x  3
 4  2x  x  5  3x  3
 6x  12
 x  2.
3. Δίνεται η αριθμητική πρόοδος  α ν 

5, 8, 11,...
i) Να βρείτε τον ν-οστό όρο της προόδου.
ii) Να εξετάσετε αν υπάρχει όρος της προόδου ο οποίος είναι
επταπλάσιος του τρίτου όρου της.
Λύση
i) Ο πρώτος όρος της προόδου είναι ο Σημείωση

α1  5 Μια ακολουθία λέγεται αριθμη-
τική πρόοδος, αν και μόνο αν
και η διαφορά κάθε όρος της προκύπτει από τον
ω  α2  α1  8  5  3. προηγούμενό του με πρόσθεση
Επομένως, του ίδιου πάντοτε αριθμού.
α ν  α1   ν  1  ω
Σημείωση
 5   ν  1  3
 5  3ν  3 Μια ακολουθία  α ν  είναι αριθ-
 3ν  2 για κάθε ν  *. μητική πρόοδος με διαφορά ω, αν
και μόνο αν ισχύει η σχέση
ii) Eξετάζουμε αν υπάρχει ν  * τέτοιος, α ν 1  α ν  ω για κάθε ν  *
ώστε ή ισοδύναμα
α ν  7α3 . α ν 1  α ν  ω για κάθε ν  *.
Δηλαδή, Σημείωση
3ν  2  7 11 Ο ν-οστός όρος μιας αριθμητικής
ή ισοδύναμα προόδου  α ν  με πρώτο όρο α1
3ν  75 και διαφορά ω είναι
και τελικά
ν  25  *. α ν  α1   ν  1 ω
Άρα, υπάρχει όρος της προόδου ο οποίος για κάθε ν  * .
είναι επταπλάσιος του τρίτου όρου της. Ο
όρος αυτός είναι ο
α25  77.
4. Σε μια αριθμητική πρόοδο  α ν  ισχύουν οι σχέσεις

α 5  19 και α4  α9  50 .
Να βρείτε:
i) τον πρώτο όρο α 1 και τη διαφορά ω της προόδου
ii) τον δέκατο όρο α10 της προόδου
iii) ποιος όρος της προόδου ισούται με 47.
Λύση
i) Έχουμε
α5  19  α1  4ω  19 (1)
Επίσης,
α4  α9  50  α1  3ω  α1  8ω  50
 2α1  11ω  50 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) βρίσκουμε
α1  19  4ω α  19  4ω
  1
2 19  4ω   11ω  50 3ω  12
Δηλαδή,
ω4 και α1  3.
ii) Είναι
α10  α1  9ω .
Και επειδή
α1  3 και ω  4 ,
α10  3  9  4  39.
iii) Έχουμε
α ν  47  α1   ν  1  ω  47
 3   ν  1  4  47
 4ν  48
 ν  12.
Δηλαδή,
α12  47.
5. Οι αριθμοί
3x  2, x1 και 2x  5
είναι διαδοχικοί όροι κάποιας αριθμητικής προόδου αν  .
i) Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό x.
ii) Nα βρείτε τη διαφορά ω της προόδου.
iii) Aν ο αριθμός 3x  2 είναι ο έκτος όρος της προόδου, να βρείτε
τον πρώτο όρο της.
Λύση
i) Οι αριθμοί Σημείωση
3x  2, x  1 και 2x  5
είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου, αν Τρεις αριθμοί α, β, γ είναι
και μόνο αν ισχύει η σχέση διαδοχικοί όροι αριθμητικής
3x  2  2x  5  2  x  1  προόδου αν και μόνο αν
 3x  9
α  γ  2β
 x  3.
ii) Για x  3 έχουμε
αγ
3x  2  7, x  1  4 και 2x  5  1 . β .
2
Επομένως, η διαφορά ω της προόδου είναι Ο αριθμός β λέγεται αριθμη-
ω  4  7  3. τικός μέσος των α και γ.
iii) Έχουμε
α6  3x  2  7.
Δηλαδή,
α1  5ω  7  α1  5   3  7
 α1  22.

α ν  3ν  11 για κάθε ν  * .
i) η ακολουθία  α ν  είναι αριθμητική πρόοδος
ii) ο αριθμός 32 δεν είναι όρος αυτής της προόδου.
Λύση
α ν 1  3  ν  1  11  3ν  8 .
Για να αποδείξουμε ότι μια
Επομένως,
ακολουθία  α ν  είναι αριθ-
α ν 1  α ν   3ν  8   3ν  11
μητική πρόοδος, αρκεί να
 3 για κάθε ν  *. αποδείξουμε ότι η διαφορά
Άρα, σύμφωνα με τον ορισμό, η ακολουθία α ν 1  α ν
 α ν  είναι αριθμητική πρόοδος με διαφορά είναι ο ίδιος αριθμός ω για
ω  3. κάθε ν  * .
Δηλαδή, ότι η παραπάνω
διαφορά είναι ανεξάρτητη
ii) Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι ο από τον ν.
αριθμός 32 είναι όρος της προόδου.
Δηλαδή, υπάρχει ν  * τέτοιος, ώστε
α ν  32.
α ν  32  3ν  11  32
 3ν  43
43
ν
3
43
που είναι αδύνατο, αφού  *. Άρα, ο αριθμός 32 δεν είναι όρος της
3
αριθμητικής προόδου  α ν  .
5. Να βρείτε το ν-οστό όρο των αριθμητικών προόδων:
i) 5, 8, 11, ... ii) 12, 7, 2, ...

α7  23 και α10  32.
Να βρείτε:
i) τον πρώτο όρο α1 και την διαφορά ω της προόδου
ii) τον εικοστό όρο α 20 της προόδου

α4  2α2  1 και α5  α8  50.
Να βρείτε:
i) τον πρώτο όρο α1 και τη διαφορά ω της προόδου
ii) τον ενδέκατο όρο α11 της προόδου
8. Σε μια αριθμητική πρόοδο  α ν  ο πρώτος όρος της α1 και η διαφορά ω είναι

ρίζες της εξίσωσης
x 2  11x  κ  0 ,
όπου κ ένας σταθερός πραγματικός αριθμός.
i) Να βρείτε τον δεύτερο όρο α 2 της προόδου.
ii) Αν ο τέταρτος όρος της προόδου είναι ο α 4  15, να βρείτε:
α) τους αριθμούς α1 και ω
β) τον αριθμό κ.
9. Τρεις αριθμοί έχουν άθροισμα 21 και γινόμενο 91. Να βρείτε αυτούς τους αριθμούς
αν είναι γνωστό ότι αποτελούν διαδοχικούς όρους αριθμητικής προόδου.
10. Τα μήκη των πλευρών ενός ορθογωνίου τριγώνου είναι διαδοχικοί όροι αριθ-
μητικής προόδου. Αν η υποτείνουσα του ορθογωνίου έχει μήκος 5, να βρείτε τα
μήκη των κάθετων πλευρών.
11. Αν οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου, να αποδείξετε

ότι οι αριθμοί
β  γ, α  γ, α β
είναι επίσης διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου.
12. Οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου. Να αποδείξετε ότι:

i) οι αριθμοί
α2  βγ, β2  αγ και γ 2  αβ
είναι επίσης διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου
ii) αν ισχύει η σχέση
α  β  γ  1,
τότε οι δύο παραπάνω αριθμητικές πρόοδοι έχουν την ίδια διαφορά.
13. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β έτσι, ώστε οι αριθμοί

2, α, β και 7
να αποτελούν διαδοχικούς όρους αριθμητικής προόδου.

α7  2x  9, α8  4x  4 και α9  5x  1.
Να βρείτε:
i) τον πραγματικό αριθμό x
ii) τον πρώτο όρο α1 και τη διαφορά ω της προόδου
iii) τον δωδέκατο όρο α12 της προόδου.
15. Δίνεται η αριθμητική πρόοδος

1, 4, 7, ...
i) Nα βρείτε ποιoς όρος της προόδου ισούται με 58.
ii) Να βρείτε τον πρώτο όρο της προόδου που υπερβαίνει τον αριθμό 300.
16. Δίνεται η αριθμητική πρόοδος

2, 7, 12, ...
α ν  5ν  3 για κάθε ν  *.
ii) Να βρείτε τον όρο α ν της προόδου για τον οποίο ισχύει η σχέση
ν  α ν  4ν   5  ν  3 .

α2  α7  22 και α4  α10  42.
Να βρείτε:
ii) τον τελευταίο όρο της προόδου που είναι μικρότερος από τον αριθμό 797.
18. Δίνεται η αριθμητική πρόοδος α 

ν
της οποίας ο τέταρτος όρος είναι ίσος με 10
και ο πέμπτος ίσος με 16.
i) Να βρείτε τη διαφορά ω και τον πρώτο όρο α1 της προόδου.
ii) Να βρείτε τον πεντηκοστό όρο α 50 της προόδου.
19. Σε μια αριθμητική πρόοδο α 

ν
έχουμε
α 11  4 και α19  20.
i) Να βρείτε τον πρώτο όρο α1 και τη διαφορά ω της προόδου.
ii) Να αποδείξετε ότι α20  α60  α30  α50 .

α10  25 και α15  4α5 .
Να βρείτε:
ii) τους τρεις διαδοχικούς όρους της προόδου που έχουν άθροισμα 39.
Πρόοδοι – Γεωμετρική Πρόοδος 399
Γεωμετρική Πρόοδος
Ορισμός
● Μία ακολουθία λέγεται γεωμετρική πρόοδος, αν και μόνο αν κάθε όρος της
προκύπτει από τον προηγούμενό του με πολλαπλασιασμό επί τον ίδιο πάντοτε μη
μηδενικό αριθμό.
Ο αριθμός αυτός λέγεται λόγος της προόδου και συμβολίζεται με λ. Επομένως:
● Μία ακολουθία  α ν  είναι γεωμετρική πρόοδος, με λόγο λ ≠ 0 αν και μόνο αν
α ν 1  α ν  λ για κάθε ν  *
α ν 1
 λ για κάθε ν  * .
αν
● Σε μία γεωμετρική πρόοδο  α ν  υποθέτουμε πάντα ότι α1 ≠ 0 και επειδή ισχύει

λ ≠ 0, συμπεραίνουμε ότι
α ν  0 για κάθε ν  *
Ν-οστός Όρος Γεωμετρικής Προόδου
Πρόταση
Ο ν-οστός όρος μιας γεωμετρικής προόδου  α ν  με πρώτο όρο α1 και λόγο λ είναι
α ν  α1  λν 1 για κάθε ν  * .
Απόδειξη
Από τον ορισμό της γεωμετρικής προόδου έχουμε:
α1  α1
α 2  α1  λ
α3  α 2  λ
α 4  α3  λ
........................................
α ν 1  α ν  2  λ
α ν  α ν 1  λ
Πολλαπλασιάζοντας κατά μέλη τις παραπάνω ν ισότητες και εφαρμόζοντας την

ιδιότητα της διαγραφής παίρνουμε
α ν  α1  λ  λ  λ  ...  λ.
ν 1 παράγοντες
Δηλαδή,
α ν  α1  λν 1 για κάθε ν  
.
Στην γεωμετρική πρόοδο  α ν  1, - 2, 4, - 8,…, η οποία έχει πρώτο όρο α1 = 1 και λόγο
α 2 2
λ   2 , ο ν-οστός όρος της είναι
α1 1
α ν  α1  λν 1  1  (2) ν 1  (2) ν 1 για κάθε ν  
.
Επομένως:
■ Ο 5ος όρος της είναι α5  (2)51  (2)4  16
■ Ο 8ος όρος της είναι α8  (2)81  (2)7  132 κ.λπ.
Γεωμετρικός Μέσος
Πρόταση
Τρεις μη μηδενικοί αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου αν και

μόνο αν ισχύει η σχέση
β2 = α γ.
Απόδειξη
● Αν οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου με λόγο λ, τότε

έχουμε
β γ
 λ και  λ.
α β
Επομένως,
β γ
  β 2  αγ.
α β
● Αντιστρόφως, αν για τρεις αριθμούς α, β, γ ≠ 0 ισχύει β2  αγ τότε έχουμε

β γ

α β
που σημαίνει ότι οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου.
● Ο θετικός αριθμός αγ λέγεται γεωμετρικός μέσος των αριθμών α και γ.
Οι αριθμοί 2x  3, x, x  2 είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής πρόοδου αν και μόνο
αν ισχύει η σχέση
x 2   2x  3 x  2 
 x 2  2x 2  4x  3x  6
 0  x2  x  6
 x  2 ή x  3.
7. Σε μια γεωμετρική πρόοδο  α ν  με λόγο λ έχουμε

α5  1 και α7  32α 2 .
1
λ  2 .
και α1 
16
ii) Να βρείτε τον ν-οστό όρο α ν της προόδου.
iii) Nα εξετάσετε αν υπάρχει όρος α ν της προόδου τέτοιος, ώστε
α ν  64.
Λύση
i) Έχουμε
Σημείωση
α5  1  α1  λ4  1 (1) Μια ακολουθία λέγεται γεωμετρική
πρόοδος αν και μόνο αν κάθε όρος της
Επίσης,
προκύπτει από τον προηγούμενό του με
α7  32α2
πολλαπλασιασμό επί τον ίδιο πάντοτε μη
 α1  λ6  32α1  λ μηδενικό αριθμό.
 λ5  32 Σημειώσεις
 λ5   2  .
5 ● Μια ακολουθία α 
ν είναι γεωμετρική
πρόοδος με λόγο
Δηλαδή, λ0,
αν και μόνο αν ισχύει
λ  2
α1  0
και αντικαθιστώντας στη σχέση και
(1) παίρνουμε
α ν 1  α ν  λ για κάθε ν  *
α1   2   1 ή ισοδύναμα
4
α ν 1
 16α1  1  λ για κάθε ν  * .
αν
 α1 
1
. ●  
Σε μια γεωμετρική πρόοδο α ν έχουμε
16
α1  0 και λ  0.
Επομένως,
α ν  0 για κάθε ν  * .
ii) Aντικαθιστώντας τις τιμές των λ και α1 που Σημείωση

βρήκαμε στο ερώτημα i) έχουμε Ο ν-οστός όρος μιας γεωμε-
τρικής προόδου με πρώτο
1 1 όρο α1 και λόγο λ είναι
 2   4 
2 
ν 1 ν 1
α ν  α1  λν 1 
16  2 α ν  α1  λν 1
για κάθε ν  Ν *. για κάθε ν  * .
Δηλαδή,
α ν   2 
ν 5
για κάθε ν  Ν *.
iii) Έχουμε
α ν  64   2 
ν 5
 26
  2   2
ν 5 6
Δηλαδή,
ν 5 6
και τελικά
ν  11.
Επομένως,
α11  64.
x  5, x  1 και x  3
αποτελούν διαδοχικούς όρους κάποιας γεωμετρικής προόδου  α ν  .
i) Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό x.
ii) Ποιος είναι ο λόγος λ της προόδου;
iii) Aν o αριθμός x  1 είναι ο τέταρτος όρος α 4 της προόδου, να
βρείτε τον πρώτο όρο α 1 της προόδου
Λύση
i) Οι αριθμοί Σημείωση
x  5, x  1 και x  3 Τρεις μη μηδενικοί αριθμοί
είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι
αν και μόνο αν ισχύει η σχέση γεωμετρικής προόδου, αν και
 x  1   x  5 x  3 . μόνο αν ισχύει η σχέση
2
β2  αγ.
Δηλαδή,
Ο θετικός αριθμός
x 2  2x  1  x 2  3x  5x  15
β  αγ
4x  16 λέγεται γεωμετρικός μέσος
των α και γ.
και τελικά
x  4.
ii) Αντικαθιστώντας την τιμή του x που βρήκαμε στο προηγούμενο ερώτημα έχουμε
x  5  9, x 1  3 και x  3  1.
Άρα, ο λόγος λ της προόδου είναι
3 1
λ  .
9 3
iii) Έχουμε
α4  x  1  α4  4  1  α1  λ3  3
3
1
 α1     3  α1  3  33  α1  81.
 3

2 ν
αν 
3 , ν *.
3
i) Να αποδείξετε ότι η ακολουθία  α ν  είναι γεωμετρική πρόοδος.
ii) Να βρείτε τον πρώτο όρο της προόδου  α ν  που υπερβαίνει τον
αριθμό 1000.
Λύση
2 Για να αποδείξουμε ότι μία
α ν 1   3ν 1.
3 ακολουθία  α ν  είναι γεωμε-
Άρα,
τρική πρόοδος, αρκεί να
2 ν 1 αποδείξουμε ότι ο λόγος
3
α ν 1 3 3ν 1
  ν  3 για κάθε ν  *. α ν 1
αν 2 ν
3 3
αν
3
Επομένως, σύμφωνα με τον ορισμό, η είναι ο ίδιος αριθμός λ για
ακολουθία  α ν  είναι γεωμετρική πρόοδος κάθε ν  *. Δηλαδή, ότι ο
με λόγο παραπάνω λόγος είναι ανε-
λ  3. ξάρτητος από το ν.
ii) Aρχικά βρίσκουμε ποιοι όροι της προόδου  α ν  υπερβαίνουν το 1000. Δηλαδή,
για ποιες τιμές του ν  * ισχύει η σχέση
α ν  1000.
2 ν
α ν  1000   3  1000  3ν 1  500 (1)
3
34  81  500 , 35  243  500 και 36  729  500.
Άρα, η σχέση (1) ισχύει για κάθε ν  * με ν  1  6 , δηλαδή, ν  7. Επομέ-
νως, ο πρώτος όρος της προόδου  α ν  που υπερβαίνει το 1000 είναι ο έβδομος
όρος
2 7
α7   3  2  36  2  729  1458.
3
21. Να βρείτε τον ν-οστό όρο των παρακάτω γεωμετρικών προόδων:

1 1 1
i) , 1, 2, ... ii)  , ,  1, ...
2 9 3
22. Σε μία γεωμετρική πρόοδο  α ν  έχουμε

α 4  2 και α5  4.
Να βρείτε:
i) τον λόγο λ της προόδου
ii) τον πρώτο όρο α1 της προόδου
iii) τον δέκατο όρο α10 της προόδου.
23. Σε μία γεωμετρική πρόοδο  α ν  έχουμε

4
α2  4 και α5  .
27
Να βρείτε:
iii) το ν-οστό όρο α ν της προόδου.
24. Σε μία γεωμετρική πρόοδο  α ν  ο πέμπτος όρος είναι ίσος με 48 και ο όγδοος
όρος είναι ίσος με 384. Να βρείτε:
iii) τον ενδέκατο όρο α11 της προόδου.
25. Δίνεται η γεωμετρική πρόοδος

16 8 4
, , , ...
81 27 9
Να βρείτε:
243
ii) ποιος όρος της προόδου είναι ίσος με .
32
26. Σε μια γεωμετρική πρόοδο  α ν  ο πρώτος όρος της α1 και ο λόγος είναι οι ρίζες
της εξίσωσης
x 2  αx  6  0,
όπου α σταθερός πραγματικός αριθμός.

i) Να βρείτε τον δεύτερο όρο α 2 της προόδου.
ii) Aν ο πέμπτος όρος της προόδου είναι ο α5  48, να βρείτε:
α) τους αριθμούς α1 και λ
β) τον αριθμό α.
27. Οι τρεις πρώτοι όροι μιας γεωμετρικής προόδου α 

ν
προκύπτουν από τους
αριθμούς 1, 1 και 5 αν σε καθέναν από αυτούς προσθέσουμε τον ίδιο αριθμό.
i) Να αποδείξετε ότι α1  2.
ii) Να βρείτε τον λόγο λ της προόδου.
28. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β έτσι ώστε οι αριθμοί

1
, α, β και 2
4
να αποτελούν διαδοχικούς όρους γεωμετρικής προόδου.
29. Να βρείτε τους θετικούς αριθμούς α, β και γ έτσι, ώστε οι αριθμοί

1
9, α, β, γ και
9
να αποτελούν διαδοχικούς όρους γεωμετρικής προόδου.
1 1 1
, ,
α β αγ αβ
αποτελούν διαδοχικούς όρους αριθμητικής προόδου.
i) οι αριθμοί α, β, γ αποτελούν διαδοχικούς όρους γεωμετρικής προόδου
α β  γ   γ  α  β  .
2 2
ii)
31. Σε μια γεωμετρική πρόοδο α 

ν
με λόγο λ  0 έχουμε
α 3  α1  9 και α 5  α3  36.
Να βρείτε:
i) τον λόγο λ και τον πρώτο όρο α1 της προόδου
ii) τον πρώτο όρο της προόδου που υπερβαίνει τον αριθμό 90.
1
32. Δίνεται η γεωμετρική πρόοδος  α ν  με πρώτο όρο α1  48 και λόγο λ  .
2
3
Να βρείτε τον πρώτο όρο της προόδου που είναι μικρότερος από τον αριθμό .
64
33. Σε μια γεωμετρική πρόοδο  α ν  το γινόμενο των τεσσάρων πρώτων όρων της
είναι ίσο με 64 και ο έβδομος όρος είναι α7  64.
i) Να βρείτε τον πρώτο όρο α1 της προόδου.
ii) Αν επιπλέον ισχύει
α100  α 101  α102  0
α101  α102  α103

 2100.
3
1. Πότε μία ακολουθία  α ν  λέγεται αριθμητική πρόοδος με διαφορά ω;
2. Να αποδείξετε ότι ο ν-οστός όρος μιας αριθμητικής προόδου  α ν  με πρώτο όρο

α1 και διαφορά ω είναι
α ν  α1   ν  1 ω για κάθε ν  *.
3. Να αποδείξετε ότι τρεις αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής

προόδου αν και μόνο αν ισχύει η σχέση
2β  α  γ.
4. Να δώσετε τον ορισμό του αριθμητικού μέσου δύο αριθμών α και γ.
5. Πότε μία ακολουθία  α ν  λέγεται γεωμετρική πρόοδος με λόγο λ  0;
6. Να αποδείξετε ότι ο ν-οστός όρος μιας γεωμετρικής προόδου  α ν  με πρώτο όρο

α1 και λόγο λ  0 είναι
α ν  α1λν 1 για κάθε ν  *.
7. Να αποδείξετε ότι τρεις μη μηδενικοί αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι

γεωμετρικής προόδου αν και μόνο αν ισχύει η σχέση
β2  αγ.
8. Να δώσετε τον ορισμό του γεωμετρικού μέσου δύο ομόσημων αριθμών α και γ.
Πρόοδοι 409
1. Mία ακολουθία  α ν  λέγεται αριθμητική πρόοδος με διαφορά ω αν

και μόνο αν ισχύει
α ν  α ν 1  ω για κάθε ν  *. Σ Λ
2. Ο ν-οστός όρος μιας αριθμητικής προόδου με πρώτο όρο α1 και

διαφορά ω είναι
α ν  α1   ν  1 ω. Σ Λ
3. Τρεις αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου αν

και μόνο αν ισχύει
αγ
β . Σ Λ
2
4. Αν οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου, τότε

ο β ονομάζεται αριθμητικός μέσος των α και γ. Σ Λ
5. O ν-οστός όρος μιας γεωμετρικής προόδου με πρώτο α1 και λόγο λ

είναι α ν  α1λν . Σ Λ
6. Υπάρχει γεωμετρική πρόοδος που κάποιος όρος της ισούται με μηδέν. Σ Λ
7. Τρεις μη μηδενικοί αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής

προόδου αν και μόνο αν ισχύει
β  αγ. Σ Λ
8. Αν οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου, τότε

ο β ονομάζεται γεωμετρικός μέσος των α και γ. Σ Λ
Θέμα Α
Α1. Να αποδείξετε ότι οι μη μηδενικοί αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι

γεωμετρικής προόδου, αν και μόνo αν
β2  αγ.
A2. Να δώσετε τον ορισμό της αριθμητικής προόδου.
A3. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας δίπλα στο γράμμα
α) Ο ν-οστός όρος μιας αριθμητικής προόδου με πρώτο όρο α1 και διαφορά ω
είναι
α ν  α 1  ν  ω για κάθε ν  *.
β) Οι όροι κάθε γεωμετρικής προόδου  α ν  είναι μη μηδενικοί πραγματικοί
αριθμοί.
γ) Μια ακολουθία  α ν  είναι γεωμετρική πρόοδος με λόγο λ  1 , αν και μόνο
αν ισχύει
αν
 λ για κάθε ν  *.
α ν 1
δ) Ο ν-οστός όρος μιας γεωμετρικής προόδου με πρώτο όρο α1 και λόγο λ είναι
α ν  α1  λν για κάθε ν  *.
ε) Τρεις αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου, αν και

μόνο αν ισχύει
β  α  γ.
Πρόοδοι 411
Θέμα Β
Σε μία αριθμητική πρόοδο α 

ν
ο όγδοος όρος της α 8 είναι ίσος με 11, ενώ το
άθροισμα του πρώτου και του τρίτου όρου είναι α1  α3  2.
Β1. Να βρείτε τον πρώτο όρο α1 και τη διαφορά ω της παραπάνω προόδου.
Β2. Nα βρείτε ποιος όρος της παραπάνω προόδου είναι ίσος με 21.
Β3. Nα αποδείξετε ότι ο αριθμός 50 δεν είναι όρος της παραπάνω προόδου.
Θέμα Γ
Oι αριθμοί x  2, x  1 και 4 αποτελούν διαδοχικούς όρους γεωμετρικής προόδου.

Γ1. Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό x.
Γ2. Nα βρείτε τον λόγο λ της προόδου.
Γ3. Αν ο αριθμός x  1 είναι ο τρίτος όρος α 3 της προόδου, να βρείτε:
α) τον πρώτο όρο α1 της προόδου
β) τον δωδέκατο όρο της προόδου.
Θέμα Δ
Ένα Αρχαίο Θέατρο έχει 35 σειρές καθισμάτων. Κάθε σειρά έχει πέντε καθίσματα
παραπάνω από την προηγούμενη σειρά και η έκτη σειρά έχει 55 καθίσματα.
Δ1. Να αποδείξετε ότι οι αριθμοί των καθισμάτων κάθε σειράς αποτελούν αριθμητική
πρόοδο και να βρείτε το πλήθος των καθισμάτων της πρώτης σειράς.
Δ2. Να βρείτε πόσα καθίσματα έχει η τελευταία σειρά και πόσα η μεσαία σειρά.
Δ3. Να βρείτε ποια σειρά του θεάτρου έχει 140 καθίσματα.
Δ4. Μία ομάδα τουριστών, προκειμένου να παρακολουθήσει μία παράσταση του
θεάτρου, κατέλαβε όλα τα καθίσματα από την τρίτη μέχρι και την πέμπτη σειρά.
Να βρείτε το πλήθος της ομάδας των τουριστών.
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων – Η Έννοια της Συνάρτησης 413
Βασικές Έννοιες
των Συναρτήσεων
«Aυτοί που δεν γνωρίζουν μαθηματικά

είναι δύσκολο να νιώσουν
μια πραγματική συγκίνηση για την ομορφιά,
τη βαθύτερη ομορφιά της φύσης.
Εάν θέλετε να μάθετε για τη φύση,
να εκτιμήσετε τη φύση, είναι απαραίτητο
να κατανοήσετε τη γλώσσα που μιλάει.»
Richard Feymman
Η Έννοια της Συνάρτησης
Ορισμός
Έστω Α ένα μη κενό υποσύνολο του . Ονομάζουμε πραγματική συνάρτηση με

πεδίο ορισμού το Α μια διαδικασία (κανόνα) f, με την οποία σε κάθε στοιχείο x  A
αντιστοιχίζουμε ένα μόνο πραγματικό αριθμό y. Τον αριθμό y ονομάζουμε τιμή της f
στο x και τον συμβολίζουμε με f  x  .
● Το γράμμα x, που παριστάνει οποιοδήποτε στοιχείο του Α ονομάζεται ανεξάρ-

τητη μεταβλητή, ενώ το γράμμα y, που παριστάνει την τιμή της f στο x,
ονομάζεται εξαρτημένη μεταβλητή.
● Για να δηλώσουμε ότι μία συνάρτηση f έχει πεδίο ορισμού το σύνολο Α, γρά-
φουμε f : A  .
● Το πεδίο ορισμού Α μιας συνάρτησης f συνήθως συμβολίζεται με Df.
● To σύνολο που έχει ως στοιχεία του μόνο τις τιμές της f σε όλα τα x  A ,
ονομάζεται σύνολο τιμών της f και συμβολίζεται με f  A  . Δηλαδή,
 
f  A   y y  f  x  για κάθε x  A .
● Όταν λέμε ότι «Η συνάρτηση f είναι ορισμένη σε ένα μη κενό σύνολο Β»

εννοούμε ότι το Β είναι υποσύνολο του πεδίου ορισμού της. Σ’ αυτή την πε-
ρίπτωση συμβολίζουμε με f  B το σύνολο τιμών της f σε κάθε x  B. Δηλαδή,
 
f  Β  y y  f  x  για κάθε x  Β .
● Θα ασχοληθούμε μόνο με συναρτήσεις που το πεδίο ορισμού τους είναι διά-

στημα ή ένωση διαστημάτων.
Δίνεται η συνάρτηση f : 0,    με τύπο
f (x)  3  x, για κάθε x  0,  
■ Το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f είναι το διάστημα Α  0,   ή Df  0,  
■ H συνάρτηση f είναι ορισμένη στο διάστημα  0,1 , αφού  0,1  Α  0,  
■ H τιμή της συνάρτησης f στο σημείο 4 είναι f  4  3  4  3  2  1. Επομένως

ο αριθμός 1 ανήκει στο σύνολο τιμών της συνάρτησης f.
■ Ο αριθμός 4 δεν ανήκει στο σύνολο τιμών της συνάρτησης f , αφού δεν είναι τιμή
της συνάρτησης f σε κάποιο x. Πράγματι υποθέτοντας (απαγωγή σε άτοπο) ότι ο
αριθμός 4 είναι τιμή της συνάρτησης f σε κάποιο x, έχουμε
f  x   4  3  x  4  x  1 που είναι αδύνατο.
● Πολλές φορές ο τύπος μιας συνάρτησης δεν είναι ο ίδιος για κάθε x  Α και
λέγεται πολλαπλός τύπος.
Δίνεται η συνάρτηση f :  με τύπο

 2x  1, αν x  1

f  x    x 2  2, αν  1  x  2

 x  7, αν x  2.
Για να υπολογίσουμε τις τιμές της f στα σημεία 5, 0 και 2 εργαζόμαστε ως εξής:
■ Για x  5 από τον κλάδο f (x)  2x  1 έχουμε:
f (5)  2  5  1  10  1  9
■ Για x  0 από τον κλάδο f  x   x 2  2 έχουμε:
f (0)  02  2  0  2  2
■ Για x  2 από τον κλάδο f  x   x  7 έχουμε:
f (2)  2  7  9  3.
● Αν και, γενικά χρησιμοποιούμε το γράμμα f για τον συμβολισμό μιας συνάρτησης

και το γράμμα x για τον συμβολισμό του τυχαίου σημείου του πεδίου ορισμού
της, ωστόσο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και άλλα γράμματα. Έτσι οι συναρ-
τήσεις
f  x   x 2  3x  7, x  , g  t   t 2  3t  7, t  , h  ω  ω2  3ω  7, ω 
ορίζουν την ίδια συνάρτηση. Επομένως το x στον τύπο μιας συνάρτησης παίζει
το ρόλο μιας «κενής θέσης».
Η παραπάνω συνάρτηση f  x   x 2  3x  7, x  θα μπορούσε να έχει τη μορφή

f ( )  ( )2  3( )  7.
Οπότε για να υπολογίσουμε τα f (4), f (2x), f  x 2  1 θέτουμε στις κενές θέσεις όπου
x τo 4, 2x και x 2  1 αντίστοιχα και βρίσκουμε ότι:
■ f (4)  (4)2  3(4)  7  16  12  7  21.
■ f (2x)  (2x)2  3(2x)  7  4x 2  6x  7
f  x 2  1   x 2  1  3  x 2  1  7  x 4  2x 2  1  3x 2  3  7  x 4  5x 2  3
2
■
Συντομογραφία Συνάρτησης
Για να ορίσουμε μία συνάρτηση f αρκεί να ορίσουμε δύο στοιχεία:

● το πεδίο ορισμού της Α
● την τιμή της, f  x  για κάθε x  A, δηλαδή τον τύπο της.
Όμως, πολλές φορές περιγράφουμε μία συνάρτηση f δίνοντας μόνο τον τύπο της. Σε μία
τέτοια περίπτωση θεωρούμε συμβατικά ότι το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο όλων
των πραγματικών αριθμών x, για τους οποίους το f  x  έχει νόημα πραγματικού αριθμού.
Να βρείτε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης
2x  2 | x |
f (x) 
x 1
Λύση
2x  2 | x |
Το f (x)  έχει νόημα πραγματικού αριθμού για κάθε x  R τέτοιο,
x 1
ώστε
2 | x |  0 και x 1  0
| x | 2 και x 1
 2  x  2 και x 1
Άρα, το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f είναι το σύνολο Α   2,1  1, 2.
1. Να βρείτε το πεδίο ορισμού των συναρτήσεων:

2x x1
i) f  x   3 ii) f  x  .
x4 x  3x  2
2
Λύση
i) H συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα Σημειώσεις

x  τέτοια, ώστε
● Συνάρτηση από ένα σύνολο
x  4  0  x  4. Α στο σύνολο λέγεται
Άρα, το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f μία διαδικασία (κανόνας)
είναι το σύνολο με την οποία κάθε στοιχείο
του συνόλου Α αντιστοιχί-
A  4   , 4   4,    .
ζεται σε ένα ακριβώς στοι-
χείο του συνόλου . Το
ii) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα σύνολο Α λέγεται πεδίο
ορισμού της f.
x  τέτοια, ώστε
x 2  3x  2  0 ● Όταν δίνεται μόνο ο τύπος
μιας συνάρτησης f, τότε
  x  1 x  2  0
θεωρούμε συμβατικά ότι το
 x  1 και x  2. πεδίο ορισμού Α της f
είναι το ευρύτερο από τα
Άρα, το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f
υποσύνολα του στα
είναι το σύνολο
οποία το f  x  έχει νόημα
A  1, 2   ,1  1, 2    2,    .
πραγματικού αριθμού.

x2  4x x
i) f  x  ii) f  x  .
x2  x  1 x 2
Λύση
i) H συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x  τέτοια, ώστε
x2  x  1  0 .
Όμως, η σχέση αυτή ισχύει για κάθε x  , αφού το τριώνυμο
x2  x  1
Δ  1  4  3  0.
Άρα, το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f είναι το σύνολο .
ii) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x  τέτοια, ώστε
x  2  0  x  2  x  2 και x  2.
Άρα, το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f είναι το σύνολο
A  2, 2   ,  2   2, 2   2,    .
1
i) f  x  x  4  ii) f  x  1  x .
7x
Λύση
i) Το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f αποτελείται από εκείνα τα x  τέτοια,
ώστε
x  4  0 και 7  x  0
x4 και x  7
 4  x  7.
Άρα, το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f είναι το σύνολο A   4, 7  .
ii) Το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f αποτελείται από εκείνα τα x  τέτοια,
ώστε
1  x  0  x  1  1  x  1.
A   1, 1.
4. Δίνεται η συνάρτηση
 4x  α, αν x  1
f  x   2
 x  βx, αν x  1
όπου α, β σταθεροί αριθμοί. Αν ισχύουν οι σχέσεις
f  2   3 και f  4   20,
να βρείτε:
i) τις τιμές των α και β
ii) τις τιμές της f στα σημεία 1 και 5.
Λύση
i) Έχουμε Ο πρώτος που
f  2   3  4   2  α  3 έγραψε το σύμβολο
f  x  για τις συ-
 8  α  3
ναρτήσεις ήταν
 α  5.
ο Leonhard Euler
Επίσης,
(1707-1783), o oποίος υπήρξε ο πα-
f  4   20  42  β  4  20
ραγωγικότερος Μαθηματικός όλων
 4β  4 των αιώνων. «Ο Όιλερ έκανε υπο-
 β  1. λογισμούς χωρίς εμφανή προσπά-
θεια, όπως οι άλλοι αναπνέουν ή
όπως σηκώνονται οι αετοί στον
α  5 και β  1.
αέρα». Οι σύγχρονοί του τον απεκά-
Επομένως, λεσαν «η Ανάλυση ενσαρκωμένη».
4x  5, αν x  1 Καθιέρωσε πλήθος άλλων μαθημα-
f x   2
x  x, αν x  1. τικών συμβόλων, έγραψε τους κα-
νόνες του γνωστού παιχνιδιού
Άρα, οι τιμές της f στα σημεία 1 και 5
sudoku και άφησε ένα τεράστιο έρ-
είναι αντίστοιχα
γο 45.000 μαθηματικών σελίδων.
f  1  4   1  5  4  5  1 Τα τελευταία δεκαεπτά χρόνια της
και ζωής του, αν και τυφλός, είχε
f  5  52  5  25  5  30. ακόμη μεγαλύτερη προσφορά στα
Μαθηματικά. Στις 18 Σεπτεμβρίου
του 1783 «ο Όιλερ έπαψε να ζει
και να υπολογίζει».
5x
f  x  .
x 1
2
Να βρείτε:
i) το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f
ii) τις τιμές του x για τις οποίες ισχύει η σχέση
f  x   2.
Λύση

ώστε
x 2  1  0.
Όμως, η σχέση αυτή ισχύει για κάθε x  . Άρα, το πεδίο ορισμού της συνάρ-
τησης f είναι το σύνολο .
ii) Έχουμε
5x
f x  2   2  5x  2x 2  2  2x 2  5x  2  0.
x2  1
Δ   5  4  2  2  9  0.
2
Επομένως,
  5  9 53
x  .
22 4
Δηλαδή,
1
x ή x  2.
2
1. Να βρείτε το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων:

4x  5 x2
i) f x  ii) f x 
x  2x  8
2
x 1  3
2
x2  1 3x  1
iii) f  x   iv) f x  .
2x  9  x x x

3x  1 1
i) f x  ii) f x 
x2  4 x  2x
4
2 x2  3 3 x
iii) f  x    2 iv) f x  .
x x x 6 2x  1  x

x 1 x 1
i) f x   ii) f x 
x  x 2 x 3
2
x 3 2
x2  3 2x 2  x  1
iii) f x  iv) f x  .
x2  x 3x  1  2x
4. Nα βρείτε το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων:

i) f x  x  4  x ii) f x  2  x
iii) f  x   2x 2  x  1 iv) f x  6  x  x  2.
i) f x  x 1  5  x ii) f  x   x 2  2x  8
iii) f  x   7  6x  x 2
1
iv) f  x   4x  x 2  .
x 1
6. Nα βρείτε το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων:

1
i) f  x   x2  x ii) f  x   x2 1 
2x  x 2
x 1 x2
iii) f x  iv) f x  .
x x2
2
x 1 1
 4x  1 , αν x  2
f x   2
 x  5x, αν x  2.
Να βρείτε τις τιμές
f  2 , f 1 , f  2 και f  5 .
 2x  3 , αν 0  x  3
f x   2
 x  5x  5, αν x  3
Να βρείτε:
i) το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης f
ii) τις τιμές του x  A για τις οποίες ισχύει η σχέση f  x   1.
1
f x  , x  0.
x  x 1
f  0  f 1  f  2   f  3 .

αx 3  1, αν x  0
f x   2
 x  βx  2, αν x  0
όπου α, β σταθεροί πραγματικοί αριθμοί, για την οποία ισχύουν
f  2   α  8 και f  3  13 .
i) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f.
ii) Να βρείτε τις τιμές των α και β.
iii) Να υπολογίσετε τις τιμές f  3 , f  0  και f  2  .

iv) Να λύσετε την εξίσωση f  x   1 .

x 2  7x  10
f x  .
2x
i) Nα βρείτε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f.
ii) Να λύσετε την εξίσωση f  x   2.

2x 2  7x  α
f x 
xα
όπου α σταθερός πραγματικός αριθμός, τέτοια, ώστε f 1  1.
i) Να αποδείξετε ότι α  3.
ii) Να βρείτε το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης f και να αποδείξετε ότι
f  x   2x  1 για κάθε x  A .
iii) Να λύσετε την ανίσωση f  x   0.

x2  5 x
f x  .
x 5
i) Να βρείτε το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης f.
f  x   x για κάθε x  A .
iii) Να λύσετε την εξίσωση f  x   2x  15 .

f  x   x 2  x  x 2  x.
ii) Nα λύσετε την ανίσωση f  x   0.

x
f x  x  .
x  x 1  x
2

f  x   0.

2x  1, x3
f x   2
 x  3x, 3  x  8.
f  x   x.
17. Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο

 x 1 , x  2
f x   2
 x 9 , x  2
Π  f  3  f  0   f  4   f  2  .
iii) Nα λύσετε την εξίσωση

f  x   0.

f  x   x 2  x  1 , x  .
i) Να βρείτε τις τιμές f   x  και f  x  1 .
2f  x   f  x  1  1 .

f  x   2x 2  3x  1, x  .
f  2  x   2x 2  5x  3 για κάθε x  .
ii) Να λύσετε:
α) την εξίσωση
f  x  f 2  x
β) την ανίσωση
f  x   f  2  x   0.
20. Δίνονται οι συναρτήσεις

f  x   x 2  x  α, x 
και
g  x   4x 2  αx  4, x 
όπου α πραγματικός αριθμός, για τις οποίες ισχύει η σχέση
f  2   g 1 .
i) Να αποδείξετε ότι α  3.
f  x   g  x .
iii) Να λύσετε την ανίσωση
f  2x  1  g  x  .

2
f  x   x3  , x  0.
x3
f  x   f  x  για κάθε x  0
2f  x   f  x   3.
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων – Γραφική Παράσταση Συνάρτησης 427
Καρτεσιανές Συντεταγμένες
● Σε ένα επίπεδο θεωρούμε δύο κάθετους άξονες xx και yy με κοινή αρχή
ένα σημείο Ο. Από τους άξονες αυτούς ο xx είναι οριζόντιος και λέγεται
άξονας των τετμημένων ή άξονας των x ενώ ο yy είναι κατακόρυφος και
λέγεται άξονας των τεταγμένων ή άξονας των y.
● Σε κάθε σημείο Μ του επιπέδου y
των αξόνων αντιστοιχίζουμε ένα
διατεταγμένο ζεύγος  α, β  πραγ-
ματικών αριθμών και αντιστρό-
Β  2, 2 
β  Μ  α, β 
φως, σε κάθε διατεταγμένο ζεύγος 2
Α  2, 1
 α, β  πραγματικών αριθμών, αντι-
1
3
2 Ο
 2 α x
x 7
στοιχίζουμε ένα σημείο Μ του επι-
πέδου. Οι παραπάνω αντιστοιχί- 3 
 4 Δ  7,  3
σεις γίνονται με έναν μοναδικό Γ  3,  4 
τρόπο όπως φαίνεται στο σχήμα: y
● Οι αριθμοί α, β λέγονται συντεταγμένες του Μ. Ειδικότερα ο α λέγεται

τετμημένη και ο β τεταγμένη του σημείου Μ. Το σημείο Μ συμβολίζεται με
Μ  α, β  ή απλά με  α, β  .
● Τα σημεία του άξονα xx και μόνο αυτά έχουν τεταγμένη ίση με το μηδέν,
δηλαδή έχουν συντεταγμένες της μορφής  α, 0  .
● Τα σημεία του άξονα yy και μόνο αυτά έχουν τετμημένη ίση με το μηδέν,
δηλαδή έχουν συντεταγμένες της μορφής  0, β  .
● Οι άξονες χωρίζουν το επίπεδο σε τέσσερα y

τεταρτημόρια που είναι τα εσωτερικά των 2 o
1o
γωνιών xΟy, yΟx, xΟy και yΟx και  ,    ,  
ονομάζονται 1ο, 2ο, 3ο και 4ο τεταρτημόριο 
x O x
αντίστοιχα. Τα πρόσημα των συντεταγ- 3o 4o
μένων των σημείων τους φαίνονται στο  ,    ,  
διπλανό σχήμα.
y
● Το συμμετρικό του σημείου A  α,β  y

ως προς τον άξονα x x είναι το σημείο Β  α,β  A  α,β 
Δ  α,  β  .  
● Το συμμετρικό του σημείου A  α,β  Ο

x
ως προς τον άξονα yy είναι το σημείο  
Γ  α,  β  Δ  α,  β 
B  α,β  .
● Το συμμετρικό του σημείου A  α,β 
ως προς την αρχή των αξόνων O  0, 0 
είναι το σημείο Γ  α,  β  .
● Το συμμετρικό του σημείου Μ  α,β  y
yx
ως προς τη διχοτόμο της 1ης και 3ης Μ  α,β 
γωνίας των αξόνων είναι το σημείο

 Μ β, α 
Μ β, α  . 
Ο x
Δίνεται το σημείο Α  (8,3).

■ Το συμμετρικό του Α ως προς τον άξονα xꞌx είναι το σημείο Β  (8, 3).
■ Το συμμετρικό του Α ως προς τον άξονα yꞌy είναι το σημείο Γ  (8,3).
■ Το συμμετρικό του Α ως προς την αρχή των αξόνων είναι το σημείο Δ  (8, 3).
■ Το συμμετρικό του Α ως προς την διχοτόμο της 1ης και 3ης γωνίας των αξόνων
είναι το σημείο Ε  (3, 8).

Ορισμός
Έστω συνάρτηση f : A  και Oxy ένα σύστημα συντεταγμένων στο επίπεδο.

Ονομάζουμε γραφική παράσταση της f και συμβολίζουμε συνήθως με Cf το σύνολο
των σημείων Μ  x, y  για τα οποία ισχύει y  f  x  , δηλαδή το σύνολο των σημείων
Μ  x, f  x   , x  A .
● Η γραφική παράσταση κάθε συνάρτησης f έχει εξίσωση y  f  x  .

● Δεν υπάρχουν σημεία της γραφικής παράστασης της f με την ίδια τετμημένη.
Δηλαδή, κάθε κατακόρυφη ευθεία έχει με τη γραφική παράσταση της f το πολύ
ένα κοινό σημείο. Έτσι, στα παρακάτω σχήματα, η καμπύλη C1 είναι γραφική
παράσταση κάποιας συνάρτησης f, ενώ η καμπύλη C 2 όχι.
y y
A

C1
f x
M C2


B
 x 
O x O x
● Το πεδίο ορισμού κάθε συνάρτησης f είναι το σύνολο Α των τετμημένων των

σημείων της γραφικής της παράστασης.
y Παρατήρηση
Cf Αντιλαμβανόμαστε γεωμετρικά το πε-
δίο ορισμού Α της f ως την προβολή
της Cf στον άξονα x x.
 x
O A
● Το σύνολο τιμών κάθε συνάρτησης f είναι το σύνολο f  A  των τεταγμένων των

σημείων της γραφικής της παράστασης.
y
Παρατήρηση
Αντιλαμβανόμαστε γεωμετρικά το σύ-
f A Cf νολο τιμών f  A  της f ως την προβο-
 λή της Cf στον άξονα yy.
O xx
y
Στο διπλανό σχήμα δίνονται οι γρα- 2
Cf
φικές παραστάσεις δύο συναρτή- 1
σεων f και g που έχουν πεδίο x 1 O 1
ορισμού όλο το . 
2 2 x
1
Cg
2
y
■ Οι τιμές της συνάρτησης f στα σημεία – 2, 1, – 1 και 2 είναι

f (2)  0, f (1)  0, f (1)  2 και f (2)  2.
■ Οι ρίζες της εξίσωσης f (x)  0 είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων της
γραφικής παράστασης της f και του άξονα x x. Επομένως,
f (x)  0  x  2 ή x  1 .
■ Οι ρίζες της εξίσωσης f (x)  g(x) είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων των
γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων f και g. Επομένως,
f (x)  g(x)  x  1 ή x  0 .
■ Οι λύσεις της ανίσωσης f (x)  0 είναι οι τετμημένες των σημείων της γραφικής
παράστασης της f που βρίσκονται πάνω από τον άξονα x x. Επομένως,
f (x)  0  x  2 ή x  1 .
■ Οι λύσεις της ανίσωσης f (x)  0  x   2, 1 είναι οι τετμημένες των σημείων

της γραφικής παράστασης της f που βρίσκονται κάτω από τον άξονα x x.
Επομένως,
f (x)  0  x   2 ,1 .
■ Οι λύσεις της ανίσωσης f (x)  g(x) είναι οι τετμημένες των σημείων της
γραφικής παράστασης της f που βρίσκονται κάτω από τη γραφική παράσταση
της g. Άρα
f (x)  g(x)  x  (1,0) .
Δίνονται οι συναρτήσεις
f  x   3x 2  1 και g  x   x 2  3x  2 με x  .
Έχουμε
f  x   g  x   3x 2  1  x 2  3x  2
 2x 2  3x  3  0.
Όμως, η εξίσωση 2x 2  3x  3  0 είναι αδύνατη, αφού έχει διακρίνουσα Δ  15  0.
Επομένως, οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f και g δεν έχουν κοινά
σημεία.
6. Να βρείτε το συμμετρικό του σημείου A  3, 5  ως προς:

i) τον άξονα xx ii) τον άξονα y y
iii) την αρχή των αξόνων Ο iv) τη διχοτόμο της γωνίας xOy.
Λύση
Το συμμετρικό του σημείου

A  3,  5 , ως προς:
i) τον άξονα x x είναι το σημείο y x
B  3,5 . Γ  α,β  Α  α,β  Ε β,α 
ii) τον άξονα yy είναι το σημείο Α  α,β 

O

Γ  3,  5 .
iii) την αρχή των αξόνων Ο είναι το Δ  α, β  Β  α, β 
σημείο Δ  3, 5 .
iv) τη διχοτόμο της γωνίας xOy
είναι το σημείο E  5, 3 . Σημειώσεις
Αν A  α,β  είναι ένα σημείο του καρ-
τεσιανού επιπέδου, τότε:
y ● το συμμετρικό του ως προς τον άξονα
Γ 3,3,5
Δ 5 Β 3,3,5
Β 5 x x είναι το σημείο Β  α,  β  .
Ε 5,5,3
Ε 3
● το συμμετρικό του ως προς τον άξονα
yy είναι το σημείο Γ  α,β  .
O ● το συμμετρικό του ως προς την αρχή
x των αξόνων είναι το σημείο
Δ  α,  β  .
● το συμμετρικό του ως προς τη διχο-
y x Γ 3,3,
Γ  5 5  3,3,
ΑΑ  5 5 τόμο της 1ης και 3ης γωνίας των
αξόνων είναι το σημείο Ε β, α  .
α2
f  x 
α x1  3,
x4
ii) Να υπολογίσετε την τιμή του α για την οποία το σημείο M  5, 2 
ανήκει στη γραφική παράσταση της συνάρτησης f .
Λύση
i) To πεδίο ορισμού της συνάρτησης f αποτελείται από εκείνα τα x  τέτοια,

ώστε
x40 και x 1  0
x4 και x  1.
A  1, 4   4,    .
ii) To σημείο M  5, 2  ανήκει στη y
γραφική παράσταση της συνάρτησης y  f x

Μ  x, y 
f αν και μόνο αν ισχύει η σχέση

f  5  2. Ο x
Δηλαδή,
α2
 α 5 1  3  2 Σημείωση
54
Έστω μία συνάρτηση f : A  . Το
 α2  2α  1  0 σύνολο των σημείων M  x, y  για τα
  α  1  0
2
οποία ισχύει y  f  x  , δηλαδή το σύνο-
 α  1. λο των σημείων M  x,f  x   με x  A ,

λέγεται γραφική παράσταση της f και
συμβολίζεται συνήθως με Cf .
8. Να βρείτε ποια από τα παρακάτω διαγράμματα είναι γραφικές

παραστάσεις συναρτήσεων. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
i) ii)
 
ii) iv)
 
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι κάθε κατακόρυφη ευθεία έχει με Σημείωση
το διάγραμμα το πολύ ένα κοινό σημείο. Άρα, το Έστω
διάγραμμα αυτό είναι γραφική παράσταση y  f x
συνάρτησης.
η εξίσωση της γραφικής
ii) Παρατηρούμε ότι υπάρχει κατακόρυφη ευθεία η παράστασης μιας συνάρτη-
οποία έχει με το διάγραμμα τουλάχιστον δύο σης f με πεδίο ορισμού Α.
κοινά σημεία. Άρα, το διάγραμμα αυτό δεν είναι
Επειδή σε κάθε x A
γραφική παράσταση συνάρτησης.
αντιστοιχεί ακριβώς ένα
iii) Παρατηρούμε ότι υπάρχει κατακόρυφη ευθεία y , συμπεραίνουμε ότι
(έστω και μοναδική) η οποία έχει με το διάγραμμα
τουλάχιστον δύο κοινά σημεία. Άρα, το δεν υπάρχουν σημεία της
διάγραμμα αυτό δεν είναι γραφική παράσταση γραφικής παράστασης της
συνάρτησης. f με την ίδια τετμημένη.
iv) Παρατηρούμε ότι κάθε κατακόρυφη ευθεία έχει με Δηλαδή, κάθε κατακόρυ-
το διάγραμμα το πολύ ένα κοινό σημείο. Άρα, το φη ευθεία έχει με τη γρα-
διάγραμμα αυτό είναι γραφική παράσταση φική παράσταση της f το
συνάρτησης. πολύ ένα κοινό σημείο.
x 2  2x  3
f  x .
9  x2
ii) Να βρείτε τα κοινά σημεία της Cf :
α) με τον άξονα xx
β) με τον άξονα y y.
Λύση
ώστε
9  x2  0  x2  9  0
  x  3 x  3  0
 3  x  3.
A   3,3 .
x 2  2x  3
f x  0  0
9  x2 Cf
 x  2x  3  0 και x  A.
2
Η εξίσωση
x 2  2x  3  0 
Δ  4  4  3  16  0.
Σημείωση
Επομένως, Οι τετμημένες των κοινών
2  16 2  4 σημείων της Cf με τον άξονα
x  .
2 2 x x , αν υπάρχουν, είναι οι
Δηλαδή, ρίζες της εξίσωσης
x  3 ή x  1. f  x   0.
Και επειδή x   3, 3 συμπεραίνουμε ότι
x  1.
Άρα, η Cf έχει ακριβώς ένα κοινό σημείο με τον άξονα x x, το σημείο
A 1, 0  .
β) Έχουμε Σημείωση
02  2  0  3
f  0  Η τεταγμένη του κοινού
9  02 σημείου της Cf με τον άξονα
3 y y , αν υπάρχει, είναι ίση με
  1.
την τιμή f  0  . Είναι φανερό
3
Άρα, το κοινό σημείο της Cf με τον
ότι η Cf έχει κοινό σημείο με
άξονα yy είναι το σημείο
τον άξονα y y αν και μόνο
B  0,  1 . αν αριθμός 0 ανήκει στο πεδίο
ορισμού της συνάρτησης f.
10. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η

γραφική παράσταση της συνάρτη- y
σης
Cf
 αx , x   , 0
 2
f  x  
  αx , x   0,    .

i) Να βρείτε την τιμή του α.
Ο 1
ii) Να προσδιορίσετε τα σημεία
x
Α και Β της γραφικής παρά-
στασης της f τα οποία έχουν
–2 Μ
τετμημένη 2 και τεταγμένη
8 αντίστοιχα.
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι το σημείο M 1,  2  ανήκει στη γραφική παράσταση της f.
Δηλαδή,
f 1  2  α  1  2  α  2.
ii) Αντικαθιστώντας την τιμή του α που βρήκαμε στο προηγούμενο ερώτημα έχουμε
 2x , x   , 0
 2
f x  
 2x, x   0,    .

Οπότε,
f  2  2  2   2  4  8
2
A  2, 8 .
Επίσης, αν είναι x η τετμημένη του σημείου Β, τότε ισχύει
2x  8 x  4
 
f  x   8   ή  ή  x  4.
 2x 2  8 x 2  4, αδύνατη
 
Επομένως, B  4,  8 .

f  x   x2  3x  10, x  .
Να βρείτε:
i) τα σημεία τομής της Cf με τους άξονες
ii) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από
τον άξονα xx.
Λύση
i) ● Έχουμε
f  x   0  x 2  3x  10  0.
Δ  9  4 10  49  0.
Επομένως,
  3  49 37
x  .
2 2
Δηλαδή,
y
x  2 ή x  5.
Άρα, η Cf τέμνει τον άξονα x x Cf
στα σημεία
A  2, 0 και B  5, 0  . + +
 
– x
● Έχουμε Σημειώσεις
f  0  0 2
 3  0  10  10.
● Οι τετμημένες των σημείων
Άρα, η Cf τέμνει τον άξονα yy της Cf που βρίσκονται κάτω
στο σημείο από τον άξονα x x είναι οι
Γ  0,  10  . λύσεις της ανίσωσης
f  x   0.
ii) Έχουμε
● Οι τετμημένες των σημείων
f  x   0  x 2  3x  10  0
της Cf που βρίσκονται πάνω
  x  2 x  5  0
από τον άξονα x x είναι οι
 2  x  5 λύσεις της ανίσωσης
Δηλαδή,
x   2, 5 . f  x   0.

f  x   x2  2x  1, x 
και
g  x   x  1, x  .
Να βρείτε:
i) τα κοινά σημεία των Cf και Cg
ii) τις τιμές του x για τις οποίες η Cf βρίσκεται κάτω από τη Cg .
Λύση
i) Έχουμε
f x  gx Cf
 x 2  2x  1  x  1
 x2  x  2  0 . Cg
1  9 1  3 
x  x
2 2
Δηλαδή,
x  2 ή x  1.
Επίσης,
f  2  g  2  1
και
f 1  g 1  2 .
Άρα, τα κοινά σημεία των Cf και Σημειώσεις

Cg είναι τα σημεία ● Οι τετμημένες των κοινών ση-
μείων των γραφικών παραστάσεων
A  2,  1 και B 1, 2  .
δύο συναρτήσεων f και g είναι οι
ii) Έχουμε
f  x  g  x .
f x  gx
 x 2  2x  1  x  1
● Οι τιμές του x για τις οποίες η γρα-
φική παράσταση μιας συνάρτησης f
 x2  x  2  0
βρίσκεται κάτω από τη γραφική πα-
  x  2 x  1  0 ράσταση μιας συνάρτησης g είναι οι
 2  x  1. λύσεις της ανίσωσης
f  x  g  x .
Δηλαδή,
x   2, 1 .

γραφική παράσταση μίας συ-
νάρτησης f η οποία είναι ορι-
σμένη στο . Cf
i) Να βρείτε τις τιμές της f στα
σημεία
4,  3, 0, 5 και 6.
ii) Να λύσετε τις εξισώσεις:
α) f  x   0 β) f  x   2 .
iii) Να λύσετε τις ανισώσεις:
α) f  x   0 β) f  x   2 .
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι τα σημεία της γραφικής παράστασης της f με τετμημένες

4,  3, 0, 5 και 6 έχουν αντίστοιχες τεταγμένες 2, 0,  2, 0 και 2 αντίστοιχα.
Επομένως,
f  4  2, f  3  0, f  0   2, f 5  0 και f  6  2.
ii) α) Οι ρίζες της εξίσωσης f  x   0 είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων της
γραφικής παράστασης της f με τον άξονα x x, δηλαδή οι αριθμοί 3 και 5.
β) Οι ρίζες της εξίσωσης f  x   2 είναι οι τετμημένες των σημείων της
γραφικής παράστασης της f που έχουν τεταγμένη 2, δηλαδή οι αριθμοί 4
και 6.
iii) α) Οι λύσεις της ανίσωσης f  x   0 είναι οι τετμημένες των σημείων της

γραφικής παράστασης της f που βρίσκονται πάνω από τον άξονα x x,
δηλαδή όλοι οι αριθμοί
x   ,  3   5,    .
β) Οι λύσεις της ανίσωσης f  x   2 είναι οι τετμημένες των σημείων της
γραφικής παράστασης της f που έχουν τεταγμένη μικρότερη του 2, δηλαδή
όλοι οι αριθμοί
x   4, 6  .
14. Στο διπλανό σχήμα φαίνο-

νται οι γραφικές παραστά-
σεις δύο συναρτήσεων f και
g οι οποίες έχουν πεδίο ορι- y  gx
σμού το . 5
i) Nα λύσετε την εξίσωση
y  f x 2
f  x  g  x .
O 7 x
f  x  g  x .
Λύση
i) Οι ρίζες της εξίσωσης

f x  gx
είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων των γραφικών παραστάσεων των
συναρτήσεων f και g, δηλαδή οι αριθμοί 0 και 7.
ii) Οι λύσεις της ανίσωσης

f x  gx
είναι οι τετμημένες των σημείων της γραφικής παράστασης της f που βρίσκονται
κάτω από τη γραφική παράσταση της g, δηλαδή όλοι οι αριθμοί
x   , 0   0, 7  .
22. Να βρείτε το συμμετρικό του σημείου A  5,  3 ως προς:
i) τον άξονα x x ii) τον άξονα yy
iii) την αρχή των αξόνων iv) τη διχοτόμο της γωνίας xOy.

αx
f x  , x
x2  1
όπου α σταθερός πραγματικός αριθμός. Αν η γραφική παράσταση της συνάρ-
τησης f διέρχεται από το σημείο A 1, 2  , να βρείτε:
i) την τιμή του α

ii) το σημείο της γραφικής παράστασης της συνάρτησης f με τετμημένη x 0  3.

9α
f x  x  α  ,
x  2α
τησης f διέρχεται από το σημείο Α  α,  4  , να βρείτε:

ii) το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f.

f  x   x 2   α  1 x  α2 , x 
όπου α σταθερός πραγματικός αριθμός. Αν η γραφική παράσταση της
συνάρτησης f διέρχεται από το σημείο Α  2,5 , τότε:
i) να αποδείξετε ότι α  1
ii) να βρείτε το σημείο της Cf που έχει τετμημένη 3
iii) να αποδείξετε ότι τα σημεία της Cf που έχουν τεταγμένη β  1 είναι
συμμετρικά ως προς τον άξονα yy.
26. Να βρείτε ποια από τα παρακάτω διαγράμματα είναι γραφικές παραστάσεις

συναρτήσεων. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
i) ii)
 
iii) iv)

4
f x  x  2  .
x4
ii) Nα βρείτε τα σημεία Α και Β της γραφικής παράστασης της f με
τετμημένες 2 και 6 αντίστοιχα.
iii) Να εξετάσετε αν η γραφική παράσταση της f έχει κοινό σημείο με τον
άξονα yy.

x 2  5x  4
f x  .
4  x2
Να βρείτε:
ii) τα κοινά σημεία της Cf με τους άξονες x x και yy.

f  x   x  x2  α ,
όπου α σταθερός πραγματικός αριθμός. Αν η συνάρτηση f έχει πεδίο ορισμού το
σύνολο , τότε:
i) να αποδείξετε ότι α  0
ii) να βρείτε την τιμή του α έτσι, ώστε η Cf να τέμνει τον άξονα yy στο
σημείο με τεταγμένη 2.
30. Δίνεται η συνάρτηση f :  με τύπο

f  x   x  1  α για κάθε x  ,
Αν η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα yy στο σημείο M  0,  6  , να
βρείτε:
ii) τα σημεία τομής της Cf με τον άξονα x x.

f  x   x 2  7x  10, x .
Να βρείτε:
i) τα κοινά σημεία της Cf με τους άξονες x x και yy.
ii) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από τον άξονα x x .

f  x   2x 2  6x  8, x  .
Να βρείτε:
i) το κοινό σημείο της Cf με τον άξονα yy
ii) τα κοινά σημεία της Cf με τον άξονα x x
iii) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται πάνω από τον άξονα x x .

f  x   3x 2  x  α, x  ,
τησης f διέρχεται από το σημείο M  3, 22  , να βρείτε:
i) την τιμή του αριθμού α
ii) τα σημεία τομής της Cf με τους άξονες x x και yy
iii) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από τον άξονα x x.

f  x   x 2  αx  α, x ,
όπου α σταθερός πραγματικός αριθμός. Αν η Cf διέρχεται από το σημείο

M  2,3 , τότε:
ii) να αποδείξετε ότι η Cf βρίσκεται πάνω από τον άξονα x x .
35. Αν η γραφική παράσταση της συνάρτησης

f  x   κx 2  2x  κ, x 
με κ  , διέρχεται από το σημείο Μ 1, 4  , να αποδείξετε ότι:

i) κ 3
ii) η Cf βρίσκεται πάνω από τον άξονα x x για κάθε x  .
36. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα μέρος

της γραφικής παράστασης μιας συνάρ-
τησης f με πεδίο ορισμού το .
i) f  0 f  2 f  4  0
ii) η εξίσωση Cf
f x  0 
έχει τουλάχιστον τρεις πραγματι-
κές ρίζες
iii) η εξίσωση
f x  0
έχει ακριβώς δύο ρίζες στο διά-
στημα  0, 4  .

f  x   x 2  5x και g  x   3x  7.
Να βρείτε:
ii) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από τη Cg .

f  x   2x 2  1, x 
και
g  x   x 2  3x  1, x  .
Να βρείτε:
ii) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται πάνω από τη Cg .
39. Δίνονται οι συνάρτησεις

1 5x  4
f x 1 και gx  .
x 1
2
x2  1
Να βρείτε:
ii) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται πάνω από τη Cg .

f  x   x  1  1, x .
i) Να εξετάσετε αν η γραφική παράσταση της συνάρτησης f διέρχεται από την
αρχή των αξόνων.
ii) Nα λύσετε την ανίσωση
f  x   f  2 .
iii) Nα λύσετε την εξίσωση
f  x   f  4.
41. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η γραφική

παράσταση μιας συνάρτησης f με
Cf
πεδίο ορισμού το .
i) Να λύσετε την εξίσωση

A 1, 2  Δ 8, 2 
f x  2 .
Β  3, 0  Γ  6, 0 

f x  0 .
iii) Να βρείτε τις τιμές του x  για
τις οποίες ισχύει
0  f  x   2.
42. Στο διπλανό σχήμα φαίνονται οι γραφι-

κές παραστάσεις δύο συναρτήσεων f Cf
και g οι οποίες έχουν πεδίο ορισμού το
σύνολο .
i) Να λύσετε την εξίσωση 

f x  gx .

f  x   g  x .
Cg

f  x   x 2   α  1 x  1, x
και
g  x    α  1 x   α  1 , x
με παράμετρο α  .
i) Να βρείτε την τιμή του α για την οποία η γραφική παράσταση της
συνάρτησης g δεν τέμνει τον άξονα x x .
ii) Να βρείτε τις τιμές του α για τις οποίες οι γραφικές παραστάσεις των
συναρτήσεων f και g δεν έχουν κοινά σημεία.
iii) Για α  3 να βρείτε τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται
κάτω από τη Cg .
44. Έστω δύο συναρτήσεις f , g :  τέτοιες, ώστε
● f  x   g2  x   2g  x   6 για κάθε x 
● η γραφική παράσταση της συνάρτησης g διέρχεται από το σημείο

A  2,1 .
f  x   f  2  για κάθε x  .
ii) Aν g  x   x  1 για κάθε x  , να αποδείξετε ότι:
α) f  x   x 2  4x  9 για κάθε x 
β) η γραφική παράσταση της συνάρτησης f βρίσκεται πάνω από τη

γραφική παράσταση της συνάρτησης g για κάθε x  .
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων – Η Συνάρτηση f (x) = αx + β 447
Η Συνάρτηση f(x) = αx + β
Συντελεστής Διεύθυνσης Ευθείας
● Έστω  ε  μία ευθεία που τέμνει τον άξο- y

να x x στο σημείο Α. Ονομάζουμε γωνία ε
που σχηματίζει η  ε  με τον άξονα xx ,
τη γωνία ω που διαγράφει η ημιευθεία ω

Ax, όταν στραφεί γύρω από το Α κατά O A x
τη θετική φορά μέχρι να πέσει πάνω στην
ευθεία  ε  . Αν η ευθεία  ε  είναι παράλ-
ληλη προς τον άξονα x x ή συμπίπτει με αυτόν, τότε ορίζουμε ω  0. Δηλαδή,
σε κάθε περίπτωση ισχύει
0  ω  180.
● Ονομάζουμε συντελεστή διεύθυνσης ή κλίση μιας ευθείας  ε  τον αριθμό
α  εφω, ω  90.
Αν ω  90, δηλαδή αν η ευθεία  ε  είναι κάθετη στον άξονα x x, τότε δεν
ορίζουμε γι’ αυτήν συντελεστή διεύθυνσης.
Γραφική Παράσταση της Συνάρτησης f(x) = αx + β
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f  x   αx  β είναι ευθεία με εξίσωση

y = αx + β.
● Η εξίσωση y  αx  β παριστάνει ευθεία y

η οποία έχει συντελεστή διεύθυνσης α y  αx  β
και τέμνει τον άξονα yy στο σημείο
ω
B  0, β  . O
Ισχύουν οι ισοδυναμίες: x x
Β  0,β 
 α  0  0  ω  90
ο
 α  0  90ο  ω  180
y
 α  0  ω  0
● Η εξίσωση y  β παριστάνει ευθεία η y
οποία είναι παράλληλη προς τον άξονα

x x όταν β  0 ή συμπίπτει με αυτόν O
x x
όταν β  0.
β y β
y
● Η ευθεία y  αx παριστάνει ευθεία η

y
οποία έχει συντελεστή διεύθυνσης α και y αx
διέρχεται από την αρχή των αξόνων
O  0, 0  . x O x
● Η ευθεία y = x είναι η διχοτόμος των

y
 
γωνιών xOy και x Oy αφού, yx
εφω  α  1  ω  45 . 45

x O x
y
● Η ευθεία y  x είναι η διχοτόμος των

 
y
γωνιών yOx και yOx αφού,
y  x
εφω  α  1  ω  135 . 135

x O x
y
Σχετικές Θέσεις Δύο Ευθειών

Θεωρούμε τις ευθείες ε1 : y  α1x  β1 και ε 2 : y  α2 x  β2 και έστω ω1 και ω2 οι
γωνίες που σχηματίζουν αυτές με τον άξονα x x αντίστοιχα.
● Αν α1 ≠ α2, τότε εφω1 ≠ εφω2, οπότε

y
ω1 ≠ ω2 και συνεπώς οι ευθείες αυτές ε 
1
τέμνονται.
ω1 O ω2
ε 
2
x
● Αν α1 = α2, τότε εφω1 = εφω2, οπότε

y ε  1
ω1 = ω2 και συνεπώς οι ευθείς αυτές ή
είναι παράλληλες ή συμπίπτουν. Ειδι- β1 ε  2
κότερα: ω1 O ω2
β2 x
■ Αν α1 = α2 και β1 ≠ β2, τότε οι
ευθείες είναι παράλληλες.
■ Αν α1 = α2 και β1 = β2, τότε οι

ευθείες ταυτίζονται. y
ε  2
ε  1
ω1 ω2
O x
Θεωρούμε τις ευθείες
ε1 : y  αx  5 και ε 2 : y  2x  β, α, β  .
Οι ευθείες αυτές:
 τέμνονται, αν και μόνο αν
α  2
 είναι παράλληλες, αν και μόνο αν
α  2 και β5
 συμπίπτουν, αν και μόνο αν
α  2 και β  5.
Θεωρούμε τη συνάρτηση
f  x   x με x  .
y
y x y x
Σύμφωνα με τον ορισμό της απόλυτης
με x 0 με x 0
τιμής έχουμε
 x, αν x  0
f x   x O x
 x, αν x  0
Επομένως, η γραφική παράσταση της
συνάρτησης y
f x  x
αποτελείται από τις δύο ημιευθείες
ε1 : y  x με x  0
και
ε2 : y  x με x  0
που διχοτομούν τις γωνίες xO y και xO y αντίστοιχα.
15. Να βρείτε (εφόσον ορίζεται) την κλίση της ευθείας  ε  η οποία:

i) διέρχεται από το σημείο Ο  0,0  και σχηματίζει με τον άξονα
xx γωνία 60°.
ii) διέρχεται από το σημείο A  1, 2  και είναι παράλληλη προς τον
άξονα xx
iii) διέρχεται από το σημείο B  3, 5  και είναι παράλληλη προς τον
άξονα yy.
Λύση
i) Η ζητούμενη κλίση, δηλαδή ο ε
συντελεστής διεύθυνσης της ευ-
θείας  ε  είναι

λ  εφ60  3.
ii) Η ευθεία  ε  είναι παράλληλη προς Σημειώσεις

τον άξονα x x και συνεπώς ● Ονομάζουμε συντελεστή διεύθυν-
σης ή κλίση μιας ευθείας  ε  , η
σχηματίζει με αυτόν γωνία ω  0.
οποία σχηματίζει γωνία ω με τον
Άρα, η κλίση της ευθείας  ε  είναι άξονα x x , τον αριθμό
λ  εφω .
λ  εφ0  0.
● Αν η ευθεία  ε  είναι παράλληλη
προς τον άξονα x x ή συμπίπτει με
iii) Η ευθεία ε είναι παράλληλη αυτόν, τότε ορίζουμε ότι ω  0 και
συνεπώς
προς τον άξονα yy . Δηλαδή, είναι λ  εφ0  0 .
κάθετη προς τον άξονα x x και ● Αν ω  90 , δηλαδή η ευθεία  ε 
συνεπώς δεν ορίζεται η κλίση της είναι κάθετη προς τον άξονα x x ,
τότε δεν ορίζουμε για αυτήν συντε-
ευθείας  ε  . λεστή διεύθυνσης.
16. Nα βρείτε, εφόσον ορίζεται, την κλίση της ευθείας  ε  η οποία:

3
i) έχει εξίσωση y   x  1
5
ii) έχει εξίσωση y  αx  2  α και διέρχεται από το σημείο Α  0, 2 
iii) διέρχεται από τα σημεία Β 1,  2  και Γ  1, 3  .
Λύση
i) Η δοθείσα ευθεία  ε  έχει εξίσωση
3
y   x  1. B  0,β 
5
Και επειδή ο συντελεστής του x είναι το
3 
 συμπεραίνουμε ότι η κλίση της ε
5
ευθείας  ε  είναι
Σημείωση
3
λ . Η ευθεία με εξίσωση
5 y αx β
τέμνει τον άξονα y y στο ση-
μείο B  0, β  και έχει κλίση
λ α.
ii) Η ευθεία ε διέρχεται από το σημείο

Α  0, 2  . Επομένως,
2  α  0  2  α  α  0. A  0, 2  ε:y  2
Οπότε, η ευθεία  ε  έχει εξίσωση
y2
και συνεπώς έχει κλίση
λ  0.
iii) Παρατηρούμε ότι η ευθεία  ε  είναι ε

κάθετη στον άξονα x x , δηλαδή σχη-
ματίζει με αυτόν γωνία Γ 1,3
ω  90.
Επομένως, δεν ορίζεται συντελεστής
διεύθυνσης για την  ε  .
B 1,  2 
17. Να βρείτε την κλίση της ευθείας ε η οποία διέρχεται από το
σημείο Α  3, 0  και:
i) σχηματίζει με τους θετικούς ημιάξονες Οx και Oy ισοσκελές
τρίγωνο
ii) είναι παράλληλη προς την ευθεία
n : y  5x  8.
Λύση
i) Το τρίγωνο που σχηματίζει η ευθεία
 ε  με τους θετικούς ημιάξονες είναι y
ισοσκελές και ορθογώνιο. Επομένως, ε

οι προσκείμενες στη βάση γωνίες του
είναι 45°. Άρα, η γωνία που σχημα- 45
τίζει η  ε  με τον άξονα x x είναι
135
45
ω  180  45  135 και συνεπώς O Α  3,0  x
έχει κλίση
λ  εφ135  εφ45  1.
ii) Η ευθεία  ε  είναι παράλληλη προς Σημείωση

την ευθεία  η  . Επομένως, Δύο ευθείες ε 
1
και ε 
2
με
λε  λη . συντελεστές διεύθυνσης λ1 και λ 2
Όμως, η ευθεία  η  έχει εξίσωση αντίστοιχα, είναι παράλληλες ή
συμπίπτουν αν και μόνο αν ισχύει
y  5x  8 λ1  λ 2 .
και συνεπώς έχει κλίση
λ η  5.
λ ε  5.
18. Να βρείτε την εξίσωση της ευθείας η οποία:

i) έχει κλίση α  4 και τέμνει τον άξονα y y στο σημείο Β  0, 5 
ii) σχηματίζει με τον άξονα xx γωνία ω  45 και διέρχεται από το
σημείο Α  2, 5 
iii) διέρχεται από τα σημεία Α  0,1 και Β  3,4  .
Λύση
i) Έστω
y  αx  β
η ζητούμενη εξίσωση. Επειδή
α  4 και β  5 , B  0, 5
συμπεραίνουμε ότι η παραπάνω εξίσωση είναι
y  4x  5.
ii) Έστω
ε
y  αx  β
η ζητούμενη εξίσωση. Έχουμε Σχόλιο
α  εφ45  1. Μία ευθεία που δεν είναι
Οπότε, η εξίσωση είναι της μορφής κάθετη στον άξονα x x έχει
y  x  β. εξίσωση της μορφής
Και επειδή η ευθεία διέρχεται από το σημείο y αx β .
Α  2,5 συμπεραίνουμε ότι Η εύρεση λοιπόν μιας τέτοιας
5  2β β  3. εξίσωσης ανάγεται στην εύρε-
Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι ση δύο άγνωστων σταθερών α
y  x  3. και β από δύο πληροφορίες που
μας παρέχει το πρόβλημα.
iii) Έστω
y  αx  β
η ζητούμενη εξίσωση. Επειδή η ευθεία διέρχεται από τα σημεία
Α  0,1 και B  3, 4 
έχουμε
1 α  0  β  β 1
και
4  α  3  β  4  3α  1  3α  3  α  1.
y  x  1.

γραφική παράσταση μιας συ-
νάρτησης f με πεδίο ορισμού
το . ε
i) Να βρείτε την εξίσωση της Cf
ευθείας  ε  η οποία διέρχε-

Γ  4, 2 
ται από τα σημεία Α και Β.
ii) Να αποδείξετε ότι η ευθεία 
Β  2, 0 
 ε  διέρχεται και από το
Α  1,  3
σημείο Γ.
f  x   x  2.
Λύση
i) Έστω
y  αx  β,
η ζητούμενη εξίσωση. Επειδή η ευθεία  ε  διέρχεται από τα σημεία
Α  1,  3 και Β  2, 0 
έχουμε
3  α   1  β και 0  α2β.
Δηλαδή,
α  β  3 και 2α  β  0.
Από τις δύο τελευταίες σχέσεις, αφαιρώντας κατά μέλη προκύπτει
 2α  β    α  β   0   3
δηλαδή
2α  β  α  β  3
3α  3
και τελικά
α  1.
Αντικαθιστώντας στη σχέση
2α  β  0
παίρνουμε
2 1  β  0
δηλαδή
β  2.
Επομένως, η ευθεία  ε  έχει εξίσωση
y  x  2.
2  4  2.
Δηλαδή, οι συντεταγμένες του σημείου Γ  4, 2  επαληθεύουν την εξίσωση της
ευθείας  ε  . Άρα, η ευθεία  ε  διέρχεται και από το σημείο Γ  4, 2  .
iii) Aποδείξαμε ότι η ευθεία  ε  έχει εξίσωση
y  x  2.
Επομένως, οι λύσεις της ανίσωσης
f x  x  2
είναι οι τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από την ευθεία
 ε  . Άρα, αξιοποιώντας το σχήμα που μας δίνεται, έχουμε
f x  x  2
και ισοδύναμα
x   1, 2   4,    .
45. Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει με τον άξονα x x η ευθεία με εξίσωση:

3
i) y x7 ii) y  x2
3
iii) y  3x  4 iv) y  x  6.
46. Nα βρείτε την εξίσωση της ευθείας η οποία:

i) έχει κλίση α  2 και τέμνει τον άξονα yy στο σημείο B  0,  1 .
ii) σχηματίζει με τον άξονα x x γωνία ω  45 και τέμνει τον άξονα yy στο
σημείο B  0,8 .
47. Να βρείτε την εξίσωση της ευθείας η οποία διέρχεται από τα σημεία:
i) A 1,3 και Β  2, 4 ii) A 1, 2 και Β  0,1
iii) A  5,1 και Β  6,1 iv) A  4, 7  και Β 1,  3 .

i) διέρχεται από το σημείο Α  3, 0  και σχηματίζει με τον άξονα x x γωνία
ω  30
ii) διέρχεται από το σημείο Α  2,1 και είναι παράλληλη προς την ευθεία
y  5x  4.

i) έχει κλίση α  4 και τέμνει τον άξονα yy στο σημείο B  0, 3
ii) σχηματίζει με τον άξονα x x γωνία 135° και τέμνει τον άξονα yy στο
σημείο B  0, 2 
iii) είναι παράλληλη προς την ευθεία y  x  3 και διέρχεται από το σημείο
A  1, 5
iv) διέρχεται από τα σημεία Γ  3, 2  και Δ  1, 2  .

50. Δίνονται οι ευθείες

ε1 : y  κ 2 x  2
και
ε 2 : y  4x  κ με κ  .
Να βρείτε τις τιμές του κ για τις οποίες οι ευθείες  ε1  και  ε 2  :
i) συμπίπτουν ii) είναι παράλληλες.

ε1 : y  κ 2 x  2
και
ε 2 : y  κx  3 με κ  .
i) Να βρείτε τις τιμές του κ για τις οποίες οι ευθείες  ε1  και  ε 2  τέμνονται.
ii) Για κ  1:
α) να βρείτε τα σημεία τομής των ευθειών  ε1  και  ε 2  με τους άξονες
x x και yy
β) να σχεδιάσετε τις δύο ευθείες στο ίδιο σύστημα αξόνων.
52. Οι ευθείες
y  λx  4 και y   2  λ  x  2λ
έχουν τον ίδιο συντελεστή διεύθυνσης.
i) Nα βρείτε την τιμή του λ.
ii) Να σχεδιάσετε τις δύο ευθείες στο ίδιο σύστημα αξόνων.
iii) Να υπολογίσετε το εμβαδό του τραπεζίου που σχηματίζουν οι δύο ευθείες με
τους άξονες x x και yy.

ε : y  2x  12 και η :y  4x .
i) Nα βρείτε το σημείο τομής Α της ευθείας ε με τον άξονα x x.
ii) Nα βρείτε το σημείο τομής Μ των ευθειών ε και  η .
iii) Nα υπολογίσετε το εμβαδό του τριγώνου ΑΜΟ, όπου Ο η αρχή των αξόνων.
54. Δίνεται η ευθεία  ε  με εξίσωση

y  αx  3
η οποία σχηματίζει με τον άξονα x x αμβλεία γωνία. Να βρείτε:
i) τα σημεία τομής της ευθείας  ε  με τους άξονες x x και yy
ii) το εμβαδό του τριγώνου που σχηματίζει η ευθεία  ε  με τους άξονες x x
και yy
iii) την τιμή του α, ώστε το παραπάνω εμβαδό να είναι ίσο με 3 τ.μ.
55. Να παραστήσετε γραφικά τη συνάρτηση

 2x  1, x  0

f x   1 , 0  x  3
  x  2, x  3.

56. Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις:

 x  3 , x  1
 3 , x 1 
i) f x   ii) f x   2 , 1  x  1
 x  4, x 1 2x  4, x  1

57. Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις:

x2
i) f x  ii) f  x   x  x  1  1.
x
58. Η γραφική παράσταση της συνάρτησης

f  x   αx  β, x 
διέρχεται από τα σημεία
A  4, 0  και B  0,  8 .
i) Nα βρείτε τις τιμές των α και β.
ii) Nα προσδιορίσετε τις τιμές του x για τις οποίες η γραφική παράσταση της f
βρίσκεται κάτω από τον άξονα x x.
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων – Η Συνάρτηση f (x) = αx2+βx+γ με α ≠ 0 459
H Συνάρτηση f(x) = αx2 + βx + γ με α ≠ 0
Γραφική Παράσταση της Συνάρτησης f(x) = αx2 με α ≠ 0
● H γραφική παράσταση της συνάρτησης f  x   αx 2 με α  0 είναι μια καμπύλη η

οποία λέγεται παραβολή και έχει άξονα συμμετρίας τον άξονα yy.
y y
 x
O
α0 y  αx 2
y  αx 2
α0

O x
Αν α  0 , τότε η παραβολή έχει χαμη- Αν α  0 , τότε η παραβολή έχει

λότερο σημείο την αρχή των αξόνων. ψηλότερο σημείο την αρχή των
αξόνων.
● H αρχή των αξόνων Ο  0, 0  λέγεται κορυφή της παραβολής.

● Καθώς η α μεγαλώνει η παραβολή γίνεται όλο και πιο «κλειστή», δηλαδή
«πλησιάζει» τον άξονα yy.
Παράδειγμα y  x2
y
Από τις παραβολές
y  0,5x 2 , y  x 2 και y  2x 2 . y  2x 2
■ Πιο «κλειστή» είναι η y  2x 2

y  0,5x 2
■ Πιο «ανοικτή» είναι η y  0,5x 2
O x
Γραφική Παράσταση της Συνάρτησης f(x) = αx2 + βx + γ με α ≠ 0
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f  x   αx 2  βx  γ με α  0 είναι

β
παραβολή, η οποία έχει άξονα συμμετρίας την ευθεία x   και κορυφή το
2α
 β Δ
σημείο Κ   ,   , όπου Δ  β2  4αγ η διακρίνουσα του τριωνύμου
 2α 4α 
αx 2  βx  γ με α  0.
y β y
x
2α  β Δ 
Κ , 
 2α 4α 
y  αx 2  βx  γ
Γ  0, γ  α0 y  αx 2  βx  γ
O
O x x
α0
 β Δ  Γ  0, γ 
Κ , 
 2α 4α  β
x
2α
Αν α  0 , τότε η κορυφή Κ είναι το Αν α  0 , τότε η κορυφή Κ είναι το

χαμηλότερο σημείο της παραβολής. ψηλότερο σημείο της παραβολής.
● Καθώς η α μεγαλώνει η παραβολή γίνεται όλο και πιο «κλειστή», δηλαδή
«πλησιάζει» την ευθεία x   β .

2α
● H παραβολή τέμνει τον άξονα yy στο σημείο Γ  0, γ  , αφού f  0   γ.
● Αν Δ  0 , το τριώνυμο αx 2  βx  γ έχει δύο άνισες ρίζες x1 , x 2 και συνεπώς η

παραβολή τέμνει τον άξονα xx σε δύο σημεία, A  x1 , 0  και B  x 2 , 0 .
y y
α0
Δ0
O x1 x 2 x
α0
Δ0
O x1 x2 x
β
● Αν Δ  0 , το τριώνυμο έχει διπλή ρίζα, την x 0   . Στην περίπτωση αυτή
2α
 β 
λέμε ότι η παραβολή εφάπτεται του άξονα xx στο σημείο   , 0  που είναι
 2α 
η κορυφή της.
y y
α0 β 2α
Δ0
O x
α0
Δ0
O β 2α x
● Αν Δ  0 , το τριώνυμο δεν έχει πραγματικές ρίζες και συνεπώς η παραβολή δεν

έχει κοινά σημεία με τον άξονα xx .
y y
α0
Δ0
O x
α0
Δ0
O x

 αx2 , x0 x0
f  x  
 2αx , x  0. x  0.
2
Αν ισχύει η σχέση
f  1  9  f  2 
τότε:
i) να αποδείξετε ότι α  1
ii) να κατασκευάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f.
Λύση
i) Έχουμε
f  1  α  1  α
2
και
f  2  2α  22  8α .
Οπότε από τη σχέση
f  1  9  f  2 
παίρνουμε
α  9  8α  9α  9  α  1.
ii) Για α  1 έχουμε

y
 x2 , x  0
f x  
2x , x  0.
2
y x2
Άρα, η γραφική παράσταση της συ- με x 0 1
O 1
νάρτησης f αποτελείται από την
1 x
καμπύλη y  x 2 με x  0 και από την
2
καμπύλη y  2x 2 με x  0. y 2x 2
με x 0

γραφική παράσταση μιας συνάρ-
τησης Cf
f  x   αx2  βx  γ, x  .
i) Να βρείτε το πρόσημο του α.
β2  4αγ .
iii) Nα βρείτε το πρόσημο των β και γ.
Λύση
i) Παρατηρούμε ότι η γραφική παράσταση Σημείωση
της συνάρτησης f , δηλαδή η παραβολή Η παραβολή
y  αx 2  βx  γ y αx 2 βx γ
είναι ανοικτή προς τα πάνω. Επομένως, είναι ανοικτή προς τα πάνω αν
α  0. α0
και ανοικτή προς τα κάτω αν
ii) Παρατηρούμε ότι η γραφική παράσταση α0.
της συνάρτησης f , τέμνει τον άξονα x x
σε δύο σημεία. Αυτό σημαίνει ότι η
εξίσωση
f x  0 α0
δηλαδή η εξίσωση
α0
αx 2  βx  γ  0
έχει δύο πραγματικές ρίζες. Άρα,
Δ  0  β2  4αγ  0
 β2  4αγ.
iii) Παρατηρούμε ότι τα δύο σημεία στα οποία η Cf τέμνει τον άξονα x x έχουν
θετικές τετμημένες, x1 και x 2 . Δηλαδή, οι ρίζες x1 , x 2 της εξίσωσης
αx 2  βx  γ  0
είναι θετικές. Επομένως:
β
● x1  x 2  0    0  β  0  β  0, αφού α  0.
α
γ
● x1  x 2  0   0  γ  0, αφού α  0.
α
22. Δίνεται η παραβολή

y  αx2  2αx  6, x  ,
όπου α σταθερός αρνητικός πραγματικός αριθμός. Αν η κορυφή της
παραβολής είναι το σημείο K  1, 6  α 2  , τότε:
ii) να αποδείξετε ότι η παραβολή βρίσκεται κάτω από τον άξονα xx.
Λύση
i) Η τεταγμένη της κορυφής Κ είναι ίση y
με
x
Δ   2α   4α  6  
2 x O
β Δ
 K ,
4α 4α 2α 4α
  4α 2  24α  4α  α  6 
 
4α 4α
   α  6 , αφού α  0.
Και επειδή
Κ 1, 6  α 2  Σημειώσεις
● Η παραβολή y  αx 2  βx  γ
έχει κορυφή το σημείο
  α  6   6  α 2  α 2  α  12  0
 α  4 ή α  3.  β Δ 
Κ , .
Όμως, α  0 και συνεπώς α  3 .  2α 4α 
● Η παραβολή y  αx 2  βx  γ
ii) Για α  3 έχουμε y  3x  6x  6 .2
βρίσκεται κάτω από τον άξο-
Το τριώνυμο αυτό έχει διακρίνουσα να xx αν και μόνο αν ισχύουν
Δ  62  4   3 6   36  72 οι σχέσεις
 36  0 α  0 και Δ  0 .
Και επειδή α  0 και Δ  0 συμπεραί-
νουμε ότι το τριώνυμο 3x 2  6x  6
είναι αρνητικό για κάθε x  . Δηλαδή,
η παραβολή βρίσκεται κάτω από τον
άξονα x x.

f  x   x2  2λx  λ  2, x  ,
όπου λ σταθερός πραγματικός αριθμός. Να βρείτε τις τιμές του λ
για τις οποίες η γραφική παράσταση της συνάρτησης f :
i) εφάπτεται στον άξονα xx
ii) δεν έχει κοινά σημεία με τον άξονα xx .
Λύση
Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f , Σημειώσεις
δηλαδή η παραβολή Η γραφική παράσταση της συνάρ-
τησης
y  x 2  2λx  λ  2 :
f  x   αx 2  βx  γ, με α  0
είναι η παραβολή
i) εφάπτεται στον άξονα x x αν και y  αx 2  βx  γ
μόνο αν ισχύει και ισχύουν τα εξής:
Δ0
● Αν Δ  0 , το τριώνυμο
  2λ   4  λ  2   0
2
αx 2  βx  γ
 4λ2  4λ  8  0 έχει δύο ρίζες x1 , x 2 και συνεπώς
 λ2  λ  2  0 η παραβολή τέμνει τον άξονα
 λ  1 ή λ  2. xx σε δύο σημεία, τα A  x1 ,0 
και B  x 2 ,0  .
ii) δεν έχει κοινά σημεία με τον άξονα ● Αν Δ  0 , το τριώνυμο έχει διπλή
x x αν και μόνο αν ισχύει β
ρίζα, την  . Στην περίπτωση
Δ0 2α
 4λ2  4λ  8  0 αυτή λέμε ότι η παραβολή
εφάπτεται του άξονα x x στο
 λ2  λ  2  0  β 
σημείο Α   , 0  .
  λ  1 λ  2   0  2α 
 1 λ  2. ● Αν Δ  0 , το τριώνυμο δεν έχει
Δηλαδή, πραγματικές ρίζες και επομένως η
λ   1, 2  . παραβολή δεν έχει κοινά σημεία
με τον άξονα xx .

f  x   αx2  βx  γ, x  ,
όπου α, β, γ σταθεροί πραγματικοί αριθμοί με α  0 και τέτοιοι,
ώστε
f  0   f 1  0.
Να αποδείξετε ότι η εξίσωση
f  x  0
έχει δύο πραγματικές ρίζες άνισες.
Λύση
Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι η εξίσωση
f  x   0 δεν έχει δύο πραγματικές ρίζες άνισες.
Οπότε, επειδή είναι εξίσωση 2ου βαθμού θα έχει
μία διπλή πραγματική ρίζα ή θα είναι αδύνατη
στο .
● Αν η εξίσωση f  x   0 έχει μία διπλή
πραγματική ρίζα, τότε θα ισχύει Δ  0 και
συνεπώς το τριώνυμο f  x  θα είναι
β
ομόσημο του α για κάθε x   , ενώ θα
2α
β
μηδενίζεται για x . Όμως, αυτό
2α
είναι άτοπο αφού από την υπόθεση γνω-
ρίζουμε ότι οι τιμές f  0  και f 1 είναι
ετερόσημες.
● Αν η εξίσωση f  x   0 είναι αδύνατη στο

, τότε θα ισχύει Δ  0 και συνεπώς το Σχόλιο
τριώνυμο f  x  θα είναι ομόσημο του α για Η μοναδική περίπτωση η συ-
κάθε x  . Όμως και αυτό είναι άτοπο νάρτηση
αφού από την υπόθεση γνωρίζουμε ότι οι f  x   αx 2  βx  γ, με α  0
τιμές f  0  και f 1 είναι ετερόσημες. να έχει δύο τιμές ετερόσημες
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η εξίσωση είναι να ισχύει η σχέση
f  x   0 έχει δύο πραγματικές ρίζες άνισες. Δ  0.
59. Να βρείτε τον άξονα συμμετρίας και την κορυφή των παραβολών:
1
i) y   x2 ii) y  x2  1
2
iii) y  x 2  4x  3 iv) y  x 2  2x  8.
60. Να βρείτε το πλήθος των κοινών σημείων του άξονα x x με τις παραβολές:
i) y  3x 2  7x  5 ii) y  2x 2  5x  21
iii) y  9x 2  12x  4 iv) y  x 2  2x  6.
61. Δίνονται οι παραβολές

c1 : y  x 2  10x  3 και c2 : y  x 2  2x  3 .
i) Να αποδείξετε ότι οι δύο παραβολές τέμνουν τον άξονα yy στο ίδιο σημείο.
ii) Να βρείτε τα κοινά σημεία των δύο παραβολών.
iii) Να βρείτε τις κορυφές των δύο παραβολών.

y  x 2   λ  2 x  2λ  0, λ ,
η οποία εφάπτεται στον άξονα x x. Να βρείτε:

i) την τιμή του λ
ii) τον άξονα συμμετρίας της παραβολής
iii) την κορυφή της παραβολής.
f  x   x 2  6 x  5, x .
i) Να βρείτε τα κοινά σημεία της γραφικής παράστασης της συνάρτησης f με

τους άξονες x x και yy .
ii) Nα σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f .

παράσταση μιας συνάρτησης
f  x   αx 2  βx  γ, x
όπου α, β, γ σταθεροί πραγματικοί

Cf
αριθμοί. Να βρείτε:
i) το πρόσημο του α
x2
ii) το πρόσημο των β και γ
iii) τον άξονα συμμετρίας της Cf αν
ισχύει β 4α.

y
γραφική παράσταση ενός τριωνύμου
f  x   αx 2  βx  γ. Cf
i) Nα βρείτε την τιμή του γ.

–2 O x
β2  4α .
iii) Να αποδείξετε ότι
1
β  2α  .
2

y  x 2  βx  γ ,
η οποία δεν έχει κοινά σημεία με τον άξονα x x , ενώ έχει δύο κοινά σημεία με
την ευθεία y  2. Να αποδείξετε ότι:
4γ  8  β2  4γ.

παράσταση ενός τριωνύμου
f  x   αx 2  βx  γ.
Τα σημεία Α και Β ανήκουν επίσης στη Cf
γραφική παράσταση της συνάρτησης
g  x   x 2  9.
i) Να βρείτε τις συντεταγμένες των
σημείων Α και Β.
ii) Να προσδιορίσετε την τιμή του γ.
iii) Να αποδείξετε ότι
β2  36α.
iv) Να αποδείξετε ότι
3α  β  3  0.
68. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η γραφική y  αx 2  βx  γ

παράσταση μίας συνάρτησης
yx
f  x   αx 2  βx  γ
και η ευθεία με εξίσωση
y  x.
i) Να βρείτε την τιμή του γ.
α  1 και β  2.

f  x   αx 2  βx  2, x  με α  0 .
i) Αν ισχύει η σχέση
f  x   0 για κάθε x  ,
να αποδείξετε ότι f 100   0 .
ii) Αν ισχύει η σχέση α  β  2 , να αποδείξετε ότι η εξίσωση
f x  0
έχει ακριβώς δύο ρίζες πραγματικές και άνισες.
1. Έστω Α ένα μη κενό υποσύνολο του . Τι ονομάζουμε πραγματική συνάρτηση

με πεδίο ορισμού το Α;
2. Να δώσετε τον ορισμό της γραφικής παράστασης μιας συνάρτησης f : A  .
3. Έστω ευθεία ε η οποία σχηματίζει με τον άξονα x x γωνία ω  90. Τι

ονομάζουμε συντελεστή διεύθυνσης της ευθείας  ε  ;
4. Ποια είναι η εξίσωση της ευθείας που διχοτομεί τις γωνίες xOy και x Oy;
5. Δίνονται οι ευθείες ε1 : y  α1x  β1 και ε 2 : y  α2 x  β2 . Τι γνωρίζετε για τη

σχετική θέση των ευθειών αυτών όταν α1  α 2 και τι όταν α1  α2 .
6. Δίνεται η παραβολή y  αx 2  βx  γ, α  0. Ποιος ο άξονας συμμετρίας και ποια

η κορυφή αυτής της παραβολής;
1. Συνάρτηση από ένα σύνολο Α στο σύνολο λέγεται μία διαδικασία

(κανόνας) με την οποία κάθε στοιχείο του Α αντιστοιχίζεται σε ένα
ακριβώς στοιχείο του συνόλου . Σ Λ
2. Έστω μία συνάρτηση f : A  . Κάθε στοιχείο του αποτελεί τιμή

της f. Σ Λ
3. Έστω μία συνάρτηση f : A  . Δύο ή περισσότερα στοιχεία του Α

μπορεί να αντιστοιχίζονται στο ίδιο στοιχείο του . Σ Λ
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων 471
4. Το συμμετρικό του σημείου A  α, β  ως προς τον άξονα x x είναι το

σημείο B   α,β  . Σ Λ
5. Το συμμετρικό του σημείου Α  α, β  ως προς τον άξονα yy είναι το

σημείο B β,  α  . Σ Λ
6. Το συμμετρικό του σημείου Α  α, β  ως προς την αρχή των αξόνων

είναι το σημείο Β  α,  β  . Σ Λ
7. Το συμμετρικό του σημείου Α  α, β  ως προς τη διχοτόμο της 1ης και

3ης γωνίας των αξόνων είναι το σημείο Β β, α  . Σ Λ
8. Η γραφική παράσταση μιας συνάρτησης f : A  είναι το σύνολο

των σημείων M  x, f  x   , x  A. Σ Λ
9. Η γραφική παράσταση Cf μιας συνάρτησης f έχει εξίσωση y  f  x  . Σ Λ
10. Κάθε κατακόρυφη ευθεία έχει με τη γραφική παράσταση μιας

συνάρτησης f το πολύ ένα κοινό σημείο. Σ Λ
11. Υπάρχει συνάρτηση f που η γραφική της παράσταση είναι ένας

κύκλος. Σ Λ
12. Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f αποτελείται από τα σημεία

M  x,  f  x   που είναι συμμετρικά των σημείων M  x, f  x   της
γραφικής παράστασης της f ως προς τον άξονα x x. Σ Λ
13. Αν μία ευθεία ε είναι παράλληλη προς τον άξονα x x ή συμπίπτει
με αυτόν, τότε λέμε ότι η ευθεία  ε  σχηματίζει με τον άξονα x x
γωνία ω  180. Σ Λ
14. Ως συντελεστή διεύθυνσης ή κλίση μιας ευθείας ε ορίζουμε την

εφαπτομένη της γωνίας ω που σχηματίζει η  ε  με τον άξονα x x. Σ Λ
15. Αν μία ευθεία  ε  είναι κάθετη στον άξονα x x , τότε δεν ορίζουμε
συντελεστή διεύθυνσης για την  ε  . Σ Λ
16. Η ευθεία y  αx διέρχεται από την αρχή των αξόνων. Σ Λ
17. Η ευθεία y  x διχοτομεί τη γωνία x Oy . Σ Λ
18. Έστω ε 
1
και ε 
2
δύο ευθείες με εξισώσεις y  α1 x  β1 και
y  α2 x  β2 αντίστοιχα. Αν α1  α 2 , τότε οι ευθείες ε 
1
και  ε 2 
συμπίπτουν. Σ Λ
19. Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f  x   αx 2 , α  0 έχει άξονα

συμμετρίας τον άξονα yy. Σ Λ
20. Kαθώς η α μικραίνει, η παραβολή y  αx 2 γίνεται όλο και πιο

«κλειστή», δηλαδή «πλησιάζει» τον άξονα yy. Σ Λ
21. Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f  x   αx 2  βx  γ, α  0

β
είναι παραβολή η οποία έχει άξονα συμμετρίας την ευθεία y  . Σ Λ
2α
 β Δ
22. Η παραβολή y  αx 2  βx  γ έχει κορυφή το σημείο Κ   , . Σ Λ
 2α 4α 
23. Αν α  0, τότε η κορυφή Κ της παραβολής y  αx 2  βx  γ είναι το

ψηλότερο σημείο της. Σ Λ
24. Αν το τριώνυμο αx 2  βx  γ έχει διακρίνουσα Δ  0, τότε η παρα-

βολή y  αx 2  βx  γ εφάπτεται στον άξονα x x. Σ Λ
25. Αν το τριώνυμο αx 2  βx  γ με α  0 έχει διακρίνουσα Δ  0 , τότε

υπάρχουν σημεία της παραβολής y  αx 2  βx  γ που βρίσκονται
κάτω από τον άξονα x x. Σ Λ
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων 473
Θέμα Α
Α1. Τι ονομάζουμε γραφική παράσταση μιας συνάρτησης f;
A2. Tι ορίζουμε ως συντελεστή διεύθυνσης μιας ευθείας;
Α3. Ποια είναι τα συμμετρικά του σημείου M  α, β  ως προς τους άξονες x x και
yy;
α) Κάθε καμπύλη του καρτεσιανού επιπέδου είναι γραφική παράσταση κάποιας
συνάρτησης.
β) Το συμμετρικό του σημείου M  α, β  ως προς την ευθεία y  x είναι το
σημείο M β, α  .
γ) Η ευθεία y  αx  β έχει κλίση
λ  β.
δ) Αν α1  α 2 και β1  β 2 , τότε οι ευθείες ε1 : y  α1x  β1 και ε 2 : y  α2 x  β2
τέμνονται.
 β Δ 
ε) Η κορυφή της παραβολής y  αx 2  βx  γ είναι το σημείο Κ  , .
 2α 4α 
Θέμα Β
Δίνονται η ευθεία ε :y  αx  β και η παραβολή c : y  x 2  κx  λ, x  τέτοιες,
ώστε:
● η παραβολή  c  τέμνει τον άξονα x x στα σημεία A 1,0 και Β  3,0 
● η ευθεία  ε  είναι παράλληλη προς την ευθεία η : y  2x  1 και διέρχεται από την
κορυφή της παραβολής  c  .
Nα βρείτε:
Β1. την εξίσωση της παραβολής  c 
Β2. την εξίσωση της ευθείας  ε 
Β3. το πεδίο ορισμού της συνάρτησης
f  x   αx  β  x 2  κx  λ.
Θέμα Γ
Δίνεται η συνάρτηση
x 2  3x  2
f x  .
x 1
Γ1. Να βρείτε το πεδίο ορισμού της f.

Γ2. Nα αποδείξετε ότι
2  x, x  1
f x  
 x  2, x  1 .
Γ3. Να κατασκευάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f και να αποδείξετε
ότι τα σημεία τομής της Cf με τους άξονες x x και yy είναι συμμετρικά μεταξύ
τους ως προς την ευθεία y  x.

f  x   0.
Θέμα Δ
Δίνονται οι συναρτήσεις
f  x    x  2   9, x 
2
και
g  x   2 x  2  6, x .
Δ1. Να βρείτε τις τιμές του x για τις οποίες η γραφική παράσταση της συνάρτησης f
Δ2. Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της συνάρτησης g βρίσκεται πάνω από
τον άξονα x x για κάθε x  .
Δ3. Να βρείτε τα κοινά σημεία των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων f
και g.
Θέματα για Επανάληψη 475
Θέματα για Επανάληψη

«Oι άνθρωποι που δεν πιστεύουν

ότι τα μαθηματικά είναι απλά,
είναι εκείνοι που δεν αντιλαμβάνονται
πόσο πολύπλοκη είναι η ζωή.»
John von Newmann

1. Έστω οι πραγματικοί αριθμοί α, β, γ, δ με α  β και δ  0 , για τους οποίους

αβ γδ
2 και  3.
α β δ
α  3β και γ  4δ .
ii) Να βρείτε την τιμή της παράστασης

αδ  βδ
Π .
βγ  βδ

 x2 xy  xy  x
 2    .
 x  y 2
x  y   2x  y  y  x
 20112 2010  2012 2011

    .
 2011  1 2012  4021 2010
2
3. Έστω οι πραγματικοί αριθμοί α, β τέτοιοι, ώστε

α2  αβ  1  0.
1
α  β.
α
ii) Nα εκφράσετε ως συνάρτηση του β τις παραστάσεις:
1 1 1
α2  , α3  και α4  .
α2 α3 α4
iii) Για β  1 , να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
5α8  α6  3α5  3α3  α2  5

Α .
α4
4. Έστω α, β, γ  τέτοιοι, ώστε

2γ  α 2α  β 2β  γ
αβγ  α  β  γ   0 και    λ.
β γ α
i) λ 1
ii) α  β  2γ
α  β  β  γ    γ  α   4  α2  β2  γ 2 
2 2 2
iii)
iv) α  β  γ.
5. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β και γ ισχύουν οι σχέσεις

1 1 1
α  β  γ 1 και    1,
α β γ
i) αβ  βγ  γα  αβγ
ii) α2  β2  γ 2  1  2αβγ
1
iii) αβγ  .
2
x y
i)   2 για κάθε x, y  0
y x
αβ β γ γ α
ii)    6 για κάθε α,β, γ  0.
γ α β
7. Aν α, β, γ είναι πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε

α  β  γ  0,
i) α2  4βγ
ii) αβ  βγ  γα  0
 α  β  γ   4  α  β  γ  α  β  γ .
2
iii)
8. i) Να αποδείξετε ότι
x  1  8  2  x 4  3  x  1 για κάθε x 
2 3
.
ii) Aν για τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει η σχέση
 α  β  12  1  8  2  α  β   α  β  14  3
3
   
να αποδείξετε ότι α  β  2.
9. Δίνονται oι πραγματικοί αριθμοί α, β τέτοιοι, ώστε

3  α  6 και 4β5
και η παράσταση
Π  α3  β5.
i) Π  α β  2 ii) Π  2  2.

α  2β  2 και α  2β  4 ,
4β
i) 3α2  12β2  24 ii) 1 2
α  2β
3
iii) α 3 iv) αβ  .
2
11. Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί x, y με y  x  0 τέτοιοι, ώστε

x 1  y1  2 x 2  y2 .
1 1 1
i)   ii) x2
x y 2
iii) x4 iv) xy  16.
12. i) Αν α, β, x είναι θετικοί πραγματικοί αριθμοί να αποδείξετε ότι

β
αx   2 αβ
x
β
και ότι η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν x  .
α
ii) Aν y, z είναι πραγματικοί αριθμοί τέτοιοι, ώστε
25 1
y 4 z   11
y 16 z
1 1
y5 ή y  5 και z ή z .
8 8
 2α  β  x 2
 4αx  4β  0 με α,β 
έχει μία διπλή ρίζα, τότε:
i) να αποδείξετε ότι α  β  0
ii) να λύσετε την εξίσωση  α2  β2   x 2  2x  3  α  β   0.

x 2  4x  12  0.
i) Να λύσετε την παραπάνω εξίσωση.
ii) Έστω πραγματικοί αριθμοί α, β τέτοιοι, ώστε
αβ  0 και α2  4αβ  12β2 .
Να αποδείξετε ότι ο α είναι διπλάσιος του β.

αx 2  βx  γ  0 (1)
και
γx 2  βx  α  0 (2)
με αγ  0. Nα αποδείξετε ότι:
i) κάθε μία από τις εξισώσεις (1) και (2) έχει ακριβώς δύο πραγματικές ρίζες
άνισες
ii) αν ο αριθμός ρ είναι μία ρίζα της εξίσωσης (1), τότε:

α) ρ0
1
β) ο αριθμός είναι μία ρίζα της εξίσωσης (2) και αντιστρόφως.
ρ

x 2  16x  λ  0, λ   , 64 .
i) Nα αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες x1 , x 2 πραγματικές και άνισες.
ii) Αν ισχύει η σχέση 3x1  x 2  12, να βρείτε:
α) τους αριθμούς x1 και x 2 β) την τιμή του λ.

x 2  2λx   λ2  1  0, λ  .
i) Να αποδείξετε ότι για κάθε λ  η παραπάνω εξίσωση έχει δύο ρίζες

πραγματικές και άνισες.
ii) Να υπολογίσετε το άθροισμα και το γινόμενο των ριζών x1 , x 2 της παραπά-
νω εξίσωσης, συναρτήσει του λ.
iii) Να βρείτε την τιμή του λ για την οποία ισχύει
1  x 1  x   1.
2 2

3x 2  2  κ  1  2κ  1  0 , κ2.
i) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες.
ii) Έστω x1 , x 2 οι ρίζες της εξίσωσης. Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
x1  x 2  x1 x 2 .
iii) Να βρείτε την τιμή του κ έτσι, ώστε να ισχύει η σχέση
x1  x 2  x1  x 2  0 .
x 2  2λx  λ2  4λ  5  0, λ 
η οποία έχει δύο πραγματικές ρίζες x1 , x 2 με x1  x 2 .

5
i) Nα αποδείξετε ότι λ  
4
ii) Aν επιπλέον ισχύει η σχέση
1 1 1
  ,
x1 x 2 4
να βρείτε:
α) την τιμή του λ β) τις ρίζες x1 και x 2 .

x 2  2  λ  1 x   λ2  2λ   0 με λ .
i) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει δύο ρίζες άνισες για κάθε
λ .
ii) Να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης για κάθε λ  .
iii) Να υπολογίσετε τις τιμές του λ για τις οποίες οι δύο άνισες ρίζες της εξίσω-
σης ανήκουν στο διάστημα  1, 5 .

A  3  x 1 και B  3  2x  1 .
i) Να λύσετε την εξίσωση A  2.
ii) Να λύσετε την ανίσωση A  1.
iii) Να λύσετε την εξίσωση A  B.
1
iv) Aν x  , να γράψετε τις παραστάσεις Α και Β χωρίς απόλυτες τιμές.
2
22. Δίνεται η εξίσωση 6x 2  x  1  0 με ρίζες ρ1 , ρ2 όπου ρ1  ρ2 .

i) Να βρείτε τις ρίζες ρ1 , ρ 2 .
5
ii) Να λύσετε την εξίσωση  ρ1 x  2  2x  8ρ 2 .
3
2
iii) Nα λύσετε την ανίσωση x  2   .
ρ1
23. Αν
3 2
α  ,
3 2 3 2
τότε:
i) να αποδείξετε ότι α  5.
ii) να λύσετε την εξίσωση
x2  α x  6  0
iii) να λύσετε την ανίσωση
2 x  α  3  7.
24. Δίνονται τα τριώνυμα

x 2  2x  λ3 και x 2  λ2 x  2λ, λ 
τα οποία έχουν κοινή ρίζα τον αριθμό ρ.
i) Να αποδείξετε ότι ρ  λ.
ii) Να βρείτε τις τιμές του αριθμού λ.
iii) Να απλοποιήσετε το κλάσμα
x 2  2x  λ3
Κ .
x 2  λ2 x  2λ

x 2   3λ  2 x  3λ  2  0, λ .
i) Να βρείτε τη διακρίνουσα της εξίσωσης.
ii) Για ποιες τιμές του λ η εξίσωση έχει ρίζες πραγματικές;
iii) Να βρείτε την τιμή του λ ώστε το άθροισμα των ριζών της παραπάνω εξίσω-
σης να είναι ίσο με 5.

α  2  1 και β2  7β  10  0.
α) 1 α  3 β) 2  β  5.
ii) Aν οι αριθμοί α, β είναι τα μήκη των πλευρών ενός ορθογωνίου παραλληλο-
γράμμου, το οποίο έχει περίμετρο Π και εμβαδό Ε, να αποδείξετε ότι
Π   6, 16  και Ε   2, 15 .

x 2  2x   λ  1  0 με λ  .
Να βρείτε τις τιμές του αριθμού λ για τις οποίες η παραπάνω εξίσωση:
i) είναι αδύνατη
ii) έχει δύο άνισες ρίζες
iii) έχει δύο άνισες ρίζες x1 , x 2 τέτοιες, ώστε
x12 x 22  2  x1  x 2  .
28. i) Nα λύσετε την ανίσωση

2x 2  5x  3  0.
 1
ii) Aν x   3,  , να λύσετε την εξίσωση
 2
6x  3  2x 2  5x  3  0.
iii) Aν x  3 , να απλοποιήσετε το κλάσμα
 2x  6  2x  5x  3
2
A .
 x  9 1  2x 
2

x 2  3λx   2λ2  2λ   0, λ .
i) Nα βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες.
ii) Aν S και Ρ είναι αντίστοιχα το άθροισμα και το γινόμενο των ριζών της εξί-
σωσης, να υπολογίσετε τις τιμές του λ, για τις οποίες ισχύουν οι σχέσεις:
α) Ρ  2S  24 β) S2  5P  11  0.

x 2  λ2  4  x  λ, λ  .
i) Nα αποδείξετε ότι το τριώνυμο έχει μία τουλάχιστον πραγματική ρίζα για
κάθε λ  .
ii) Να αποδείξετε ότι μία τουλάχιστον ρίζα του τριωνύμου είναι αρνητική.
iii) Να βρείτε τις τιμές του λ  για τις οποίες το τριώνυμο έχει δύο ρίζες ομό-
σημες και διαφορετικές μεταξύ τους.
iv) Αν το τριώνυμο έχει δύο ρίζες x1 , x 2 ομόσημες και διαφορετικές μεταξύ
τους, να βρείτε τις τιμές του λ  για τις οποίες ισχύει
x1  x 2  5x1x 2 .
31. i) Να βρείτε το πρόσημο του τριωνύμου

x 2  2x  8 για κάθε x  .
ii) Να αποδείξετε ότι ο αριθμός
2
 223  446
A     8
 111  111
είναι θετικός.
iii) Αν ω   4, 4  να αποδείξετε ότι
ω2  2 ω  8  0.

f  x    λ  1 x 2  λ 3x  λ , λ   1.
Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες:
i) το παραπάνω τριώνυμο δεν έχει πραγματικές ρίζες
ii) η ανίσωση f  x   0 αληθεύει για κάθε x 
iii) η ανίσωση f  x   0 αληθεύει για κάθε x  .
x  3, 1  2x και 3x  11
είναι διαδοχικοί όροι μιας αριθμητικής προόδου  α ν  .
i) Nα βρείτε τον πραγματικό αριθμό x.
ii) Nα βρείτε τη διαφορά ω της αριθμητικής προόδου.
iii) Aν ο αριθμός 1  2x είναι ο πέμπτος όρος της προόδου, να βρείτε:
α) τον πρώτο όρο α1 της προόδου
β) τον πρώτο αρνητικό όρο της προόδου.
34. Δίνονται οι αριθμοί

Α  x  3, B  2x 2  6, Γ  3x 2  11 με x  ,
τέτοιοι, ώστε
2A  B  Γ  14.
i) Να αποδείξετε ότι x   3, 1 .
ii) Αν οι αριθμοί Α, Β, Γ είναι αντίστοιχα ο τρίτος, ο τέταρτος και ο πέμπτος
όρος μιας αριθμητικής προόδου  α ν  , να υπολογίσετε:
α) την τιμή του x
β) τον πρώτο όρο α1 και τη διαφορά ω της προόδου
γ) τον όρο α61 της προόδου.
35. Ο αριθμός 5x  1 είναι ο αριθμητικός μέσος των αριθμών

x 2  7x και x 2  3, x  .
i) Nα αποδείξετε ότι οι αριθμοί
α  1, β  x 2 και γ  3x
είναι με τη σειρά που δίνονται διαδοχικοί όροι κάποιας αριθμητικής προόδου
 α ν .
ii) Nα βρείτε τις τιμές του αριθμού x καθώς και τις τιμές της διαφοράς ω της
παραπάνω προόδου.
iii) Aν ο αριθμός β  x 2 είναι ο πέμπτος όρος της προόδου, να βρείτε τον πρώτο
όρο της.
36. Έστω μια αριθμητική πρόοδος  α ν  με διαφορά ω.

α300  α100  200ω.
ii) Aν
α300  α100  1200 και α1  5
τότε:
α) να αποδείξετε ότι ο ν-οστός όρος της προόδου είναι
α ν  6ν  1 για κάθε ν  *.
β) να βρείτε τον πρώτο όρο της προόδου που υπερβαίνει τον αριθμό 70.
γ) να βρείτε το πλήθος των όρων της προόδου που είναι μικρότεροι του
αριθμού 100.
37. Έστω πραγματικοί αριθμοί α, β τέτοιοι, ώστε

αβ  6 και α2β  αβ2  30.
i) Να αποδείξετε ότι α  β  5.
ii) Να κατασκευάσετε εξίσωση 2ου βαθμού η οποία έχει ρίζες τους αριθμούς α
και β.
iii) Σε μια αριθμητική πρόοδο  α ν  με διαφορά ω  0 έχουμε
α5  α και α7  β.
Να βρείτε τoν όρο α57 .
38. Έστω αριθμητική πρόοδος  α ν  τέτοια, ώστε

α11  α8  12 και α5  α6  40.
i) Να αποδείξετε ότι α1  2 και ω  4.
ii) Να αποδείξετε ότι ο αριθμός 142 δεν είναι όρος της παραπάνω προόδου.
iii) Να βρείτε δύο διαδοχικούς όρους β και γ της παραπάνω προόδου, τέτοιους
ώστε
β γ
 .
3 5

αx 2  βx  γ με α, β, γ  *
τέτοιο, ώστε οι αριθμοί α, β, γ να είναι διαδοχικοί όροι κάποιας γεωμετρικής
προόδου με λόγο λ. Να αποδείξετε ότι:
i) το παραπάνω τριώνυμο δεν αναλύεται σε γινόμενο πρωτοβάθμιων παραγό-
ντων
 λ 3 2
2
ii) αx  βx  γ  α  x    λ  για κάθε x 

2
 2  4 
iii) αν γ  0, τότε
αx 2  βx  γ  0 για κάθε x  .
40. Έστω γεωμετρική πρόοδος  α ν  με λόγο λ  0 τέτοια, ώστε

α9  α5
 12.
α5  α3
i) Να αποδείξετε ότι λ  2.
ii) Αν επιπλέον ισχύει η σχέση α3  α4  1 τότε:
α) να βρείτε τον πρώτο όρο α1 της προόδου
β) να αποδείξετε ότι η ακολουθία  β ν  με γενικό όρο
1
βν  για κάθε ν  *
αν
είναι επίσης γεωμετρική πρόοδος
γ) να βρείτε τον όρο β 7 της προόδου  β ν  .
41. Έστω μία γεωμετρική πρόοδος  α ν  με λόγο λ τέτοια, ώστε
α3  45 και α20  243α15 .

i) λ  3 και α1  5
α107  α101
ii)  28
α104  α101
iii) o αριθμός 450 δεν είναι όρος της προόδου.
f  x   x 2  4x  9.
i) Να βρείτε τις τιμές του πραγματικού αριθμού α για τις οποίες η εξίσωση
f x  α
έχει πραγματικές ρίζες.
f  x   5 για κάθε x  .
iii) Nα λύσετε την ανίσωση
f  x   5  1.

2x  5
f x  ,
x  4x  λ
2
όπου λ σταθερός πραγματικός αριθμός.

i) Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η συνάρτηση f έχει πεδίο ορισμού
το σύνολο .
ii) Για λ  5, να λύσετε την εξίσωση
f  x   1.
44. Έστω η συνάρτηση f με τύπο

x 2  5x  4
f x  , α
αx 2  x
και τέτοια ώστε
f  2   1.
Να βρείτε:
i) την τιμή του αριθμού α
ii) το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης f
iii) τις τιμές του x  A, για τις οποίες ισχύει
f  x   5.

x 4  x 3  2x 2
f x  .
x 2  2x
i) Να βρείτε το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης f.
f  x   x 2  x για κάθε x  A.
iii) Να λύσετε την εξίσωση

f  x   6.

2x 2  7x  3
f x  .
x2  9
i) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της f.
2x  1
ii) Να αποδείξετε ότι f  x   .
x 3
iii) Να βρείτε τις τιμές του x ώστε f  x   1.

x2  3 x  2
f x  .
x 2
i) Να βρείτε το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης f .
f  x   x  1 για κάθε x  A.
iii) Nα λύσετε στο σύνολο Α την εξίσωση
 f  x   2  7  f  x   2   8  0.
6 3
48. i) Nα λύσετε την ανίσωση

x 2  3x  2  0 .
α2  2
1  2 για κάθε α  .
α2  1
iii) Αν f  x   x 2  3x  3, x  να συγκρίνετε τους αριθμούς
 α2  2 
1 και f 2 .
 α 1 

f  x   3x 2  5x  2.
i) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της f.
 f 5  f  2  
13  6   f  3  .
2

f  x   x 2  3 x  2, x  .
i) Να βρείτε τα σημεία τομής της Cf με τους άξονες.
ii) Να βρείτε την τιμή της συνάρτησης για x  1  2.

f  x   x 2  4.

α 3 1 α
f x   και gx  
x2 x x 2
i) Να βρείτε το πεδίο ορισμού των συναρτήσεων f και g.
ii) Να βρείτε την τιμή του α έτσι, ώστε η γραφική παράσταση της f να διέρχεται
από το σημείο Μ  3,1 .
iii) Για α  2 να βρείτε, αν υπάρχουν:
α) τα κοινά σημεία της Cf με τους άξονες x x και yy
β) τις τετμημένες των κοινών σημείων της Cf με τη Cg .

f  x   4x 2  12x  3κ με κ .
i) Να βρείτε τις τιμές του αριθμού κ ώστε το πεδίο ορισμού της f να είναι το
σύνολο .
ii) Αν η γραφική παράσταση της συνάρτησης f διέρχεται από το σημείο
Ρ  0, 3 , τότε:
α) να αποδείξετε ότι κ  3
β) να αποδείξετε ότι
f  x   2x  3 για κάθε x 
γ) να λύσετε την ανίσωση f  x   1.

f  x   x 2  αx  6α με α  ,
της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από το σημείο Α  2, 20  .
i) Να αποδείξετε ότι α  3.
ii) Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η Cf βρίσκεται πάνω από τον άξονα
x x και τα διαστήματα στα οποία η Cf βρίσκεται κάτω από τον άξονα x x.
iii) Να βρείτε το πρόσημο του αριθμού
A  f  2π   f  π   f  π   f  2π  .

f  x   x 2   2  μ  x  2 και g  x    4  μ  x  μ, x 
με παράμετρο μ  . Να βρείτε τις τιμές του μ για τις οποίες:

i) η γραφική παραστάση της συνάρτησης g δεν τέμνει τον άξονα x x
ii) οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f και g έχουν ακριβώς ένα κοινό
σημείο
iii) η Cf βρίσκεται πάνω από τη Cg για κάθε x  .
42x  210
f  x   25  x 2  .
2x  10  2x  11

f  x   25  x 2  2 x  5 .
iii) Να βρείτε τα σημεία τομής της γραφικής παράστασης της συνάρτησης f με

τους άξονες x x και yy.

f  x   2x 2  x  1, x 
και η ευθεία  ε  με εξίσωση

y  2x  6.
i) Nα αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f βρίσκεται ολόκληρη πάνω
από τον άξονα x x.
ii) Nα βρείτε:
α) τα κοινά σημεία της γραφικής παράστασης της f και της ευθείας  ε 
β) τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από την ευ-
θεία  ε  .

x6
f x  .
x  5x  4
2
Να βρείτε:
ii) τα σημεία τομής Β και Γ της γραφικής παράσατσης της f με τους άξονες x x
και yy αντίστοιχα
iii) την εξίσωση της ευθείας η οποία διέρχεται από τα σημεία Β και Γ.
58. Δίνονται τα σημεία

A  2,0 , B  0, 4  και Γ  0, 6 .
Να βρείτε:
i) την εξίσωση της ευθείας  ε  που διέρχεται από τα σημεία Α και Β
ii) την εξίσωση της ευθείας  η  που διέρχεται από το σημείο Γ  0, 6  και είναι
παράλληλη προς την ευθεία  ε 
iii) το σημείο τομής Δ της ευθείας  η  με τον άξονα x x

iv) το εμβαδό του τραπεζίου ΑΒΓΔ.

ε : y   λ2  λ  x  12 και η : y  2x   λ3  4
με λ  .
i) Nα βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες οι ευθείες  ε  και  η  :
α) συμπίπτουν
β) είναι παράλληλες.
ii) Αν η ευθεία  ε  διέρχεται από το σημείο Α  4,  12  , τότε:
α) να αποδείξετε ότι λ  2 ή λ  3
β) να βρείτε την τιμή του λ για την οποία οι ευθείες  ε  και  η  τέμνονται
στο σημείο Α  4,  12  .

f  x  x 1  x 1 , x  .
i) Να βρείτε την εξίσωση της ευθείας  ε  η οποία διέρχεται από τα σημεία
Α  2, f  2   και B  2, f  2   .
2 , x  1

f  x    2x , 1  x  1
 2 , x  1.

iii) Nα σχεδιάσετε στο ίδιο σύστημα αξόνων τη γραφική παράσταση της συνάρ-
τησης f και την ευθεία  ε  .
iv) Να λύσετε την ανίσωση x  1  x  1  x.

f  x   αx x για κάθε x  .
Αν ισχύει η σχέση
f  2   5  f  1 ,
τότε:
i) να αποδείξετε ότι α  1
ii) να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f
iii) να βρείτε την εξίσωση της ευθείας η οποία διέρχεται από τα σημεία
Α  1, f  1  και B 1, f 1 
iv) να λύσετε την ανίσωση f  x   x  0.

x 2 , x 1
f x  
αx  β , 1  x  3
με α, β  τέτοια, ώστε
f 1  f  1 και f  3  3.
i) Να γράψετε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f σε μορφή διαστήματος.
ii) Nα βρείτε τις τιμές των α και β.
iii) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της f.
iv) Να λύσετε την εξίσωση
f  x   0.

f  x   κx 2   κ  1 x  2 με κ  .
i) Για κ  0 να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της f.
ii) Αν η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα x x στο σημείο A 1, 0 
να βρείτε την τιμή του αριθμού κ και τις τιμές του x για τις οποίες η Cf
iii) Για κ  1 να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της συνάρτησης f βρί-
σκεται πάνω από τον άξονα x x για κάθε x  .
64. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται μία παραβολή

y  αx 2  8x  2α2 y
η οποία εφάπτεται του άξονα x x σε ένα
σημείο με τετμημένη x 0 .
B
Να βρείτε:
ii) το σημείο επαφής της παραβολής με
τον άξονα x x O Α x
iii) το σημείο τομής της παραβολής με τον
άξονα yy.

f  x   x 2  6x  α, α  και g  x   2x 2  4x  1.
Aν η γραφική παράσταση της συνάρτησης f εφάπτεται στον άξονα x x, τότε:
i) να αποδείξετε ότι α  9
ii) να βρείτε τα κοινά σημεία των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων
f και g
iii) να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η Cf βρίσκεται πάνω από τη Cg .

y  αx 2  βx  γ, με α, β, γ 
η οποία τέμνει τον άξονα x x στα σημεία με τετμημένες 2 και 1 και τον
άξονα yy στο σημείο με τεταγμένη 4.
Να βρείτε:
i) τις τιμές των α, β και γ
ii) την κορυφή της παραβολής.

f  x   x 2  βx  γ, β, γ 
της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από την αρχή των αξόνων και από το
σημείο Α  4, 8 .
i) Να αποδείξετε ότι β  2 και γ  0 .
ii) Τι καμπύλη είναι η γραφική παράσταση της συνάρτησης f και ποιο είναι το
χαμηλότερο σημείο αυτής της καμπύλης;
f  x   0.
iv) Να λύσετε την εξίσωση
2x 2  3  f  x  .
Απαντήσεις: Εισαγωγικό Κεφάλαιο 497
Aπαντήσεις
«H ζωή αξίζει μόνο για δύο πράγματα:

Για να μελετά κανείς Μαθηματικά
και για να τα διδάσκει.»
Simeon Denis Poisson

Απαντήσεις: Εισαγωγικό Κεφάλαιο 499
Εισαγωγικό Κεφάλαιο
Σύνολα και
Β  1, 2, 3, 6.
1. i) Α  7, 7 Επομένως,
ΑΒ
ii) Β  4,  3,  2, 1, 0,1 αν και μόνο αν
iii) Γ  1, 3, 5, 15. λ  6.
ii) Έχουμε
Α  1, 2, 3, 4
2. Α  2, 1, 0, 1
και
και
Β  1, 2, 3, 6.
Β  0, 1, 2, 3.
3. i) Β  3,  2, 1, 0, 1, 2, 3.
Άρα, A B
ΑΒ . 9
1
ii) Β  1, 2, 4. 4 2 6 8
Άρα, 3 7
Α Β .
5
4. α  3. Ω
5. Α  0, 2, 4, 6, 7,8, 9 α) Α  Β  1, 2, 3, 4, 6

Β  1, 4, 5, 7,8, 9
β) Α  Β  1, 2, 3
Α  Β  0,1, 2, 3, 5, 6
Α  Β  3 γ) Α  5, 6, 7, 8, 9.
Α  Β  4, 7,8, 9
8. i) Α  β, γ, δ, ζ
Α  Β  0,1, 2, 4, 5, 6, 7,8, 9
ii) Β  α, β, γ
Β  Α  0, 2, 6
iii) Α  Β  α, β, γ, δ, ζ
Α  Β  1, 5
iv) Α  Β  α.
Α  Β  4, 7,8, 9.
9. i) Γ  1,2,1,3,1,4,2,2,2,3,2,4
6. i) Α  0, 1, 2
ii) Δ  0,5,1,4,2,3,3,2,4,1,5,0
ii) , 0, 1, 2, 0, 1,
iii) Γ  Δ  1,4, 2,3
0, 2, 1, 2, 0,1, 2.
και
7. i) Έχουμε Γ  Δ   1,2,1,3,2,2,2,4.
Α  1, 2, 3, λ
10. Όχι, αφού

Α  Β  1  .
11. i) A = {2, 5, 7, 8}
ii) B′ = {1, 2, 6, 7, 9, 10}
και
{3, 4, 11}.
Β−Α =
12. i) Αληθής
ii) Αληθής
iii) Ψευδής.
13. i) Aληθής
ii) Αληθής
iii) Aληθής
iv) Ψευδής.
14. i) Aληθής
ii) Aληθής
iii) Aληθής
iv) Ψευδής.
15. i) Aληθής
ii) Ψευδής
iii) Ψευδής.
16. i) Ψευδής
ii) Ψευδής
iii) Αληθής.
17. i) Αληθής
ii) Ψευδής
iii) Ψευδής
iv) Αληθής.
Απαντήσεις: Οι Πραγματικοί Αριθμοί 501
Oι Πραγματικοί Αριθμοί
Οι Πράξεις & οι Ιδιότητες ( 3x y ) ( 2xy )

−2 −8 3 5
25 ⋅ x 5 ⋅ y15
ii) = =
( 2xy ) ( 3x y )
3 −5 38 ⋅ x −16 ⋅ y8
−2 8
1. Α =4 ( x + y ) =4 ⋅ 500 =2000
25 21 7
2. i) Α = 8 ii) Β = 1 = x y.
38
3. i) 1 ii) 3 13. i) x 9 y5 ii) x −9 y5
iii) 6 iv) 212. y2
iii) − iv) x.
2
1 1
4. i) Α = − ii) Β = 3 . 1
2 10 14. i) A
= x 2 + y2 ii) B=
x3
5. i) Α = 45 ii) Β = 0. 3
15. i) Α = 13 ii) Β= −
6. i) Α = 32 ii) Β = 54 8
16. i) Έχουμε
 y −6 
7. i) A = ( x 5 ⋅ y10 ⋅ x −8 ⋅ y −12 ⋅ y ) :  8  3α= α + γ και 4β= β + δ.
x  3
 x8  ii) Α =
=( x ⋅ y ) ⋅  −6  =x 5 ⋅ y5 .
−3 −1 8
y  17. i) x 2 + 10x + 25 ii) 9 + 12x + 4x 2
ii) A = 45 ⋅ 55 = ( 4 ⋅ 5 )= 20= ( 2 ⋅10 )
5 5
5 1 1
iii) x 2 + 2 + 2 iv) x 4 + 2x + 2 .
x x
=25 ⋅ 105 =3200000.
18. i) x 2 − 8x + 16 ii) 49 − 14x + x 2
8. i) Α = −1 ii) Β = 3 1
iii) 4x 2 − 12x + 9 iv) x 2 − 1 + 2 .
iii) Γ = 1 iv) Δ = −2. 4x
9
19. i) x 2 + 3 + 2
9.
= A
(=
x ) + (y )
y 2 x 2
22 + 12
= 10. 4x
(x ) ⋅(y )
y −1 x −1 2−1 ⋅ 1−1 ii) 4 − 4y + y 2
2 2
iii) 4x 2 + 12xy + 9y 2
 x ⋅y   1 
−1 −3
1
10. A =
= −1   2 2 = . iv)
4
−
4 1
+ .
 − x ⋅ y   − x ⋅ y  36 x 2 xy y 2
5 20. i) x 2 − 49 ii) 64 − α 2
11. i) Α = − ii) Β = 1
4 α2
iii) 16x 2 − 9 iv) − 4β 2 .
9
12. i) ( 2x y −2 ) x 8 y10
−3 6
21. i) x 3 + 3x 2 + 3x + 1
= 26 ⋅ x −18 ⋅ y −12 ⋅ x 8 ⋅ y10 ii) 8 + 12α + 6α 2 + α3
64 iii) 8x 3 + 12x 2 y + 6xy 2 + y3
=64 ⋅ x −10 ⋅ y −2 = .
x y2
10
3 1
iv) x 3 + 3x + + .
x x3
22. i) α3 − 6α 2 + 12α − 8  1
2
34. i)  x +  =+ x 3
ii) 8x 3 − 12x 2 + 6x − 1  x
iii) x 3 − 6x 2 y + 12xy 2 − 8y3 1 1
⇔ x 2 + 2x ⋅ + 2 = x + 3
3 1 x x
iv) x 3 − 3x + −
x x3 1
⇔ x + 2 =x + 1.
2
23. i) α3 + 4α 2 + 12α + 8 x
3
ii) y3 − 3y 2 + 3y − 1 1 1
ii) x 3 + =x3 +  
iii) − x 3 − 3x 2 y − 3xy 2 − y3 x3 x
x2 1  1  1 1 
iv) x 6 − x 4 + − = x +  x 2 − x + 2 
3 27  x  x x 
24. i) x 3 + 1 ii) x 3 + 27  1  1 
=  x +  x 2 − 1 + 2 
1  x  x 
iii) 8x 3 + 1 iv) α3 + 3 .
α  1
= x + x =x2 + 1 .
25. i) x 3 − 1 ii) α3 − 8  x
1
iii) 8x 3 − 27 iv) x 3 − 3 . α β
x 35. i) + =14
β α
26. i) α 2 + 4β 2 + 1 + 4αβ + 2α + 4β
α2 β2
ii) x 2 + y 2 + 4ω2 + 2xy + 4xω + 4yω ii) + =
194.
β2 α2
iii) α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ − 2αγ − 2βγ
α β α2 + β2
iv) 4x 2 + y 2 + 9ω2 − 4xy − 12xω + 6yω 36. − − 2
α + β β − α α − β2
27. i) 9x 2 + 20x + 13 α β α2 + β2
ii) 3α 2 + 24β 2 = + −
α + β α − β ( α − β )( α + β )
iii) x 3 + 11x − 7 α ( α − β ) + β ( α + β ) − α2 − β2
iv) 12x 3 + 18x + 3 =
( α − β )( α + β )
28. i) x 3 + 2x 2 + 10x + 10 α 2 − αβ + αβ + β 2 − α 2 − β 2
ii) 5 − 6x = = 0.
( α − β )( α + β )
iii) 2βγ − α 2
37. i) (α + β) =α 2 + 2αβ + β 2
2
iv) 4x 2 − y 2 + 4xy
και
29. i) 14 ii) 52
( α − β ) =α 2 − 2αβ + β 2 .
2
30. i) 1 ii) 3
ii) ( α + β ) =α 2 + 2αβ + β 2
2
iii) −4 iv) 7
και
31. i) 16 ii) 7
(α − β) =α 2 − 2αβ + β 2 .
2
iii) 3 iv) 10
32. i) 2 ii) 12 38. i) Eκτελούμε τις πράξεις στο α΄ μέ-
iii) 3 iv) 40 λος.
ii) Eκτελούμε τις πράξεις στο β΄ μέ-
33. ( x − y) − 2 ( x − y ) = 32 − 2 ⋅ 3 = 3.
2
λος.
39. i) Το κάθε μέλος ισούται με ii) 3 ( xy − 3)( xy + 3)

α 2 − 5α + 6 iii) α 2 ( α − 3)( α + 3)
ii) Tο κάθε μέλος ισούται με
α 2 − 9α + 20. iv) 2 ( αβ − 2 ) ( α 2β 2 + 2αβ + 4 )
40. i) Μετασχηματίζουμε τη ζητούμενη 46. i) 2x 2 y − 6xyω + 8xy 2

ισότητα σε ισοδύναμή της που εί- = 2xy ( x − 3ω + 4y )
ναι αληθής.
ii) 3x 3 − x 2 y + 6x − 2y
ii) Μετασχηματίζουμε τη ζητούμενη
ισότητα σε ισοδύναμή της που εί- = x 2 ( 3x − y ) + 2 ( 3x − y )
ναι αληθής. =( 3x − y ) ( x 2 + 2 ).
( 5x − 2y )
2 2
 α2 + 1   α2 − 1  iii) 25x 2 − 20xy + 4y=
2 2
41. i)   − 
 2   2  iv) 16x 4 − y8= ( 4x 2
− y 4 )( 4x 2 + y 4 )
 α + 1 α − 1  α + 1 α − 1 
2 2 2 2
=  −  +  ( 2x − y2 )( 2x + y2 )( 4x 2 + y4 ).
=
 2 2  2 2 
=⋅
2 2α 2
= α2.
47. i) ( x − 2 ( x − 5) )
ii) ( α + β + 1)( α + β − 1)
2 2
ii) Όμοια με το ερώτημα i).
iii)Aπό το δεύτερο μέλος καταλή- iii) ( x − 1 + y )( x − 1 − y )
γουμε στο πρώτο. iv) −3 ( 4x − 9 )
iv)Από το δεύτερο μέλος καταλή-
γουμε στο πρώτο. 48. i) ( 3x − y )
2
42. i) Μετασχηματίζουμε τη ζητούμενη

ii) α ( α − 2 )
2
ισότητα σε ισοδύναμή της που ι-
σχύει. iii) 3 ( 2x − 1) ( 4x 2 + 2x + 1)
ii) Από το πρώτο μέλος καταλήγου-
με στο δεύτερο, παρατηρώντας iv) ( α − 3 + β )( α − 3 − β )
αρχικά ότι
( α + β + γ )( α + β − γ ) = ( α + β ) − γ 2
2 49. i) (α 3
− 1) − 2 ( α 2 − 1) − ( α − 1)
2
και = ( α − 1) α 2 + α + 1 − 2 ( α + 1) − α + 1

(β + γ − α )( γ + α − β ) = γ 2 − ( α − β ) . ( α − 1) ( α 2 + α + 1 − 2α − 2 − α + 1)
2
=
43. i) To πρώτο μέλος είναι ίσο με =( α − 1) ( α 2 − 2α ) =α ( α − 1)( α − 2 ) .
4α 2 + (1 − α 2 2
) α 4 + 2α 2 + 1
(α − 9 ) − ( α + 3)
2
= 2 2
ii)
(1 + α )
2 2
(1 + α ) 2 2
= ( α − 3) ( α + 3) − ( α + 3)
2 2 2
ii) Eκτελούμε τις πράξεις στο β΄ μέλος

και καταλήγουμε στο α΄ μέλος. =( α + 3) ⋅ ( α − 3) − 1
2 2
 
44. Έχουμε α= β + 4. Οπότε, το κάθε
( α + 3) ( α − 3 + 1)( α − 3 − 1)
=
2
μέλος της ζητούμενης ισότητας είναι

= ( α + 3) ( α − 2 )( α − 4 ).
2
ίσο με 2β 2 + 13β + 20.
( α + β + 3) .
2
45. i) 5 ( x − 2 )( x + 2 ) iii)
iv) x 2 − ( x − y )
2
60. Α= x − y.
=( x + x − y )( x − x + y ) 61. i)
α −1
ii)
999
.
= ( 2x − y ) ⋅ y. α 1000
50. i) ( 2α − β ) ( 4α 2 + 2αβ + β 2 ) 62. i) Αξιοποιούμε τις ταυτότητες

α3 + β3 = ( α + β ) ( α 2 − αβ + β 2 )
ii) ( 3α + 10β ) ( 9α 2 − 30αβ + 100β 2 )
και
iii) ( α + 2β )
3
( α − β ) =α3 − 3α 2β + 3αβ 2 − β3
3
iv) ( α − 1) .
3
699 + 350 1049
ii) Α
= = .
699 + 349 1048
51. i) x ( x − 1) − y ( x − 1) = ( x − 1)( x − y )
63. i) 1
ii) ( φ 2 ) − ( ω4 ) =( φ2 − ω4 )( φ2 + ω4 )
2 2
ii)
3x − 5y
⋅
( 2x − 3y )( 2x + 3y )
( φ ω2 )( φ + ω2 )( φ2 + ω4 )
=− ( 2x + 3y )
2
( 3x − 5y )
2
iii) ( α + β − γ )
2 2x − 3y
= .
( 2x + 3y ) ⋅ ( 3x − 5y )
iv) ( x 4 + x + 1) + 2 ( x 5 + x + 1) + 1
2
α −β ( α − β ) ( α 2 + αβ + β 2 )
⋅
(x + x + 1 + 1) = (x + x + 2) .
iii)
2 2
= α 2 + αβ + β 2 ( α − β )( α + β )
4 5
52. i) 12.000 α −β
ii) 999.996 = .
α +β
iii) 4 iv) 100
α2 − 1
53. A = 0. ( α 2 − 1) ( α + β )
α2 − β2
64. i) =
54. i) 14 α 2 + α ( α 2 − β 2 )( α 2 + α )
55. 3ν + 2 + 2 ⋅ 3ν +1 − 4 ⋅ 3ν α+β
= 3ν ⋅ ( 32 + 2 ⋅ 3 − 4 ) = 11 ⋅ 3ν. = =
( α − 1)( α + 1)( α + β ) α −1
.
( α − β )( α + β ) α ( α + 1) ( α − β ) α
56. i) Έχουμε 2 ( 3y − 4x ) =3y − 2x
x 3 − y3
οπότε y = 2x. ii)
x 3 − y3 − 2xy ( x − y )
ii) A = 8.
57. i) 1 ii) x + 1
( x − y ) ( x 2 + xy + y 2 )
=
x+2 ( x − y ) ( x 2 + xy + y 2 ) − 2xy ( x − y )
iii) y + 1 iv)
x ( x − y ) ( x 2 + xy + y 2 )
=
58. i) 1 ii) 2x + 1 ( x − y ) ( x 2 + xy + y 2 − 2xy )
x 2 + xy + y 2 x
iii)
xy 2
iv)
xy + y 2
. ( x − y ) ( x 2 + xy + y 2 )
=
59. i) α3 − β3 = ( α − β ) ( α 2 + αβ + β 2 )
( x − y ) ( x 2 − xy + y2 )
ii) Aξιοποιούμε το ερώτημα i) για x 2 + xy + y 2
= .
α = 757 και β = 243. x 2 − xy + y 2
Οπότε βρίσκουμε iii) 1
= Α 1.000
= 2
1.000.000. iv) x.
α +1 iii) Πρέπει
65. i) ii) 4α 2 .
α −1 x2 −1 ≠ 0 .
Δηλαδή,
66. Α = −1 x ≠ 1 και x ≠ −1 .
67. Έχουμε
x ( x − 1) + 2 ( x − 1) ( x − 1)( x + 2 )
( x + 1) ( x 2 − x + 1)( x 6 − x 3 + 1)( x 9 − 1) ( x − 1)( x + 1)
=
( x − 1)( x + 1)
( x − 1) ( x 2 + x + 1)( x 6 + x 3 + 1)( x 9 + 1) x+2
= .
=
( x + 1)( x − x + 1)( x
3 6 3 9
− 1) x +1
iv) Πρέπει
( x − 1)( x + x + 1)( x
3 6 3 9
+ 1)
x 2 + 2x + 1 ≠ 0 ⇔ ( x + 1) ≠ 0
2
( x ) + 1 ( x − 1)
3 3 9
  ⇔ x ≠ −1.
=
( x ) − 1 ( x + 1)
3 3 9 x ( x + 1) + ( x + 1)
3
  x 2 + 2x + 1
( x + 1)( x − 1)
= = 1.
9 9
( x + 1) ( x 3 + 1)
=
( x − 1)( x + 1)
9 9
( x + 1)
2
68. E = 39. ( x + 1) ( x 2 − x + 1)
=
69. i) Έχουμε x +1
( α − 1)(β + 2 ) = = x − x + 1.
2
1
v) Πρέπει
⇔ αβ − 3 + 2α − β = 0
x ≠ 0 και x ≠ −1 .
⇔x+y= 0.
(x − 1)
2
x 2 ( x + 1)
2
ii) Έχουμε ⋅
( x + 1)
3
β+2
2
x
z ⋅ ω = ( α 2 − 1)
α +1 ( x − 1) ( x + 1)= x − 1 2 .
2 2
β+2 = ( )
= ( α − 1)( α + 1) ( x + 1)
2
α +1
vi) Πρέπει
= ( α − 1)( β + 2 ) = 1.
x ≠ 2 και x ≠ 1 .
( x − 1)
2
70. i) Πρέπει x 2 − 2x + 1
=
x + 1 ≠ 0 και x − 1 ≠ 0 .
3
( x − 2 )( ) ( 2 )( x − 1)
x − 1 x −
Δηλαδή, x −1
x ≠ −1 και x ≠ 1 . = .
x−2
x + x +1
2
⋅
( )( ) =
x − 1 x + 1
1.
x +1 ( x − 1) ( x 2 + x + 1) 71. α3 + β3 + γ 3 = α3 + β3 +  − ( α + β ) 
3
ii) Πρέπει −3αβ ( α + β ) = 3αβγ.

−3α 2β − 3αβ 2 =
=
x 2 − x ≠ 0 ⇔ x ( x − 1) ≠ 0 .
Δηλαδή, 72. Η δοθείσα σχέση γράφεται
x ≠ 0 και x ≠ 1 . α ( β − 1) + β ( α − 1)= 4 ( α − 1)( β − 1) .
x ( x − 2x + 1)
2
( x − 1) =
2
= x − 1. α +1 β +1
x ( x − 1) x −1 73. −
α −1 β −1
=
( α + 1)(β − 1) − (β + 1)( α − 1) 77. Έχουμε
( α − 1)(β − 1) α 4 + β 4 − 2 ( αβ − 1) + 1
2
αβ + β − α − 1 − αβ − α + β + 1 = α 4 + β 4 − 2 ( α 2β 2 − 2αβ + 1) + 1
=
αβ − β − α + 1
= α 4 + β 4 − 2α 2β 2 + 4αβ − 1
2β − 2α 2 (β − α )
= = = 2. =( α 2 − β 2 ) + 4αβ − 1
2
2β − β − α β−α
= ( α + β )( α − β )  + 4αβ − 1
2
74. Aπό τη δοθείσα σχέση έχουμε

α 4α = ( α − β ) + 4αβ − 1 = 0, αφού α + β = 1
2
β(α + β) + β(α + β) = β(α + β)

β α+β =( α + β ) − 1
2
⇔ ( α + β ) α + β ( α + β ) =β ⋅ 4α
= 12 − 1 = 0
0 ⇔ (α − β) =
⇔ α 2 − 2αβ + β 2 = 0.
2
78. x = 15 και y = 21.

75. Έχουμε
79. = y 10 και=
x 6,= ω 14.
βy
αx − βy = 0 ⇔ αx = βy ⇔ x = .
α 80. =x 2,= ω 5.
y 3,=
Επομένως,
β2 y2 β2 y2 81. x = −14, ω =
−10, y = −18.
+ = +
α2 + β2 x 2 + y2 α2 + β2 β2 y2 82. H ζητούμενη παράσταση με το
+ y2
α2 πρώτο μέλος της δοθείσας σχέσης
β2 α2 y2 έχουν άθροισμα 1 + 1 + 1 =3.
= 2 +
α + β 2 (β 2 + α 2 ) y2 Άρα, η ζητούμενη παράσταση είναι
β2 α2 ίση με 2.
= + = 1.
α2 + β2 β2 + α2 83. Αν από τη ζητούμενη παράσταση
αφαιρέσουμε το πρώτο μέλος της
α β
76. i) + =3 ⇔ α 2 + β 2 =3αβ. δοθείσας σχέσης προκύπτει
β α
1 + 1 + 1 =3.
ii) Αρκεί να αποδείξουμε ότι
Άρα, η ζητούμενη παράσταση είναι
α ( α3 + 6β3 ) − β 2 ( β 2 + 9α 2 ) =
0.
ίση με 10.
Έχουμε
84. Θέτουμε
α ( α3 + 6β3 ) − β 2 ( β 2 + 9α 2 )
α γ
= = λ≠0
= α 4 + 6αβ3 − β 4 − 9α 2β 2 β δ
= ( α 2 + β 2 )( α 2 − β 2 ) + 3αβ 2 ( 2β − 3α ) Οπότε,
α = λβ και γ = λδ.
= 3αβ ( α 2 − β 2 ) + 3αβ 2 ( 2β − 3α ) Αντικαθιστώντας βρίσκουμε
= 3αβ ( α 2 − β 2 + 2β 2 − 3αβ ) 2α + 3β 2λ + 3
=
5α + 7β 5λ + 7
= 3αβ ( α 2 + β 2 − 3αβ )
και
) 0.
= 3αβ ( 3αβ − 3αβ= 2γ + 3δ 2λ + 3
= .
5γ + 7δ 5λ + 7
85. Θέτουμε 9y = 12z ⇔ 3y = 4z.

x y ω
= = = λ. ii) Αντικαθιστούμε, με βάση το ερώ-
α+β β+ γ γ +α
τημα i), στο α΄ μέλος
Οπότε, 3y = 2x και 2z = x.
x =λ ( α + β ) , y =λ ( β + γ )
και 90. Αξιοποιώντας τη σχέση
ω λ ( γ + α ). ( x + y + z) =
2
= 0
δηλαδή
86. Η δοθείσα σχέση ισοδύναμα γράφε-
− ( 2xy + 2yz + 2zx )
x 2 + y2 + z2 =
ται ( α + β )( αβ − 1) =
0.
προκύπτει ότι η δοθείσα παράσταση
87. i) Έχουμε είναι ίση με 3.
(α + β + γ)
2
α 2 + αβ α+β
91. i) = −
= α + β + γ + 2αβ + 2βγ + 2γα
2 2 2
β2 α
⇔ 42 =6 + 2 ( αβ + βγ + γα ) ⇔ α3 + α 2β =
−αβ 2 − β3
⇔ 2 ( αβ + βγ + γα ) =
10 ⇔ ( α + β ) ( α 2 − αβ + β 2 ) + αβ ( α + β ) =
0
⇔ αβ + βγ + γα =
5.
⇔ ( α + β ) ( α2 + β2 ) =
0
1 1 1 αβ + βγ + γα 5
ii) =+ + = . ⇔
= α + β 0, αφού α 2 + β 2 > 0
α β γ αβγ αβγ
(=
α + β + β ) ⋅ α −3
8
β8α −3
88. Έχουμε =ii) Μ
β 5
β5
α β
=
= α −3 ( −α ) =
−3 3
α β = −α 0 =−1.
3
β+γ γ+α
⇔ αγ + α 2 = β 2 + βγ 92. Η ισότητα του α΄ μέλους ισοδύναμα
⇔ α2 − β2 = −αγ + βγ
γράφεται
⇔ ( α − β )( α + β ) =
−γ ( α − β )
⇔ α + β =− γ, αφού α − β ≠ 0. α4 + β4 =
0.
89. i) Έχουμε 93. Η δοθείσα σχέση γράφεται

2x
= =
3y 4z α 2β + α= αβ 2 + β ⇔ ( α − β )( αβ + 1)= 0.
3y + 4z 2x + 4z 2x + 3y
2x + 3y + 4z 1 94. i) x 2 + y 2 − xy =
0
= = .
2 ( 2x + 3y + 4z ) 2 ⇔ 2x 2 + 2y 2 − 2xy =
0
Οπότε, ⇔ x 2 + y2 + ( x − y ) =
0.
2
= 3y + 4z
4x (1)
ii) Η δοθείσα σχέση γράφεται
= 2x + 4z
6y (2)
( α + 5) + (β − 10 ) = ( α + 5)(β − 10 )
2 2
= 2x + 3y
8z (3)
i)
Από τις σχέσεις (1) και (2) αφαι- ⇔α + 5 =0 και β − 10 =0
ρώντας κατά μέλη βρίσκουμε ⇔α= −5 και β = 10.
6x = 9y ⇔ 2x = 3y
Από τις σχέσεις (2) και (3) αφαι-
ρώντας κατά μέλη βρίσκουμε
Διατάξη Πραγματικών Αριθμών 100. i) α 2 + 49 ≥ 14α ⇔ α 2 + 7 2 − 2 ⋅ 7α ≥ 0

⇔ ( α − 7 ) ≥ 0, που ισχύει.
2
95. Έχουμε α2 + β2 ( α − β )
2
Α − Β = x 2 − 4x + 6 ii) ≥
2 4
= (x 2
− 4x + 4 ) + 2 ⇔ 2 ( α 2 + β 2 ) ≥ α 2 + β 2 − 2αβ
= ( x − 2) + 2 > 0
2
⇔ α 2 + β 2 + 2αβ ≥ 0
αφού ( x − 2 ) ≥ 0 και 2 > 0. ⇔ ( α + β ) ≥ 0, που ισχύει.
2 2
Άρα, A > B.
101. Η ζητούμενη ανισότητα ισοδύναμα
96. Έχουμε γράφεται
Α − Β = 4β − 3α − 2αβ + 6
α2 + β2 4
= 2 ( 2β + 3) − α ( 2β + 3) ≥ 2
αβ2 2
α + β2
=( 2β + 3)( 2 − α )
⇔ ( α 2 + β 2 ) ≥ 4α 2β 2
2
=− ( α − 2 )( 2β + 3) < 0.
⇔ α 4 + β 4 + 2α 2β 2 ≥ 4α 2β 2
Άρα, A < B.
⇔ α 4 + β 4 − 2α 2β 2 ≥ 0
97. Έχουμε
⇔ ( α 2 − β 2 ) ≥ 0, που ισχύει.
2
Α − Β= 5α 2β + 12 − 4α 2 − 15β
= 5β ( α 2 − 3) − 4 ( α 2 − 3) 102. Μετασχηματίζουμε τη ζητούμενη
= (α 2
− 3) ( 5β − 4 ) < 0. σχέση σε ισοδύναμή της που ισχύει.
Άρα, A < B. 103. i) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα

γράφεται
98. i) Έχουμε=
850 (=
2 ) 2 3 50 150
( α + β ) ≥ 4αβ
2
και =
16 (=
2 ) 37
2 4 37 148
. ⇔ α 2 + β 2 + 2αβ ≥ 4αβ
⇔ ( α − β ) ≥ 0, ισχύει.
2
Άρα, 850 > 1637.
ii) Έχουμε ii) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα
25100 = 5200 και 12567 = 5201 γράφεται
Άρα, 25100 < 12567. ( α 2 + 1)(β2 + 4 ) ≥ 8αβ
που ισχύει αφού
99. i) Έχουμε
α 2 + 1 ≥ 2α και β 2 + 4 ≥ 4β.
=
2700 (=
2 ) 7 100
128100
και 104. i) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα
γράφεται
=
5 300
(=
5 ) 3 100 100
125 .
( α − 1) + (β − 2 ) ≥ 0, που ισχύει.
2 2
Άρα, 2700 > 5300. ii) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα

ii) Έχουμε=
5 800
(=
5 )
2 400
25 400 γράφεται
( α − 1) + (β − 2 ) + ( γ − 3) ≥ 0,
2 2 2
και =
31200 (=
3)3 400
27 400. που ισχύει.
Άρα, 5 800
<3 1200
.
105. i) α 2 + 2α + 2 = ( α + 1) + 1
2 Η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν
α = 1 και β = −1.
( α − 2) + 1
ii) α 2 − 4α + 5 =
2
112. i) x = 2 και y = 0
iii) α + 10α + 26 = ( α + 5 ) + 1
2 2
ii) x = 1 και y = 3.
iv) α 2 + β 2 − 2α − 2β + 3
113. i) x = −2 και y = −3
= ( α − 1) + ( β − 1) + 1
2 2
1 1
106. i) H ζητούμενη σχέση ισοδύναμα ii) x = − και y = .
γράφεται 2 2
2α 2 + 2αβ + 2β 2 ≥ 0 114. i) Έχουμε
2x 2 − 2x + 1 > 0 ⇔ x 2 + ( x − 1) > 0
2
⇔ α + β + ( α + β ) ≥ 0, ισχύει.
2 2 2
ii) H ζητούμενη σχέση ισοδύναμα που ισχύει, αφού οι αριθμοί x και

γράφεται x − 1 δεν μηδενίζονται ταυτόχρο-
2α 2 + 2αβ + 2β 2 ≥ 0 να.
ii) Έχουμε
⇔ α 2 + β 2 + ( α − β ) ≥ 0, ισχύει.
2
x 4 − x 2 + 4x + 5 > 0
107. i) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα ⇔ ( x 4 − 2x 2 + 1) + ( x 2 + 4x + 4 ) > 0
γράφεται
⇔ ( x 2 − 1) + ( x + 2 ) > 0
2
( 5x − 3y ) ≥ 0
2 2
ii) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα που ισχύει, αφού οι αριθμοί x 2 − 1

γράφεται και x + 2 , δεν μηδενίζονται ταυ-
( x 2 + y2 ) ( x − y )2 ≥ 0. τόχρονα.
115. i) 3α 2 + 2α + 1 > 0
108. Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα
⇔ 2α 2 + α 2 + 2α + 1 > 0
γράφεται
4 ( α + β ) ( α 2 − αβ + β 2 ) ≥ ( α + β ) ⇔ 2α 2 + ( α + 1) > 0, ισχύει.
2
3
ii) α 2 + β 2 + 8 ≥ 4 ( α + β )
⇔ 4 ( α 2 − αβ + β 2 ) ≥ ( α + β )
2
⇔ α 2 + β 2 + 8 ≥ 4α + 4β
⇔ 3α 2 − 6αβ + 3β 2 ≥ 0
⇔ α 2 − 4α + 4 + β 2 − 4β + 4 ≥ 0
⇔ α 2 − 2αβ + β 2 ≥ 0
⇔ ( α − 2 ) + ( β − 2 ) ≥ 0, ισχύει.
2 2
⇔ ( α − β ) ≥ 0, που ισχύει.
2
116. i) Από το δεύτερο μέλος καταλήγουμε

109. i) x = 4 και y = −3. στο πρώτο.
ii) x = −1 και y = 3. ii) Aξιοποιούμε το ερώτημα i).
iii)Αξιοποιούμε το ερώτημα ii).
110. i) Πράξεις
ii) Α − Β ≥ 0 117. i) Αξιοποιούμε τις ταυτότητες
( α + β ) =α 2 + 2αβ + β 2
2
iii) x = −1 και y = 1.
και
111. α 2 + β 2 ≥ 2α − 2β − 2 (α + β + γ)
2
⇔ ( α 2 − 2α + 1) + ( β 2 + 2β + 1) ≥ 0 = α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ + 2βγ + 2γα.

⇔ ( α − 1) + ( β + 1) ≥ 0, που ισχύει. ii) Aπό το ερώτημα i) έχουμε
2 2
(α + β) + (β + γ ) + ( γ + α ) = ( αβ 2 − β 2 γ ) + ( βγ 2 − α 2β ) + ( γα 2 − γ 2α )
2 2 2
=1 + α 2 + β 2 + γ 2 ≥ 1. = β 2 ( α − γ ) − β ( α 2 − γ 2 ) + αγ ( α − γ )
Η ισότητα θα ίσχυε όταν
= β 2 ( α − γ ) − β ( α − γ )( α + γ ) + αγ ( α − γ )
α2 + β2 + γ2 = 0
⇔ α = β = γ = 0. = ( α − γ ) ( β 2 − αβ − βγ + αγ )
Όμως, αυτό είναι αδύνατον αφού = ( α − γ ) β ( β − α ) − γ ( β − α ) 
α + β + γ =−1.
= ( α − γ )( β − α )( β − γ ) < 0.
Άρα,
( α + β ) + (β + γ ) + ( γ + α ) > 1.
2 2 2
121. i) α −2 + β − 2 = α −1 + β −1
1 1 1 1
118. i) Έχουμε ⇔ + 2= +
1≤ x < 3 α β
2
α β
οπότε 1 1 1 1
⇔ − = −
5 ≤ 5x < 15. α2 α β β2
1 − α β −1 α −1 β −1
Επίσης ⇔ = ⇔− 2 = 2
2≤y<4 α 2
β 2
α β
οπότε α −1 α2
⇔ = − 2.
−12 < −3y ≤ −6. β −1 β
Άρα, ii) Από το ερώτημα i) και επειδή
−7 < 5x − 3y < 9. α2
− 2 <0
ii) Έχουμε β
1 ≤ x < 3 και 2 ≤ y < 4 . έχουμε
Oπότε, α −1
1 1 1 < 0.
< ≤ . β −1
4 y 2
Επομένως, 122. Έχουμε
1 x 3 α + β > 4 και ( α − 2 )(β − 2 ) > 0 .
< < .
4 y 2 Οπότε
α − 2 > 0 και β − 2 > 0.
119. i) 5 < x < 7 και 6 < 2y < 10
άρα 11 < x + 2y < 17. 123. i) x ( x 2 + 1) =1 > 0
1 1 1 1 ii) x − 1 =− x 3 < 0.
ii) < και <
x 5 y 3
1 1 1 1 8 124. i) x 2 + y 2 ≥ 2xy ⇔ x 2 + y 2 − 2xy ≥ 0
άρα + < + =.
x y 5 3 15 ⇔ ( x − y ) ≥ 0, ισχύει.
2
iii) 5 < x < 7 και −5 < − y < −3

ii) Σύμφωνα με το ερώτημα i) έχουμε
άρα 0 < x − y < 4.
x 2 + y 2 ≥ 2xy,
iv) 0 < x − y < 4 και 8 < x + y < 12
y 2 + z 2 ≥ 2yz
άρα ( x − y )( x + y ) < 48.
και
120. Έχουμε z 2 + x 2 ≥ 2xz.
αβ 2 + βγ 2 + γα 2 − α 2β − β 2 γ − γ 2α
Επομένως, προσθέτοντας κατά μέ- 1 1 β+α

λη 128. + ≥4 ⇔ ≥4
α β αβ
2x 2 + 2y 2 + 2z 2 ≥ 2xy + 2yz + 2xz. ⇔ α + β ≥ 4αβ , αφού αβ > 0
125. i) Eπειδή ⇔ 1 ≥ 4α (1 − α ) , αφού α + β =
1
x > 0 και y > 0 ,
⇔ 1 ≥ 4α − 4α 2
η σχέση
⇔ 4α 2 − 4α + 1 ≥ 0
x 2 + y2 x + y
≥ ⇔ ( 2α − 1) ≥ 0 , που ισχύει.
2
x+y 2
ισοδύναμα γράφεται 1 1
129. αβ ≤ ⇔ α (1 − α ) ≤
2 ( x 2 + y2 ) ≥ ( x + y )
2
4 4
⇔ 2x 2 + 2y 2 ≥ x 2 + 2xy + y 2 ⇔ 4α 2 − 4α + 1 ≥ 0
⇔ ( 2α − 1) ≥ 0.
2
⇔ x 2 − 2xy + y 2 ≥ 0
⇔ ( x − y ) ≥ 0 , ισχύει.
2
1
130. α+β ≥ 2 ⇔ α+ ≥ 2 ⇔ α 2 + 1 ≥ 2α
ii) Σύμφωνα με το ερώτημα i) έχουμε α
⇔ ( α − 1) ≥ 0.
2
x 2 + y2 x + y
≥ ,
x+y 2 1 1
131. + > 2 ⇔ 1 + α > 2α 2
y2 + z2 y + z α2 α
≥
y+z 2 ⇔ 2α 2 − α − 1 < 0 ⇔ α 2 − α + α 2 − 1 < 0
και ⇔ α ( α − 1) + ( α − 1)( α + 1) < 0
z2 + x 2 z + x ⇔ ( α − 1)( α + α + 1) < 0
≥ .
z+x 2
Επομένως , ⇔ ( α − 1)( 2α + 1) < 0, ισχύει.
x 2 + y2 y2 + z2 z2 + x 2 132. α3 + 3α 2 − 4 > 0 ⇔ α3 + 3α 2 − 3 − 1 > 0
+ + ≥
x+y y+z z+x ⇔ ( α3 − 1) + ( 3α 2 − 3) > 0
x+y+y+z+z+x
≥
2 ⇔ ( α − 1) ( α 2 + α + 1) + 3 ( α − 1)( α + 1) > 0
2( x + y + z) ⇔ ( α − 1) ( α 2 + α + 1 + 3α + 3) > 0
= = x + y + z.
⇔ ( α − 1) ( α 2 + 4α + 4 ) > 0
2
126. i) H ζητούμενη σχέση ισοδύναμα
⇔ ( α − 1)( α + 2 ) > 0,
2
γράφεται
x 2 + y2 + ( x + y ) ≥ 0
2
που ισχύει διότι α > 1.
ii) 2x + 3y + 1 = ( x + 2y ) + ( x + y + 1). 133. Έχουμε
α3 > β3
127. i) Έχουμε
και
x+y
2
xy ≤   ⇔ 4xy ≤ x + y + 2xy
2 2 1 1 1 1
< ⇔ > .
 2  α β β α
⇔ x 2 + y 2 − 2xy ≥ 0 ⇔ ( x − y ) ≥ 0,
2
134. Η ζητούμενη ανισότητα ισοδύναμα
ισχύει. γράφεται
ii) Aξιοποιούμε το ερώτημα i). (β − α )(β − 1) < 0, που ισχύει.
α −1 β 141. i) H ζητούμενη σχέση ισοδύναμα

135. ● < ⇔ ( α − β )( α + β − 1) < 0. γράφεται
β −1 α
(α − β) ≥ 0
2
ισχύει. 2
β β −1
● < ⇔ β > α, που ισχύει.
α α −1 ii) Αξιοποιώντας το ερώτημα i)
136. Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γρά- έχουμε
φεται α 1
≤
( α + β )( α − β ) ≥ 0.
2 α 4 + β 2 2αβ
και
137. i) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα β 1
γράφεται ≤ .
β 4 + α 2 2αβ
( )
2
α− β ≥0
α β α β
ii) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα 142. + ≤ +
β +1 α +1 β +1 β +1
γράφεται
α + β β +1
α + β ≥ 2 αβ = ≤ = 1.
β +1 β +1
iii) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα
γράφεται
143. Έχουμε
(4 )
2
α −3 β ≥0 α − β = x 3 − y3 − ( x − y )
3
iv) Υψώνουμε στο τετράγωνο. = ( x − y ) ( x 2 + yx + y 2 ) − ( x − y )

3
138. ( x + 1) > 2x + 2x
2
= ( x − y )  x 2 + xy + y 2 − ( x − y ) 
2 3 2
 
⇔ ( x + 1) − 2x ( x + 1) > 0 = ( x − y ) ( x 2 + xy + y 2 − x 2 + 2xy − y 2 )
2 2 2
⇔ ( x + 1)( x + 1 − 2x ) > 0
2 2
= 3xy ( x − y ) > 0.
⇔ ( x + 1) ( x − 1) > 0, Επομένως, α > β.
2 2
ισχύει για κάθε x ≠ 1. 144. Έχουμε

x − y = ( α − 2 )( 3β − 2 ) < 0
139. Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γράφε-
ται Άρα, x < y.
( α − 1) ( α 2 + 1) < ( α + 1) ( α 2 − 1) 1 1 1
145. α −1 + α −3 > α −2 ⇔ + 3> 2
⇔ ( α − 1) ( α + 1) < ( α + 1)( α + 1)( α − 1)
2 α α α
α >0
α >1 ⇔ α2 + 1 > α ⇔ α2 − α + 1 > 0
⇔ α + 1 < ( α + 1)( α + 1)
2
⇔ α 2 − 2α + 1 + α > 0
⇔ α 2 + 1 < α 2 + 2α + 1
⇔ ( α − 1) + α > 0, ισχύει.
2
⇔ 0 < 2α, ισχύει.

140. Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γράφε- 146. i) 2 ν < α < 31
ται ii) 17 < α < 2 ν +1
3( α 2 + β 2 + γ 2 ) ≥ ( α + β + γ )
2

⇔ 2α 2 + 2β 2 + 2γ 2 ≥ 2αβ + 2βγ + 2γα 17 < 2 ν +1 .
⇔ ( α − β ) + ( β − γ ) + ( γ − α ) ≥ 0,
2 2 2
17
Οπότε, < 2ν
που ισχύει. 2
και τελικά 152. i) x + 2 > 0 και y − 6 < 0

17
< 2 ν < 31 . ii) x − 4 < 0 και y − 3 > 0.
2 iii) Προσθέτουμε κατά μέλη τις σχέ-
iv) ● Για ν ≤ 3 έχουμε σεις των ερωτημάτων i) και ii).
17 iv) 0 < x + 2 < 6 και 0 < y − 3 < 3.
2 ν ≤ 23 =8 < , αδύνατον.
2
● Για ν ≥ 5 έχουμε 153. i) A = (x 2
− 6x + 9 ) + ( 4y 2 + 4y + 1)
2 ν ≥ 25 = 32 > 31 , αδύνατον. ii) Έχουμε
Επομένως, 3 < ν < 5 . ● ( x − 3) ≤ ( x − 3) + ( 2y + 1)
2 2 2
Και επειδή ο ν είναι ακέραιος, συ- = A= 1

μπεραίνουμε ότι ν = 4 . Άρα, x − 3 ≤ 1
147. Έχουμε ● ( 2y + 1)
2
≤ ( x − 3) + ( 2y + 1)
2 2
0 ≤ α ≤ 2 και 0 ≤ β ≤ 2.
= A= 1
Οπότε, Άρα, 2y + 1 ≤ 1.
−2 ≤ −β ≤ 0.
Επομένως,
−2 ≤ α − β ≤ 2. x >0
6
y>2⇔ > 2 ⇔ 3 > x.
148. i) Έχουμε x
−2 ≤ x ≤ 3. Οπότε,
Oπότε, x − 3 < 0 και x − 2 > 0
−4 ≤ 2x ≤ 6 ii) Λόγω του ερωτήματος i) έχουμε
και συνεπώς ( x − 2 )( x − 3) < 0 ⇔ x 2 − 5x + 6 < 0
−5 ≤ 2x − 1 ≤ 5.
ii) Έχουμε ⇔ x 2 − 5x + xy < 0
−2 ≤ x ≤ 3. ⇔ x ( x − 5 + y) < 0
Άρα, x >0
−3 ≤ − x ≤ 2 ⇔x −5+ y < 0
και τελικά ⇔ x + y < 5.
−1 ≤ 2 − x ≤ 4.
155. Έχουμε
149. i) −1 < x < 5 ⇔ −4 < 4x < 20 ( α + 1)( α + 9 ) ≥ α
β≥α⇔
⇔ 1 < 4x + 5 < 25 4
ii) −1 < x < 5 ⇔ 0 < x + 1 < 6 . ⇔ ( α + 1)( α + 9 ) ≥ 4α
Άρα, ( x + 1) < 62.
2
⇔ α 2 + 9α + α + 9 − 4α ≥ 0
⇔ α 2 + 6α + 9 ≥ 0
150. i) α > 2 και β > 4
⇔ ( α + 3) ≥ 0
2
1 1 1 1
ii) > και > που ισχύει για κάθε x ∈ .
α 5 β 7
iii) α > 2 και β < 7. 156. i) Έχουμε
α+β+ γ ≥ α+α+α =3α
iv) ( α − 5 )( β − 4 ) < 0
και
151. i) 2x − 3y ≤ 0 και 3x − 2y ≥ 0 α+β+ γ =3.
ii) Aξιοποιούμε το ερώτημα i). ii) Έχουμε
β+ γ ≥β+β =2β Απόλυτη Τιμή

και Πραγματικού Αριθμού
β + γ = 3 − α ≤ 3.
ii) Έχουμε 160. i) 4 − π ii) 2 −1
α+β+ γ ≤ γ+ γ+ γ = 3γ
iii) 2 − 2 iv) π − 3 .
και
α+β+ γ = 3.
161. i) 3 − 7 ii) 3 −1
Οπότε, 3 ≤ 3γ ⇔ 1 ≤ γ.
iii) y 2
iv) 2 + x 2.
Επίσης, γ =3 − ( α + β ) ≤ 3.
iv) Έχουμε 162. i) A = 14 ii) B = 1
2αβ + 3 − 3α − 2β
iii) Γ= 3 − 5 iv) Δ= 8 − 2 11
= 2β ( α − 1) − 3 ( α − 1)
= ( α − 1)( 2β − 3) ≥ 0 ,
1
163. i) Α = ii) Β = 24
6
λόγω των i) και ii).
iii) Γ = 5 iv) Δ = 72.
157. y x ( y − 1) − ( y − 1)
i) xy + 1 − x − = 164. i) Α=4 Β 6x − 5
ii) =
= ( x − 1)( y − 1) > 0. Γ 6x − 3
iii) = iv) Δ
= x 2 + 1.
z xy ( z − 1) − ( z − 1)
ii) xyz + 1 − xy −=
= ( xy − 1)( z − 1) > 0. 165. {
i) x + 5 =− x − 5 αν x < −5
x + 5 αν x ≥ −5
{2x −− x2
iii) xyz + 2= xyz + 1 + 1 αν x ≥ 2 .
ii) 2 − x =
> xy + z + 1= ( xy + 1) + z αν x < 2
> x + y + z.
2x − 5, αν x < 2
iv) xy + 1 > x + y, yz + 1 > y + z 166. i) A = 
και zx + 1 > z + x. 4x − 9, αν x ≥ 2.
158. i) Ε ΑΒΓΔ =x ⋅ 2y =2xy −2x + 8 , αν x < 3
E AEZH = y 2 
 2 , αν 3 ≤ x < 5
ii) B = 
= E 2xy − y 2 .  2x − 8 , αν x ≥ 5.
ii) Έχουμε 

= E y ( 2x − y )
Όμως 6 < 2x < 10  x + 4 , x<5
167. i) A = 
και −2 < − y < −1 3x − 6 , x≥5
Άρα 4 < 2x − y < 9
−4x + 2 , x < −2
και τελικά 4 < y ( 2x − y ) < 18. ii) B = 
−2x + 6 , x ≥ −2
159. ● Αν α = 1, τότε α 4 + α5 + α =
3
−2x + 12 , αν x < 5
● Αν α < 1, τότε α 4 + α5 + α < 3 
168. i) A =  2 , αν 5 ≤ x ≤ 7
● Αν α > 1, τότε α 4 + α5 + α > 3. 
 2x − 12 , αν x > 7
 4x + 1 , αν x < −2 αφού
 α > 0 και α − 2 < 0 .
ii) B = −2x + 5 , αν − 2 ≤ x ≤ 1 Επίσης,

α 2 − 2α + 1 = ( α − 1) ≥ 0 .
2
 4x − 1 , αν x > 1
Άρα,
 −2x + 2, x<0 α 2 − 2α + α 2 − 2α + 1
169. i) Α =  2, 0≤x<2
 2x − 2, x≥2 =−α 2 + 2α + α 2 − 2α + 1 =1 .
=
ii) B x 2 ( x − 1) 177. Έχουμε
 x ( x − 1) ,
2
x ≥1 x < 1 ⇔ −1 < x < 1.
= 2
 x (1 − x ) , x < 1. Οπότε,
x +1 = x +1
170. A = α + β − 2γ.
και
171. = 20 − x.
A x − 1 =1 − x.
172. i) A = 3 ii) B = 6 178. Έχουμε

iii) Γ = 3 iv) Δ = − x. α ≤ 1 ⇔ −1 ≤ α ≤ 1.
173. i) Α = −3α ii) Β = −3β Επομένως,
α − 1 ≤ 0 και α + 1 ≥ 0 .
iii) Γ= x − 2.
Άρα,
174. i) Έχουμε α − 1 =−α + 1 και α + 1 = α + 1.
x − 1 > 0 και x − 5 < 0.
ii) Έχουμε 179. i) 3 ii) x + 9
x +1 + x − 5 = 4 iii) −5 iv) 10 − 2x .
και 180. i) A= x + 2 ii) B= 9 − 3x.
x +2 + x −6 =
8.
181. i) A = 1 ii) B= x − 1
175. i) ● 2 < α < 3 ⇔ 2 − 4 < α − 4 < 3 − 4 iii) Γ = x.
● 2 < α < 3 ⇔ −6 > −3α > −9 182. i) A= x − 1 ii) B = 0
⇔ −6 + 6 > −3α + 6 > −9 + 6.
iii) Γ
= ( x − 1) .
3
ii) Α = 4.
176. i) Έχουμε 183. 1.
0<α<2.
184. i) Γνωρίζουμε ότι
Δηλαδή,
α > 0 και α − 2 < 0 . x 2 + 4 > 0 για κάθε x ∈  .
Οπότε, Επίσης,
α = α και α − 2 =−α + 2 . x − 3 ≥ 0 για κάθε x ∈ 
Επομένως, και η ισότητα ισχύει μόνο για

x =3.
( α − 2) ⋅ α + α ⋅ α − 2 Άρα, η σχέση
= ( α − 2 ) α + α ( −α + 2 ) x −3
>0
= α ( α − 2) − α ( α − 2) = 0 . x2 + 4
ii) Έχουμε ισχύει για κάθε x ≠ 3 .
α 2 − 2α = α ( α − 2 ) < 0 , ii) x < 0 και x ≠ −1.
185. i) Έχουμε x − x ≥ 0 και x +x≥0.

1 1 β+α Επομένως,
+ =1 ⇔ =1
α β αβ x − x = x − x και x + x = x + x .
⇔ α+β = αβ . Οπότε, για x ≠ 0 έχουμε
ii) Έχουμε
x −x + x +x
α β = β α και α ⋅ β ≠ 0 . A=
x
Οπότε,
α α x −x+ x +x 2 x
= >0. = = =2.
β β x x
iii) Αποδείξαμε ότι 192. i) Έχουμε α ≥ α ⇔ α − α ≤ 0
α
> 0 ⇔ αβ > 0 . Οπότε α − α = α − α .
β
Δηλαδή, οι αριθμοί α και β είναι ii) Έχουμε α ≥ −α ⇔ α + α ≥ 0
ομόσημοι. Επομένως, σύμφωνα Οπότε α + α =α + α .
με το ερώτημα i) ισχύει
α + β = αβ > 0 . 193. Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γράφε-
Άρα, α > 0 και β > 0. ται
1 1 1 1 1 1 α β + β α − αβ − α ⋅ β ≤ 0
< + =1 και < + =1.
⇔ α( β − β) − α ( β − β) ≤ 0
iv)
α α β β α β
⇔ ( β − β ) ⋅ ( α − α ) ≤ 0, ισχύει.
186. Έχουμε
α − β + β =0 ⇔ β =− α − β ≤ 0 .
2 2
194. i) x = 2 και y = −2
Οπότε, α − β ≥ 0. Έτσι, έχουμε
2 ii) x = 1 και y = −7.
α2 − β + β = 0 ⇔ α2 − β + β = 0 195. x = 1 και y = 2.
⇔ α = 0 ⇔ α = 0.
2 196. i) Από τη δοθείσα σχέση προκύπτει ότι
α 2 − αβ − γ =0 και β 2 − αβ + γ =0.
Οπότε προσθέτοντας κατά μέλη
y − 2 =− y − 2 − x − 1 ≤ 0 έχουμε
ii) x = 1. α 2 + β 2 − 2αβ =0 ⇔ ( α − β ) =0
2
188. i) A = 0 ii) B = 2 ⇔α=

β.
iii) Γ = 0 iv) Δ = 1. ii) Αποδείξαμε ότι
α = β.
189. i) y ii) y −3
Επομένως, η σχέση
1− x β 2 − αβ + γ =0
iii) iv) x − 5 .
8 γράφεται
2
190. i) A =
x
= x + 3.
ii) B β2 − β2 + γ =0
3 δηλαδή,
191. Γνωρίζουμε ότι για κάθε x ∈  γ = 0.
x ≥ x και x ≥ − x 197. Έχουμε
δηλαδή, α − α =α + α
 α − α =α + α = α −1 +1

⇔ ή ii) Αποδείξαμε ότι
 α − α =−(α + α ) α ≤ α −1 +1 (1)
⇔2α =
0 ή 2α = 0 ⇔ α =
0. Επίσης,
β = (β − 2 ) + 2 ≤ β − 2 + 2 (2)
198. 3x + 2y = 2x + 3y Από τις (1) και (2) προκύπτει
⇔ 3x + 2y = 2x + 3y α + β ≤ α −1 + β − 2 + 3 .
− ( 2x + 3y ) .
ή 3x + 2y = 206. i) Έχουμε
2 και β β − α =
α α −β = 1.
199. α + 2β =β + 2α
Οπότε
 α + 2β =β + 2α 2 1
⇔ή α −β == .
 α + 2β =−β − 2α α β
⇔β= α ή 3α = −3β ii) Παρατηρούμε ότι
(α − β) = (α − β)
2 2
β ή
⇔α= α = −β
⇔ α =
β. = (α 2
− αβ ) + ( β 2 − αβ ) .
200. α − 2β + 4α − 8β − 10β − 5α
= α − 2β + 4 ( α − 2β ) − −5 ( α − 2β ) α 2 ( α − 3β ) = β 2 ( β − 3α )
= α − 2β + 4 ⋅ α − 2β − −5 ⋅ α − 2β ⇔ α 2 α − 3β= β 2 β − 3α
= α − 2β + 4 ⋅ α − 2β − 5 ⋅ α − 2β = 0 . α − 3β β 2 α − 3β  β 
2
⇔ =⇔ =   .
201. i) 20 ii) 1 β − 3α α 2 β − 3α  α 
iii) 52 iv) 2. ii) Παρατηρούμε ότι
( α − β ) = ( α3 − 3α 2β ) + ( 3αβ 2 − β3 )
3
202. Α = 4.
και 3αβ 2 − β3 = β3 − 3β 2α .
203. i) 2α + β ≤ 2 α + β
208. i) α + β =( α + β ) =13.
2 2
ii) α − β = α + ( −β ) ≤ α + −β = α + β
ii) α − β = ( α − β ) = α 2 − 2αβ + β 2
2 2
iii) α + β + 2 ≤ α + β + 2
= 7 − 6 = 1.
3 5 3 5 3 5
iv) + ≤ + = + Οπότε α − β = 1, αφού α − β ≥ 0.
α β α β α β
209. α +=
β 2 αβ + 1
204. i) Παρατηρούμε ότι
( α − 1) + (β − 2 ) ⇔ ( α + β ) = 4 ( αβ + 1)
2
α+β−3 =
ii) Παρατηρούμε ότι ⇔ α 2 + 2αβ + β 2 − 4αβ =
4
2α + β − 4= 2 ( α − 1) + ( β − 2 ) ⇔ (α − β) =
4
2
⇔ α −β =
2.
α = ( α − 1) + 1 ≤ α − 1 + 1 210. i) x + y ≤ x + y
ii) 2x  y  2x  y  2 x  y . x  y  xy

2
 x  y  xy
2
211. A  1, αν x  1
1, αν x  1.
  x  y    x  y
2 2
 x  2 x y  y  x 2  2xy  y2
2 2
5α  3β  5α  3β
 x 2  2 xy  y2  x 2  2xy  y2
 5 α  3 β  5  6  11
 2 xy  2xy  xy  xy, ισχύει.
Άρα, Η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν xy  0.
11  5α  3β  11.
219. i) α  β  α  β
2 2
ii) α  β  α   β   α  β
 α  β  α  β
2 2
 α  β  1  2  3.
 4αβ  0  αβ  0.
213. Α  0. ii) α  β  α  | β
2 2
214. i) Από τις δοθείσες ανισότητες,  α  β   α  β 

2 2
προσθέτοντας κατά μέλη έχουμε

α  β  β  2γ  α  0  2γ  γ  0.  αβ  αβ
 αβ  αβ, αφού αβ  αβ
ii) Έχουμε
 αβ  0.
α  β  γ  α  β  γ.
Επίσης, 220. i) α  β  1  αβ  1
β  γ  α  α  β  γ.
 1  αβ  1.
Δηλαδή,
γ  α  β  γ αβ
ii) 1
και τελικά 1  αβ
α  β  γ.  α  β  1  αβ
2 2
215. i) d 1,  2x   d  x,  2    α  β   1  αβ 
2 2
 1  2x  x  2  α2  2αβ  β2  1  2αβ  α2β2

ii) d  x, 3  2d  x,  3  α2 β2  1  β2  1  0
 x 3  2 x 3.
 β2  1 α2  1  0, ισχύει.
216. i) 4  x  6
ii) x  3 ή x 1
α β  2  α β  4
2
iii) x  2 ή x  6
x  5 ή x  1  α  β  4
2
iv)
217. Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γρά-  α2  2αβ  β2  4 (1)

φεται Επίσης,
x  1  2 x   x  1  0, α  β  4  α  β  16
2 2 2
που ισχύει.   α  β   16
2
218. Έχουμε  α2  2αβ  β2  16 (2)

Από τις σχέσεις (1) και (2) αφαιρώ- 225. Έχουμε

ντας κατά μέλη προκύπτει 0  2 α 1  α  4 .
4αβ  12  αβ  3 .
Επομένως,
ii) Από τις σχέσεις (1) και (2) προσθέτο-
4 α 1  α  4
2 2
ντας κατά μέλη προκύπτει ότι
2α2  2β2  20 2 2
4α 1 α 4
και τελικά
α2  β2  10 . 4 α2 2α 1 α2 8α 16
Επομένως, 2
3α2 12 α 4 α 2.
α2  β2 α2  β2  α  β  α  β 
 
α β
2 2
10 10
226. i) Από τη δοθείσα σχέση προκύπτει
α β  α β α  2β  2α  β
2 2

10
  α  2β    2α  β 
2 2
24 4
 
10 5  α2  4β2  4αβ  4α2  β2  4αβ
222. i) Έχουμε  β2  α2  β  α  β  α .
2 2
α2  9β2  α  9 β  α  3 β .
2 2
ii) Με απαγωγή σε άτοπο.
ii) Mε βάση το ερώτημα i) έχουμε iii) Η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα
α α γράφεται
3 3
β β α2  β2  α2  β2
και που ισχύει αφού αποδείξαμε
β 1 β 1 α2  β2  α2  β2  0 .
   .
α 3 α 3 iv) 3α  5β  3 α  5 β
Οπότε, 3 α 5β 3 α 5 α 8 α .
α β 1 8
  3  . 227. i) Έχουμε
β α 3 3
α β  β α  0  α β  β α
223. 2α  β  2β  α  2α  β  2β  α
2 2
αβ  0
α α
    0  αβ  0.
  2α  β    2β  α 
2 2 β β
Όμως ισχύει
 4α2  4αβ  β2  4β2  4αβ  β2 α  αβ  β  β  α  αβ  0.
 α2  β2  α  β
2 2
ii) Έχουμε
 α  β. α 2  α 2β
Α  β  αβ 
β
224. Η πρώτη σχέση της ζητούμενης α  α  αβ  αβ
ισοδυναμίας, αφού υψώσουμε τα α | α   0.
μέλη της στο τετράγωνο, ισοδύναμα β β
γράφεται
x 2  y2  x 2  y2  x 2  y2  0 Ρίζες πραγματικών αριθμών
 x  y  x  y.
2 2
228. i) 100 ii) 13
iii) 4 iv) 5
2  7  3  7 
7 11 2 2
229. i) ii) ii) 
4 10
iii)
2
iv)
1
.  2 7  3 7
3 5
 2  7  3  7
230. i) A  10 ii) B  5
iii) Γ  2 iv) Δ  9.  1 , αφού 2  7 και 3  7 .
231. i) Α  1 ii) Β  5. 237. α  β   α   β  β  α  α  β  0.

232. i) 2011  2010  2011
7  2 2
 3  22 
3
 20111  2010  238. i) 74  3 26 
 2011 2011  72  22  53 .
 20112  2011 . ii) 3

642  5 323  11 322
 3  43   5  25   11 3211
2 3
ii) 20112  4023
 20112  4022  1
 3  42   5  23   11  32 
3 5 11
 2011  2  2011  1
2
 42  23  32  17 .
  2011  1
2
π 3 4π 1
iii)  
 20122  2012 . 2 2 2
iv) 2  1  2  2  2  1  2  2  1.
233. i) 12
213  212  12 212   2  1  12 212  2 .
239. Α  9x  1.
ii) 11 312  2  311  11 311  3  2   11 311  3 .
234. i) Έχουμε 240. A  2.
319  96  319  312  312  37  1 x  1

2
241. i) x 4  2x 2  1  2
και
 x2  1  x2 1 ,
317  95  317  310  310  37  1 .
αφού x 2  1  0 για κάθε x  .
ii) Έχουμε
811  230   23   230  233  230
11
ii) x 2
 4x  4 
3
  x  2  2 3
 230   23  1  7  230
και
  x  2
6
  x  2  3 2
415  3 167   22   3   24    x  2  x  2 .
15 7 3 3
 230  3  228  228   22  3  7  228 x 4 x

2
x 2  4x 2
iii) 
235. i) Α  87 ii) Β  1. 4 x2  1 4 x 1
236. i)  5  3  5  3  
x  1  4 x 
 x .
1 4 x
  5   3  5  3  2 .
2 2
x  x  x  x  20  14 2  3 20  14 2
2 2

3
iv) ii)
   
3 3
 x x  x x  3 2 2  3 2 2
 x x  x x
 2  2  2  2  4.
 x x x x 2 x ,
251. i) 5  20  3 2  3 4
αφού
x  x και x  x για κάθε x  .  5  20  3 2  4
 100  3 8
242. Α  3 4  x  2   2 6  3x
2
 102  3 23
 3  2 x  2  2  3 2  x   10  2  12 .
 6 x  2  6 x  2  0. ii) 50  2  25  2  2
 25  2  2
243. 22.
5 2  2 4 2
244. i) Α2  3  2 2 και Β2  3  2 2
και
ii) Α2  3  2 2 και Β2  3  2 2
32  18  8
 
2
iii) ΑΒ  2  12  1  16  2  9  2  4  2
iv) Α3  5 2  7  16  2  9  2  4  2
και Β3  5 2  7.  4 2 3 2 2 2
245. Α  1. 5 2 .
Άρα,
246. Έχουμε
Α  3  x  1  1  x 
3  50  2   32  18  8 
 4 2  5 2  20  2  40 .
 3  x  1  1  x   3 23  2.
3
252. i) Για κάθε x  0 έχουμε
247. i) 9  4 5 και 9  4 5 αντίστοιχα. 3
x4 3 x4 3 x4 3
   x.
ii) Aξιοποιούμε το ερώτημα i). x 3
x3 x3
4   ii) Aρκεί να αποδείξουμε ότι

2
248. i) 15  31  8 15
x 5 x  5 x 4  x 2 για κάθε x  0.
και
4   253. i) Tο πρώτο μέλος είναι ίσο με

2
15  31  8 15.
1  3  3 1 2 3
ii) Α  8   2.
3 3
249. i. 43  30 2 και 43  30 2 αντί- ii) To πρώτο μέλος είναι ίσο με
στοιχα 1  4 2  4 2 1
.
ii. Αξιοποιούμε το ερώτημα i. 4
2
250. i) 20  14 2 και 20  14 2 32  30 32  30 32  30
254. i)  
αντίστοιχα. 240 240 240

32  3

32
 4  2.  5 5  2 5   5  2 5 
24 8
 
2
5
212  43 5 212  5  52  2 5
ii) 5
4

4
 2 2 3
 5
2
12  5 5  5.

2
22
5 223  5 210  2  3 2
ii) 3
3 3 4 7  3 4 7
 5  22   23  22  23  32 .   
5
 3 3 3 4 7  4 7
 7
2 5 2
255. i) ii)  3 3  3 42 
3 4
 3 3  3 16  7  3 3  3 9
256. Kάθε μέλος είναι ίσο με 11 7.
 3 3  9  3 33  3 .
257. i) Α  30
ii) Β  48.
262. 2  
2 3 2 2 3  2 3 
258. Έχουμε x   3
 42 3  2 3
Οπότε x 2  3 και x 3  3 3.
259. Έχουμε  2 3  2 3
   2  3  2  3 
2
α2  4  15  4  15 
 8  2 16  15  10.  4  3  1  1.
Οπότε,
Α  α2  9  α 2  11 263. 42 3   3  1   3 1
4 4
 10  9  10  11 3   3   1 
2
 42 4 2
 1  1  0.  
260. i) Έχουμε  42 3   3 1 

 
2
x2  7  13  7  13
 
2
 42 3  3 1
 7  13  2 7  
13 7  13   4  2 3  3 1 2 3
7  13  14  2 49  13  42 3  42 3
 14  2 36  14  12  2.
 
2
 42  2 3  16  12  4  2 .
ii) Έχουμε
x  2x  1 
 x  x 2  2  1 
100 100
3
264. 4
29  2  4 29  2
  x  2  2   1   1   
100
 1.
100
4 29  2 29  2
261. i) 5 52 5  5 2 5  4 29  2  4 27.

3  5  271. i) α2  20  10 3
2
265. 3 5  και
και
 
2
10  2  10  2 . β2  28  10 3 .
ii) α  β.
1 3
3 3
266. i) 3
2 2  2 2  2 2 2
272. Συγκρίνοντας τα τετράγωνά τους
1
  3 3 1 βρίσκουμε
  2   2  2. 2 2
  11  5  30.
ii) Έχουμε 273. Έχουμε
2
4
4
32 4  2  2  2  2
3 4 5 3 2 5 3 11  5  19  11
 2 11  19  5
1
4
17
 17  17 4
 2 3   2 3   212
   
2 2
   2 11  19  5
1 1 5
 44  19  2 95  5
267. i) 2  3 2  6 25  2 2  23  2 6
1 1 5
 
5 5
  44  24  2 95  20  2 95
 22 3 6
 26 6
10 5
 10  95  100  95, ισχύει.
 2 6  2 3  3 25 . Άρα, 11  5  19  11.
2 1 3
ii) 4 112  5 11  10 113  11 11 11 4 5 10
274. i) Αρχικά συγκρίνουμε τα τετράγωνά
1 1 3
 
7 3
 τους.
 11 2 5 10
 11 10 10
10
ii) Έχουμε
 11  111  11 .
10
B  A  x  1  2  3  5  1.
8 5 8 5

268. i) 5
38 : 3 35  35 : 33  35 3
275. i) 24  20  34 ,
1
3

15

1 1
 15 . δηλαδή 16  20  81
1
3
3 15 ii) 3   4 20  2  1  4  4 20  2
και 2  4 20  3 .
17 3 17 3
 
ii) 6
217 : 18 23  2 : 2 6 18
2 6 18
54 Άρα, 4  4 20  4 20.
 2  2  8.
18 3
276. i) Α  3
269. i) 80
319
ii) 20
5 11 ii) To πρώτο μέλος είναι μικρότερο
του Α.
270. Από τη δοθείσα σχέση προκύπτει ότι 2
277. i) 5 3 ii)
x  2  0 και 2y  8  0 5
x 2 και y   2. iii)

5
2
5 1 
iv) 2  3 .
Οπότε, x  y  xy  2  2  2  2.
2 2
2 3 25 ii) Έχουμε
278. i) ii) 3
4 − 3 2 + 1. 1 1
5 A>B⇔ >
2+ 3 5+2
279. i) ( 13 − 11 )( 13 + 11 =
2 ) 2− 3 5−2
⇔ >
( 3) ( 5)
2 2
13 11 22 − − 22
ii) − =
12.
( 13 − 11 ) ( 13 + 11 ) ⇔ 2 − 3 > 5 − 2.
280. i) A = 4 ii) B = 6. Άρα, το 5 είναι πλησιέστερα
στο 2 από ότι στο 3.
281. Πολλαπλασιάζουμε τους όρους του
πρώτου κλάσματος με 2 + 3 και 288. Πολλαπλασιάζουμε τους όρους κάθε
τους όρους του δεύτερου κλάσματος κλάσματος του α΄ μέλους με τον συ-
με 2 2 + 1. ζυγή του παρονομαστή.
289. i) Πολλαπλασιάζουμε τους όρους του
(12 − ) (12 + )
2 2
23 23
282. i) A
= + κλάσματος με α + 1 − α.
121 121
ii) Σύμφωνα με το ερώτημα i) έχουμε
12 − 23 + 12 + 23 24 1
= = . = 2 −1
11 11 2 +1
ii) B= 5
121 − 89 = 5
32 = 2. 1
= 3− 2
3+ 2
283. α = 2. …
1
( 3) = 100 − 99.
2
284. i) A = 22 − = 4−3= 1 100 + 99
3
3 Από τις παραπάνω ισότητες, προ-
= 22 ⋅= 2=
3 3 3
B 2 22 σθέτοντας κατά μέλη προκύπτει η
1
ζητούμενη.
 3 3 1
=  2 2 = 2=
2
2. 290. i) Aρκεί να αποδείξουμε ότι
 
( )
3
2 −1 = 5 2 − 7 .
ii) 3 + 2.
ii) Έχουμε
285. i) α + β 2 = ( α + β ) − 2αβ = 14
2 2
ii) α3 + β3 = ( α + β ) ( α 2 − αβ + β 2 ) = 52. 5− 2 + 3 5 2 −7
= 5 − 2 + 2 −1 = 4.
( )
2
286. i) α 2 = 2 − 1 =3 − 2 2
3
ii) α3 = α 2 ⋅ α = 5 2 − 7 291. −
4
iii) Α= α 2 − 3 α3= ( 2 −1 − ) ( )
2 −1= 0
7
292. −
iv) −2 8
287. i) A > B 293. ( x + 1) ( x +1 )( 4
)(
x +1 4
x −1 )
( x 1) ( x +1  ) ( x) − 12 
= α +β + α −β
2
=+ 4
 
= α + β + α − β = 2α ,
( x 1)
=+ ( x +1 )( x −1 ) αφού
α + β ≥ 0 και α − β ≥ 0 .
( x + 1)  ( x) − 12 
2
=
  300. i) Παρατηρούμε ότι
=( x + 1)( x − 1=
) x2 −1 100 ⋅ 100 ⋅ 100 < 100 ⋅ 101 ⋅ 102
< 102 ⋅ 102 ⋅ 102 .
( )
2
= − 1 2012 − 1
2012 =
Δηλαδή,
= 2011 . 1003 < 100 ⋅ 101 ⋅ 102 < 1023
294. α 2 − 3α =
6. ⇔ 3 1003 < 3 100 ⋅ 101 ⋅ 102 < 3 1023
⇔ 100 < α < 102 .
295. x 3 + 3x =
4. ii) Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο)
ότι ο αριθμός α είναι ακέραιος.
296. x 3 − 3x =
4.
Και επειδή 100 < α < 102 ,
297. Έχουμε συμπεραίνουμε ότι α = 101 .
( )( ) ( 3) − ( 2) Δηλαδή,
2 2
4
3+4 2 ⋅ 4
3−4 2 = 4 4
3
100 ⋅ 101 ⋅ 102 =
101
= 3− 2 >0.
⇔ 100 ⋅ 101 ⋅ 102 =
1013
Αρκεί λοιπόν, να αποδείξουμε οι
⇔ 100 ⋅ 102 = 1012 ,
3 − 2 = 5−2 6 που είναι αδύνατον.
( ) ( ) Επομένως, ο αριθμός α δεν είναι

2 2
⇔ 3− 2 = 5−2 6
ακέραιος.
( 3) + ( 2 )
2 2
⇔ − 2 3 ⋅ 2 =−
5 2 6 301. i) α2 − β = α − 1
⇔ 3 + 2 − 2 3 ⋅ 2 = 5 − 2 6 , που ισχύει.
( )
2
⇔ α2 − β =α − 1
2
298. Στο πρώτο μέλος, πολλαπλασιάζουμε

τους όρους του κλάσματος με ⇔ α2 − β = ( α − 1)
2
α − β. ⇔ α 2 − β = α 2 − 2α + 1 ⇔ 2α − β =
1.
Επίσης,
299. i) 1 + 2αβ = α 2 + β 2 + 2αβ
β2 − α = β − 1
=( α + β ) ≥ 0
2
( )
2
και ⇔ β2 − α =β − 1
2
1 − 2αβ = α 2 + β 2 − 2αβ
⇔ β 2 − α = ( β − 1)
2
=( α − β ) ≥ 0 .
2
⇔ β 2 − α = β 2 − 2β + 1
ii) 1 + 2αβ + 1 − 2αβ ⇔ 2β − α =
1.
i)
= (α + β) + (α − β)
2 2
1 {2 ( 2α − 1) − α =
{2α2β −− αβ = ( x) +( y)
1⇔ =β 2α − 1 x 3 + y3 =
3 3
ii)
= 1
⇔ {β =− {α 11. ( y ) ( x ) − x y + ( y )  .
2 2
2α 1 ⇔ β = = x+
= 3α 3=  
302. Μετασχηματίζουμε τη ζητούμενη 308. Η ζητούμενη σχέση, αφού υψώσου-

σχέση σε ισοδύναμή της, που ισχύει. με τα μέλη της στο τετράγωνο, με-
τασχηματίζεται στην ισοδύναμή της
303. Μετασχηματίζουμε τη ζητούμενη
( )
2
σχέση σε ισοδύναμή της, που ισχύει. α− β ≥ 0, που ισχύει.
304. Μετασχηματίζουμε κάθε ζητούμενη 309. i) Tα δύο μέλη της ζητούμενης ισό-
ανισότητα, υψώνοντας στο τετράγω- τητας είναι θετικά και έχουν ίσα
νο, σε ισοδύναμή της που ισχύει. τετράγωνα.
305. i) Προφανώς x ≠ 0 και οι αριθμοί x ii) Tα δύο μέλη της ζητούμενης ισό-
τητας είναι θετικά και έχουν ίσα
1
και είναι ομόσημοι. τετράγωνα.
x
ii) Υπολογίζουμε αρχικά το τετράγωνο 310. α 2 + 8β + β 2 + 8α
του α΄ μέλους.
= (β + 2 ) + ( α + 2)
2 2
= β+2 + α+2
( ) ( )
2 2
x −1 +1 = x −1 + 2 x −1 +1
= −β − 2 + α + 2
=
x + 2 x − 1. ≥ −β − 2 + α + 2 = α − β
ii) Έχουμε
α − β= x + 4x − 4 − x − 4x − 4 311. i) Yψώνουμε στο τετράγωνο.
= x + 2 x −1 − x − 2 x −1
(
ii) 2 7 − 3 2 − 3 3 + 6 )
(3 − ) 2( )
2
( ) ( ) 2− 3 2 +1+ 3
2 2
= x −1 +1 − x −1 −1 =iii) Α −
2 2 2
= x −1 +1 − x −1 −1 3− 2 − 3 2 +1+ 3
= − .
= (
x − 1 + 1 − −1 + x − 1 , ) 2 2
αφού x −1 ≥ 2 −1 =1  α +1 1 
2
 − 
= x − 1 + 1 + 1 − x − 1= 2.  α α +1
( α + 1)
2
307. Έχουμε = −
2
+
1
α2 α ( α + 1)2
( x) −( y)
3 3
x 3 − y3 =
α2 + 1 1
= +
( y ) ( x ) + x y + ( y )  ( 1)
2 2
=x− α2 α +
2
 
1 1
και =+
1 + .
α ( α + 1)2
2
ii) Για α = 6 και α = 7, αξιοποιώντας 10. Λ

το ερώτημα i) παίρνουμε:
11. Λ
2 2
7 1 8 1
 −  +  −  12. Σ
6 7 7 8
13. Λ
7 1 8 1 7 1
= − + − = +1−
6 7 7 8 6 8 14. Λ
7 7 49
= + = . 15. Λ
6 8 24
16. Λ
17. Σ
18. Σ
1. Βλ. σελ. 105. 19. Σ
2. Βλ. σελ. 147. 20. Σ
3. Βλ. σελ. 150. 21. Σ
4. Βλ. σελ. 152. 22. Σ
5. Βλ. σελ. 183. 23. Λ
6. Βλ. σελ. 184. 24. Σ
7. Βλ. σελ. 184-185. 25. Λ
8. Βλ. σελ. 185. 26. Λ
9. Βλ. σελ. 213. 27. Σ
10. Βλ. σελ. 214. 28. Σ
11. Βλ. σελ. 214. 29. Λ

30. Λ
Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους 31. Σ
32. Σ
1. Σ
33. Σ
2. Λ
3. Λ 34. Σ
4. Λ
5. Λ Διαγώνισμα 1
6. Σ
7. Σ Θέμα Α
8. Σ Α1. Βλέπε θεωρία
Α2. Βλέπε θεωρία
9. Σ
Α4. Βλέπε θεωρία Διαγώνισμα 2

α) Λάθος β) Σωστό
γ) Λάθος δ) Λάθος Θέμα Α
ε) Σωστό.
Θέμα Β Α2. Βλέπε θεωρία
Β1. ( α − 2 )( α − 1)( α + 1)( α + 2 ) Α4. Βλέπε θεωρία
= ( α 2 − 1)( α 2 − 4 ) = α 4 − 5α 2 + 4 α) Σωστό β) Σωστό
γ) Λάθος δ) Λάθος
Β2. Κ= α + 2
ε) Λάθος.
Β3. Αξιοποιούμε το ερώτημα Β2 για
α = 48.
Θέμα Β
Θέμα Γ Β1. Έχουμε
3
Γ1. Έχουμε  1
( )
3
Α
= 6
3 −=
13  36  − 1
−2 < x < 1  
και 1
1 ≤ y ≤ 3 ⇔ −3 ≤ − y ≤ −1 = 32 − 1 = 3 − 1.
Γ2. Έχουμε Β2. Έχουμε
x + 2 > 0, y − 1 ≥ 0 και x − y < 0 8 − 2 15 8 − 2 15
=Β =
Γ3. Έχουμε ( ) ( )
2 2 2 2
4
5 − 43  14   14 
xy + 1 ≤ x + y ⇔ xy + 1 − x − y ≤ 0 5  −3 
   
⇔ x ( y − 1) − ( y − 1) ≤ 0
⇔ ( y − 1)( x − 1) ≤ 0, ισχύει. =
8 − 2 15
=
( )(
5 + 3 8 − 2 15 )
5− 3 ( 5+ 3 )( 5− 3)
Θέμα Δ
Δ1. Αξιοποιούμε την ταυτότητα τετρά- 8 5 − 2 75 + 8 3 − 2 45
=
( 5) − ( 3)
2 2
γωνο αθροίσματος.
8 5 − 10 3 + 8 3 − 6 5
Δ2. 3 5 − 7 < 0 ⇔ 3 5 < 7 =
5−3
( )
2
⇔ 3 5 < 7 2 ⇔ 45 < 49,
που ισχύει. =
5− 3
2
=
( ) 5 − 3.
2
Δ3. Αξιοποιούμε τα ερωτήματα Δ1 και
Δ2. Β3. Έχουμε
Α > Β ⇔ 3 −1 > 5 − 3
( ) > (1 + 5 )
2 2
⇔ 2 3 >1+ 5 ⇔ 2 3
⇔ 12 > 1 + 2 5 + 5 ⇔ 6 > 2 5
( )
2
⇔ 62 > 2 5 ⇔ 36 > 20, που ισχύει.
Θέμα Γ Δ2. Σύμφωνα με το ερώτημα Δ1 έχουμε

Γ1. Έχουμε α2 + β2 α + β
⇔(α − β= )
2
= 0
● d ( 2x, 6 ) < 4 ⇔ 2x − 6 < 4 α+β 2
⇔ 2 x − 3 < 4 ⇒ x − 3 < 2. ⇔ α − β =0 ⇔ α = β
● y + 2 < 3 ⇔ −3 < y + 2 < 3 β ή α = −β.

⇔α=
Όμως αβ < 0 και συνεπώς α ≠ β.
⇔ −5 < y < 1, που ισχύει.
Επομένως, α =−β ⇔ α + β =0.
Γ2. Σύμφωνα με το ερώτημα Γ1 έχουμε
x − 3 < 2 ⇔ −2 < x − 3 < 2 ⇔ 1 < x < 5 Δ3. Αξιοποιώντας το ερώτημα Δ1 έχου-
με
Οπότε x <5⇔ x −5< 0
α2 + β2 α + β β2 + γ2 β + γ
και y > −5 ⇔ y + 5 > 0 ≥ , ≥
α+β 2 β+γ 2
γ2 + α2 γ + α
x − 5 − y + 5 + 2y και ≥ .
γ+α 2
=− x + 5 − y − 5 + 2y = y − x .
Από τις παραπάνω σχέσεις, προσθέ-
Όμως, y < 1 < x ⇒ y − x < 0. τοντας κατά μέλη παίρνουμε
Επομένως, α2 + β2 β2 + γ2 γ2 + α2
+ +
x − 5 − y + 5 + 2y = y − x = x − y. α+β β+γ γ+α
Γ3. Έχουμε 2( α + β + γ )
xy − 3y + 2x − 6 ≥ .
2
= y ( x − 3) + 2 ( x − 3) =( x − 3)( y + 2 ). Δ4. Για α = x − 1 , η σχέση
x + 1 και β =
Και επειδή x − 3 < 2 και y + 2 < 3 του ερωτήματος i) γίνεται
συμπεραίνουμε ότι ( x + 1) + ( x − 1) x +1 + x −1
2 2
≥ .
x − 3 ⋅ y + 2 < 2⋅3 x +1 + x −1 2
⇔ ( x − 3)( y + 2 ) < 6 Όμως,

x + 1 + x − 1 ≥ x + 1 + x − 1 =2 x .
⇔ xy − 3y + 2x − 6 < 6.
Θέμα Δ
Δ1. Έχουμε
α2 + β2 α + β
≥
α+β 2
⇔ 2 ( α2 + β2 ) ≥ ( α + β )
2
⇔ 2α 2 + 2β 2 ≥ α + 2 α ⋅ β + β
2 2
⇔ α −2 α ⋅ β + β ≥0
2 2
⇔ ( α − β ) ≥ 0, που ισχύει.
2
Εξισώσεις
Εξισώσεις 1ου βαθμού ● Αν λ = 1, η εξίσωση είναι ταυ-

τότητα.
1. i) x = 1 ii) x = −2 iv) ● Αν λ ≠ ±2 , η εξίσωση έχει
iii) Aδύνατη iv) Tαυτότητα. λ
μοναδική λύση την x = .
λ+2
2. i) x = 0 ή x = 2 ή x = −2
● Αν λ = 2, η εξίσωση είναι
ii) x = −2 ή x = −1 ή x = 5
ταυτότητα.
iii) x = −2 ή x = 2 ή x = 2 ● Αν λ = −2, η εξίσωση είναι
3 αδύνατη.
iv) x = ή x = 2.
2
3. i) x = 1 ή x = 2 διπλή ρίζα 11. i) μ=2
ii) x = 1 ή x = 2 ii) Για μ = 2 η εξίσωση γίνεται
iii) x = −1 ή x = 1 ή x = 2 0⋅x =2.
iv) x = 2 ή x = 1 διπλή ρίζα.
12. i) λ = 0 ii) λ = 1.
4. i) α=4
13. H δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα γρά-
ii) x = −1 ή x = 2.
φεται
2 ( α − 3β ) x =
( α − 3β )( α + 3β )
1
5. i) x =8 ii) x = − .
4
● Αν α ≠ 3β , η εξίσωση έχει μονα-
6. i) x = −1. ii) Αδύνατη.
7. i) κ =1 ii) κ = 2. α + 3β
δική λύση την x = .
8. i) α = −1 ii)=α 0=
ή α 2. 2
● Αν α = 3β , η εξίσωση είναι ταυ-
9. λ = −3.
τότητα.
10. i) ● Αν λ ≠ 4, η εξίσωση έχει μο-
14. i) Θέτοντας όπου x το 100, προκύ-
ναδική λύση την x = 1.
πτει 1 + 1 = 1 + 1.
● Αν λ = 4 , η εξίσωση είναι
ταυτότητα. ii) Θέτοντας όπου x το 50, το πρώτο
ii) ● Αν λ ≠ 1, η εξίσωση έχει μο- μέλος είναι θετικό και το δεύτερο
αρνητικό.
λ
ναδική λύση την x = . iii) Μοναδική λύση x = 100.
λ −1
● Αν λ = 1 , η εξίσωση είναι 15. i) Παρατηρούμε ότι ο αριθμός 2
αδύνατη. είναι λύση της εξίσωσης, αφού
iii) ● Αν λ ≠ 0 και λ ≠ 1, η εξίσωση την επαληθεύει. Άρα, η εξίσωση
αυτή θα έχει μια λύση ή θα είναι
1
έχει μοναδική λύση την x = . ταυτότητα, δηλαδή θα αληθεύει
λ
για κάθε πραγματικό αριθμό,
● Αν λ = 0, η εξίσωση είναι
πράγμα που δεν ισχύει. Άρα, η ε-
αδύνατη.
Απαντήσεις: Εξισώσεις 531
ξίσωση έχει μοναδική λύση την ii) Αποδείξαμε ότι x > 0 .

x = 2. Επομένως,
ii) Εργαζόμενοι όπως στο ερώτημα x =x
i) αποδεικνύουμε ότι η εξίσωση
και η δοθείσα σχέση γράφεται
έχει μοναδική λύση, την x = 3. 2 x 2
= ⇔ = 1
6 x−2 x x−2
16. i) x= − ή x=2
5 ⇔ x−2 =
2
1 ⇔ x−2= 2 ή x − 2 =−2
ii) x = −
2 ⇔x= 4 , αφού x > 0 .
iii) Αδύνατη
=
iv) x 0= ή x 10. 24. i) Γνωρίζουμε ότι για κάθε x ∈ 
17. i) x = 7 ή x = −1 x ≥x.
ii) x = 2 ή x = −4 Δηλαδή,
7 1 x −x ≥0.
iii) x = ή x= − .
2 2 και συνεπώς
iv) αδύνατη. x −x+4≥4>0.
ii) Έχουμε
18. i) x=2 −4 ή x =
ii) x = 0 x2 + 4
= x −x+4>0,
9 x
iii) x = ±3 iv) x= ±
2 λόγω του i). Όμως,
4 4 x 2 + 4 > 0 για κάθε x ∈  .
19. i) x= − ή x= Επομένως,
5 5
ii) Αδύνατη. x >0.
20. i) x = −1 ii) x = 2. x>0
21. i) x=0 και συνεπώς
ii) x = 2. x =x.
22.
= ή x 2
i) x 0= Άρα, η δοθείσα ισότητα ισοδύνα-
μα γράφεται
ii) x = 3
x2 + 4
iii) x ∈ [1, + ∞ ) = x−x+4
x
iv) Aδύνατη. x2 + 4
⇔ =
4 ⇔ x2 + 4 =4x
23. i) Γνωρίζουμε ότι για x
x ≠ 0 και x ≠ 2 ισχύει ⇔ x 2 − 4x + 4 =0
x >0 και x−2 >0. ⇔ ( x − 2) =
2
0 ⇔x=
2.
Οπότε, από τη δοθείσα ισότητα
2
έχουμε 25. i) x = 0 ή x = −2 ή x = − .
3
2x
= x >0. 1
x−2 1ή x=
ii) x = −1 ή x =.
3
26. i) x  2. ● για α  0 έχει μοναδική λύση

ii) x  3 ή x  11. α2  1
την x  .
27. i) x  1 2α
● για α  0 είναι αδύνατη.
ii) H δοθείσα εξίσωση ισοδύναμα
ii) Yψώνοντας στο τετράγωνο η δο-
γράφεται
θείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφε-
x2 x2 6x ται
Όμως, x  2  x  2  0. 2αx  α 2 .
Οπότε:
Τελικά, x  2 ή x  6. ● για α  0 έχει μοναδική λύση
28. i) x0 ή x2 α
την x 
1 3 2
ii) x   ή x ● για α  0 είναι ταυτότητα.
2 4
29. i) Αδύνατη.
1 H Eξίσωση xν = α
ii) x  1 ή x  .
7
1
30. i) x   5,    35. i) x 3 ii) x
2
ii) Αδύνατη. iii) x  4 iv) x  1
31. i) Αδύνατη ii) Αδύνατη. v) x  1 vi) x  3.
32. i) Υψώνοντας στο τετράγωνο βρί- 36. i) x0 ή x  3
σκουμε ότι x  2 . ii) x  0 ή x2
ii) x  0.
iii) Αδύνατη
33. i) Υψώνοντας στο τετράγωνο η δο-
iv) x   3 ή x0
θείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφε-
ται v) x  0 ή x  7
3 x  1  2x vi) x  0 ή x   6 5.
Kατ’ ανάγκη έχουμε
37. i) x6 ii) x  2
1  2x  0 (1)
Με τον περιορισμό αυτό η εξίσω- 5
iii) x   iv) x  2 ή x  0
ση ισοδύναμα γράφεται 2
3x  1  2x ή 3x  2x  1 v) x  0 ή x  1 ή x  7
1 vi) x  3.
x ή x  1, δεκτές.
5 38. Έχουμε
1
 
1
ii) x  . 2
2 2 2 2  2 2 2
3 3
34. i) Υψώνοντας στο τετράγωνο η δο-

1
θείσα εξίσωση ισοδύναμα γράφε- 1
 
1 2 1 1
ται 2

 

 2   2 2 3   22  2 2   6
2αx  α 2  1 .
1 1 1 9 3
Oπότε:
 2 2  2 6 212  212  2 4  4 8.
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση γρά- iii) Δ = 4 ( λ − 1) ≥ 0

2
φεται
iv) Δ= 4 > 0.
( x − 1)= ( 8) ⇔ ( x − 1)= 8
3 4 3
Δ 4(μ − ν ) .
4
49. =
2
⇔ x − 1= 8 ⇔ x − 1= 2 50.
= μ 1=
ή μ 2.
3
⇔x=
3.
51. Η πρώτη εξίσωση έχει διακρίνουσα
39. x =1 ή x = −2. Δ1 > 0 ⇔ 4β 2 − 4αγ > 0 ⇔ β 2 − αγ > 0.
9 Η δεύτερη εξίσωση είναι δευτέρου
40. x =1 ή x = . βαθμού με διακρίνουσα
7
Δ 2= 4α 2 γ 2 + 4 ( β 2 − αγ ) > 0.
41. x = 3.
52. i) x = −1
ii) α) Δ= 4 > 0
Eξισώσεις 2oυ Βαθμού 2
β) x1 =−1, x 2 =−1 +
λ
42.= ή x 4
i) x 0= γ) λ = 2 ή λ = −2.
5 53. ● Αν α = 0, η εξίσωση είναι αδύ-

ii) x =−3 ή x =
2 νατη.
2 ● Αν α ≠ 0, η εξίσωση έχει δύο
iii) y =
− ή y=
4
5 ρίζες
α +1 α −1
iv) ω =
3+ 2 ή ω =
3 − 2. x1 = και x 2 = .
2α 2α
43. i) 5+3 3 ή x =
x= 5−3 3
54. κ 3=
= και λ 2.
− 3 ή x=
ii) x = − 2
10
44. i) x =1 55. λ= .
11
1
ii) x = 3 ή x = − 56. i) Πράξεις στο δεύτερο μέλος της
3
ζητούμενης ισότητας.
iii) x = 2 ή x = −2
−1 ± 5
iv) Aδύνατη. ii) x = −2 ή x = −3 ή x = .
2
45. i) 29 − 12 5
57. i) To β΄ μέλος είναι διαφορά τετρα-
ii) x =−1 − 5 ή x =−4 + 5 .
γώνων.
46. i) x = α +1 ή x =
α −1 ii) Αξιοποιούμε το ερώτημα i) και
2α + 1 ή x =
ii) x = α + 1. τελικά x =−2 2 ή x = 2.
47. i) x= α + β ή x= α + 3β 58. i) Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο)

x 3α + β ή x= α − β.
ii) = ότι ρ = 0. Οπότε,
αρ 2 + βρ + γ = 0 ⇔ 0 + 0 + γ = 0
48. i) Δ =( λ − 2 ) ≥ 0
2
⇔γ=0, αδύνατον.
Δ 9λ2 ≥ 0
ii) =
Άρα, ρ ≠ 0. ⇔ ( κ + λ ) − 3κλ ( κ + λ ) =
3
−26
ii) Έχουμε ⇔ −8 + 6κλ = −26
1 1
2
γ + βρ + αρ 2 ⇔ κ ⋅ λ =−3
γ ⋅   +=
β⋅ +α = 0.
ρ ρ ρ ii) x 2 + 2x − 3 =0
κ= −3, λ = 1 ή κ=
1, λ =
−3.
59. κ = 9 και λ = −3.
69. Αν x1 , x 2 οι ρίζες της παραπάνω εξί-
1 1
60. i) 1, ii) 0, − σωσης, τότε
4 16
S= P + 1 και P =−S + 3.
iii)
7
2
,0 iv) ( )
2 +1 , 0 Με πρόσθεση κατά μέλη έχουμε
S + P = P − S + 4 ⇔ 2S = 4
61. i) x 2 − 5x + 4 =0 ⇔S= 2 και P =−2 + 3 =1.
ii) x 2 − 3x − 10 =
0 Έτσι, η δοθείσα εξίσωση γίνεται
x 2 − 2x + 1 = 0 ⇔ ( x − 1) = 0
2
iii) x 2 − 6x + 7 =0
iv) x 2 − 5x + 1 + 3 3 =0. 1 (διπλή ρίζα)
⇔x=
62. i) Α = 6 ii) Β = 14 70. i) Δ = ( λ − 1) − 4 ( λ − 3)

2
iii) Γ = 6 iv) Δ = −2
= λ2 − 2λ + 1 − 4λ + 12
63. Α = −1 .
= λ2 − 6λ + 13
64. i) x 2 − 2x − 7 =0 = λ2 − 6λ + 9 + 4
ii) x − 4x − 28 = = ( λ − 3) + 4 > 0 για κάθε λ ∈ .
2 2
0
iii) x 2 + 2λx − 7λ2 =
0 ii) Αν x1 , x 2 οι ρίζες της εξίσωσης,
iv) x 2 − 14x − 343 =
0. τότε
65. i) Δ = λ + 4 > 0 για κάθε λ ∈ .
2 x1x 2= λ − 3 .
ii) α) − λ β) −1 Λόγω της υπόθεσης πρέπει να
γ) λ + 2
2
δ) λ. ισχύει
x13 x 32 =−8 ⇔ ( x1x 2 ) =−8
3
66. Δ
= ( λ − 2)
2
i)
⇔ ( λ − 3) =
−8
3
− λ, x1x 2= λ − 1
ii) x1 + x 2 =
⇔ λ − 3 =− 3 8 ⇔ λ =1.
− λ ( λ − 1) .
και x12 x 2 + x 2 x 22 =
71. κ = 2 και λ = −1.
iii) λ =
−1 ή λ =
2.
72. i) Έχουμε x1 + x 2 =
α
67. i) 1 − 4 ( λ − 1) =−
Δ= 1 4λ + 4 και x1x 2 = β .
5  ii) Έχουμε
= 5 − 4λ = 4  − λ  > 0
4   1
2
1  α+2 β
ii) λ = −1.  +  = .
 x x 2  β
 1
68. i) κ 3 + λ3 =−26
iii) Έχουμε
x1 + x 2 =α ⇔ 3x1 =α
και και συνεπώς

β
x1x 2 =⇔ 2x =
β. 2
−1 ± 9
1
ω= .
Οπότε, 2
= ( 3x1 ) 18x 12
2α 2 2= Δηλαδή,
2
και ω = −2 ή ω = 1 .
Επομένως,
= ( 2x12 ) 18x12 .
9β 9=
x 5 = −2 ή x 5 = 1 .
1 1 και τελικά
73. i) x = ή x= −
3 3
x = −5 2 ή x =1 .
ii) x = 0 ή x = −2.
79. Έχουμε
3
74. i) x= 1 ή x= −
( x − 2) =x−2,
3 3
2
ii) x = 1 ή x = −3 αφού x > 2
= ή x 1
iii) x 5= x 2 − 2x + 1= ( x − 1)
2
iv) x = 4 ή x = −1.
= x −1 = x −1 ,
5 13
75. i) x =− ή x= − αφού x > 2 > 1 και
2 3
x 2 + 6x + 9= ( x + 3)
2
8
= ii) x 4= ή x .
3 = x +3 =x +3,
76. i) x =−2 ή x =−1 ή x =0 αφού x > 2 > −3 .
ή x = 1. Οπότε, η δοθείσα εξίσωση γράφεται
ii) x = 0 ή x = 1 ή x = 2 ή x = 3. x−2 x +3
−2 = 2
x −1 1 − x2
77. i) x = 4
ii) x = 3 ή x = −2 x−2 x +3
⇔ +2 2 =2
iii) x = 3 . x −1 x −1
78. i) Έχουμε
) 2 ( x 2 − 1)
⇔ ( x − 2 )( x + 1) + 2 ( x + 3=
110 + 15 + α =0 ⇔ 2+α =0 ⇔ x 2 + x − 2x − 2 + 2x + 6= 2x 2 − 2
⇔α= −2 . ⇔ x2 − x − 6 =0
ii) Αποδείξαμε ότι α = −2 . Επομέ- ⇔x= −2 ή x = 3
νως, η δοθείσα εξίσωση ισοδύνα- ⇔x= 3.
μα γράφεται
80. i) α = ±3.
x10 + x 5 − 2 =0.
ii) Moναδική ρίζα την x = 1.
Θέτουμε x 5 = ω . Οπότε, η επί-
81. i) κ = ±1
λυση της εξίσωσης ανάγεται στην
επίλυση της εξίσωσης ii) x = ± 2.
ω +ω−2=
2
0. 82. x = 1 ή x = 5.
Έχουμε 2
Δ =1 − 4 ( −2 ) =9  1 1 1
83. 4 x −  − x − − =0
 2 2 2
1
2
1 1 ii) E= 408 ⇔ x 2 + 5x − 6= 408
⇔4x− − x− − =0
2 2 2 ⇔ x 2 + 5x − 414 = 0
1 ⇔x= 18 ή x = −23 , απορ.
Θέτουμε x − = ω ≥ 0, oπότε
2 Οι διαστάσεις είναι 17cm, 24cm.
4ω2 − ω −
1
0
= 86. i) Δ = λ2 + 2λ + 1 − 4λ = λ2 − 2λ + 1
2 =( λ − 1) > 0,
2
1 1
⇔ω= ή ω=− , απορρίπτεται. λ +1 1
2 4 =S > 0 και Ρ= > 0.
λ λ
Δηλαδή, x −
1 1
= Άρα, οι ρίζες είναι θετικές.
2 2 λ +1
ii) Π =2 ( x1 + x 2 ) =2S =2
1 1 1 1 λ
⇔x− = ή x− = − 1
2 2 2 2 Ε =x1 ⋅ x 2 =p =
1 ή x = 0.
⇔x= λ
2λ + 2 1
84. i) Πρέπει iii) Π − Ε > − λ ⇔ − +λ>0
λ λ
9
Δ > 0 ⇔ 81 − 16μ 2 > 0 ⇔ μ < 2λ + 1 λ2 + 2λ + 1
4 ⇔ +λ>0⇔ >0
λ λ
ii) 2x 2 − 9x + 4 2 =
0
( λ + 1) > 0,
2
2 ⇔
⇔x= ή x=4 2 λ
2 ισχύει για κάθε λ > 1.
9
iii) μ + 9 + 4μ =0 ⇔ μ =− 87. i) Δ = α 2 + 8 > 0 για κάθε α ∈ 
5
2 ii) α =
−1, x1 =
−1 και x 2 =
2.
iv) Θέτουμε x + = ω,
x 1
88. i) Ο αριθμός είναι ρίζα της εξί-
οπότε, η δοθείσα εξίσωση γράφεται 2
2ω2 − 9ω + 4 2 =
0 σωσης.
ii) Έχουμε
2
ω= ή ω = 4 2. β 3
2 3α + 2β= 0 ⇔ − =
α 2
Δηλαδή:
3
2 2 ⇔ x1 + x 2 =
● x+ = ⇔ 2x 2 − 2x + 4= 0, 2
x 2 1 3
⇔ + x2 =
αδύνατη. 2 2
2 ⇔ x2 = 1.
● x + = 4 2 ⇔ x 2 − 4 2x + =2 0
x 89. i) Έχουμε
⇔=
x (
2 2± 3 ) α2 + β2 = ( α + β )
2
⇔ α 2 + β 2 = α 2 + 2αβ + β 2
85. i) Π = 2 ( x − 1) + 2 ( x + 6 ) = 4x + 10
⇔0= 2αβ
E = ( x − 1)( x + 6 ) = x 2 + 5x − 6 α 0 ή=
⇔= β 0.
ii) Παρατηρούμε ότι ⇔ 156 + 2 − 3 − λ =0

x − 3x + 2 + x − 6x + 8
2 2
⇔ 155 − λ = 0
= 2x 2 − 9x + 10. ⇔λ= 155 .
Οπότε, αν θέσουμε ii) Aντικαθιστώντας την τιμή του λ
που βρήκαμε παραπάνω, η δο-
α = x 2 − 3x + 2 και
θείσα εξίσωση γράφεται
β = x 2 − 6x + 8
39x 2 + 154x + 152 =0.
η εξίσωση γίνεται Γνωρίζουμε ότι η εξίσωση αυτή
α2 + β2 = ( α + β ) ⇔ α = 0 ή β = 0
2
έχει ρίζα τον αριθμό x1 = −2 .
x 2 − 3x
= + 2 0 ή x 2 − 6x
= +8 0 Επομένως, έχει διακρίνουσα
= ή x 2=
x 1= ή x 2=
ή x 4 Δ ≥ 0 και για τις ρίζες της x1 , x 2
90. Αρκεί να αποδείξουμε ότι υπάρχουν ισχύει η σχέση
α, β ∈  τέτοιοι, ώστε α + β =
19 και x1x 2 =
152
.
αβ = 81. Δηλαδή, ότι η εξίσωση 39
Δηλαδή,
x 2 − 19x + 81 =
0 έχει δύο ρίζες 152 76
πραγματικές και άνισες. Αυτό όμως −2x 2 = ⇔ x 2 = − .
39 39
ισχύει αφού Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει
Δ= 192 − 4 ⋅ 81= 192 − 182 > 0. ακριβώς δύο ρίζες
( α + β ) 19
2 76
=
Επίσης, Α = x1 = −2 και x 2 = − .
αβ 9 39
α β 199 94. i) Δ = α 2 + 12 > 0 για κάθε α ∈ .

και Β= + = .
β α 81
ii) α) x1 = −1 και x 2 = 3
1
91. λ =−1 και μ = − . β) α = −2.
2
92. Έχουμε 95. i) Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο)
ότι μπορεί να είναι συγχρόνως
α−γ = α + γ
αδύνατες. Δηλαδή
(α + γ)
2
⇔ α−γ = Δ1 < 0 ⇔ α 2 − 4 ( β − 1) < 0
2
⇔ α 2 − 2αγ + γ 2 = α 2 + 2 α ⋅ γ + γ 2 και
⇔ αγ =
−αγ Δ 2 < 0 ⇔ β 2 − 4 ( α − 1) < 0.
⇔ αγ ≤ 0. Επομένως,
Η εξίσωση έχει διακρίνουσα α 2 + β 2 − 4 ( β − 1) − 4 ( α − 1) < 0
Δ =β 2 − 4αγ > 0, ⇔ ( α − 2 ) + ( β − 2 ) < 0,
2 2
αφού β ≠ 0 και αγ ≤ 0. αδύνατον.

Άρα, οι δύο εξισώσεις δεν μπορεί
93. i) 39 ⋅ ( −2 ) + ( λ − 1) ⋅ ( −2 ) + λ − 3 =0
2
να είναι συγχρόνως αδύνατες.
⇔ 39 ⋅ 4 − 2λ + 2 + λ − 3 =0
ii) Έστω x 0 κοινή ρίζα των δύο iv) x12 + 4x 2 + x 22 + 4x1

εξισώσεων. Οπότε,
= x12 + 4 (1 − x1 ) + x 22 + 4 (1 − x 2 )
x 02 + αx 0 + β − 1 =0
και = x12 − 4x1 + 4 + x 22 − 4x 2 + 4
x 02 + βx 0 + α − 1 =0.
= ( x1 − 2 ) + ( x 2 − 2)
2 2
Αφαιρώντας κατά μέλη έχουμε

= x1 − 2 + x 2 − 2
( α − β ) x 0 + β − α = 0 ⇔ x 0 = 1.
iii)
Επομένως, =
− x1 + 2 − x 2 + 2
12 + α + β − 1 = 0 ⇔ α + β = 0. =4 − ( x1 + x 2 ) = 4 − 1 = 3.
96. i) Η δοθείσα εξίσωση είναι 2 βαθ- ου
97. i) Δ
= 25 > 0.
μού με διακρίνουσα
3 4
Δ =( −2011) − 4 ⋅ 2011 ⋅ 502
2 =
ii) x1 = και x 2 .
5 5
= 20112 − 2011 ⋅ 2008 iii) Παρατηρούμε ότι
= 2011( 2011 − 2008 ) 0 < x1 < 1 και 0 < x 2 < 1.
= 2011 ⋅ 3 > 0 . Οπότε, για κάθε ν ∈  με ν ≥ 3

Άρα, η εξίσωση έχει δύο άνισες ισχύουν
πραγματικές ρίζες x1 , x 2 . x1ν < x12 και x 2ν < x 22 .
ii) Σύμφωνα με τους τύπους του Επομένως,
Vieta έχουμε x1ν + x 2ν < x12 + x 22 =
1.
β −2011
x1 + x 2 = − = − = 1.
α 2011
iii) Σύμφωνα με τους τύπους του
Vieta έχουμε Ερωτήσεις Θεωρίας
γ 502
x1x 2= = >0.
α 2011 1. Βλ. σελ. 261.
Άρα, οι αριθμοί x1 , x 2 είναι
2. Βλ. σελ. 261.
ομόσημοι. Και επειδή
3. Βλ. σελ. 284.
x1 + x 2 =1> 0 ,
συμπεραίνουμε ότι 4. Βλ. σελ. 284.
x1 > 0 και x 2 > 0 . 5. Βλ. σελ. 284-285.
Επομένως, 6. Βλ. σελ. 289.
x1 < x1 + x 2 =
1
7. Βλ. σελ. 289-290.
και
8. Βλ. σελ. 291.
x 2 < x1 + x 2 =
1.
9. Βλ. σελ. 291.
Τελικά
0 < x1 < 1 και 0 < x 2 < 1 .
Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους 1
Β4. Θέτουμε x + ω.
=
x
1. Σ 1
Οπότε ω = 2 ή ω = και τελικά x = 1.
2. Σ 2
3. Σ
Θέμα Γ
4. Σ Γ1. Έχουμε
5. Σ 05 + α =05 − 4 ⋅ 03 − α ⇒ α =−α
6. Σ που ισχύει για κάθε α ∈ .
7. Λ Γ2. α) Έχουμε
8. Σ 15 + α = 15 − 4 ⋅ 13 − α
9. Λ ⇔ 1 + α = −3 − α
10. Σ
⇔ 1 + α =−3 − α
11. Σ ή 1 + α = 3 + α (αδύνατη)
⇔α= −2.
β) Έχουμε
x 5 − 2 = x 5 − 4x 3 + 2
Θέμα Α ⇔ x 5 − 2 = x 5 − 4x 3 + 2
Α1. Βλέπε θεωρία ή x 5 − 2 =− x 5 + 4x 3 − 2
Α2. Βλέπε θεωρία 1 ή 2x 5 − 4x 3 =
⇔ x3 = 0
Α3. Βλέπε θεωρία.
Α4. α) Σωστό β) Σωστό 1 ή 2x 3 ( x 2 − 2 ) =
⇔x= 0
γ) Λάθος δ) Σωστό 1 ή x = 0 ή x = ± 2.
⇔x=
ε) Λάθος.
Θέμα Β Θέμα Δ
Β1. Έχουμε Δ1. (1 2λ ) ≥ 0 για κάθε λ ∈ .
Δ =−
2
4αβ ( α 2 + 2αβ + β 2 ) =
25 1 1
Δ2. Δ =0 ⇔ λ = και x = .
⇔ 4αβ ( α + β ) = 25 ⇔ αβ = 1. 2 2
2
Δ3. Έχουμε
Β2. x 2 − Sx + P =
0 x1 + x 2 =1 και x1 ⋅ x 2 =λ − λ2 .
5
⇔ x 2 − x + 1 = 0 ⇔ 2x 2 − 5x + 2 = 0. Οπότε
2
( x1 − 1)( x 2 − 1) =−12
1
Β3.=x 2= ήx . ⇔ x1x 2 − ( x1 + x 2 ) + 1 =−12
2
1 ⇔ λ − λ2 =−12
Δηλαδή α = 2 και β =
2 ⇔ λ2 − λ − 12 =0
ή αντίστροφα. ⇔λ= −3 ή λ = 4.
Ανισώσεις
Ανισώσεις 1ου βαθμού iii) x  1, 7
 4
iv) x ∈  −∞, −  ∪ [ 0, + ∞ ) .
1. i) x  2  3
ii) x  1
iii) Αδύνατη 12. i) x  ,  24  6,  
iv) Αληθεύει για κάθε x  . ii) x  4, 6
2. x   2, 5. iii) x  0
iv) Aδύνατη.
3. Δεν συναληθεύουν.
13.i) x ∈ ( −∞, − 3) ∪ ( 4, + ∞ )
4. x  4, 9.
 2
ii) x ∈  −2, 
5. x  1, 0,1, 2.  3
1 iii) Δεν συναληθεύουν.

6. x  .
2 14. Γνωρίζουμε ότι
6  7μ x 1  0 για κάθε x   .
7. ● Αν μ  3, τότε x  .
2μ  6
Και η ισότητα ισχύει μόνο για x  1.
6  7μ Επομένως, η ανίσωση
● Αν μ  3, τότε x  .
2μ  6 x 1   x  3  0
● Αν μ  3, τότε η ανίσωση αληθεύει
για κάθε x  . x  1 και x  3  0
8. i) x  3, 6.  x  1 και x 3
ii) x  , 1  11,    x  1 και 3  x  3 .
Δηλαδή, το σύνολο των λύσεων της
iii) Aληθεύει για κάθε x  
ανίσωσης είναι το 3,1  1,3 .
iv) Aδύνατη.
 2  2  15. i) x  5,  3  3, 5

9. i) x  ,     ,  
 7  
 7  ii) x  5,0  2, 7.
ii) Αδύνατη.
16. i) ● 2x − 3 ≤ 5 ⇔ x ≤ 4
10. i) x  , 0   2,  
● 3x − 1 > 5
ii) x  10, 16. ⇔ 3x − 1 < −5 ή 3x − 1 > 5
4
 5 5  ⇔x<− ή x > 2.
11. i) x  ,     ,   3
 4  4  
Άρα,
ii) x  3, 1 2x − 3 ≤ 5 < 3x − 1
Απαντήσεις: Aνισώσεις 541
 4 5 
⇔ x ∈  −∞, −  ∪ ( 2, 4]. 19. i) x   ,   ii) x  , 7 .
 3   4 
ii) Έχουμε
20. i) x  2 ή x  3
2 x − 7 >1
ii) x  5 ή x  4.
⇔ 2 x − 7 < −1 ή 2 x − 7 > 1
4
21. i) x  0 ή x  4 ii) x  .
⇔2x <6 ή 2 x >8 3
⇔ x <3 ή x >4 22. i) x  0, 2
⇔ −3 < x < 3 ή x < −4 ή x > 4 4 

ii) x  ,  2   ,  .
⇔ x ∈ ( −∞, − 4 ) ∪ ( −3, 3) ∪ ( 4, + ∞ ) .  3 
23. i) α  2,   ii) α  2
17. i) Για x  3 η δοθείσα ανίσωση
iii) α  , 2 iv) α   2,  
4 v) α  , 2.
1  4  x  3
x 3
24. i) ● Aν λ  ,1 , η εξίσωση έχει
 x 3  4
δύο πραγματικές ρίζες
 4  x  3  4
x1,2  1  1  λ.
 1  x  7 .
● Αν λ  1, η εξίσωση έχει μία δι-
Δηλαδή, το σύνολο των λύσεων της
ανίσωσης είναι το 1,3  3,7 . πλή ρίζα, την x  1.
● Αν λ  1,  , η εξίσωση είναι
ii) x ∈ ( −∞, − 2 ] ∪ [ 4, + ∞ ) .
αδύνατη.
18. i) Παρατηρούμε ότι ii) ● Αν λ  0, η εξίσωση έχει δύο
x 1  1  0 για κάθε x   . πραγματικές ρίζες, τις
x1  7λ και x 2  3λ.
Επομένως, η δοθείσα ανίσωση
ισοδύναμα γράφεται ● Αν λ  0, η εξίσωση έχει μία
x 1  1  7  1  x διπλή ρίζα, την x  0.
5
 x 1   x 1  6 25. i) α=
4
 x 1  x 1  6
5 1
ii) x1 = − , x2 =
−
 2 x 1  6 2 2
 x 1  3 26. i) λ = 0
ii) λ < 1
 x  1  3 ή x  1  3
iii) 0 < λ < 1.
 x  2 ή x4.
27. i) λ ≤ 3
Δηλαδή, το σύνολο των λύσεων
ii) λ ∈ ( −1, 3) .
της ανίσωσης είναι το
,2   4,  . 28. i) Δ  4λ2  0 για κάθε λ   *.
ii) Aδύνατη. ii) α) λ  , 0  0, 2
β) λ  2,  . Ανισώσεις 2ου βαθμού

29. i) λ < 2
ii) λ = −1 37. i)  x 1 x  6.
iii) λ ∈ (1, 2 ) ii) 4x 1 x  2.
30. α ∈ ( −6, − 2 ) ∪ ( 2, 6 ) 38. i)  x  2 x  7
31. i) Δ  0  20  45λ  6  0

2 ii) 2x  1 x  3
 100  5λ  6  0 iii) 2x 13x  1

 5λ  94 iv)  x  2 x  5.
94
λ . 39. i)  x  3α x  α
5
ii) α) x1  8 και x 2  12 ii) αx 1 x  β.
β) λ  18.
x 3 2x  3
40. i) ii) .
32. i) H εξίσωση x2 3x  4
x 2  3x  λ  0, λ  
x 2 − 2x + 3
έχει δύο πραγματικές ρίζες άνισες. 41. i)
x−2
Επομένως,
ii) ( x + 1)( x + 3)
9
Δ  0  9  4λ  0  λ  .
4 x+2 −x − 4
ii) λ  1. 42. i) ii)
x +5 x
33. i) α = 2 2 x −1
iii) iv) ( x + 2 )( x + 1).
ii) x1 = 1 και x 2 = 2. x −5
34. Από τη δοθείσα ανισότητα προκύπτει 43. i)

x  2α
ii)
x 1
.
ότι 1 < x < 3. Οπότε, x  4α x
( x − 1)( x − 3) < 0
44. i) ● x 2  3x 10  0  x  2, 5
και τελικά
A = 1. ● x 2  3x 10  0  x  2 ή x  5
35. i) λ = 3 ● x 2  3x 10  0
ii) λ = −2.  x  ,  2  5,   .
36. i) −6 ≤ x ≤ 2 ii) ● 3x 2  7x  2  0

ii) Στον άξονα των πραγματικών  1
 x  ,   2,  
αριθμών, η απόσταση της εικόνας  3
του x από την εικόνα του −2 εί- 1
ναι μικρότερη ή ίση από το 4. ● 3x 2  7x  2  0  x  ή x2
3
iii) x = −6, − 5, − 4, − 3, − 2, − 1, 0,1, 2
1 
iv) x =−2, − 1, 0, 1, 2. ● 3x 2  7x  2  0  x   , 2.
 3 
45. i) x 2  5x  7  0 για κάθε x    7 

iii) x ∈  − ,3
3  2 
ii) ● 4x 2 12x  9  0  x 
2 iv) Aδύνατη.
3
● 4x 2 12x  9  0 για κάθε x  . 50. i) x∈
2
 5
iii) x 2  4x  5  0 για κάθε x   ii) x ∈  −∞, −  ∪ [ 0, + ∞ )
 4
46. i) Το τριώνυμο έχει διακρίνουσα αρνη- 1+ 3 

iii) x ∈  , 1 + 3 
τική και συντελεστή του x 2 θετικό.  2 
Άρα είναι θετικό για κάθε x ∈ . iv) x ∈ ( −3, 0 ) .
ii) Το τριώνυμο έχει διακρίνουσα
51. i) x  3, 1
Δ = ( α 2 − 1) > 0 , ρίζες τους αριθ-
2
ii) x  1,1  3, 5.

1
μούς , α και συντελεστή του x 2
α 52. i) x ∈ (1, 2]
θετικό. Άρα:
ii) x ∈ ( −2, − 1] ∪ [ 2, 3) .
1
● είναι μηδέν για x = ή x = α.
α 53. x  2,1  2, 4.
1
● είναι θετικό για x < ή x > α. 54. Έχουμε:
α
● x ( x + 3) ≤ 40 ⇔ x 2 + 3x − 40 ≤ 0
1
● είναι αρνητικό για < x < α . ⇔ −8 ≤ x ≤ 5.
α
( )
2
47. i) x  0, 4 ● x 2 + 2 > 2 2x ⇔ x − 2 >0
ii) x  3, 2 ⇔ x ≠ 2.
iii) x  ,1  7,   Άρα, οι ανισώσεις συναληθεύουν για
1 
κάθε x ∈  −8, 2 ∪ ) ( 2, 5 .
iv) x   , 2.
 3 
55. Έχουμε:
● 2x − 5 ≥ 3 ⇔ x ≤ 1 ή x ≥ 4
48. i) Αδύνατη
ii) Αληθεύει για κάθε x   ● x 2 − 8x + 12 ≤ 0 ⇔ 2 ≤ x ≤ 6
Άρα, οι ανισώσεις συναληθεύουν για
1
iii) x  x ∈ [ 4, 6].
2
 2  2 
iv) x  ,    ,  . 56. Έχουμε
 3  3  
x 2 − x − 3 < 3 ⇔ −3 < x 2 − x − 3 < 3
49. i) x ∈ ( −∞, 0] ∪ [5, + ∞ ) ⇔ x 2 − x > 0 και x 2 − x − 6 < 0
ii) x ∈ ( −3, 3) ⇔ ( x < 0 ή x > 1) και −2 < x < 3
⇔ x ∈ ( −2, 0 ) ∪ (1, 3) .
57. x  1, 2. για κάθε μ ∈  .

ii) Έχουμε
58. i) λ  2,6
x1 − 2x1x 2 > 4 − x 2
ii) λ ∈ ( −4, 0 ) . ⇔ ( x1 + x 2 ) − 2x1x 2 > 4
59. i) μ  2,10
⇔ − ( μ − 1) + 2 ( μ 2 + 1) > 4
ii) μ ∈ [ −1, 2].
⇔ 2μ 2 − μ − 1 > 0
60. i) Δ < 0 ⇔ λ ( λ − 4 ) < 0 ⇔ λ ∈ ( 0, 4 ) .  1
⇔ μ ∈  −∞, −  ∪ (1, +∞ ) .
ii) Δ ≤ 0 ⇔ 4 ( λ − 1) ≤ 0 ⇔ λ =
2
1.  2
67. i) Δ = ( α − 3) − 4 ( −α + 2 )
2
61. i) Δ ≤ 0 ⇔ 4 ( λ2 − λ − 12 ) ≤ 0
= α 2 − 6α + 9 + 4α − 8
⇔ λ ∈ [ −3, 4].
= α 2 − 2α + 1
ii) Δ < 0 ⇔ λ ∈ ( 0,8 ) .
=( α − 1) ≥ 0 για κάθε α ∈  .
2
62. i) H δοθείσα ανίσωση αληθεύει για ii) Δ > 0 ⇔ ( α − 1) > 0 ⇔ α ≠ 1

2
κάθε x ∈  αν και μόνο αν ισχύουν

iii) Δ > 0 ⇔ α ≠ 1 .
οι σχέσεις:
● λ −1 = 0 ⇔ λ = 1 Επίσης,
και 2αx1 − 3x1x 2 + 2αx 2 ≤ −1
● μ 2 − 5μ + 6 < 0 ⇔ μ ∈ ( 2, 3) . ⇔ 2α ( x1 + x 2 ) − 3x1x 2 ≤ −1
ii) λ = −2 ⇔ 2α ( α − 3) − 3 ( −α + 2 ) + 1 ≤ 0
και μ ∈ ( −∞, 1) ∪ ( 7, + ∞ ) . ⇔ 2α 2 − 3α − 5 ≤ 0
63. κ  0, 2  2, 3.  5

⇔ α ∈  −1,  .
 2
64.● Αν α = 0 η εξίσωση γίνεται Τελικά
1 1  5
2x − = 0 και έχει λύση το x = . α  1,1  1,  .
4 8  2 
● Αν α ≠ 0 η εξίσωση είναι 2ου βαθ-
μού και έχει ρίζες αν και μόνο αν 68. ( x − 3x + 1)( x − 3x + 3) + 1
4 2 4 2
Δ ≥ 0 ⇔ α ≤ −4 ή − 1 ≤ α ≠ 0.
= ( x − 3x ) + 4 ( x − 3x ) + 3 + 1
4 2 2 4 2
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει
πραγματικές ρίζες αν και μόνο αν = ( x − 3x + 2 ) .
4 2 2
α ∈ ( −∞, −4] ∪ [ −1, + ∞ ) .

69. i) Αξιοποιούμε την ταυτότητα
65. i) Δ > 0 ⇔ λ2 − 4λ + 3 > 0 τετράγωνο αθροίσματος.
⇔ λ < 1 ή λ > 3. ii) Mε βάση το ερώτημα i) έχουμε
ii) λ = −1 ή λ = 5. ( x + 1) ≤ 4 ⇔ x +1 ≤ 2
2
66. i) Δ = ( μ − 1) + 4 ( μ 2 + 1) > 0
2 ⇔ −3 ≤ x ≤ 1
και Οπότε x > 0 και η δοθείσα ανί-

( y + 6) ≤4⇔ y+6 ≤2 σωση γράφεται
2
⇔ −8 ≤ y ≤ −4. x ( x + 1) > 2 ⇔ x 2 + x > 2
70. i) 0 < x < 3 και ⇔ x2 + x − 2 > 0

−3 ≤ 2x − 1 ≤ 3 ⇔ −2 ≤ 2x ≤ 4 ⇔ x < −2 ή x > 1.
⇔ −1 ≤ x ≤ 2 Και επειδή x > 0, έχουμε x > 1.
ii) 0 < x ≤ 2 ii) ● Aν x ≥ 0, τότε η ανίσωση
iii) Έχουμε αληθεύει για κάθε x ≥ 0.
0 < x1 ≤ 2 και 0 < x 2 ≤ 2 ● Αν x < 0, τότε η ανίσωση
Άρα, γράφεται
x1 + x 2 ( x + 1)( − x ) > −2
0 < x1 + x 2 ≤ 4 ⇔ 0 < ≤ 2.
2 ⇔ x2 + x < 2
71. i) Έχουμε ⇔ x2 + x − 2 < 0
Δ = λ2 + 4λ + 12 = ( λ + 2 ) + 8 > 0
2
⇔ x ∈ ( −2, 1) .
για κάθε λ ∈ . Και επειδή x < 0, έχουμε
ii) Το τριώνυμο x − λx − ( λ + 3)
2 −2 < x < 0.
Από τα παραπάνω συμπεραί-
παίρνει θετικές τιμές για κάθε
νουμε ότι οι λύσεις της ανί-
x ∈ ( −∞, x1 ) ∪ ( x 2 , +∞ ) και
σωσης είναι οι αριθμοί
αρνητικές τιμές για κάθε x ∈ ( −2, + ∞ ) .
x ∈ ( x1 , x 2 ) .
75. Η δοθείσα σχέση ισχύει αν και μό-
Επίσης, η τιμή του τριωνύμου νο αν το τριώνυμο
για x = −1 είναι
x 2 − 2x + ( y 2 − y + α )
( −1) − λ ( −1) − ( λ + 3)
2
=1 + λ − λ − 3 =−2 < 0.
Δ < 0 ⇔ y 2 − y + ( α − 1) > 0
Οπότε, −1∈ ( x1 , x 2 ) .
για κάθε y ∈  . Η τελευταία σχέση
iii) λ ∈ ( −∞, − 3)
ισχύει αν και μόνο αν το τριώνυμο
iv) λ ∈ ( −2, − 1) .
y 2 − y + ( α − 1) έχει διακρίνουσα
72. i) x ∈ [ −1,8] 5
Δ′ < 0 ⇔ 1 − 4 ( α − 1) < 0 ⇔ α > .
4
ii) Μόνο ο αριθμός 2 + 3 + 4
76. i) Έχουμε
είναι λύση της δοθείσας εξίσω-
x1 ⋅ x 2 < 4 ⇔ x1x 2 < 4
σης.
⇔ −2λ < 4
73. Δ < 0 ⇔ μ 2 − 4μ − 5 < 0 ⇔ λ < 2.
⇔ μ ∈ ( −1, 5 ) . ii) Έχουμε
74. i) Έχουμε x x + 1 > 2 > 0. −2 < x1 < 2 και −2 < x 2 < 2
Οπότε
−4 < x1 + x 2 < 4 iv) Έχουμε

⇔ x1 + x 2 < 4 ⇔ κ < 4. γ
2 < x1x 2 < 6 ⇔ 2 < <6
α
iii) Ο αριθμός 2 βρίσκεται εκτός
και
του διαστήματος των ριζών του
τριωνύμου και συνεπώς το β
3 < x1 + x 2 < 5 ⇔ 3 < − < 5.
τριώνυμο γίνεται αρνητικό για α
x = 2 . Έχουμε λοιπόν
−4 + 2κ + 2λ < 0
iv) Aποδείξαμε ότι Ερωτήσεις Θεωρίας
−4 + 2κ + 2λ < 0 .
Ομοίως, για x = −2 έχουμε
−4 − 2κ + 2λ < 0. 1. Βλ. σελ. 329.
Οπότε
2. Βλ. σελ. 347.
−2 + κ + λ < 0
και 3. Βλ. σελ. 347-348.
−2 − κ + λ < 0 . 4. Βλ. σελ. 349.
Τελικά
5. Βλ. σελ. 350.
( λ + κ − 2 )( λ − κ − 2 ) > 0.
77. i) Θεωρούμε το τριώνυμο Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους
αx 2 + βx + γ
και παρατηρούμε ότι οι αριθμοί
α + β + γ, 4α + 2β + γ και 1. Λ
9α + 3β + γ είναι είναι οι τιμές 2. Λ
του τριωνύμου αυτού για x = 1, 3. Σ
x = 2 και x = 3 αντίστοιχα.
4. Σ
Από τα δεδομένα προκύπτει ότι
το παραπάνω τριώνυμο παίρνει 5. Λ
και θετικές και αρνητικές τιμές.
Επομένως, η διακρίνουσα του
τριωνύμου είναι θετική. Δηλα-
δή, Διαγώνισμα
Δ > 0 ⇔ β 2 > 4αγ.
ii) Αξιοποιώντας εκ νέου τα δεδο- Θέμα Α
μένα συμπεραίνουμε ότι οι δύο
ρίζες του τριωνύμου x1 , x 2 ικα- Α1. Βλέπε θεωρία
νοποιούν τις σχέσεις Α2. Βλέπε θεωρία
1 < x1 < 2 και 2 < x 2 < 3. Α3. Βλέπε θεωρία
Και επειδή 4α + 2β + γ > 0 , συ- α) Σωστό
μπεραίνουμε ότι α < 0. β) Σωστό
iii) Έχουμε γ) Σωστό
β γ δ) Σωστό
S= − > 0, Ρ = > 0
α α ε) Λάθος.
και α < 0.
Θέμα Β Θέμα Δ
Β1. x − 5x + 4 =
2
( x − 1)( x − 4 ) Δ1. Δ =λ2 − 12λ + 32
και
Β2. x ∈  − {−1,2} Δ  0  λ  4 ή λ = 8.
Δ2. Δ  0  λ2 12λ  32  0
Β3. K=
(x 2
− 1)( x 2 − 4 )
 λ  4,8.
( x + 1)( x − 2 )
Δ3. Δ > 0 ⇔ λ < 4 ή λ > 8
=
( x + 1)( x − 1)( x + 2 )( x − 2 )
και
( x + 1)( x + 2 )
7
Ρ > 0 ⇔ 2λ − 7 > 0 ⇔ λ > .
=( x − 1)( x − 2 ). 2
7 
Άρα, λ ∈  , 4  ∪ ( 8, + ∞ ) .
2 
Θέμα Γ
Γ1. x < −5 ή x > −2
Γ2. −3 ≤ x ≤ 1
Γ3. x ∈ ( −2, 1]
Γ4. Το τριώνυμο 2α 2 − 7α + 6 είναι θετι-

 3
κό στα διαστήματα  −∞,  , ( 2, + ∞ )
 2
 3 
και αρνητικό στο διάστημα  − , 2  .
 2 
 3
Όμως, α ∈ ( −2, 1] ⊆  −∞,  και
 2
συνεπώς 2α 2 − 7α + 6 > 0.
Πρόοδοι
Aκολουθίες 8. i) α 2 = 11
ii) α) α1 = 9 και ω = 2
1. i) α3 = 9 και α 4 = 17
β) κ = 18.
7 8
ii) α3 = − και α 4 = − 9. 1, 7, 13 ή 13, 7, 1.
3 7
iii) α3 = 10 και α 4= 7 + 10 10. 3 και 4.
17 577 11. Η σχέση
iv) α3 = και α 4 = .
12 408 2 ( α + γ ) = (β + γ ) + ( α + β )
2. i) α1 =
−2, α 2 =
3, α3 = 8, α 4 =
13 είναι ισοδύναμη με τη σχέση
και α5 = 18 . α+γ= 2β.
ii) α ν +1 = 5 ( ν + 1) − 7 = 5ν − 2. 12. i) Aρκεί να αποδείξουμε ότι
Άρα, (α 2
− βγ ) + ( γ 2 − αβ ) = 2 ( β 2 − αγ )
α ν +1 − α ν = 5ν − 2 − ( 5ν − 7 ) = 5
ii) ω1= β − α και
για κάθε ν ∈  *.
ω2 = β 2 − αγ − ( α 2 − βγ )
3. i) α1 = −3, α 2 =
−4, α3 =
−3, α 4 =
0
και α5 = 5. = ( β − α )( α + β + γ ) = β − α.
ii) α 2 = −4 και α3 = −3. Άρα, ω1 = ω2 .

4. i) =
α1 4,=
α 2 10 και α3 = 28 . 13. α = 1 και β = 4.
ν +1 ν
ii) α ν +1 = 3 +1 = 3⋅3 +1 14. i) x = 0
και 3α ν =3 ⋅ 3ν + 3. ii) α1 = 39 και ω = −5.
Άρα, iii) α12 = −16.
α ν +1 − 3α ν =
−2 για κάθε ν ∈  *.
15. i) α 20 = 58 ii) α101 = 301.
16. i) α1 = 2 και ω = 5. Άρα

Αριθμητική Πρόοδος
α ν = α1 + ( ν − 1) ω
5. i) α ν =3ν + 2, ν ∈  *. =2 + ( ν − 1) 5
ii) α ν =−5ν + 17, ν ∈  *. = 5ν − 3 για κάθε ν ∈  *.

ii) α 4 = 17.
6. i) α1 = 5 και ω = 3.
ii) α 20 = 62 17. i) α1 = −3 και ω = 4.
iii) α8 . ii) α 200 = 793
7. i) α1 = 3 και ω = 4 18. i) ω = 6 και α1 = −8
ii) α11 = 43 ii) α50 = 286
iii) α9 = 35.
Aπαντήσεις: Πρόοδοι 549
19. i) α1 = −16 και ω = 2 1

28. α = − και β = 1.
ii) Αξιοποιούμε τον τύπο 2
α ν = α1 + ( ν − 1) ω.
1
29.=α 3,=β 1 και γ = .
20. i) α1 = 2 και ω = −3 3
ii) α5 , α 6 , α 7 . 2 1 1
30. i) = +
α − γ α −β α +β
Γεωμετρική Πρόοδος ⇔
2
=
2α
α − γ α2 − β2
21. i)=α ν 2ν − 2 , ν ∈  * ⇔ α 2 − β 2 = α 2 − αγ ⇔ β 2 =
αγ.
1 ii) Η ζητούμενη σχέση είναι ισοδύναμη

( −3) , ν ∈  * .
ν−2
ii) α ν = με την αληθή σχέση
3
1 β 2 ( γ − α )= αγ ( γ − α ) .
22. i) λ = −2 ii) α1 =
4
31. i) λ = 2 και α1 = 3 ii) α 6 = 96.
iii) α10 = −128.
3
23. i) λ =
1
ii) α1 = 12 32. α12 =
3 128
36
=
iii) αν , ν ∈  *. 33. i) α1 = 1
3ν
ii) Έχουμε λ = −2.
24. i) λ = 2 ii) α1 = 3
iii) α11 = 3.072.
3 243 Ερωτήσεις Θεωρίας

25. i) λ = ii) α10 = .
2 32
26. i) α 2 = −6 1. Βλ. σελ. 390.
ii) α) α1 = 3 και λ = −2
2. Βλ. σελ. 390.
β) α = −1.
27. i) Έχουμε α1 =−1 + x, α 2 =1 + x 3. Βλ. σελ. 391.
και α3= 5 + x. Όμως, 4. Βλ. σελ. 392.
α 22 = α1α3
5. Βλ. σελ. 399.
⇔ (1 + x ) = ( −1 + x )( 5 + x )
2
⇔ ... ⇔ x =3. 6. Βλ. σελ. 399-400.

Επομένως,
α1 =−1 + 3 =2. 7. Βλ. σελ. 400-401.
ii) λ = 2.
8. Βλ. σελ. 401.
Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους Θέμα Γ
1. Λ Γ1. x =3
Γ2. λ=2
2. Σ
1
3. Σ Γ3. α) α1 =
2
4. Σ
β) α12 = 1.024.
5. Λ
6. Λ
7. Λ Θέμα Δ
8. Λ
Δ1. ● α ν +1 − α ν =
5.
9. Λ
Άρα οι αριθμοί των καθισμάτων
σχηματίζουν αριθμητική πρόοδο
με διαφορά ω = 5.
Διαγώνισμα ● Έχουμε
α 6 = 55 ⇔ α1 + 5ω = 55
Θέμα Α 30 καθίσματα.
⇔ α1 =
Α1. Βλ. Θεωρία Δ2. α35 = 200 καθίσματα και
Α2. Βλ. Θεωρία
Α3. α) Λάθος β) Σωστό α18 = 115 καθίσματα.
γ) Λάθος δ) Λάθος Δ3. α ν = 140 ⇔ ν= 23.
ε) Λάθος.
Άρα, η εικοστή τρίτη σειρά.
Θέμα Β Δ4. Το ζητούμενο πλήθος της ομάδας
των τουριστών είναι ίσο με το
Β1. α1 = −3 και ω = 2 πλήθος των καθισμάτων που υπάρ-
Β2. α ν = 21 ⇔ ν = 13 χουν από την τρίτη μέχρι και την
πέμπτη σειρά. Δηλαδή,
Άρα, α13 = 21.
α3 + α 4 + α5 = 40 + 45 + 50
Β3. Υποθέτουμε (απαγωγή σε άτοπο)
ότι ο αριθμός 50 είναι όρος της = 135 τουρίστες.
προόδου. Τότε έχουμε
55
α ν = 50 ⇔ ν = (άτοπο)
2
Απαντήσεις: Bασικές Έννοιες των Συναρτήσεων 551
Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων

Η Έννοια της Συνάρτησης Επίσης,
1 1− 2
f (1)
= =
1. i) A =  − {−4, 2} 1+ 2 (1 + 2 )(1 − 2 )
ii) A =  − {−2, 2} 1− 2 1− 2
= = =−1 + 2 ,
iii) A =  − {−9, − 3}
( ) 1− 2
2
1 − 2
2
iv)=
A ( 0,1) ∪ (1, +∞ ).
1 2− 3
2. i) A =  − {−2, 2} f ( 2)
= =
2+ 3 ( 2+ 3 )( 2− 3 )
ii) A=  − 0, 3 2 { } 2− 3 2− 3
 {0, 2, − 3}
iii) A =− = = =
− 2+ 3,
( 2 ) − ( 3) 2−3
2 2
 1
iv) A=  − 1, .
 3 1 3−2
f ( 3)
= =
3. i) −{−2, 1, 3}
Α f =  3+ 4 ( 3+2 )( 3−2 )
ii) Α=  − {1, 5} 3−2 3−2
f
= = =
− 3+2.
 − {1} ( 3) −4
2
iii) Α =
f −22 3
1  Επομένως,
iv) Α f= 
− , 1.
5  f (1) + f ( 2 ) + f ( 3) =
4. i) A = [ 0, 4] ii) A = [ −2, 2] =−1 + 2 − 2 + 3 − 3 + 2
iii) A =  =1 (2)
iv) A =[ −6, − 2] ∪ [ 2, 6]. Από τις (1) και (2) συμπεραίνουμε ότι
f ( 0 ) = f (1) + f ( 2 ) + f ( 3) .
5. i) A = [1, 5]
10. i) A =  .
ii) A= ( −∞, − 4] ∪ [ 2, + ∞ ) ii) α = 1 και β = 2.
iii) A = [ −1, 7 ] iv) A = (1, 4] iii) f ( −3) =−26 , f ( 0 ) = −2
6. i) Α f = ( −∞, − 1] ∪ [ 0, + ∞ ) και f ( 2 ) = 6 .
ii) A f = [1, 2 ) iv) x = 1.

11. i) A=  − {2} . ii) x = 3.
iii) A f = ( −∞, − 2 ) ∪ (1, + ∞ )
−5 − α
iv) = A f [1, 2 ) ∪ ( 2, + ∞ ) . 12. i) f (1) =1 ⇔ =1 ⇔ α =−3 .
1+ α
7. f ( −2 ) =−9, f (1) = 3, ii) A=  − {3} και
f ( 2) = −6 και f ( 5 ) = 0. ( x − 3)( 2x − 1)
f (x) = για κάθε x ≠ 3.
8. i) A = [ 0, + ∞ ) x −3
= ή x 4.
ii) x 2= 1 
iii) x ∈  , 3  ∪ ( 3, + ∞ ) .
9. Έχουμε 2 
1 1 13. i) Α =  − {−5, 5} .
f ( 0 )= = = 1 (1)
0+ 1 1
x −5 x x ( x − 5)
2
2
ii) f ( x )
= = 21. i) f ( − x ) =−x3 − =−f ( x )
x −5 x −5 x3
για κάθε x ≠ 0
για κάθε x ∈ A.
iii) x = 15. = ή x
ii) x 1= 3
2.
14. i) Α = ( −∞, − 1] ∪ {0} ∪ [1, + ∞ )
ii) x ∈ {0} ∪ [1, + ∞ ) .
15. i) Α =  − {−1} Γραφική Παράσταση Συνάρτησης
ii) x = 0.
22. i) B ( 5, 3) ii) Γ ( −5, − 3)
16. i) A = ( −∞, 3) ∪ [3,8] = ( −∞,8]
iii) Δ ( −5, 3) iv) Ε ( −3, 5 ) .
ii) x = 1 ή x = 4.
17. i) Α=  − {2}  6
23. i) α = 4 ii) Β  3,  .
 5
ii) Π = −1
24. i) α = 3
iii) ● Aν x < 2, τότε
f ( x ) = 0 ⇔ x =1.
Α
ii)= [3, 6 ) ∪ ( 6, + ∞ ).
25. i) f ( 2) = 5⇔α= −1 .
● Aν x > 2, τότε
ii) Για α = −1 έχουμε f ( 3) = 10.
f ( x ) = 0 ⇔ x = 3.
Άρα B ( 3,10 ) .
18. i) f ( − x ) =− ( − x ) + ( − x ) − 1
2
=− x 2 − x − 1 , x ∈  iii) f ( x ) = β ⇔ x 2 + 1 = β
και ⇔ x2 = β −1 > 0
f ( x − 1) =− ( x − 1) + ( x − 1) − 1
2
⇔x=± β −1
=− ( x 2 − 2x + 1) + x − 1 − 1
26. i) Παρατηρούμε ότι κάθε κατακόρυφη
=− x 2 + 2x − 1 + x − 1 − 1 ευθεία έχει με το διάγραμμα το πο-
=− x 2 + 3x − 3 , x ∈  . λύ ένα κοινό σημείο. Άρα, το διά-
γραμμα αυτό είναι γραφική παρά-
ii) 2f ( − x ) − f ( x − 1) =
1 σταση συνάρτησης.
⇔ 2 ( − x 2 − x − 1) − ( − x 2 + 3x − 3) =
1 ii) Παρατηρούμε ότι υπάρχει κατακόρυ-
φη ευθεία η οποία έχει με το διάγραμ-
⇔ −2x 2 − 2x − 2 + x 2 − 3x + 3 =1 μα τουλάχιστον δύο κοινά σημεία.
⇔ − x 2 − 5x =0 Άρα, το διάγραμμα αυτό δεν είναι
⇔x= 0 ή x = −5 . γραφική παράσταση συνάρτησης.
19. i) f ( 2 − x ) = 2 ( 2 − x ) − 3 ( 2 − x ) + 1
2
iii) Παρατηρούμε ότι κάθε κατακόρυφη
ii) α) x = 1 ευθεία έχει με το διάγραμμα το πο-
β) x ∈ ( −∞,1) ∪ (1, + ∞ ) . λύ ένα κοινό σημείο. Άρα, το διά-
20. i) f ( 2= γραμμα αυτό είναι γραφική παρά-
) g (1) ⇔ α= 3
σταση συνάρτησης.
ii) Αδύνατη
iv) Παρατηρούμε ότι υπάρχει κατακόρυ-
1
iii) x ≤ . φη ευθεία η οποία έχει με το διάγραμ-
5
μα τουλάχιστον δύο κοινά σημεία.
Άρα, το διάγραμμα αυτό δεν είναι ii) H γραφική παράσταση της f έχει
γραφική παράσταση συνάρτησης. τρία τουλάχιστον κοινά σημεία με
τον άξονα x′x .
27. i) =
Α [ 2, 4 ) ∪ ( 4, + ∞ ). iii) Υπάρχουν ακριβώς δύο κοινά ση-
ii) Α ( 2, − 2 ) και Β ( 6, 4 ) . μεία της γραφικής παράστασης της
f με τον άξονα x′x τα οποία έ-
iii) Δεν έχει αφού ο αριθμός 0 δεν ανή- χουν τετμημένες που ανήκουν στο
κει στο πεδίο ορισμού της συνάρτη- διάστημα ( 0, 4 ) .
σης f.
37. i) Α (1, − 4 ) και Β ( 7,14 ) .
28. i) ( −2, 2 ). ii) x ∈ (1,7 ) .
Α (1, 0 ) και Β ( 0, 2 ) αντίστοιχα.
38. i) A (1, 3) και Β ( 2, 9 ) .
ii)
29. i) Πρέπει x 2 + α ≥ 0 για κάθε α ∈ . ii) f ( x ) > g ( x ) ⇔ x < 1 ή x > 2.
ii) α = 4.
 6  11 
30. i) f ( 0 ) =−6 ⇔ α =−7. 39. i) A  2,  και Β  3,  .
 5  10 
ii) A ( 8,0 ) και Β ( −6,0 ) . ii) x ∈ ( −∞, 2 ) ∪ ( 3, + ∞ ) .
31. i) Α ( 2, 0 ) , Β ( 5,0 ) και Γ ( 0,10 ) . 40. i) Έχουμε
f ( 0 ) =−1 − 1 =0.
ii) x ∈ ( 2, 5 ) .
Άρα, η Cf διέρχεται από την αρχή
32. i) A ( 0,8 )
των αξόνων.
ii) Β ( −1, 0 ) και Γ ( 4, 0 ) ii) x ∈ ( 0, 2 ) .
iii) x ∈ ( −1, 4 ) . iii) x = 4 ή x = −2.
41. i) x = 1 ή x = 8
33. i) α = −2 .
ii) x ∈ ( 3, 6 )
2 
ii) ( −1, 0 ) ,  , 0  και ( 0, − 2 ) . iii) x ∈ (1, 3) ∪ ( 6, 8 ) .
3 
42. i) x = −2 ή x = 3 .
ii) x ∈ ( −∞, − 2 ) ∪ ( 3, + ∞ ) .
2
iii) −1 < x < .
3
43. i) Η εξίσωση g ( x ) = 0 είναι αδύνατη
34. i) α = 1 .
αν και μόνο αν α = 1.
ii) f ( x ) = x 2 − x + 1 > 0
ii) f ( x=
) g ( x ) ⇔ x 2 + 2x + =
α 0.
για κάθε x ∈ , αφού α = 1 > 0
Η εξίσωση αυτή είναι αδύνατη, αν
και Δ =( −1) − 4 ⋅ 1 =−3 < 0.
2
και μόνο αν α > 1.
35. i) f (1) = 4 ⇔ 2κ − 2 = 4 ⇔ κ = 3. iii) Για α = −3 έχουμε
ii) Για κ = 3 έχουμε f ( x ) = x 2 − 2x − 1 και g ( x ) =
−4x + 2.
f ( x )= 3x 2 − 2x + 3 > 0 Οπότε f ( x ) < g ( x ) ⇔ x ∈ ( −3,1) .
για κάθε x ∈  , 44. i) Έχουμε f ( 2 ) = 5
αφού Δ < 0 και α > 0.
και f ( x ) ≥ f ( 2 ) ⇔ ( g ( x ) − 1) ≥ 0
2
36. i) Έχουμε
f ( 0 ) > 0, f ( 2 ) < 0 και f ( 4 ) > 0. για κάθε x ∈ .
ii) α) f ( x ) = ( x − 1) − 2 ( x − 1) + 6
2
52. i) λ = 1 .
= x − 4x + 9 για κάθε x ∈  .
2 ii)
y
β) f ( x ) − g ( x ) = x 2 − 5x + 10 > 0
( 0, 4 )
για κάθε x ∈ .
( 0, 2 )
Η Συνάρτηση f (x) = αx + β
( −4, 0 ) ( −2, 0 ) O x
45. i) ω= 45° ii) ω= 30°
iii) ω= 60° ω 135°.
iv) =
1 1
46. i) =
y 2x − 1 ii) y= x + 8. 4⋅4 − 2⋅2 =
iii) 6 τ.μ.
2 2
47. i) y= x + 2 ii) y= x + 1 53. i) Α ( −6, 0 ) .
iii) y = 1 iv) y =
−2x − 1. ii) Μ ( −2,8 ) .
iii) Ε = 24 τ.μ.
3
48. i)=y x − 3 ii) =
y 5x − 9.  3 
3 54. i) Α  − , 0  και Β ( 0, 3)
 α 
49. i) =
y 4x + 3 ii) y =− x + 2 9 9
ii) Ε = = − , αφού α < 0
iii) y= x + 6 iv) y = 2 2α 2α
50. i) κ = −2 ii) κ = 2 3
iii) α = − .
2
51. i) κ ≠ 0 και κ ≠ −1
55.
ii) Για κ = 1 έχουμε y
ε1 : y= x + 2 και ε 2 : y =− x + 3
α) ● Τα σημεία τομής της ( ε1 ) με
τους άξονες είναι τα  1 
Α ( 0, 1)
Β − , 0 
Α ( −2,0 ) και Β ( 0, 2 ) .  2 
x
● Τα σημεία τομής της ( ε 2 ) με
O Γ ( 3, − 1)
Δ ( 4, − 2 )
τους άξονες είναι τα
Γ ( 3,0 ) και Δ ( 0, 3) .
iii) 56. i) y
y
( ε1 )
3 Δ 3
2
B (ε2 )
A Γ Ο 1 4 x
2 Ο 3 x
ii)
y Η Συνάρτηση
f (x) = αx2 + βx + γ με a≠0
2
Ο 59. i) Άξονας συμμετρίας ο y′y και κορυ-

3 1 1 2 x φή το O ( 0, 0 ) .
ii) Άξονας συμμετρίας ο y′y και κο-
ρυφή το K ( 0,1) .
{
57. i) f ( x ) = − x, αν x < 0
x, αν x > 0.
iii) Άξονας συμμετρίας η ευθεία x = 2
και κορυφή το K ( 2, − 1) .
iv) Άξονας συμμετρίας η ευθεία
y
x = −1 και κορυφή το K ( −1, 9 ) .
60. i) Δ > 0 (δύο κοινά σημεία)
ii) Δ > 0 (δύο κοινά σημεία)
iii) Δ = 0 (ένα κοινό σημείο)
iv) Δ < 0 (κανένα κοινό σημείο)
O x 61. i) Α ( 0, 3) .
ii) Α ( 0, 3) και Β ( 4, − 21) .
iii) Κ1 ( 5, − 22 ) και Κ 2 ( −1, 4 ) .
62. i) λ = 2 .
−2x + 2, αν x < 0 ii) H ευθεία x = −2 .
ii) f ( x ) 
= 2 , αν 0 ≤ x < 1 iii) Το σημείο K ( −2, 0 ) .
 2x , αν x ≥ 1.
63. i) ( −5,0 ) , ( −1,0 ) , (1,0 ) , ( 5,0 )
y και ( 0,5 ) ..
ii)
y
5
A ( 0, 2 ) B (1, 2 )
3 1 3 5
O x
O x
4
58. i) α = 2 και β = −8 .
ii) x ∈ ( −∞, 4 ) .
64. i) α<0
ii) β > 0 και γ<0
iii) x = 2 .
65. i) Η γραφική παράσταση της f διέρχεται τα σημεία της ευθείας y = x που

από το σημείο ( 0,1) . Επομένως, έχουν τεταγμένες 1 και 2, δηλα-
f ( 0 ) = 1 ⇔ α ⋅ 02 + β ⋅ 0 + γ = 1 δή από τα σημεία (1, 1) και
⇔γ=
1. ( 2, 2 ). Επομένως,
ii) To τριώνυμο f ( x ) έχει δύο άνισες f (1) =1 ⇔ α + β + γ =1
πραγματικές ρίζες. Οπότε, ⇔ α+β+ 2 =
1
Δ > 0 ⇔ β − 4αγ > 0
2
⇔ α + β =−1 (1)
⇔ β − 4α > 0 ⇔ β > 4α.
2 2 και
f ( 2 ) = 2 ⇔ 4α + 2β + γ = 2
iii) H γραφική παράσταση της f
διέρχεται από το σημείο ( −2, 0 ) . ⇔ 4α + 2β + 2 =2
Επομένως, ⇔ 2α + β =0 (2)
f ( −2 ) =
0 Από τις σχέσεις (1) και (2) βρί-
σκουμε
⇔ α ⋅ ( −2 ) + β ⋅ ( −2 ) + 1 =0
2
α = 1 και β = −2.
⇔ 4α − 2β + 1 =0
⇔ 2β = 4α + 1 69. i) Έχουμε
1 f ( x ) ≠ 0 για κάθε x ∈  .
⇔ β = 2α + .
2 Δηλαδή, η εξίσωση
66. Η εξίσωση x 2 + βx + γ =0 έχει διακρί- f (x) = 0
νουσα αρνητική, ενώ η εξίσωση
είναι αδύνατη στο  . Επομέ-
x 2 + βx + γ − 2 =0 έχει διακρίνουσα
νως, το τριώνυμο f ( x ) έχει δια-
θετική.
κρίνουσα
67. i) Α ( 3, 0 ) και Β ( 0, 9 ) . Δ<0
ii) γ = 9. και συνεπώς διατηρεί πρόσημο στο
iii) To τριώνυμο έχει μια διπλή ρίζα.  . Και επειδή
Δηλαδή, έχει διακρίνου- σα f ( 0 ) =−2 < 0 ,
Δ =0 ⇔ β 2 − 4αγ =0 συμπεραίνουμε ότι
⇔β =
4αγ
2 f ( x ) < 0 για κάθε x ∈  .
Επομένως,
⇔ β2 =
36α,
f (100 ) < 0 .
αφού γ = 9.
ii) Έχουμε
iv) f ( 3) = 0 ⇔ 9α + 3β + 9 = 0
α+β > 2 .
⇔ 3α + β + 3 =0. Επομένως,
68. i) Έχουμε f (1) = α + β − 2 > 0 .
f ( 0 ) = 2 ⇔ α ⋅ 02 + β ⋅ 0 + γ = 2 Όμως,
⇔γ=2. f ( 0 ) =−2 < 0 .
ii) Παρατηρούμε ότι η γραφική
παράσταση της f διέρχεται από
Άρα, το τριώνυμο f ( x ) έχει δύο 14. Σ

ετερόσημες τιμές και συνεπώς έχει 15. Σ
16. Σ
Δ>0.
Οπότε, η εξίσωση 17. Λ
f (x) = 0 18. Λ
έχει ακριβώς δύο ρίζες πραγματικές 19. Σ
και άνισες. 20. Λ
21. Λ
22. Λ
23. Λ
1. Βλέπε σελ. 415.
24. Σ
25. Λ
4. Βλέπε σελ. 448. Διαγώνισμα
6. Βλέπε σελ. 460. Θέμα Α
Α1. Bλέπε θεωρία

Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους Α2. Βλέπε θεωρία
α) Λάθος β) Σωστό
1. Σ
γ) Λάθος δ) Λάθος
2. Λ ε) Σωστό.
3. Σ
4. Λ Θέμα Β
5. Λ
Β1. y =− x 2 + 4x − 3
6. Σ
Β2. =
y 2x − 3
7. Σ
3 
Β3. A =  , 3
8. Σ 2 
9. Σ
Θέμα Γ
10. Σ
11. Λ Γ1. A = ( −∞, 1) ∪ (1, + ∞ )
12. Σ Γ2. ● Για x < 1 έχουμε
f ( x )=
( x − 1)( x − 2 )= 2 − x
13. Λ − ( x − 1)
● Για x > 1 έχουμε
f ( x )=
( x − 1)( x − 2 )= x − 2
x −1
Γ3. ● y
•A ( 0, 2 )
1
•
O 1 B ( 2, 0 ) x
−1
● Έχουμε f ( 0 ) = 2
και f ( x ) = 0 ⇔ x = 2.
Άρα, η Cf τέμνει τον άξονα y′y
στο σημείο A ( 0, 2 ) και τον άξονα
x′x στο σημείο B ( 2,0 ) , που είναι
συμμετρικά ως προς την ευθεία
y = x.
Γ4. x ∈ ( −∞,1) ∪ [ 2, + ∞ ) (γραφικά)
Θέμα Δ
Δ1. f ( x ) < 0 ⇔ x 2 − 4x − 5 < 0

⇔ x ∈ ( −1, 5 ) .
Δ2. Ισχύει g ( x ) > 0 για κάθε x ∈ .
Δ3. Έχουμε
f ( x )= g ( x ) ⇔ ( x − 2 ) − 9= 2 x − 2 + 6
2
⇔ x − 2 − 2 x − 2 − 15 =
2
0.
ω , η παραπάνω εξί-
Θέτοντας x − 2 =
σωση γράφεται
ω2 − 2ω − 15 =⇔0 ω= −3 ή ω =5.
Δηλαδή:
● x−2 = −3 , αδύνατη ή
● x − 2 =⇔
5 x=−3 ή x =7.
Άρα, τα κοινά σημεία των Cf και Cg
είναι τα A ( −3, 16 ) και B ( 7, 16 ) .
Απαντήσεις: Θέματα για Επανάληψη 559
Θέματα για Επανάληψη
1. i) α + β= 2 ( α − β ) και γ − δ =3δ. α + β + γ= λ ( α + β + γ ) ⇔ λ= 1
4 αφού α + β + γ ≠ 0.
ii) Π = .
3 ii) Έχουμε
2. i) −1 2γ − α
=1 ⇔ 2γ − α =β
ii) Από το ερώτημα i) θέτοντας β
x = 2011 και y = 1 . ⇔ α+β = 2γ.
iii) Aπό το ερώτημα ii) προκύπτει
3. i) Έχουμε
(α + β) = 4γ 2 .
2
α 2 − 1 αβ
= και α≠0.
Ομοίως
Οπότε (β + γ ) =4α 2 και ( γ + α ) =4β 2 .
2 2
α 2 − 1 αβ 1 Κατόπιν προσθέτουμε κατά μέλη

= ⇔ α − = β.
α α α τις παραπάνω ισότητες.
1 iv) Έχουμε
ii) ● α 2 + 2 =β 2 + 2.
( α + β ) + (β + γ ) + ( γ + α )
2 2 2
α
= 4 ( α2 + β2 + γ2 )
1
● α − 3 =β 3 + 3β .
3
α
⇔ 2α 2 + 2β 2 + 2γ 2 − 2αβ − 2βγ − 2γα =
0
● α 4 + 4 = ( β 2 + 2 ) − 2.
1 2
α ⇔ ( α − β ) + (β − γ ) + ( γ − α ) =
0
2 2 2
iii) Έχουμε ⇔ α −β = 0 και β − γ =0

3 1 5 και γ − α = 0
Α = 5α − α − 3α + − 2 + 4
4 2
α α α ⇔ α = β = γ.
 1  1  1 1 1 1
= 5  α 4 + 4  −  α 2 + 2  − 3 α −  5. i) + + =1
 α   α   α α β γ
Όμως, για β = 1 έχουμε αβ + βγ + γα
⇔ =
1
1 1 αβγ
α − = 1, α 2 + = 3
α α2 ⇔ αβ + βγ + γα =
αβγ.
1
και α4 + 4 =7. ii) (α + β + γ)
2
α
Επομένως, = α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ + 2βγ + 2γα
Α = 5 ⋅ 7 − 3 − 3 = 29. ⇔ 12 = α 2 + β 2 + γ 2 +
4. i) Έχουμε + 2 ( αβ + βγ + γα )
2γ − α =λβ ⇔ 1 = α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβγ
2α − β =λγ
⇔ α 2 + β 2 + γ 2 =1 − 2αβγ.
2β − γ =λα
Από τις παραπάνω σχέσεις προ- iii) α 2 + β 2 + γ 2 ≥ 0.
σθέτοντας κατά μέλη παίρνουμε
x y xy > 0
α − 3 = α − 3 και β − 5 =−β + 5.
6. i) + ≥ 2 ⇔ x 2 + y 2 ≥ 2xy
y x ii) Έχουμε Π= 2= α − β . Όμως,
⇔ x 2 + y 2 − 2xy ≥ 0 3 < α < 6 και −5 < −β < −4.
⇔ ( x − y ) ≥ 0 , ισχύει. Οπότε −2 < α − β < 2.
2
ii) H ζητούμενη σχέση γράφεται 10. i) 3α 2 − 12β 2 = 3 ( α 2 − 4β 2 )

α β β γ γ α
+ + + + + ≥6 =3 ( α − 2β )( α + 2β )
γ γ α α β β
= 3 α − 2β ⋅ α + 2β
α γ  β γ β α
⇔ + + + + + ≥6 = 3 ⋅ 2 ⋅ 4 = 24 .
γ α γ β α β
και αξιοποιούμε το ερώτημα i). 4β α − 2β + 4β
ii) 1 + =
7. i) Έχουμε α =−β − γ . Οπότε α − 2β α − 2β
α 2 ≥ 4βγ ⇔ ( −β − γ ) ≥ 4βγ
2 α + 2β α + 2β 4
= = = = 2.
α − 2β α − 2β 2
⇔ ( β − γ ) ≥ 0, που ισχύει.
2
iii) 2α = ( α − 2β ) + ( α + 2β ) .
ii) Aξιοποιούμε την ταυτότητα iv) Yψώνουμε τις δοθείσες σχέσεις
(α + β + γ) στο τετράγωνο
2
= α 2 + β 2 + γ 2 + 2αβ + 2βγ + 2γα. 11. i) Έχουμε

1 1 1 1 1 1
iii) Παρατηρουμε ότι − = 2 − ⋅ +
x y x y x y
( −α + β + γ ) + ( α + β − γ ) + ( α − β + γ )
1 1 1 1 1
= α+β+ γ = 0 ⇔ + =, αφού − ≠ 0.
x y 2 x y
και αξιοποιούμε το ερώτημα i). 1 1
Όμως, + > 0.
x y
8. i) Έχουμε ii) Έχουμε
( x + 1) + 8 ≥ 2 ( x + 3) ( x + 1)
2 3 4
1 1 1 1 1
+ > ⇔ > ⇔ x > 2.
⇔ ( x + 3)( x + 3) − 2 ( x + 3) ( x + 1) ≥ 0
2 4 4 x y x 2 x
iii) Aν x = 4, τότε λόγω του ερωτή-
( x + 3) ( x − 1) ≥ 0, που ισχύει.
4 2
ματος i) προκύπτει και y = 4 που
Η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν είναι αδύνατο, αφού y > x.
x = 1. iv) Έχουμε
ii) Aπό τη σχέση του ερωτήματος i) 1 1 1 1 x−2 2x
για x = α − β − 1 παίρνουμε + = ⇔ = ⇔y= .
x y 2 y 2x x−2
3
( α − β − 1)2 + 1 + 8 Οπότε, η ζητούμενη σχέση γράφεται
  2x
> 16 ⇔ 2x 2 > 16 ( x − 2 ) ,
≥ 2 ( α − β − 1) + 3 ( α − β − 1 + 1)
4 x
  x−2
αφού x − 2 > 0
= 2 ( α − β ) ( α − β − 1) + 3 .
4
  ⇔ x 2 > 8( x − 2)
⇔ x 2 − 8x + 16 > 0
9. i) Έχουμε α − 3 > 0 και β − 5 < 0.
⇔ ( x − 4 ) > 0 που ισχύει.
2
Οπότε
12. i) Έχουμε 1
= ή x
ii) x 0= .
β α2
αx + ≥ 2 αβ
x 14. i) x =
−6 ή x =
2
⇔ αx 2 − 2 ( αx ) β +β ≥ 0 ii) Έχουμε
( )
2
⇔ αx − β
2
≥ 0. α α
  + 4   − 12 =
0
β
  β
Η ισότητα ισχύει αν και μόνο αν
α α
αx − β =
0 ⇔ αx =β ⇔ =−6 ή =2
β β
β β α
⇔ x= = . Όμως, αβ > 0 ⇔ > 0.
α α β
ii) Από το ερώτημα i) για α = 1, α
Άρα, = 2.
β = 25 και x = y παίρνουμε β
25
y+ ≥ 2 25 =
10 .
y 15. i) Οι εξισώσεις (1) και (2) έχουν
1 διακρίνουσα Δ =β 2 − 4αγ > 0.
Επίσης, για=α 4,=β και
16 ii) α) Με απαγωγή σε άτοπο.
x = z παίρνουμε β) αρ 2 + βρ + γ =0
1 1 αρ 2 + βρ + γ
4z + ≥ 2 4⋅ = 1. ⇔ =
0
16 z 16 ρ2
Οπότε, 1
2
1
25 1 ⇔ γ  + β  + α =0.
y+ +4 z + ≥ 11 ρ
  ρ
y 16 z
16. i) Έχουμε
και λόγω της σχέσης του ερωτήμα-
Δ = 162 − 4λ = 4 ( 64 − λ ) > 0 .
τος ii) έχουμε
25 1 ii) α) x1 = 14 και x 2 = −30
y+ +4 z + =
11.
y 16 z β) λ = −420.
Αξιοποιώντας εκ νέου το ερώτημα 17. i) Δ = 8λ2 + 4 > 0 για κάθε λ ∈ .

i) παίρνουμε 2λ και x1x 2 =
ii) x1 + x 2 = − λ2 − 1
25 1 1
=y = 5 και=z = . iii) λ = −1.
1 64 8
18. i) Δ= 4 ( κ + 1) − 4 ⋅ 3 ( 2κ − 1)
2
13. i) Έχουμε
= 4 ( κ − 2 ) > 0 για κάθε κ ≠ 2 .
2
2α − β ≠ 0 και Δ=0.
Δηλαδή, ii) x1 + x 2 − x1x 2
2α − β ≠ 0 και (α − β)
2
0.
= 2 ( κ + 1) 2κ − 1 3
= − = = 1.
3 3 3
1 x+2
iii) κ = . iii) ● για λ = 0 έχουμε Κ =
2 x
19. i) Έχουμε x +1
● για λ = 1 έχουμε Κ =
x−2
Δ > 0 ⇔ ( 2λ ) − 4 ( λ2 − 4λ − 5 ) > 0
2
x+4
⇔ 16λ + 20 > 0 ● για λ = −2 έχουμε Κ = .
x−2
5
⇔λ>− . 25. i) =Δ 9λ2 − 4
4
2 2
ii) α) λ = 1 . ii) λ ≤ − ή λ≥
β) x1 = −4 και x 2 = 2. 3 3
iii) λ = −1
20. i) Δ= 4 > 0.
ii) x1 = λ και x 2= λ − 2. 26. i) α) α − 2 < 1 ⇔ −1 < α − 2 < 1
⇔ 1 < α < 3.
iii) λ ∈ [1, 5 ) .
β) Το τριώνυμο β 2 − 7β + 10 έχει
21.= ή x 0.
i) x 2= ρίζες τους 2 και 5, οπότε γίνεται
ii) −3 < x < 5 . αρνητικό στο διάστημα ( 2, 5 ) .
2 = 2α + 2β και Ε= α ⋅ β.
ii) Έχουμε Π
iii) x = 0 ή x= .
3
27. i) Δ < 0 ⇔ λ > 2 .
iv) A= x + 2 και =
B 2x + 2. ii) Δ > 0 ⇔ λ < 2 .
iii) Έχουμε Δ > 0 και Ρ 2 < 2S.
1 1
22. i) ρ1 = − και ρ 2 = . Τελικά −1 < λ < 2.
3 2
ii) x = 3 ή x =1 .  1
28. i) x ∈  −3,  .
iii) −4 < x < 8 .  2
23. i) α
=
3 ( 3 + 2) − 2( 3 − 2) . ii) x =0.
( 3) − ( 2) ( 3) − ( 2 ) iii) A = −2.
2 2 2 2
29. i) λ ≤ −8 ή λ ≥ 0 .
ii) x = 6 ή x = −6 . ii) λ = 6 .
iii) x ≤ 0 ή x ≥ 10. iii) λ ∈ [ 0, 11) .
24. i) Έχουμε
30. i) Δ =( λ − 2 ) ≥ 0 για κάθε λ ∈  .
2
ρ 2 + 2ρ + λ3 = ρ 2 − λ2ρ − 2λ
−λ ( λ2 + 2 )
⇔ ( λ2 + 2 ) ρ = ii) S = − λ2 + 4 < 0 .
⇔ ρ =−λ. iii) λ ∈ ( 0, 2 ) ∪ ( 2, + ∞ ) .
ii) Έχουμε iv) λ ∈ ( 0,1) .
ρ 2 + 2ρ + λ3 =
0 ⇔ λ2 − 2λ + λ3 =
0
⇔ λ ( λ2 + λ − 2 ) =0 31. i) x −∞ −2 4 +∞
⇔λ=0 ή λ=1 ή λ=−2. x 2 − 2x − 8 + − +
ii) Έχουμε 36. i) α300= α1 + 299ω

2
 223   223  και α100= α1 + 99ω.
Α = −  − 2 − −8
 111   111  ii) α) ω = 6 και α ν = α1 + ( ν − 1) ω.
223
και − < −2. β) α12 = 71
111
γ) 16 όροι
iii) Έχουμε
ω ∈ ( −4, 4 ) ⇔ ω < 4.
37. i) α 2β + αβ 2 = 30 ⇔ αβ ( α + β ) = 30.
Δηλαδή
0 ≤ ω < 4. ii) x 2 − 5x + 6 =0
Παρατηρούμε ότι 1
iii) α57 = α1 + 56ω = 0 + 56 ⋅ = 28
2
ω2 − 2 ω − 8 = ω − 2 ω − 8
2
και αξιοποιούμε το ερώτημα i). 38. i) Έχουμε

α11 − α8 =
12
32. i) λ < 0 ή λ > 4 .
ii) λ < 0 . ⇔ ( α1 + 10ω ) − ( α1 + 7ω ) =
12
iii) λ ≥ 4 . ⇔ω= 4
και
33. i) x = 2 . ii) ω = −2 . α5 + α 6 = 40 ⇔ 2α1 + 9ω =
40
iii) α) α1 = 5 . β) α 4 .
⇔ 2α1 =4 ⇔ α1 =2.
ii) Mε απαγωγή σε άτοπο
34. i) 2Α − Β + Γ < 14
β α=
iii) = 6 και =
γ α= 10.
⇔ x 2 + 2x − 3 < 0 ⇔ −3 < x < 1. 2 3
39. i) Δ =β 2 − 4αγ =β 2 − 4β 2 =
−3β 2 < 0.
2B = A + Γ ⇔ x 2 − x − 2 = 0
⇔x= −1 ή x = 2 ii) Έχουμε
⇔x= −1, αφού x ∈ ( −3,1) .  β 
2
Δ 
αx 2 + βx +=
γ α  x +  + 2
β) α1 = −10 και ω = 6 .  2α  4α 
γ) α 61 = 350. β Δ 3β 2 3 2
Όμως, = λ και = = λ.
α 4α 2
4α 2 4
35. i) Έχουμε iii) Από τις σχέσεις β 2 = αγ και γ > 0
5x + 1 =
( x 2 + 7x ) + ( x 2 + 3) συμπεραίνουμε ότι α > 0. Και
επειδή Δ < 0 , το τριώνυμο είναι
2
θετικό για κάθε x ∈ .
⇔ 2β =α + γ
ii) x = 1 και ω = 2 40. i) Από τη δοθείσα σχέση βρίσκουμε
1 5 ότι λ4 − λ2 − 12 =
0.
ή x= και ω = .
2 4
1
19 ii) α) α1 =
iii) α1 = −7 ή α1 = − . 4
4
β ν +1 1
β) = −
βν 2
1 Επομένως:
γ) β 7 =.
( f ( x ) − 2) =
3
16 ● −1
41. i) =
α 20 243α15 ⇔
= λ 3
⇔ ( x − 3) =
3
−1
και α3 = 45 ⇔ α1 = 5.
⇔ x − 3 =−1
ii) Αξιοποιούμε τον τύπο α ν = α1λν −1.
2, αδύνατο.
⇔ x =
iii) Με απαγωγή σε άτοπο.
42. i) Έχουμε ( f ( x ) − 2) =
3
● 8
f ( x ) = α ⇔ x 2 − 4x + 9 − α = 0.
⇔ ( x − 3) =
3
8
Επίσης
⇔ x −3=2
Δ = 16 − 4 ( 9 − α ) = 4α − 20.
⇔x= ±5.
Οπότε
48. i) x ∈ [1,2] .
Δ ≥ 0 ⇔ α ≥ 5.
ii) Έχουμε
ii) f ( x ) ≥ 5 ⇔ ( x − 2 ) ≥ 0.
2
α2 + 2
1< 2 ≤2
iii) x ∈ ( −∞, 1] ∪ [3, + ∞ ) . α +1
43. i) λ > 4 . ⇔ α 2 + 1 < α 2 + 2 ≤ 2α 2 + 2
ii) x = 0 ή x = −6. ⇔ 1 < 2 ≤ α 2 + 2 που ισχύει
για κάθε α ∈ .
44. i) α = 1 . iii)Συγκρίνουμε τα τετράγωνα των
ii) Α=  − {0, 1} . αριθμών. Έχουμε
2
iii) x = −1.   α2 + 2 
 − 1
2
f  2
  α + 1 
45. i) A = − {0, − 2} 2
 α2 + 2   α2 + 2 
x ( x − 1)( x + 2 )
2
=  2  − 3 2 +2≤0
ii) f (=
x) = x ( x − 1)  α +1   α +1 
x ( x + 2)
λόγω των ερωτημάτων i) και ii).
iii) x = 3. Επομένως,
 α2 + 2 
46. i) Α =  − {−3, 3} . f 2  ≤ 1.
 α +1 
ii) f ( x )
=
(=2x − 1)( x − 3) 2x − 1
 2
i) x ∈  −∞,  ∪ [1, + ∞ ) .
.
( x + 3)( x − 3) x+3 49.
 3
( f ( 5) + f ( −2 ) ) ( )
2
iii) x = 4 ή x = − . ii) 13 − 6
3
47. i) A =  − {−2, 2} . = (
2 13 + 6 )( 13 − 6)
x −3 x + 2
2
( f ( 3) )
2
ii) f ( x ) = = 14
= .
x −2
50. i) Α ( −1,0 ) , B (1,0 ) , Γ ( 2,0 ) , Δ ( −2, 0 )
=
( x − 1)( x − 2=) x − 1. και Ε ( 0, 2 ) .
x −2
iii) Θέτουμε ( f ( x ) − 2 ) =
ω.
3 ii) (
f 1− 2 =
8−5 2 )
Οπότε ω = −1 ή ω = 8. iii) −2 ≤ x ≤ 2.
51. i) Α=
f  − {0,2} και A g =  ∗ . 55. i) Α = [ −5, 5] .
ii) f ( 3) =1 ⇔ α =2. ii) Έχουμε −5 ≤ x ≤ 5. Επομένως,
iii) α) ● f ( x ) = 0 ⇔ x = 6.
2x − 10 ≤ 0 και 2x + 11 > 0 .
Άρα, η Cf τέμνει τον άξονα
Οπότε,
x′x στο σημείο A ( 6,0 ) . 42x − 210 42 x − 5
=
● 0 ≠ Af . 2x − 10 + 2x + 11 10 − 2x + 2x + 11
Επομένως, η Cf δεν έχει κοι- 42 x − 5
νό σημείο με τον άξονα y′y. = = 2 x −5.
21
β) f ( x ) = g ( x ) iii) f ( x ) =0 ⇔ 25 − x 2 =2 x − 5
2 3 1
⇔ − = +1 ⇔ 25 − x 2 = 4 ( x − 5 )
2
x−2 x x
2 4 ⇔ x 2 − 8x + 15 =
0
⇔ − −1 =0
x−2 x ⇔ x 3 ή=
= x 5.
−x 2 + 8 Άρα, η Cf τέμνει τον άξονα x′x
⇔ =
0
x ( x − 2) στα σημεία ( 3,0 ) ( 5,0 ) και
και
⇔x=± 8. τον άξονα y′y στο σημείο ( 0, − 5 )
52. i) Πρέπει 4x − 12x + 3κ ≥ 0
2
αφού f ( 0 ) =
5 − 10 =
−5.
για κάθε x ∈  .
Oπότε Δ ≤ 0 ⇔ κ ≥ 3 .
56. i) Δ < 0 και α > 0.
ii) α) f ( 0 ) = 3 .
5 
ii) α) Α ( −1, 4 ) , Β  , 11 .
(x)
β) f= ( 2x − 3)
2
. 2 
γ) x ∈ [1, 2] .  5
β) x ∈  −1,  .
53. i) f ( 2 ) = 20 .  2
ii) ● f ( x ) > 0 ⇔ x ∈ ( −3, 6 ) . 57. i) Α = ( −∞,1) ∪ ( 4, + ∞ ) .

● f (x) < 0 ii) B ( 6, 0 ) , Γ ( 0, − 3) .
⇔ x ∈ ( −∞, − 3) ∪ ( 6, + ∞ ) . iii)=
y
1
x − 3.
iii) Έχουμε 2
−2π < −3, − π < −3, 58. i) y =−2x + 4 .
−3 < π < 6, 2π > 6 ii) y =
−2x + 6 .
και αξιοποιώντας το ερώτημα ii) iii) Δ ( 3, 0 ) .
συμπεραίνουμε ότι Α < 0.
iv) Ε
= ( ΟΓΔ ) − ( ΟΑΒ )
54. i) μ = 4 .
1 1
ii) η εξίσωση f ( x ) = g ( x ) έχει μονα- =3 ⋅ 6 − 2 ⋅ 4= 5 τ.μ.
2 2
δική ρίζα. Τελικά μ = −1 . 59. i) α) λ = 2 .
iii) Iσχύει β) λ = −1 .
f ( x ) > g ( x ) για κάθε x ∈  , ii) α) Έχουμε
αν και μόνο αν μ > −1. −12 =−4 ( λ2 − λ ) + 12
⇔ λ2 − λ − 6 =0 ii) α = −2 και β = 3 .
⇔λ= −2 ή λ = 3. iii)
β) λ = −2 . y
60. i) y = x .
ii) Aξιοποιούμε τον ορισμό της 1 3
απόλυτης τιμής.
iii)
Ο 1 x
y yx 3
B
2
2 1 3
iv) x = 0 ή x = .
Ο 1 2 x 2
Cf
2
A 63. i) Για κ = 0 έχουμε f ( x )= x + 2 .
Η Cf είναι ευθεία που τέμνει τον
iv) x < −2 ή 0 < x < 2 (γραφικά) άξονα x′x στο σημείο ( −2, 0 ) και
τον άξονα y′y στο σημείο ( 0, 2 ) .
61. i) Έχουμε
f ( 2 ) + 5 = f ( −1)
⇔ 4α + 5 =−α ⇔ α =−1. y
ii) Έχουμε Cf
2
 x 2 , x < 0
f (x) = 
− x , x ≥ 0
2
2
και
Ο x
y  x2 y
3
ii) κ= −
1 2
A
Ο 1  4
και x ∈  −∞, −  ∪ (1, + ∞ ) .
1 x  3
B
1 iii) κ = 1 > 0 και Δ =−4 < 0.
64. i) Έχουμε
y  x 2
Δ  0  64  8α3  0  α  2.
ii) Α ( 2, 0 ) .
iii) y = − x.
iii) Β ( 0,8 ) .
iv) x ∈ ( −1, 0 ) ∪ (1, + ∞ ) (γραφικά).
62. i) A = ( −∞, 3]. 65. i) Το τριώνυμο x 2 − 6x + α έχει
διακρίνουσα Δ = 0.
ii) A ( −4, 49 ) και B ( 2, 1) .

iii) x ∈ ( −4, 2 ) .
66. i) α = −2 και γ = 4.
−2, β =
 1 9
ii) Κ  − ,  .
 2 2
67. i) f ( 0 ) = 0 και f ( 4 ) = 8 .
ii) Παραβολή με χαμηλότερο σημείο
την κορυφή K (1, − 1) .
iii) x ∈ ( −∞, 0] ∪ [ 2, + ∞ ) .
1 − 10
iv) x = −3 ή x = .
3
Βιβλιογραφία 569
Βιβλιογραφία
Π. Βασιλειάδης, «Άλγεβρα Α΄ Λυκείου» (Φροντιστήρια Βασιλειάδη)

Θ. Καζαντζής, «Άλγεβρα».
Σ. Κανέλλος, «Άλγεβρα».
Π. Μάγειρας, «Αλγεβρικά Θέματα».
Δ. Κοντογιάννης «Άλγεβρα».
Δ. Γεωργακίλας, «Άλγεβρα» (Τομή).
Α. Πάλλας, «Μεγάλη Άλγεβρα».
Χ. Σιωζόπουλος, «Άλγεβρα Α΄ Λυκείου» (Ζήτη)
Π. Τόγκας, «Άλγεβρα» (Τόγκας).
Περιοδικά
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ
ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ
ΤΟ φ
ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ Β΄
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ
ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ
ΔΙΑΣΤΑΣΗ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΔΟΚΙΜΙΑ
ΚΒΑΗΜ
KVANTUM
CRUX
THE AMERICAN MATHEMATICAL MONTHLY
THE MATHEMATICAL GAZETTE
THE COLLEGE MATHEMATICS JOURNAL
ELEMENTE DER MATHEMATIK
THE MATHEMATICS TEACHER
Βιβλιογραφία 571
Λύσεις Ασκήσεων
Σχολικού Βιβλίου
Επιμέλεια:
Δημήτρης Αϊβάτογλου
«Ένα δυνατό μυαλό στα είκοσί του χρόνια

μπορεί να ασχολείται με τα Μαθηματικά,
στα τριάντα με τη φιλοσοφία
και στα σαράντα με την πολιτική.»
Bernard Russell
Κεφάλαιο 2: Οι πραγματικοί αριθμοί 573
Κεφάλαιο 2
ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
2.1. Οι πράξεις και οι ιδιότητές τους
Ασκήσεις Α΄ Ομάδας
 x3 
−3
   x 3 3
1. i) Α= ( x 2 ⋅ y3 ) ⋅ ( xy3 )  :  −1  =  ( )  ⋅  y−1 
−2 4 1 3 4
⋅ x 4
⋅ y
  y   ( x 2 ⋅ y3 )
2
  
(x )
3
x 4 ⋅ y12 ⋅ x 9 y12 ⋅ x 9
3
1
= ⋅x ⋅y
4 12
⋅ = = = x 9 ⋅ y9 .
(x ) ⋅(y ) (y ) x 4 ⋅ y 6 ⋅ y −3
2 2 −1 3
2 3
y3
1
ii) Για x = 2010 και y = η παράσταση γίνεται
2010
9 9
( 2010 ) ⋅ 
1   1 
A=  =
 2010 ⋅  =
19 =
9
1.
 2010   2010 
2. A = ( x ⋅ y −1 ) : ( x 3 ⋅ y 7 )  =  x 2 ⋅ ( y −1 ) ⋅ ( x 3 ⋅ y 7 )  = (x ⋅ y −2 ⋅ x 3 ⋅ y 7 )
2 −1 2 2 1 2 2
2
   
( x 2+3 ⋅ y−2+7 ) =( x 5 ⋅ y5 ) =( x ⋅ y )5  =( x ⋅ y )5⋅2 =( x ⋅ y )10 .
2 2 2
=
Eπομένως, για x = 0, 4 και y = −2,5 , η παράσταση γίνεται
A = ( 0, 4 ) ⋅ ( −2,5 )  = ( −1) = 110 = 1.
10 10
(1001 − 999 ) ⋅ (1001 + 999 ) =

3. i) 10012 − 9992 = 2 ⋅ 2000 =4000.
ii) 99 ⋅101
= (100 − 1) ⋅ (100 + 1=) 100 − 1= 10000 −= 1 9999. 2 2
( 7, 23) − ( 4, 23) ( 7, 23 + 4, 23)( 7, 23 − 4, 23) 11, 46 ⋅ 3

2 2
iii) = = = 3.
11, 46 11, 46 11, 46
4. i) (α + β) − (α − β) = α 2 + 2αβ + β 2 − ( α 2 − 2αβ + β 2 )
2 2
=α 2 + 2αβ + β 2 − α 2 + 2αβ − β 2 =4αβ.

ii) Από το προηγούμενο ερώτημα για
999 1000
α= και β =
1000 999
έχουμε
2 2
 999 1000   999 1000  999 1000
 +  − −  = 4⋅ ⋅ = 4 ⋅1 = 4.
 1000 999   1000 999  1000 999
5. i) α 2 − ( α − 1)( α + 1) = α 2 − ( α 2 − 12 ) = α 2 − α 2 + 1 = 1.
(1,3265) − 0,3265 ⋅ 2,3265
= (1,3265) − (1,3265 − 1) ⋅ (1,3265 + 1) .
2 2
Οπότε, για α = 1,3265 σύμφωνα με το ερώτημα i) η τιμή της παράστασης είναι 1.

6. Έστω ν και ν + 1 δύο διαδοχικοί φυσικοί αριθμοί. Ζητείται να αποδείξουμε ότι
( ν + 1) − ν 2 = ( ν + 1) + ν .
2
Έχουμε
( ν + 1) − ν 2 = ν 2 + 2ν + 1 − ν 2 = 2ν + 1 = ν + ν + 1 = ( ν + 1) + ν.
2
7. 2 ν + 2 ν+1 + 2 ν+2 = 2 ν + 2 ν ⋅ 2 + 2 ν ⋅ 22 = 2 ν + 2 ⋅ 2 ν + 4 ⋅ 2 ν = (1 + 2 + 4 ) ⋅ 2 ν
= 7 ⋅ 2ν .
Ασκήσεις Β΄ Ομάδας
α 3 − 2α 2 + α α ( α − 2α + 1) α 2 − 2α + 1 ( α − 1)
2 2
1. i) = = = = α − 1.
α2 − α α ( α − 1) α −1 α −1
ii)
(α 2
− α ) + 2α − 2 α ( α − 1) + 2 ( α − 1)
= =
( α − 1)( α + 2 )
=
α+2
.
α2 − 1 ( α − 1)( α + 1) ( α − 1)( α + 1) α +1
1  α 3 + α 2  α 2 − 1  α ( α + 1)
2 2

2
2. i)  α −  ⋅ =   ⋅
 α  ( α + 1)  α  ( α + 1)
3 3
( α − 1)( α + 1)  ( α − 1) ⋅ ( α + 1)
2 2 2
α2
= ⋅ = ( α − 1) .
=
2
α ( α + 1) ( α + 1)
2 2 2
α 2 + α + 1 α 2 − 1 α 2 + α + 1 ( α − 1)( α + 1)
ii) ⋅ = ⋅ = 1.
α + 1 α3 − 1 α + 1 ( α − 1) ( α 2 + α + 1)
−2 −2
2  1 1 2  y+ x 
( x + y) ⋅ ( x + y −1 ) =( x + y ) ⋅  +  =( x + y ) ⋅ 
−2
3. i)
2 −1

 x y   x⋅y 
( x ⋅ y)
2 2
 x⋅y 
=( x + y ) ⋅   =( x + y ) ⋅ =x 2 ⋅ y 2 .
2 2
x+y ( x + y)
2
1 1 y−x
−
x + y x −1 − y −1 x+y x y x+ y x⋅y
ii) ⋅ = ⋅ = ⋅ 2
x − y x −2 − y −2 x−y 1 − 1 x−y y −x
2
x 2 y2 x 2 ⋅ y2
x+y ( y − x ) x 2 ⋅ y2 xy
= ⋅ = .
x − y x ⋅ y ( y − x )( x + y ) x − y
x 3 + y3  x2  ( x + y ) ( x − xy + y ) x
2 2 2
− y ( x − y ) x 2 − xy + y 2 x−y
4. : = − y : = ⋅ 2 = 1.
x 2 − y2  x − y  ( x − y )( x + y ) x−y x−y x − xy + y 2
5. i) Έχουμε
α β γ
= = .
β γ α
Επομένως,
α β γ α+β+ γ
= = = = 1.
β γ α β+γ+α
Δηλαδή,
α β γ
=1 και =1 και =1
β γ α
α = β και β=γ και γ =α.
Tελικά
α= β= γ.
Άρα, το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισόπλευρο.
ii) Θέτουμε
α − β = β − γ = γ − α = κ.
Δηλαδή,
α −β = κ
β−γ = κ
γ−α = κ.
Από τις τρεις τελευταίες ισότητες προσθέτοντας κατά μέλη προκύπτει
0 = 3κ ⇔ κ = 0.
Επομένως,
α −β =0
β−γ = 0
γ−α = 0
α= β= γ.
Άρα, το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισόπλευρο.
6. Έστω x και y οι διαστάσεις του ορθογωνίου. Έχουμε
L 2x + 2y και E = xy .
=
Όμως, από την υπόθεση έχουμε
L = 4α και Ε = α 2 .
Επομένως,
2x + 2y = 4α ⇔ x + y = 2α ⇔ y = 2α − x (1)
και
xy = α 2 . (2)
Η σχέση (2) λόγω της (1) γράφεται
x ( 2α − x ) = α 2 ⇔ 2αx − x 2 = α 2 ⇔ x 2 − 2αx + α 2 = 0
⇔ ( x − α ) = 0 ⇔ x − α = 0 ⇔ x = α.
2
Οπότε, από την (1) προκύπτει ότι

y = 2α − α = α.
Τελικά,
x= y= α.
Δηλαδή, το ορθογώνιο είναι τετράγωνο.
7. i) Aς υποθέσουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι α + β = ρ ∈ . Οπότε β= ρ − α, που είναι
άτοπο αφού ο β είναι άρρητος, ενώ ο ρ − α είναι ρητός ως διαφορά ρητών. Επομέ-
νως, ο αριθμός α + β είναι άρρητος.
ρ
ii) Ας υποθέσουμε (απαγωγή σε άτοπο) ότι α ⋅ β = ρ ∈  . Οπότε β = , που είναι άτο-
α
ρ
πο αφού ο β είναι άρρητος ενώ ο είναι ρητός ως πηλίκο ρητών. Επομένως, ο
α
αριθμός α ⋅ β είναι άρρητος.
2.2. Διάταξη πραγματικών αριθμών
1. i) α 2 + 9 ≥ 6α ⇔ α 2 − 6α + 9 ≥ 0 ⇔ ( α − 3) ≥ 0, που ισχύει.
2
2 ( α 2 + β 2 ) ≥ ( α + β ) ⇔ 2α 2 + 2β 2 ≥ α 2 + 2αβ + β 2
2
ii)
⇔ 2α 2 + 2β 2 − α 2 − 2αβ − β 2 ≥ 0 ⇔ α 2 − 2αβ + β 2 ≥ 0
⇔ ( α − β ) ≥ 0, που ισχύει.
2
2. Έχουμε
α 2 + β 2 − 2α + 1 ≥ 0 ⇔ α 2 − 2α + 1 + β 2 ≥ 0 ⇔ ( α − 1) + β 2 ≥ 0,
2
που ισχύει, διότι

( α − 1) ≥0 και β 2 ≥ 0.
2

α =1 και β = 0.
3. i) Έχουμε
( x − 2 ) + ( y + 1) = 0 ⇔ x − 2 = 0 και y + 1 =
2 2
0
⇔x= 2 και y= −1.
ii) x 2 + y 2 − 2x + 4y + 5 =0 ⇔ x 2 − 2x + y 2 + 4y + 5 =0
⇔ x 2 − 2x + 1 + y 2 + 4y + 4 =0 ⇔ ( x − 1) + ( y + 2 ) =0
2 2
⇔ x − 1 =0 και y + 2 =0
⇔x= 1 και y = −2.
4. Γνωρίζουμε ότι
4,5 < x < 4, 6 (1)
και
5,3 < y < 5, 4 (2)
i) Από τις (1) και (2), προσθέτοντας κατά μέλη έχουμε
4,5 + 5,3 < x + y < 4, 6 + 5, 4 ⇔ 9,8 < x + y < 10 .
ii) Aπό τη (2) προκύπτει ότι
−5, 4 < − y < −5,3 (3)
Από τις (1) και (3), προσθέτοντας κατά μέλη έχουμε
4,5 + ( −5,3) < x + ( − y ) < 4, 6 + ( −5,3) ⇔ 4,5 − 5, 4 < x − y < 4, 6 − 5,3
⇔ −0,9 < x − y < −0, 7.
iii) Έχουμε
1 1 1 1 1 1
5,3 < y < 5, 4 ⇔ > > ⇔ < < (4)
5,3 y 5, 4 5, 4 y 5,3
Οπότε, από τις ανισότητες (1) και (4) προκύπτει ότι
1 1 1 4,5 x 4, 6 5 x 46
4,5 ⋅ < x ⋅ < 4, 6 ⋅ ⇔ < < ⇔ < < .
5, 4 y 5,3 5, 4 y 5,3 6 y 53
Τα μέλη των ανισοτήτων (1) και (2) είναι θετικοί αριθμοί. Επομένως,
4,5 < x < 4, 6 ⇔ 4,52 < x 2 < 4, 62
και
5,3 < y < 5, 4 ⇔ 5,32 < y 2 < 5, 42 .
Προσθέτοντας κατά μέλη έχουμε
4,52 + 5,32 < x 2 + y 2 < 4, 62 + 5, 42 ⇔ 20, 25 + 28, 09 < x 2 + y 2 < 21,16 + 29,16
⇔ 48,34 < x 2 + y 2 < 50,32.
5. Το νέο πλάτος είναι x ′= x + 0, 2 και το νέο μήκος είναι y′= y − 0,1. Έχουμε
2 < x < 3 ⇔ 2 + 0, 2 < x + 0, 2 < 3 + 0, 2 ⇔ 2, 2 < x ′ < 3, 2
και 3 < y < 5 ⇔ 3 − 0,1 < y − 0,1 < 5 − 0,1 ⇔ 2,9 < y′ < 4,9.
i) Η περίμετρος του ορθογωνίου είναι = Π 2x ′ + 2y′. Έχουμε λοιπόν
2, 2 < x ′ < 3,3 ⇔ 2 ⋅ 2, 2 < 2x ′ < 2 ⋅ 3, 2 ⇔ 4, 4 < 2x ′ < 6, 4 (1)
και
3,1 < y′ < 5,1 ⇔ 2 ⋅ 2,9 < 2y′ < 2 ⋅ 4,9 ⇔ 5,8 < 2y′ < 9,8 (2)
Από τις (1) και (2), προσθέτοντας κατά μέλη προκύπτει
4, 4 + 5,8 < 2x ′ + 2y′ < 6, 4 + 9,8 ⇔ 10, 2 < 2x ′ + 2y′ < 16, 2 ⇔ 10, 2 < Π < 16, 2.
ii) Το εμβαδό του νέου ορθογωνίου είναι
Ε= x ′ ⋅ y′.
Από τις ανισότητες
2, 2 < x ′ < 3, 2 και 2,9 < y′ < 4,9
προκύπτει ότι
2, 2 ⋅ 2,9 < x ′ ⋅ y′ < 3, 2 ⋅ 4,9 ⇔ 6,38 < x ′y′ < 15, 68
⇔ 6,38 < E < 15, 68.
6. Έχουμε α ≥ 0 και β > 0. Επομένως,

1 + α > 0 και 1 + β > 0.
Άρα,
(1 + α )(1 + β ) > 0
και συνεπώς η ζητούμενη σχέση ισοδύναμα γράφεται
α β
(1 + α )(1 + β ) < (1 + α )(1 + β ) ⇔ α (1 + β ) < β (1 + α )
1+ α 1+ β
⇔ α + αβ < β + αβ ⇔ α < β ,
που ισχύει από την υπόθεση.
7. Το λάθος βρίσκεται στη συνεπαγωγή
x ( 5 − x ) > ( 5 + x )( 5 − x ) ⇒ x > 5 + x
διότι ο αριθμός 5 − x είναι αρνητικός ( αφού x > 5 ) και συνεπώς έπρεπε να αλλάξει φορά
η ανίσωση.
1. Οι αριθμοί α, β και γ είναι θετικοί. Επομένως:

α+γ α
i) > ⇔ β ( α + γ ) > α ( β + γ ) ⇔ αβ + βγ > αβ + αγ
β+γ β
α
⇔ βγ > αγ ⇔ β > α ⇔ < 1, που ισχύει.
β
α+γ α
ii) < ⇔ β ( α + γ ) < α ( β + γ ) ⇔ αβ + βγ < αβ + αγ
β+γ β
α
⇔ βγ < αγ ⇔ β < α ⇔ > 1, που ισχύει.
β
2. α + β > 1 + αβ ⇔ α + β − 1 − αβ > 0 ⇔ α − αβ + β − 1 > 0
⇔ α (1 − β ) − (1 − β ) > 0 ⇔ (1 − β )( α − 1) > 0,
που ισχύει διότι 1 − β > 0 , αφού 1 > β
και α − 1 > 0 , αφού α > 1.
3. Έχουμε
(α + β)
2
1 1  α+β  α⋅β >0
(α + β)  +  ≥ 4 ⇔ (α + β)  ≥4⇔ ≥ 4 ⇔ ( α + β ) ≥ 4αβ
2
 α β   αβ  αβ
⇔ α + 2αβ + β − 4αβ ≥ 0 ⇔ α − 2αβ + β 2 ≥ 0 ⇔ ( α − β ) ≥ 0, που ισχύει.
2 2 2 2
4. i) α 2 + αβ + β 2 ≥ 0 ⇔ 2α 2 + 2αβ + 2β 2 ≥ 0 ⇔ α 2 + α 2 + 2αβ + β 2 + β 2 ≥ 0
⇔ α 2 + ( α + β ) + β 2 ≥ 0, που ισχύει.
2
ii) α 2 − αβ + β 2 ≥ 0 ⇔ 2α 2 − 2αβ + 2β 2 ≥ 0 ⇔ α 2 + α 2 − 2αβ + β 2 + β 2 ≥ 0

⇔ α 2 + ( α − β ) + β 2 ≥ 0, που ισχύει.
2
2.3. Απόλυτη τιμή πραγματικού αριθμού
1. i) π − 3 = ( π − 3) = π − 3 , διότι π − 3 > 0
ii) π − 4 =− ( π − 4 ) =−
4 π , διότι π − 4 < 0
iii) 3 − π + 4 − π =− ( 3 − π ) + ( 4 − π ) =−3 + π + 4 − π =1
iv) 2− 3 − 3− 2 = ( 3− 2 − ) ( )
3 − 2 = 0.
2. Eπειδή 3 < x < 4 θα είναι

x − 3 > 0 και x − 4 < 0.
Oπότε, η δοθείσα παράσταση γράφεται
x − 3 + x − 4 = x − 3 − ( x − 4 ) = x − 3 − x + 4 = 1.
3. i) Επειδή x < 3 θα είναι και x < 4. Άρα,

x − 3 < 0 και 4 − x > 0.
Η παράσταση λοιπόν γράφεται
x − 3 − 4 − x =− ( x − 3) − ( 4 − x ) =− x + 3 − 4 + x =−1.
ii) Eπειδή είναι x > 4 θα είναι και x > 3, οπότε x − 3 > 0 και 4 − x < 0. Έτσι, η δο-
θείσα παράσταση γράφεται
x − 3 − 4 − x = ( x − 3) + ( 4 − x ) = x − 3 + 4 − x = 1.
α −β − (β − α )
4. α΄ τρόπος: = =−1 =1 .
β−α β−α
α −β α −β α −β
β΄ τρόπος: = = = 1.
β−α β−α α −β
x y x y
5. ● Αν x > 0 και y > 0 , τότε A= + = + = 1+1 = 2 .
x y x y
x y x y
● Αν x > 0 και y < 0, τότε A = + = − = 1 − 1 = 0.
x y x y
x y −x y
● Αν x < 0 και y > 0 , τότε A= + = + =−1 + 1 =0.
x y x y
x y −x y
● Αν x < 0 και y < 0 , τότε A= + = − =−1 − 1 =−2.
x y x y
6. i) Eπειδή D είναι η πραγματική διάμετρος του κύκλου και «απέχει» από τον αριθμό
2,37 dm απόσταση το πολύ 0,005 dm θα ισχύει
d ( 2,37, D ) ≤ 0, 005.
ii) Από την παραπάνω σχέση προκύπτει ότι

D − 2,37 ≤ 0, 005 ⇔ −0, 005 ≤ D − 2,37 ≤ 0, 005
⇔ −0, 005 + 2,37 ≤ D ≤ 2,37 + 0, 005 ⇔ 2,365 ≤ D ≤ 2,375.
7. ΠΙΝΑΚΑΣ
Απόλυτη Τιμή Απόσταση Διάστημα ή ένωση
διαστημάτων
x−4 ≤ 2 d ( x, 4 ) ≤ 2 [ 2, 6]
x+3 < 4 d ( x, − 3) < 4 ( −7, 1)
x−4 > 2 d ( x, 4 ) > 2 ( −∞, 2 ) ∪ ( 6, + ∞ )
x +3 ≥ 4 d ( x, − 3) ≥ 4 ( −∞, − 7] ∪ [1, + ∞ )
x −5 <1 d ( x, 5 ) < 1 ( 4, 6 )
x +1 > 2 d ( x, − 1) > 2 ( −∞, − 3) ∪ (1, + ∞ )
x −5 ≥1 d ( x, 5 ) ≥ 1 ( −∞, 4] ∪ [6, + ∞ )
x +1 ≤ 2 d ( x, − 1) ≤ 2 [ −3,1]
x <2 d ( x, 0 ) < 2 ( −2, 2 )
x+2 ≤3 d ( x, − 2 ) ≤ 3 [ −5,1]
x ≥2 d ( x, 0 ) ≥ 2 ( −∞, − 2] ∪ [ 2, + ∞ )
x+2 >3 d ( x, − 2 ) > 3 ( −∞, − 5) ∪ (1, +∞ )
1. α − β = α − γ + γ − β = (α − γ) + ( γ − β) ≤ α − γ + γ − β .
2. Έχουμε α > β. Oπότε, α − β > 0 και συνεπώς α − β = α − β. Επομένως:
α + β + α − β α + β + ( α − β ) α + β + α − β 2α
i) = = = = α.
2 2 2 2
α + β − α − β α + β − ( α − β ) α + β − α + β 2β
ii) = = = = β.
2 2 2 2
3. Παρατηρούμε ότι x ≥ 0 και y ≥ 0 . Επομένως, x + y ≥ 0. Η ισότητα ισχύει μόνο
όταν x = 0 και y = 0 , δηλαδή όταν x = 0 και y = 0. Έχουμε λοιπόν:
i) x + y = 0 ⇔ x = 0 και y = 0
ii) x + y > 0 ⇔ x ≠ 0 ή y ≠ 0.
α β α β
4. i) Έχουμε 0 < α < β. Επομένως, < 1 και > 1. Οπότε, <1< .
β α β α
ii) Αρκεί να αποδείξουμε ότι

α β i) α β  α β 
1 − < 1 − ⇔ 1 − < − 1 ⇔ αβ 1 −  < αβ  − 1
β α β α  β α 
α β
⇔ αβ − αβ < αβ − αβ ⇔ αβ − α 2 < β 2 − αβ
β α
⇔ α 2 − 2αβ + β 2 > 0 ⇔ ( α − β ) > 0 που ισχύει, διότι α < β.
2
5. Έχουμε
x − 2 < 0,1 ⇔ −0,1 < x − 2 < 0,1 ⇔ 2 − 0,1 < x < 2 + 0,1 ⇔ 1,9 < x < 2,1.
Επίσης,
y − 4 < 0, 2 ⇔ −0, 2 < y − 4 < 0, 2 ⇔ 4 − 0, 2 < y < 4 + 0, 2 ⇔ 3,8 < y < 4, 2.
● H περίμετρος του διπλανού τριγώνου είναι Π1= x + 2y. Όμως,
3,8 < y < 4, 2 ⇔ 2 ⋅ 3,8 < 2y < 2 ⋅ 4, 2 ⇔ 7, 6 < 2y < 8, 4.
Eπίσης, γνωρίζουμε ότι
1,9 < x < 2,1. y y
Με πρόσθεση κατά μέλη προκύπτει ότι x
7, 6 + 1,9 < x + 2y < 8, 4 + 2,1 ⇔ 9,5 < Π1 < 10,5.
● Η περίμετρος του διπλανού σχήματος είναι
Π=2
2y + 4x.
Έχουμε 1,9 < x < 2,1 ⇔ 1,9 ⋅ 4 < 4x < 4 ⋅ 2,1 x
⇔ 7, 6 < 4x < 8, 4 (1) 2x
Επίσης, 3,8 < y < 4, 2 ⇔ 2 ⋅ 3,8 < 2y < 2 ⋅ 4, 2 x
⇔ 7, 6 < 2y < 8, 4 (2)
y
Από τις (1) και (2), προσθέτοντας κατά μέλη
προκύπτει
7, 6 + 7, 6 < 2y + 4x < 8, 4 + 8, 4 ⇔ 15, 2 < Π 2 < 16,8.
● Η περίμετρος του κύκλου είναι
L = 2πx .
Έχουμε 1,9 < x < 2,1 ⇔ 1,9 ⋅ 2π < 2πx < 2,1 ⋅ 2π x
⇔ 3,8π < L < 4, 2π.
2.4. Ρίζες πραγματικών αριθμών
1. i) =
100 = =
102 10, 3 1000 3
=
103 10, 4
=
10000 4
=
104 10, 5
=
100000 5
=
105 10 .
ii) =
4 =
22 2, =
3
8 3
=
23 2 , 4
=
16 4
=
24 2, 5
=
32 5
=
25 2.
2 3
1 1 1 1 1 1
iii) =
0, 01 = =  , 3
=
0, 001 3 = 3
= 
100  
10 10 1000  
10 10
4 5
1 1 1 1 1 1
4
=
0, 0001 4 = 4 =
  , 5
0,=
00001 5 = 5=
  .
10000  
10 10 100.000  
10 10
2. i) ( π − 4) =π − 4 =− ( π − 4 ) =−
4 π ( −20 ) =−20 =
2 2
ii) 20
2
x2 x x x
( x − 1) =x − 1 =  = =
2
iii) iv) .
4 2 2 2
(2 − 5 ) (3 − 5 ) ( ) ( )
2 2
3. + = 2− 5 + 3− 5 = − 2− 5 + 3− 5
=−2 + 5 + 3 − 5 =1.
( )( ) ( ) −( ) = x − 5 − ( x + 3)
2 2
4. x −5 − x +3 x − 5 + x + 3= x −5 x+3
=x − 5 − x − 3 =−8.
5. i) ( 8 − 18 )( 50 + 72 − 32 = ) ( 2⋅ 4 − 2⋅9 )( 2 ⋅ 25 + 2 ⋅ 36 − 2 ⋅16 )
( 2 ⋅ 4 − 2 ⋅ 9 )( 2 ⋅ 25 + 2 ⋅ 36 − 2 ⋅ 16 )
=
= ( 2 ⋅ 2 − 3 ⋅ 2 )(5 ⋅ 2 + 6 ⋅ 2 − 4 ⋅ 2 ) =( − 2 )( 7 2 )
=−7 ( 2 ) =−7 ⋅ 2 =−14.
2
ii) ( 28 + 7 + 32 )( 63 − 32 )= ( 4 ⋅ 7 + 7 + 16 ⋅ 2 )( 9 ⋅ 7 − 16 ⋅ 2 )
= ( 4 ⋅ 7 + 7 + 16 ⋅ 2 )( 9 ⋅ 7 − 16 ⋅ 2 ) = ( 2 7 + 7 + 4 2 )( 3 7 − 4 2 )
= ( 3 7 + 4 2 )( 3 7 − 4 2 ) = ( 3 7 ) − ( 4 2 )
2 2
= 3 ( 7 ) − 4 ( 2 ) = 9 ⋅ 7 − 16 ⋅ 2 = 63 − 32 = 31.
2 2 2
2
( 2 − 2 )( 2 + 2 ) = 2 ⋅ ( 2)
2
6. i) 2⋅ 2− 2 ⋅ 2+ 2 = 2⋅ 22 −
2 ⋅ 4− 2 = 2 ⋅ 2 = ( 2)
2
= = 2.
(3 + 5 )(3 − 5 ) = ( 5)
2
ii) 3
2 = 3 3+ 5 3 3− 5 = 3 2 3 3
2 3 32 −
= 3
2 3
9−5 = 3
2 34= 3
2⋅4 = 3
8= 3
23 = 2.
7. i) 2 3 2= 3
23 ⋅ 2= 2⋅2⋅3
24= 12
24= 4⋅3
24= 3
2.
2 23 2 = 2 23 ⋅ 2 =5 2 ⋅ 6 24 =5 2 ⋅ 3 22 =5 23 ⋅ 22 =5⋅3 25 =3 2.
5 5 3 3
ii)
8. i) 4
33 ⋅ 3 3 = 4⋅3
33⋅3 3⋅4
34 = 12
39 12 34 = 12
39 ⋅ 34 = 12 313 = 12 312 ⋅ 3 = 12 312 ⋅ 12 3 = 3 ⋅ 12 3.
ii) 9
28 ⋅ 6 25 = 9⋅2
28⋅2 ⋅ 6⋅3 25⋅3 = 18
216 ⋅ 18 215 = 18
216 ⋅ 215 = 18
231
=18 218 ⋅ 213 =18 218 ⋅ 18 213 =2 ⋅ 18 213 .
iii) 53 ⋅ 3 5 ⋅ 6 54 = 2⋅3 53⋅3 ⋅ 3⋅2 52 ⋅ 6 54 = 6 59 ⋅ 6 52 ⋅ 6 54 = 6

59 ⋅ 52 ⋅ 54
= 6
515= 3⋅2
53⋅5= 55= 52 ⋅ 52 ⋅ 5= 52 ⋅ 52 ⋅ 5
= 5 ⋅ 5 ⋅ 5 = 25 5.
25 12 25 ⋅ 4 ⋅ 3 25 ⋅ 4 ⋅ 3 25 ⋅ 2 50
9. i) = = = = = 10.
75 25 ⋅ 3 25 ⋅ 3 5 5
216 ⋅ 75 36 ⋅ 6 ⋅ 25 ⋅ 3 36 ⋅ 6 ⋅ 25 ⋅ 3
ii)= =
50 25 ⋅ 2 25 ⋅ 2
6 ⋅ 3⋅ 2 ⋅5⋅ 3 6⋅ 3 ⋅ 2 ⋅ 3
( 3)
2
= = = 6⋅ = 6 ⋅ 3 = 18.
5⋅ 2 2
10. i)
4
=
4 ) = 4 (5 + 3 ) = 4 ⋅ (5 + 3 ) = 2 (5 + 3 ) .
⋅
5+ 3
=
(
4 5+ 3
5 − 3 5 − 3 5 + 3 5 − ( 3) 25 − 3
2
22 211
8 8 7+ 5 8( 7 + 5 )
ii) = ⋅ =
7− 5 7 − 5 7 + 5 ( 7) −( 5)
2 2
8( 7 + 5 ) 8⋅( 7 + 5 )
= = = 4 ( 7 + 5 ).
7−5 2
( )
2
7+ 6 7+ 6 7+ 6 7+ 6
iii) = ⋅ =
7− 6 7− 6 7+ 6 ( 7) −( 6)
2 2
( 7) 6 +( 6)
2 2
+ 2⋅ 7 ⋅ 7+2 7⋅6 + 6
= = = 13 + 2 42.
7−6 1
162 + 98 81 ⋅ 2 + 49 ⋅ 2 81 ⋅ 2 + 49 ⋅ 2 9 2 + 7 2 16 2
11. i)= = = = = 16.
50 − 32 25 ⋅ 2 − 16 ⋅ 2 25 ⋅ 2 − 16 ⋅ 2 5 2 − 4 2 2
912 + 320 911 ⋅ 9 + 318 ⋅ 32 911 ⋅ 9 + 318 ⋅ 9 9 ( 911 + 318 )

ii) = = = = =
9 3.
911 + 27 6 911 + ( 33 ) 911 + 318 911 + 318
6
1.
= i)
3 3−2 2 3 3−2 2 3+ 2
=
(3 3−2 2 )( 3 + 2 )
3− 2 3− 2 3+ 2 ( 3) − ( 2 )
2 2
( 3) ( 2)
2 2
3 + 3⋅ 3 ⋅ 2 − 2 2 ⋅ 3 − 2
=
3− 2
3⋅3 + 2 ⋅ 3 − 2 ⋅ 2
= = 9 + 6 − 4 = 5 + 6.
1
α α −β β α α −β β α+ β
ii) =
α− β α− β α+ β
=
(α )( α + β )
α −β β
( α) −( β)
2 2
α( α ) + α α β −β α ( β)
2 2
β −β
=
α −β
α ⋅ α + α ⋅ αβ − β αβ − β ⋅ β α 2 − β 2 + αβ ( α − β )
=
α −β α −β
( α − β )( α + β ) + αβ ( α − β ) ( α − β ) ( α + β ) αβ 
= = = ( α + β ) + αβ.
α −β α −β
2. i) Έχουμε
(3 + 2 7 ) ( ) ( 7)
2 2 2
= 32 + 2 ⋅ 3 ⋅ 2 7 + 2 7 = 9 + 12 7 + 22 ⋅
=
9 + 12 7 + 4 ⋅ 7 =
9 + 12 7 + 28 =
37 + 12 7
και
(3 − 2 7 ) ( ) ( 7)
2 2 2
= 32 − 2 ⋅ 3 ⋅ 2 ⋅ 7 + 2 ⋅ 7 = 9 − 12 7 + 22 ⋅
= 9 − 12 7 + 4 ⋅ 7 =
9 − 12 7 + 28 =
37 − 12 7.
ii) Χρησιμοποιώντας το προηγούμενο ερώτημα έχουμε
(3 + 2 7 ) (3 − 2 7 )
2 2
37 + 12 7 − 37 − 12 7 = − = 3+ 2 7 − 3− 2 7 .
Όμως,
3 + 2 7 > 0 και 3− 2 7 < 0 .
Άρα,
3+ 2 7 − 3− 2 7 =
3+ 2 7 + 3− 2 7 =
3+ 2 7 +3− 2 7 =
6. ( )
3. i) Έχουμε
2 2 2
 2 3  2 2 3  3 2 2 3 3
 +  =   + 2 ⋅ +   = + 2 ⋅ +
 3 2  3 3 2  2 3 3 2 2
2 3 13 13 12 25
= + + 2 1= + 2 ⋅1= + = , που είναι ρητός αριθμός.
3 2 6 6 6 6
2 2
 1   1 
( α) 1 12
2
ii)  α +  = + 2⋅ α ⋅ +  = α+2+
α α  α ( α)
2

1 α 2 + 2α + 1 ( α + 1)
2
= α+2+ = = , που είναι ρητός αριθμός.

α α α
4. i)
3
+
53⋅ 5 + 3 + 5 5 − 3
=
( ) ( )
5− 3 5+ 3 5− 3 5+ 3 ( )( )
5 + ( 3) + ( 5) − 5 ⋅
2 2
3⋅ 3
=
( 5) − ( 3)
2 2
3+5 8
= = = 4.
5−3 2
(2 + 3) − (2 − 3)
2 2
1 1
ii) − =
(2 − 3) (2 + 3) (2 − 3) (2 + 3)
2 2 2 2
=
( 2 + 3 + 2 − 3 )( 2 + 3 − 2 + 3 )
( 2 − 3 )( 2 + 3 ) 
2
 
4⋅2 3 8 3 8 3
= = = = 8 3.
( ( ))
2 2
( 4 − 3) 12
2
22 − 3
5. i) Σύμφωνα με το Πυθαγόρειο Θεώρημα έχουμε
( ΒΓ ) = ( ΑΒ ) + ( ΑΓ ) ⇔ ( ΒΓ ) = ( α) +( β)
2 2 2 2 2 2
⇔ ( ΒΓ ) =
α+β .
2
Και επειδή το ( ΒΓ ) είναι μήκος, ισχύει

( ΒΓ ) > 0
( ΒΓ=) α + β.
ii) Από την τριγωνική ανισότητα γνωρίζουμε ότι κάθε πλευρά ενός τριγώνου είναι μι-
κρότερη από το άθροισμα των δύο άλλων πλευρών. Επομένως,
( ΒΓ ) < ( ΑΒ ) + ( ΑΓ )
δηλαδή
α + β < α + β.
iii) Έχουμε
( ) ≤ ( α + β)
2 2
α+β ≤ α + β ⇔ α+β
⇔ α+β ≤ ( α) + 2 α ⋅ ( β)
2 2
β+
⇔ α + β ≤ α + 2 αβ + β
⇔ 2 αβ ≥ 0
⇔ αβ ≥ 0, που ισχύει.
= α 0= και β 0.
Kεφάλaιο 3: Εξισώσεις 587
Κεφάλαιο 3
ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ
3.1. Εξισώσεις 1ου βαθμού
1. i) 4x  3  2x  1  7x  42  4x  6x  3  7x  42
45
 4x  6x  7x  42  3  9x  45  x   5.
9
Άρα, η εξίσωση έχει μοναδική λύση, την x  5.
1  4x x  1 x  4 5 1  4x x 1 x4 5
ii)     20  20  20  20
5 4 20 4 5 4 20 4
 4 1  4x   5  x  1  x  4  5  5  4  16x  5x  5  x  4  25
22
 16x  5x  x  4  25  4  5  22x  22  x   1.
22
Άρα, η εξίσωση έχει μοναδική λύση, την x  1.
x x x x 49 x x x x 49
iii)      60  60  60  60  60
2 3 4 5 60 2 3 4 5 60
 30x  20x  15x  12x  49  30x  20x  15x  12x  49
49
 7x  49  x    7.
7
Άρα, η εξίσωση έχει μοναδική λύση, την x  7.
iv) 1, 2  x  1  2,5  1,5x  8, 6  12  x  1  25  15x  86

 12x  12  25  15x  86  12x  15x  86  12  25
99 11
 27x  99  x   .
27 3
11
Άρα, η εξίσωση έχει μοναδική λύση, την x  .
3
2. i) 2  3x  1  3  2x  1  4  6x  2  6x  3  4
 6x  6x  4  2  3  0x  3.
Επομένως, η εξίσωση είναι αδύνατη.
5x 5 7x 5 x 5 7x
ii) 2x     3  2x  3  3   3 
3 3 3 3 3 3
 6x   5  x   5  7x  6x  5  x  5  7x
 6x  x  7x  5  5  0  x  0.
Επομένως, η εξίσωση είναι ταυτότητα.
λ −1
3. i) ● Αν λ ≠ 1 , η εξίσωση έχει μοναδική λύση την
= x = 1.
λ −1
● Αν λ = 1 , η εξίσωση γίνεται 0x = 0, που είναι ταυτότητα.
λ
ii) ● Αν λ ≠ 2 , η εξίσωση έχει μοναδική λύση, την x = .
λ−2
● Αν λ = 2 , η εξίσωση γίνεται 0x = 2 , που είναι αδύνατη.
λ −1 1
iii) ● Aν λ ≠ 0 και λ ≠ 1 , η εξίσωση έχει μοναδική λύση=
την x = .
λ ( λ − 1) λ
● Αν λ = 0 , η εξίσωση έχει γίνεται 0x = −1 , που είναι αδύνατη.
● Αν λ = 1 , η εξίσωση γίνεται 0x = 0, που είναι ταυτότητα.
iv) ● Αν λ ≠ 0 και λ ≠ 1, η εξίσωση έχει μοναδική λύση, την
λ2 + λ λ ( λ + 1) λ + 1
=x = = .
λ ( λ − 1) λ ( λ − 1) λ − 1
● Αν λ = 0 , η εξίσωση γίνεται 0x = 0 , που είναι ταυτότητα.
● Αν λ = 1 , η εξίσωση γίνεται 0x = 2, που είναι αδύνατη.
4. i) Έχουμε
Δ 3 Γ
Ε1 + Ε 2 = Ε 3 ⇔ Ε1 + Ε 2 = ( ΑΒΓΔ ) − ( Ε1 + Ε 2 )
⇔ 2 ( Ε1 + Ε 2 ) =
( ΑΒΓΔ ) (1) Ε1
Eπειδή ( ΑΜ ) = x και ( ΑΔ ) = 5 θα είναι 5 Ε3
( ΑΔ ) − ( ΑΜ ) =
( ΜΔ ) = 5 − x.
x
Επίσης, Ε2
( ΜΔ )( ΔΓ ) ( 5 − x ) ⋅ 3 ( AB )( AM )
5x Α 5 Β
=E1 = = , E2 =
2 2 2 2
και
( ΑΒ ) + ( ΔΓ )  ( ΑΔ ) 8⋅5 ( 5 + 3) ⋅ 5
( AΒΓΔ ) =  = = = 4 ⋅ 5 = 20.
2 2 2
Με αντικατάσταση των παραπάνω στη σχέση (1) έχουμε
 (5 − x ) 3 5 ⋅ x  (5 − x ) 3 5 ⋅ x
2 + =20 ⇔ 2 +2 =
20
 2 2  2 2
⇔ 3 ( 5 − x ) + 5x =
20 ⇔ 15 − 3x + 5x =
20
5
⇔ 5x − 3x = 20 − 15 ⇔ 2x = 5 ⇔ x = = 2,5.
2
ii) Έχουμε E1 = E 2 . Δηλαδή,
(5 − x ) ⋅ 3
5⋅ x (5 − x ) ⋅ 3 5⋅ x
= ⇔2 =
2⋅ ⇔ 3(5 − x ) =
5x
2 2 2 2
15
⇔ 15 − 3x = 5x ⇔ −3x − 5x = −15 ⇔ −8x = −15 ⇔ x = .
8
5. Aν x είναι το ποσό που κατατέθηκε προς 5%, τότε το ποσό των 4000 − x κατατέθηκε
προς 3%. Ο τόκος που εισπράχθηκε από τα x ευρώ είναι
5
x⋅ = 0, 05x
100
ενώ ο τόκος που εισπράχθηκε από τα ( 4000 − x ) ευρώ είναι
3
( 4000 − x=
)⋅
0, 03 ( 4000 − x ) .
100
Συνολικά, εισπράχθηκαν 175 ευρώ. Επομένως,
0, 05x + 0, 03 ( 4000 − x ) = 175 ⇔ 5x + 3 ( 4000 − x ) = 17500 ⇔ 5x + 12000 − 3x =
17500
5500
= 17500 − 12000 ⇔ 2x
⇔ 5x − 3x = 5500 ⇔ =
x = 2750 €.
2
1250 € προς 3%.
Άρα, κατατέθηκαν 2750 € προς 5% και 4000 − 2750 =
α≠0 Vo − V − ( V − Vo ) V − Vo
6. i) V= Vo ⇔ αt ± −αt= Vo − V ⇔=
t = = .
−α −α α
1 1 1 1 1 1
ii) = + ⇔ R ⋅ R1 ⋅ R 2 =R ⋅ R1 ⋅ R 2 + R ⋅ R1 ⋅ R 2
R R1 R 2 R R1 R2
⇔ R1 ⋅ R 2 = RR 2 + RR1 ⇔ R1R 2 − R1R= RR 2 ⇔ ( R 2 − R ) ⋅ R1= RR 2 .
Aπό την τελευταία σχέση προκύπτει ότι R 2 − R ≠ 0, αφού RR 2 ≠ 0 και τελικά
RR 2
R1 = .
R2 − R
7. i) ( )
x 2 ( x − 4 ) + 2x ( x − 4 ) + ( x − 4 ) =0 ⇔ ( x − 4 ) ⋅ x 2 + 2x + 1 =0 ⇔ ( x − 4 )( x + 1) =0
2
⇔ x−4 =0 ή x +1 = 0
⇔x= 4 ή x = −1 .
( x − 2 ) − ( 2 − x )( 4 + x ) =0 ⇔ ( x − 2 ) + ( x − 2 )( 4 + x ) =0
2 2
ii)
⇔ ( x − 2 ) ( x − 2 ) + ( 4 + x )  =0 ⇔ ( x − 2 )( 2x + 2 ) =0
⇔ x−2 =0 ή 2x + 2 = 0
⇔x= 2 ή x = −1 .
8. i) ( )
x x 2 − 1 − x 3 + x 2 = 0 ⇔ x ( x − 1)( x + 1) − x 2 ( x − 1) = 0
⇔ x ( x − 1) ( x + 1 − x )  =⇔
0 x ( x − 1) =
0
= ή
⇔x 0 = x 1.
( x + 1) + x 2 − 1 =0 ⇔ ( x + 1) + ( x − 1)( x + 1) =0
2 2
ii)
⇔ ( x + 1) ( x + 1) + ( x − 1)  =0 ⇔ ( x + 1)( 2x ) =0
⇔ x +1 =0 ή 2x = 0
⇔x= −1 ή x = 0.
9. i) x ( x − 2 ) =x 2 − 4x + 4 ⇔ x ( x − 2 ) =( x − 2 )
2 2 2
⇔ x ( x − 2 ) − ( x − 2 ) = 0 ⇔ ( x − 2 ) ( x − 1) = 0
2 2 2
⇔ x−2 =0 ή x − 1 =0
⇔x= 2 ή x = 1.
ii) (x 2
)
− 4 ( x − 1) = (x 2
) (
− 1 ( x − 2 ) ⇔ x 2 − 22 ) ( x − 1) − ( x 2
)
−1 ( x − 2) = 0
⇔ ( x − 2 )( x + 2 )( x − 1) − ( x − 1)( x + 1)( x − 2 ) =
0
⇔ ( x − 1)( x − 2 ) ( x + 2 ) − ( x + 1)  =0 ⇔ ( x − 1)( x − 2 ) =0

⇔ x − 1 =0 ή x−2 = 0
⇔x= 1 ή x = 2.
10. i) x 3 − 2x 2 − x + 2 = 0 ⇔ x 2 ( x − 2 ) − ( x − 2 ) = 0
( )
⇔ ( x − 2 ) x 2 − 1 =0 ⇔ ( x − 2 )( x − 1)( x + 1) =0
⇔ x−2 =0 ή =
x −1 0 ή=
x +1 0
⇔x=
2 ή x =1 ή x = −1 .
ii) x 3 − 2x 2 − ( 2x − 1)( x − 2 ) =0 ⇔ x 2 ( x − 2 ) − ( 2x − 1)( x − 2 ) =0
( )
⇔ ( x − 2 )  x 2 − ( 2x − 1)  =0 ⇔ ( x − 2 ) x 2 − 2x + 1 =0 ⇔ ( x − 2 )( x − 1) =
0
2
⇔ x−2 = 0 ή x − 1 =0
⇔x= 2 ή x = 1.
11. i) Έχουμε
x 1 x 1
= ⇔ = .
x −1 x2 − x x − 1 x ( x − 1)
Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 0 και x ≠ 1. Με αυτούς τους περιορισμούς έχουμε
x 1
x ( x − 1) = x ( x − 1) ⇔ x 2 = 1.
x −1 x ( x − 1)
Και επειδή x ≠ 1 συμπεραίνουμε ότι x = −1.
x +1 2 x +1 2
ii) + 2 =
0⇔ + =
0.
x − 1 x − 2x + 1
2
( x − 1)( x + 1) ( x − 1)2
Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 1 και x ≠ −1. Με αυτούς τους περιορισμούς
έχουμε
x +1 2 1 2 x −1+ 2
+ =
0⇔ + =
0⇔ =
0
( )( ) ( x − 1)
x − 1 x + 1 2
x − 1 ( x − 1)
2
( x − 1)
2
⇔ x − 1 + 2 =0 ⇔ x =−1, απορρίπτεται.
Άρα, η δοθείσα εξίσωση είναι αδύνατη.
1 1 2 1 1 2
12. i) + = ⇔ + = .
x −1 x +1 x2 −1 x −1 x +1 ( x − 1)( x + 1)
Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 1 και x ≠ −1. Με αυτούς τους περιορισμούς η
εξίσωση ισοδύναμα γράφεται
1 1 2
( x − 1)( x + 1) + ( x − 1)( x + 1) =( x − 1)( x + 1)
x −1 x +1 ( )( x + 1)
x − 1
⇔ x + 1 + x − 1 = 2 ⇔ 2x = 2 ⇔ x = 1, απορρίπτεται.
3 2 x−4 3 2 x−4
ii) =− ⇔ =
−
x + 2 x x + 2x
2
x + 2 x x ( x + 2)
Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 0 και x ≠ −2. Με αυτούς τους περιορισμούς
έχουμε
3 2 x−4
x ( x + 2) − x ( x + 2) = x ( x + 2)
x+2 x x ( x + 2)
⇔ 3x − 2 ( x + 2 ) = x − 4 ⇔ 3x − 2x − 4 = x − 4
⇔ 3x − 2x − x =−4 + 4 ⇔ 0 ⋅ x =0
που είναι ταυτότητα. Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει ως λύση κάθε πραγματικό αριθ-
μό εκτός από τους αριθμούς −2 και 0.
iii) Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ −2 και x ≠ 2. Με αυτούς τους περιορισμούς έχουμε
1 x 1 x
=2 ⇔ ( x − 2 )( x + 2 ) =( x − 2 )( x + 2 )
x+2 x −4 x+2 ( x − 2 )( x + 2 )
⇔ x − 2 = x ⇔ 0 ⋅ x = 2, που είναι αδύνατη.
iv) Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ −1 και x ≠ 1. Με αυτούς τους περιορισμούς
έχουμε
x2 − x x x ( x − 1) x x x
= ⇔ = ⇔ = ,
x −1 x +1
2
( x − 1)( x + 1) x + 1 x + 1 x + 1
που είναι ταυτότητα. Άρα, η δοθείσα εξίσωση έχει ως λύση κάθε πραγματικό αριθ-
μό εκτός από το −1 και το 1.
13. Έστω x − 1, x, x + 1 οι ζητούμενοι ακέραιοι. Έχουμε
( x − 1) + x + ( x + 1) = ( x − 1) x ( x + 1) ⇔ 3x = (
x x2 −1 )
( ) ( )
⇔ 3x − x x 2 − 1 = 0 ⇔ x 3 − x 2 + 1 = 0 ⇔ x − x 2 ( + 4) =
0
= ⇔x 0 = ή x2 4
⇔x= 0 ή x= 2 ή x= −2.
Άρα, υπάρχουν τρεις τριάδες διαδοχικών ακέραιων αριθμών, των οποίων το άθροισμα
ισούται με το γινόμενό τους και είναι οι εξής:
( −1, 0, 1) , (1, 2, 3) , ( −3, − 2, − 1) .
14. i) 2x − 3 =
5 ⇔ 2x − 3 =5ή 2x − 3 =−5
⇔ 2x =8 ή 2x = −2
⇔x= 4 ή x = −1.
ii) 2x − 4 = x − 1 ⇔ 2x − 4 = x − 1 ή 2x − 4 =− ( x − 1) ⇔ x =3 ή 3x =5
5
⇔x=
3 ή x= .
3
iii) Παρατηρούμε ότι x − 2 ≥ 0. Επομένως, πρέπει να ισχύει
1
2x − 1 ≥ 0 ⇔ 2x ≥ 1 ⇔ x ≥ .
2
x − 2 = 2x − 1 ⇔ x − 2= 2x − 1 ή x − 2 =− ( 2x − 1)
⇔ x − 2x =−1 + 2 ή x + 2x =+ 1 2
⇔ − x =1 ή 3x = 3
⇔x= −1 ή x = 1.
1
, συμπεραίνουμε ότι x = 1 .
Και επειδή x ≥
2
iv) Παρατηρούμε ότι 2x − 1 ≥ 0. Οπότε, πρέπει να ισχύει
x − 2 ≥ 0 ⇔ x ≥ 2.
2x − 1 = x − 2 ⇔ 2x − 1 = x − 2 ή 2x − 1 = − x + 2 .
⇔x= −1 ή x = 1.
Και επειδή x ≥ 2 , συμπεραίνουμε ότι η δοθείσα εξίσωση είναι αδύνατη.
x +4 x +4 2 x +4 x +4
= 15 ⇔ 5 ( x + 4 ) − 3 ( x + 4 ) = 10
2
15. i) − = ⇔ 15 − 15
3 5 3 3 5 3
⇔ 2 ( x + 4 ) = 10 ⇔ x + 4 = 5 ⇔ x = 1
⇔x=1 ή x=−1.
2 x +1 x −1 1 2 x +1 x −1 1
ii) − =⇔ 6 −6 =
6
3 2 2 3 2 2
⇔ 2 ( 2 x + 1) − 3 ( x − 1) =
3 ⇔ 4 x + 2−3 x +3 =3
⇔ 4 x − 3 x =3 − 3 − 2 ⇔ x =−2 , αδύνατη, διότι
x ≥ 0 για κάθε x ∈ .
16. i) Η εξίσωση
3− x
=4
3+ x
ορίζεται για κάθε x ≠ −3. Με αυτό τον περιορισμό έχουμε
3− x 3− x
=4⇔ = 4 ⇔ 3− x = 4 3+ x
3+ x 3+ x
⇔ 3 − x= 4 ( 3 + x ) ή 3 − x =−4 ( 3 + x )
⇔ 3 − x = 12 + 4x ή 3 − x =−12 − 4x
⇔ −5x =9 ή 3x = −15
9
⇔x= − ή x = −5.
5
Οι παραπάνω λύσεις είναι δεκτές αφού ικανοποιούν τον περιορισμό x ≠ −3.
ii) x − 1 ⋅ x − 2 = x − 1 ⇔ x − 1 ⋅ x − 2 − x − 1 = 0 ⇔ x − 1 ⋅ ( x − 2 − 1) =0
⇔ x −1 =0ή x−2 =
1
⇔x=
1 ή x−2 =1 ή x − 2 =−1
⇔x=
1 ή x=3 ή x = 1.
1. i) ( x + α ) − ( x − β )= 2α ( α + β )
2 2
2 2
(
⇔ x + 2αx + α − x − 2βx + β 2 = 2α 2 + 2αβ
2
)
⇔ x + 2αx + α − x + 2βx − β = 2α 2 + 2αβ
2 2 2 2
⇔ 2αx + 2βx = α 2 + 2αβ + β 2 ⇔ 2 ( α + β ) x = ( α + β ) .

2
● Αν α + β ≠ 0 , η εξίσωση έχει μοναδική λύση

(α + β)
2
α+β
=x = .
2 (α + β) 2
● Αν α + β =0 , η εξίσωση γίνεται
0x = 0, που είναι ταυτότητα.
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει πάντα λύση οποιοιδήποτε και αν είναι οι
πραγματικοί αριθμοί α, β.
x −α x −β x −α x −β
ii) = ⇔ αβ = αβ ⇔ α ( x − α) = β ( x − β)
β α β α
⇔ αx − α 2 = βx − β 2 ⇔ αx − βx = α 2 − β 2 ⇔ ( α − β ) x = ( α − β )( α + β ) .
● Αν α − β ≠ 0 , η εξίσωση έχει μοναδική λύση, την
( α − β )( α + β )
x= = α + β.
(α − β)
● Αν α − β =0 , η εξίσωση γίνεται 0x = 0 , που είναι ταυτότητα.

Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει πάντα λύση οποιοιδήποτε και αν είναι οι πραγ-
ματικοί αριθμοί α,β ( α,β ≠ 0 ) .
2. Για α ≠ 0 και β ≠ 0 έχουμε
x x x x
− = 1 ⇔ αβ − αβ = αβ ⇔ βx − αx = αβ ⇔ ( β − α ) x = αβ.
α β α β
● Αν β − α ≠ 0 ⇔ β ≠ α, η εξίσωση έχει μοναδική λύση.
● Αν β − α = 0 ⇔ β = α, η εξίσωση γράφεται 0x = α 2 και είναι αδύνατη αφού α ≠ 0.
Άρα, η εξίσωση έχει λύση αν και μόνο αν αβ ≠ 0 και α ≠ β.
3. Επειδή η περιεκτικότητα του αρχικού διαλύματος είναι 15% στα 200 ml διαλύματός
της υπάρχουν 30 ml οινοπνεύματος. Προσθέτοντας x ml οινοπνεύματος, το διάλυμα
που θα προκύψει θα είναι συνολικά (200 + x) ml, ενώ θα περιέχει (30 + x) ml οινο-
πνεύματος. Έτσι, αφού το διάλυμα που θα προκύψει θα έχει 32% περιεκτικότητα σε οι-
νόπνευμα, έχουμε
30 + x 32
= ⇔ 100 ( 30 + x ) = 32 ( 200 + x ) ⇔ 3000 + 100x = 6400 + 32x
200 + x 100
3400
⇔ 100x − 32x = 6400 − 3000 ⇔ 68x = 3400 ⇔ = x ⇔= x 50.
68
Άρα, πρέπει να προστεθούν 50 ml καθαρού οινοπνεύματος.
4. Έστω ότι x ώρες μετά την προσπέραση το αυτοκίνητο Β θα απέχει 1 km από το αυτο-
κίνητο Α. Επειδή το αυτοκίνητο Α κινείται με 100 km/h, θα έχει διανύσει 100x km με-
τά από τις x ώρες, ενώ το αυτοκίνητο Β επειδή κινείται με 120 km/h θα έχει διανύσει
120x km. Η απόσταση τους θα έχει 1 km, άρα
1
120x − 100x − 1 ⇔ 20x = 1 ⇔ x = ώρες.
20
1
Και επειδή 1 ώρα = 60 min, θα είναι x = ⋅ 60 = 3 min .
20
x+2 x2 x+α x2
5. Έχουμε = 2 ⇔ = .
x − α x − α2 x − α ( x − α )( x + α )
Πρέπει ( x − α )( x + α ) ≠ 0 ⇔ x − α ≠ 0 και x+α ≠ 0
⇔ x ≠ α και x ≠ −α.
Με αυτούς τους περιορισμούς έχουμε
x+α x2
( x − α )( x + α ) =( x − α )( x + α )
x −α ( x − α )( x + α )
⇔ ( x + α ) = x 2 ⇔ x 2 + 2αx + α 2 = x 2 ⇔ 2αx = −α 2 .
2
α 2 −α
● Αν 2α ≠ 0 ⇔ α ≠ 0 , η εξίσωση έχει μοναδική λύση την x =
− = , η οποία
2α 2
ικανοποιεί τους περιορισμούς και συνεπώς είναι δεκτή.
● Αν 2α = 0 ⇔ α = 0, η εξίσωση παίρνει τη μορφή 0 ⋅ x = 0 που είναι ταυτότητα.
Δηλαδή, έχει ως λύση κάθε αριθμό x ≠ 0.
6. Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 2. Με αυτούς τους περιορισμούς έχουμε
x 3 − 23
= x +4⇔
2
(
( x − 2 ) x 2 + 2x + 4 )
= x2 + 4 ⇔
x−2 x−2
⇔ x 2 + 2x + 4 = x 2 + 4 ⇔ 2x = 0 ⇔ x = 0.
Η λύση x = 0 ικανοποιεί τους περιορισμούς και συνεπώς είναι δεκτή.
7. 2 x −1 = 3 ⇔ 2 x −1 = 3 ή 2 x − 1 =−3
⇔2x =
4 ή 2 x = −2
⇔ x =
2 ή x = −1.
Η εξίσωση x = −1 είναι αδύνατη, διότι x ≥ 0 για κάθε x ∈ .
Έχουμε λοιπόν x = 2 ⇔ x = 2 ή x = −2.
8. x 2 − 2x + 1 = 3x − 5 ⇔ ( x − 1) = 3x − 5 ⇔ x − 1 = 3x − 5
2
⇔ x − 1= 3x − 5 ή x − 1 =−3x + 5
3
⇔ −2x = −4 ή 4x = 6 ⇔ x = 2 ή x= .
2
3.2. Η εξίσωση xν = a
1. i) x 3 − 125 = 0 ⇔ x 3 = 125 ⇔ x = 3 125 = 3 53 = 5.
ii) x 5 − 243 = 0 ⇔ x 5 = 243 ⇔ x = 5 243 = 5 35 = 3.

iii) x 7 − 1 = 0 ⇔ x 7 = 1 ⇔ x = 7 1 = 7 17 = 1.
2. i) x 3 + 125 =0 ⇔ x 3 − 125 ⇔ x =− 3 125 =− 3 53 =−5.
ii) x 5 + 243 =0 ⇔ x5 =−243 ⇔ x =− 5 243 =− 5 35 =−3.
iii) x 7 + 1 =0 ⇔ x 7 =−1 ⇔ x =− 7 1 =− 7 17 =−1.
3. i) x 2 − 64 = 0 ⇔ x 2 = 64 ⇔ x = 64 ή x= − 64 ⇔ x =8 ή x = −8.
ii) x − 81 = 0 ⇔ x = 81 ⇔ x = 81
4 4 4
ή x = − 81
4
⇔x=4 4
3 ή x = − 4 34
⇔x=
3 ή x = −3 .
iii) x 6  64  0  x 6  64  x  6 64 ή x   6 64
 x  6 26 ή x   6 26  x  2 ή x  2.
4. i) x 5  8x 2  0  x 2  
x3  8  0  x 2  0 ή x3  8  0
x0 ή x3  8  x  0 ή x38
x0 ή x  3 23  x  0 ή x  2.

ii) x 4  x  0  x x 3  1  0  x  0  ή x3  1  0
 x  0 ή x 3  1  x  0 ή x   3 1  1.
 
iii) x  16x  0  x x 4  16  0  x  0 ή x 4  16  0
5
 x  0 ή x 4  16, αδύνατη
 x  0.
5. Ο όγκος ενός ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου υπολογίζεται πολλαπλασιάζοντας τις
τρεις διαστάσεις του. Επομένως, έχουμε
81
x  x  3x  81  3x 3  81  x 3   x 3  27  x  3 27  3 33  3.
3
Άρα, οι διαστάσεις του ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου είναι 3 m, 3 m, 9 m.
 x  1
3
6. i)  64  x  1  3 64  x  1  3 43  x  1  4  x  3.
3
1 1 1 1
ii) 1  125x 3  0  125x 3  1  x 3    x  3  3     .
125 125  
5 5
 x  1  27  x  1  0   x  1  x  1  27   0
4 3
iii)
 
 x  1  27  0
3
 x 1  0 ή
 x  1  27
3
 x 1 ή
 x 1 ή x 1  3
 x 1 ή x  4.
3.3. Εξισώσεις 2ου βαθμού
1. i) Δ   5   4  2  3  25  24  1. Επομένως,
2
η εξίσωση έχει δύο ρίζες, τις
  5   1 5 1 3
x1,2   , δηλαδή x1  και x 2  1.
22 4 2
ii) Δ   6   4 1  9  36  36  0.
2
  6  6
Επομένως, η εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα, την x    3.
2 2
iii) Δ =42 − 4 ⋅ 3 ⋅ 2 =16 − 24 =−8 < 0. Άρα, η εξίσωση δεν έχει πραγματικές ρίζες.
2. i) x 2 − 1, 69 = 0 ⇔ x2 = 1, 69 ⇔ x =1, 69 ή x = − 1, 69
⇔x= 1,3 ή x = −1,3.
ii) 0,5x 2 − x = 0 ⇔ x ( 0,5 − 1) = 0
0 ή
⇔x= 0,5x − 1 = 0 ⇔ x = 0 ή 0,5x = 1
0 ή
⇔x= x = 2.
27
iii) 3x 2 + 27 =
0 ⇔ 3x 2 − 27 ⇔ x 2 = − ⇔ x2 = −9 , αδύνατη.
3
3. i) H διακρίνουσα είναι
Δ = ( −2 ) − 4λ ⋅  − ( λ − 2 )  = 4 + 4λ ( λ − 2 )
2
( )
= 4λ2 − 8λ + 4= 4 λ2 − 2λ + 1 = 4 ( λ − 1) ≥ 0 για κάθε λ ∈ * .
2
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες.

ii) H διακρίνουσα είναι
Δ = ( α + β ) − 4αβ = α 2 + 2αβ + β 2 − 4αβ
2
= α 2 − 2αβ + β 2 = ( α − β ) ≥ 0 για κάθε α,β ∈  με α ≠ 0.

2
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες.

4. Η εξίσωση έχει διπλή ρίζα αν και μόνο αν ισχύει
Δ = 0 ⇔ 4 − 4μ 2 = 0 ⇔ 4μ 2 = 4 ⇔ μ 2 = 1 ⇔ μ = 1 ή μ = −1.
5. Η διακρίνουσα της εξίσωσης είναι
2
( ) ( )
Δ=  2 ( α + β )  − 4 ⋅ α 2 + β 2 ⋅ 2= 4 ( α + β ) − 8 α 2 + β 2
2
= 4 ( α + 2αβ + β ) − 8α − 8β = 4α + 8αβ + 4β − 8α − 8β
2 2 2 2 2 2 2 2
= −4α + 8αβ − 4β = −4 ( α − 2αβ + β ) =

−4 ( α − β ) < 0.
2 2 2 2 2
Άρα, η εξίσωση είναι αδύνατη στο  . Στην περίπτωση που είναι α = β η εξίσωση
γίνεται 2α 2 x 2 + 4αx + 2 =0. Οπότε:
● αν α ≠ 0 , τότε Δ = 16α 2 − 16α 2 = 0 και συνεπώς η εξίσωση έχει μια διπλή ρίζα.
● αν α = 0, τότε η εξίσωση γίνεται 0 = 2 και είναι αδύνατη.
6. i) S = x1 + x 2 = 2 + 3 = 5 και P = x1 ⋅ x 2 = 2 ⋅ 3 = 6.
x 2 − Sx + P = 0 ⇔ x 2 − 5x + 6 =0.
1 3 1 1
ii) S =x1 + x 2 =1 + = και P =x1 ⋅ x 2 =1 ⋅ = .
2 2 2 2
3 1
x 2 − Sx + P = 0 ⇔ x 2 − x + = 0.
2 2
iii) S = x1 + x 2 = 5 − 2 6 + 5 + 2 6 = 10
και
(5 − 2 6 )(5 + 2 6 ) = ( )
2
P = x1 ⋅ x 2 = 52 − 2 6 = 25 − 4 ⋅ 6 = 25 − 24 = 1 .
x 2 − Sx + P = 0 ⇔ x 2 − 10x + 1 =0.
7. i) Επειδή οι ζητούμενοι αριθμοί έχουν άθροισμα S = 2 και γινόμενο P = −15 θα είναι
x 2 − 2x − 15 =
0.
Η διακρίνουσα είναι
Δ = ( −2 ) − 4 ⋅1( −15 ) = 4 + 60 = 64.
2
Επομένως, οι ζητούμενοι αριθμοί είναι

− ( −2 ) ± 64 2 ± 8
= x1,2 = , δηλαδή x1 = 5 και x 2 = −3.
2 ⋅1 2
ii) Επειδή οι ζητούμενοι αριθμοί έχουν άθροισμα S = 9 και P = 10 θα είναι οι ρίζες
της εξίσωσης
x 2 − 9x + 10 =
0.
Δ = ( −9 ) − 4 ⋅1 ⋅10 = 81 − 40 = 41.
2
Επομένως, οι ζητούμενοι αριθμοί είναι

− ( −9 ) ± 41 9 ± 41 9 + 41 9 − 41
= x1,2 = , δηλαδή x1 = και x 2 = .
2 ⋅1 2 2 2
8. i) Η εξίσωση ισοδύναμα γράφεται
x2 − ( )
5+ 3 x+ 5⋅ 3 =
0
και έχει ρίζες τους αριθμούς 5 και 3 αφού =
S 5 + 3 και P = 5 3 .
ii) H εξίσωση ισοδύναμα γράφεται:
( ) (
x 2 − 1 − 2 + 1 ⋅ − 2 =0 )
και οι ρίζες της είναι οι αριθμοί 1 και − 2 αφού S = 1 − 2 και ( )
P = 1⋅ − 2 .
9. Έχουμε
x 2 + α 2 = β 2 − 2αx ⇔ x 2 + 2αx + α 2 − β 2 = 0. ( )
Η διακρίνουσα της εξίσωσης είναι
( )
Δ = ( 2α ) − 4 α 2 − β 2 = 4α 2 − 4α 2 + 4β 2 = 4β 2 ≥ 0.
2
−2α
● Αν Δ = 0 , δηλαδή β = 0 η εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα, την x = = −2α.
1
● Αν Δ > 0 , δηλαδή β ≠ 0 , η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες τις
−2α ± 4β 2 −2α ± 2β
x1,2 = = −
2 2
δηλαδή, x1 =−α − β και x 2 =−α + β.
10. Έστω x, y τα μήκη των πλευρών του ορθο- Δ Γ

γωνίου. Έχουμε
2x + 2y = 68 ⇔ 2 ( x + y ) = 68
y
⇔ x + y = 34 ⇔ y = 34 − x. (1)
Eπειδή το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ορθογώνιο,
σύμφωνα με το Πυθαγόρειο Θεώρημα έχουμε Α Β
x
(1)
x 2 + y 2= 262 ⇔ x 2 + ( 34 − x ) = 262 ⇔ x 2 + 342 − 2 ⋅ 34x + x 2= 262
2
⇔ 2x 2 − 2 ⋅ 34x + 342 − 262 = 0 ⇔ 2x 2 − 2 ⋅ 34x + ( 34 − 26 )( 34 + 26 ) = 0

⇔ 2x 2 − 2 ⋅ 34x + 8 ⋅ 60 =0 ⇔ x 2 − 34x + 4 ⋅ 60 =0 ⇔ x 2 − 34x + 240 =0.
H διακρίνουσα της παραπάνω εξίσωσης είναι
( −34 ) − 4 ⋅1⋅ 240 =
Δ= 342 − 960 =
1156 − 960 =
196.
2
Επομένως, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες

− ( −34 ) ± 196 34 ± 14
= x1,2 = , δηλαδή x1 = 24 και x 2 = 10.
2 ⋅1 2
Για x = 24cm έχουμε y = 34 − 24 = 10cm, ενώ
για x = 10cm έχουμε y = 34 − 10 = 24cm.
11. i) Επειδή x 2 = x , η δοθείσα εξίσωση γράφεται
2
x − 7 x + 12 =
2
0.
Θέτουμε x= ω ≥ 0, οπότε η παραπάνω εξίσωση παίρνει τη μορφή
ω2 − 7ω + 12 =
0.
Η διακρίνουσα είναι Δ = ( −7 ) − 4 ⋅1 ⋅12 = 49 − 48 = 1. Άρα, η εξίσωση έχει δύο
2
πραγματικές ρίζες, τις

− ( −7 ) ± 1 7 ± 1
= ω1,2 = , δηλαδή ω1 = 4 και ω2 = 3.
2 ⋅1 2
Και οι δύο ρίζες ικανοποιούν τον περιορισμό ω ≥ 0 , οπότε και οι δύο είναι δεκτές
και συνεπώς έχουμε
x =4ή x =3
⇔x=4 ή x=−4 ή x = 3 ή x = −3.
ii) Επειδή x = x , η δοθείσα εξίσωση γράφεται
2 2
x + 2 x − 35 =
2
0.
Θέτουμε x= ω ≥ 0 οπότε η παραπάνω εξίσωση παίρνει τη μορφή
ω2 + 2ω − 35 = 0.
Η διακρίνουσα είναι Δ = 2 − 4 ⋅1( −35 ) = 4 + 140 = 144 .
2
Άρα, η εξίσωση έχει
−2 ± 144 −2 ± 12
δύο πραγματικές ρίζες,=
τις ω1,2 = , δηλαδή
2 2
ω1 = 5 και ω2 = −7.
Η ρίζα ω1 = 5 ικανοποιεί τον περιορισμό ω ≥ 0 και για το λόγο αυτό είναι δεκτή,
ενώ η ρίζα ω2 = −7 , απορρίπτεται. Επομένως, έχουμε
x =5 ⇔ x =5 ή x = −5.
iii) Επειδή x 2 = x , η δοθείσα εξίσωση γράφεται

2
x − 8 x + 12 =
2
0.
Θέτουμε x= ω ≥ 0, οπότε η παραπάνω εξίσωση παίρνει τη μορφή
ω2 − 8ω + 12 =
0.
Η διακρίνουσα είναι Δ = ( −8 ) − 4 ⋅1 ⋅12 − 64 − 48 = 16. Άρα, η εξίσωση έχει δύο
2
− ( −8 ) ± 16 8 ± 4
πραγματικές ρίζες,
= τις ω1,2 = , δηλαδή ω1 = 6 και ω2 = 2.
2 ⋅1 2
Και οι δύο ρίζες ικανοποιούν τον περιορισμό ω ≥ 0. Επομένως, και οι δύο είναι δε-
κτές. Έτσι λοιπόν έχουμε
x =6 ή x =2
⇔x=6 ή x=−6 ή x = 2 ή x = −2.
12. Επειδή ( x − 1) = x − 1 , η δοθείσα εξίσωση γράφεται
2 2
x −1 + 4 x −1 − 5 =
2
0.
Θέτουμε x − 1 = ω ≥ 0, οπότε η εξίσωση θα παίρνει τη μορφή
ω2 + 4ω − 5 =0.
Η διακρίνουσα είναι Δ= 42 − 4 ⋅1 ⋅ ( −5 )= 16 + 20= 36. Άρα, η εξίσωση έχει δύο
−4 ± 36 −4 ± 6
= ω1,2 = . Δηλαδή, ω1 = 1 και ω2 = −5. Η ρίζα
2 ⋅1 2
ω1 = 1 είναι δεκτή αφού ικανοποιεί τον περιορισμό ω ≥ 0, ενώ η ρίζα ω2 = −5 απορ-
ρίπτεται. Έχουμε λοιπόν
x − 1 =1 ⇔ x − 1 =1 ή x − 1 =−1 ⇔ x =2 ή x =0.
1
13. Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 0. Με αυτό τον περιορισμό θέτουμε x + ω.
=
x
Οπότε, η εξίσωση παίρνει τη μορφή
ω2 − 5ω + 6 =0.
Η διακρίνουσα της παραπάνω εξίσωσης είναι Δ = ( −5 ) − 4 ⋅1 ⋅ 6 = 25 − 24 = 1. Άρα, η
2
− ( −5 ) ± 1 5 ± 1
εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες,
= τις ω1,2 = , δηλαδή ω1 = 3 και
2 2
ω2 = 2. Οπότε, έχουμε
1 1
x+ =
3 ή x+ =
2
x x
1
● Η εξίσωση x + 3 γράφεται
=
x
1
x ⋅ x + x = 3 ⋅ x ⇔ x 2 − 3x + 1 = 0.
x
Η διακρίνουσα είναι Δ = ( −3) − 4 ⋅1 ⋅1 = 9 − 4 = 5, άρα η εξίσωση έχει δύο πραγ-
2
− ( −3) ± 5 3 ± 5 3+ 5
ματικές ρίζες, =
τις x1,2 = , δηλαδή x1 = και
2 2 2
3− 5
x2 = .
2
1
● Η εξίσωση x + 2 γράφεται
=
x
1
= 2x ⇔ x 2 − 2x + 1 = 0 ⇔ ( x − 1) = 0 ⇔ x − 1 = 0 ⇔ x = 1.
x⋅x + x
2
x
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει 3 ρίζες, τους αριθμούς
3+ 5 3− 5
, και 1.
2 2
14. i) Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 0 και x ≠ −1. Με αυτούς τους περιορισμούς, έχουμε
x x + 1 13 x x +1 13
+ = ⇔ 6x ( x + 1) + 6x ( x + 1) =6x ( x + 1)
x +1 x 6 x +1 x 6
⇔ 6x 2 + 6 ( x + 1=
) 13x ( x + 1) ⇔ 6x 2 + 6x 2 + 12x + =
2
6 13x 2 + 13x
⇔ x2 + x − 6 =0.
Η διακρίνουσα της εξίσωσης είναι

Δ = 12 − 4 ⋅1 ⋅ ( −6 ) = 1 + 24 = 25.
Oπότε, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις
−1 ± 25 −1 ± 5
= x1,2 =
2 2
δηλαδή
x1 = 2 και x 2 = −3.
Και οι δύο ρίζες είναι δεκτές διότι ικανοποιούν τους αρχικούς περιορισμούς.
ii) Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 0 και x ≠ 2. Με αυτούς τους περιορισμούς έχουμε
2 2x − 3 2 − x2 2 2x − 3 2 − x2
+ + =⇔
0 x ( x − 2) + x ( x − 2) + x ( x − 2) =0
x x − 2 x ( x − 2) x x−2 x ( x − 2)
⇔ 2 ( x − 2 ) + x ( 2x − 3) + 2 − x 2 = 0 ⇔
⇔ 2x − 4 + 2x 2 − 3x + 2 − x 2 = 0 ⇔ x 2 − x − 2 = 0.
Δ = ( −1) − 4 ⋅1 ⋅ ( −2 ) = 1 + 8 = 9.
2
Οπότε, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες τις

− ( −1) ± 9 1 ± 3
= x1,2 =
2 ⋅1 2
δηλαδή
x1 = 2 και x 2 = −1.
Η ρίζα x1 = 2 απορρίπτεται λόγω των περιορισμών και συνεπώς μοναδική ρίζα της
αρχικής εξίσωσης είναι η x 2 = −1.
15. i) Θέτουμε x 2= ω ≥ 0. Οπότε, η δοθείσα εξίσωση παίρνει τη μορφή
ω2 + 6ω − 40 =
0.
Δ= 62 − 4 ⋅1 ⋅ ( −40 )= 36 + 160= 196.
Επομένως, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες
−6 ± 196 −6 ± 14
=ω1,2 =
2 ⋅1 2
δηλαδή
ω1 = 4 και ω2 = −10.
Η ρίζα ω1 = 4 είναι δεκτή, ενώ η ρίζα ω2 = −10 απορρίπτεται λόγω του περιορι-
σμού ω ≥ 0. Έτσι, λοιπόν, έχουμε
x2 =4⇔x=2 ή x=−2.
ii) Θέτουμε x 2= ω ≥ 0. Οπότε, η δοθείσα εξίσωση παίρνει τη μορφή
4ω2 + 11ω − 3 = 0.
Δ= 112 − 4 ⋅ 4 ⋅ ( −3=
) 121 + 48= 169.
Επομένως, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες τις
−11 ± 169 −11 ± 13
= ω1,2 =
8 8
δηλαδή
1
ω1 = −3 και ω2 = .
4
1
Όμως, ω ≥ 0. Άρα, δεκτή είναι μόνο η ω2 = . Επομένως,
4
1 1 1
x =⇔x= ή x=
2
− .
4 2 2
iii) Παρατηρούμε ότι
2x 4 + 7x 2 + 3 > 0 για κάθε x ∈ .
( ) ( )
2
1. i) Δ = −2α3 − 4α 2 ⋅ α 4 − 1 =4α 6 − 4α 4 + 4α 2 =4α 2 .
ii) Oι ρίζες της εξίσωσης είναι
=
− −2α3 ± 4α 2 2α3 ± 2α
x1,2 = ,
( )
2 ⋅ α2 2α 2
δηλαδή
α2 + 1 α2 − 1
x1 = και x2 = .
α α
( ) ( ) ( ) ( )
2
Δ =  − 5 − 2  − 4 ⋅1 ⋅ 6 − 3 2 = 5 − 2
2
2. i) − 4⋅ 6 −3 2 =
 
( 2) 2 + ( 2 ) =(1 + 2 ) .
2 2 2
=25 − 10 2 + − 24 + 12 2 =1 + 2
ii) Οι ρίζες της εξίσωσης είναι
(=
5 − 2 ) ± (1 + 2 ) ( ),
2
5 − 2 ± 1+ 2
=x1,2
2 ⋅1 2
δηλαδή
x1 = 3 και x 2= 2 − 2.
3. Η διακρίνουσα είναι
Δ= (α − 9)
2
(
− 4 ⋅ 2 ⋅ α 2 + 3α + 4 ) (
= α 2 − 18α + 81 − 8 α 2 + 3α + 4 )
= α 2 − 18α + 81 − 8α 2 − 24α − 32 = 7α 2 − 42α + 49.
Η εξίσωση έχει διπλή ρίζα αν και μόνο αν

Δ= 0 ⇔ −7α 2 − 42α + 49 =0 ⇔ 7α 2 + 42α − 49 =0
⇔ α 2 + 6α − 7 =0 ⇔ α =1 ή α =−7.
4. Επειδή ο ρ είναι ρίζα της εξίσωσης αx 2 + βx + γ =0 θα την επαληθεύει. Δηλαδή, θα ισχύει
αρ 2 βρ γ 1 1
αρ 2 + βρ + γ = 0 ⇔ + + = 0 ⇔ α+β + γ 2 = 0
ρ2 ρ2 ρ2 ρ ρ
2
1 1
⇔ γ  +β  + α =0.
ρ
  ρ
1
Άρα, ο αριθμός επαληθεύει την εξίσωση
ρ
γx 2 + βx + α =0
και συνεπώς είναι ρίζα αυτής της εξίσωσης.
5. i) Η εξίσωση ορίζεται για κάθε x ≠ 0. Επίσης, παρατηρούμε ότι ο αριθμός α είναι μία
προφανής ρίζα της. Για x ≠ 0 , η εξίσωση ισοδύναμα γράφεται
1 1 
x = αx + 1 ⇔ x 2 +  − α  x − 1= 0.
x2 +
α  α 
Για τις ρίζες x1 , x 2 ισχύει
1
x1 x 2 =−1 ⇔ αx 2 =−1 ⇔ x 2 = .
α
1
Επομένως, η εξίσωση έχει ρίζες τους αριθμούς α και − .
α
ii) H εξίσωση ορίζεται για x ≠ 0. Επίσης, παρατηρούμε ότι ο αριθμός β είναι μία
προφανής ρίζα της. Για x ≠ 0 η εξίσωση ισοδύναμα γράφεται
1 2 α β 1 α β
x + α =  +  x ⇔ x 2 −  +  x + α = 0.
α β α α β α
Οπότε,
α α2
x1 x 2 = ⇔ βx 2 = α 2 ⇔ x 2 = .
1 β
α
α2
Άρα, οι ρίζες είναι οι αριθμοί β και .
β
6. i) Η διακρίνουσα είναι
Δ= ( 2λ ) − 4 ⋅1 ⋅ ( −8=
) 4λ2 + 32 > 0 για κάθε λ ∈  .
2
Επομένως, η δοθείσα εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες για οποιαδήποτε τιμή του
πραγματικού αριθμού λ.
γ
ii) Έστω x1 , x 2 οι ρίζες της εξίσωσης με x1 = x 22 . Γνωρίζουμε ότι x1 ⋅ x 2 =.
α
Οπότε,
−8
x 22 ⋅ x 2 = ⇔ x 32 =
−8 ⇔ x 2 =
− 3 8 ⇔ x2 = −2.
1
Και επειδή x1 = x 22 , έχουμε x1 =( −2 ) =4. Άρα, οι ρίζες της εξίσωσης είναι
2
x1 = 4 και x 2 = −2.
Όμως, ο αριθμός x1 = 4 είναι ρίζα της εξίσωσης
x 2 + 2λx − 8 =0
και συνεπώς την επαληθεύει. Δηλαδή,
42 + 2λ ⋅ 4 − 8 = 0 ⇔ 16 + 8λ − 8 = 0 ⇔ 8λ + 8 = 0 ⇔ 8λ =−8 ⇔ λ =−1.
7. Έστω x − 1, x, x + 1 διαδοχικοί ακέραιοι αριθμοί. Αν οι
αριθμοί αυτοί είναι πλευρές ορθογωνίου τριγώνου, τότε ο
αριθμός x + 1 που είναι ο μεγαλύτερος από τους τρεις θα
εκφράζει το μήκος της υποτείνουσας (η μεγαλύτερη πλευρά x x 1
ενός ορθογωνίου τριγώνου είναι η υποτείνουσα).
Επομένως, σύμφωνα με το Πυθαγόρειο Θεώρημα έχουμε
( x + 1) = x 2 + ( x − 1) ⇔ x 2 + 2x + 1= x 2 + x 2 − 2x + 1
2 2
x 1
⇔ x 2 − 4x = 0 ⇔ x ( x − 4 ) = 0 ⇔ x = 4, αφού x ≠ 0.
Άρα, υπάρχει ακριβώς μία τριάδα διαδοχικών ακέραιων, οι αριθμοί 3, 4 και 5, που είναι
μήκη πλευρών ορθογωνίου τριγώνου.
8. Επειδή το εμβαδό του σταυρού ισούται με το
εμβαδό του υπόλοιπου μέρους της σημαίας, συ- Δ Ξ Ν Γ
μπεραίνουμε ότι το εμβαδό του σταυρού θα ι- d
σούται με το μισό του εμβαδού ολόκληρης της Π Λ
σημαίας. Όμως, το εμβαδό του σταυρού είναι 3m d O M
E1  EKΛΠ   ΗΘΝΞ  ΟΖΙΜ  Ε Z I Κ
 4  d  3  d  d 2  7d  d 2 ,
ενώ το εμβαδό της σημαίας είναι Α Η Θ Β
E = 4 ⋅ 3 = 12m 2 . 4m
1 12
E1 = E ⇔ 7d − d 2 = ⇔ d 2 − 7d + 6 = 0 ⇔ d = 1 ή d = 6.
2 2
Και επειδή 0 < d < 3, συμπεραίνουμε ότι d = 1.
9. Αν υποθέσουμε ότι το μηχάνημα Α χρειάζεται x ώρες, τότε το μηχάνημα Β θα χρειάζε-
1
ται x + 12 για να τελειώσει το έργο. Σε χρόνο μιας ώρας το μηχάνημα Α εκτελεί το
x
1
μέρος του έργου, ενώ το μηχάνημα Β εκτελεί το μέρος του έργου. Έτσι, σε
x + 12
1 8
διάστημα 8 ωρών το μηχάνημα Α εκτελεί το 8 ⋅ = μέρος του έργου ενώ το μηχάνη-
x x
1 8
μα Β το 8 ⋅ = μέρος του έργου. Προσθέτοντας αυτά τα δύο μέρη, θα έ-
x + 12 x + 12
χουμε ολόκληρο το έργο, δηλαδή το 1 έργο. Δηλαδή,
8 8
+ = 1 ⇔ 8 ( x + 12 ) + 8x =x ( x + 12 )
x x + 12
⇔ 8x + 96 + 8x = x 2 + 12x
⇔ x 2 − 4x − 96 =
0.
Η διακρίνουσα της παραπάνω εξίσωσης είναι
Δ = ( −4 ) − 4 ⋅1 ⋅ ( −96 ) = 16 + 384 = 400.
2
Επομένως, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές λύσεις, τις

− ( −4 ) ± 400 4 ± 20
=x1,2 =
2 ⋅1 2
δηλαδή
x1 = 12 και x 2 = −8.
Και επειδή x > 0, συμπεραίνουμε ότι x = 12 . Δηλαδή, το μηχάνημα Α χρειάζεται 12

ώρες για να τελειώσει το έργο μόνο του και συνεπώς το μηχάνημα Β χρειάζεται
12 + 12 = 24 ώρες για τον ίδιο λόγο.
10. Επειδή ο αριθμός 1 είναι ρίζα της εξίσωσης
x 4 − 10x 2 + α =0
θα την επαληθεύει. Έχουμε λοιπόν
14 − 10 ⋅12 + α = 0 ⇔ 1 − 10 + α = 0 ⇔ α − 9 = 0 ⇔ α = 9.
Οπότε, η εξίσωση είναι
x 4 − 10x 2 + 9 =0.
Θέτοντας x 2= ω ≥ 0 η εξίσωση γίνεται
ω2 − 10ω + 9 =0.
Δ = ( −10 ) − 4 ⋅1 ⋅ 9 = 100 − 36 = 64.
2
Άρα, η εξίσωση έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις

− ( −10 ) ± 64 10 ± 8
=ω1,2 =
2 ⋅1 2
δηλαδή
ω1 = 9 και ω2 = 1.
Επομένως,
x2 =9 ή x 2 =⇔
1 x=3 ή x=−3 ή x=1 ή x=−1.
Άρα, οι ρίζες της αρχικής εξίσωσης είναι οι αριθμοί 3, − 3, 1 και − 1.
Κεφάλαιο 4: Ανισώσεις 607
Κεφάλαιο 4
ANΙΣΩΣΕΙΣ
4.1. Ανισώσεις 1ου βαθμού
x  1 2x  3 x
1. i)    6  x  1  3  2x  3  2x  6x  6  6x  9  2x
2 4 6
3
 6x  6x  2x  6  9  10x  3  x   .
10
x  12 x 3
ii)    x  2  x  12   2x  3  4x  2x  24  2x  3  4x
2 2 4
 2x  2x  4x  24  3  0x  21 , αδύνατη.
x  2 1  2x x 2
iii)     5  x  2   2 1  2x   x  4
2 5 10 5
 5x  10  2  4x  x  4  5x  4x  x  10  2  4  0x  4 ,
αληθεύει για κάθε x  .
6
2. ● 3x  1  x  5  3x  x  1  5  2x  6  x   x  3.
2
x 1
● 2  x   4  x  2x  1   x  2x  1  4  3x  3  3x  3  x  1.
2 2
x΄ 1 3 x
Eπομένως, 1  x  3.
1 x
3. ● x   1  2x  1  x  2  2x  x  1  2  x  3.
2 2
1 x
● x    1  3x  1  x  3  3x  x  1  3  2x  2  x  1.
3 3
x΄ –1 3 x
Άρα, οι δύο ανισώσεις δεν συναληθεύουν.
x 1
4. ● 2x   x  16x   x  1  8x  16x  x  1  8x
8
1
 16x  x  8x  1  7x  1  x   .
7
x +1 7
● x−4+ < 0 ⇔ 2x − 8 + x + 1 < 0 ⇔ 3x < 7 ⇔ x < .
2 3
71
−
37 x΄ –1 0 1 2 3 x
 1 7
Άρα, οι ζητούμενες τιμές του x είναι οι ακέραιοι αριθμοί του διαστήματος  − ,  .
 7 3
Δηλαδή, οι αριθμοί 0, 1 και 2.
5. i) x < 3 ⇔ −3 < x < 3. Δηλαδή, x ∈ ( −3, 3) .
ii) x − 1 ≤ 4 ⇔ −4 ≤ x − 1 ≤ 4 ⇔ −4 + 1 ≤ x ≤ 4 + 1 ⇔ −3 ≤ x ≤ 5. Δηλαδή, x ∈ [ −3, 5] .
iii) 2x + 1 < 5 ⇔ −5 < 2x + 1 < 5 ⇔ −5 − 1 < 2x < 5 − 1
⇔ −6 < 2x < 4 ⇔ −3 < x < 2. Δηλαδή, x ∈ ( −3, 2 ) .
6. i) x ≥ 3 ⇔ x ≤ −3 ή x ≥ 3. Δηλαδή, x ∈ ( −∞, − 3] ∪ [3, + ∞ ) .
ii) x − 1 > 4 ⇔ x − 1 < −4 ή x −1 > 4
⇔ x < 1− 4 ή x > 4 +1
⇔ x < −3 ή x > 5. Δηλαδή, x ∈ ( −∞, − 3) ∪ ( 5, + ∞ ) .
iii) 2x + 1 ≥ 5 ⇔ 2x + 1 ≤ −5 ή 2x + 1 ≥ 5
⇔ 2x ≤ −5 − 1 ή 2x ≥ 5 − 1
⇔ 2x ≤ −6 ή 2x ≥ 4
⇔ x ≤ −3 ή x ≥ 2. Δηλαδή, x ∈ ( −∞, − 3] ∪ [ 2, + ∞ ) .
7. i) Γνωρίζουμε ότι α = α ⇔ α ≥ 0. Επομένως,
2x − 6 = 2x − 6 ⇔ 2x − 6 ≥ 0 ⇔ 2x ≥ 6 ⇔ x ≥ 3.
ii) Γνωρίζουμε ότι α =−α ⇔ α ≤ 0. Επομένως,
1
3x − 1 = 1 − 3x ⇔ 3x − 1 ≤ 0 ⇔ 3x ≤ 1 ⇔ x ≤ .
3
x −1 − 4 5 x −1
8. i) + < ⇔ 3 ( x − 1 − 4 ) + 10 < 2 x − 1
2 3 3
⇔ 3 x − 1 − 12 + 10 < 2 x − 1 ⇔ 3 x − 1 − 2 x − 1 < 12 − 10 ⇔ x − 1 < 2
⇔ −2 < x − 1 < 2 ⇔ −2 + 1 < x < 2 + 1 ⇔ −1 < x < 3. Δηλαδή, x ∈ ( −1, 3) .
x +1 2 x 1− x
ii) − > ⇔ 3 ( x + 1) − 4 x > 2 (1 − x ) ⇔ 3 x + 3 − 4 x > 2 − 2 x
2 3 3
⇔ 3 x − 4 x + 2 x > 2 − 3 ⇔ x > −1 . Δηλαδή, η ανίσωση αληθεύει για κάθε x ∈ .
9. x 2 − 6x + 9 ≤ 5 ⇔ ( x − 3) ≤ 5 ⇔ x − 3 ≤ 5 ⇔ −5 ≤ x − 3 ≤ 5
2
⇔ −5 + 3 ≤ x ≤ 5 + 3 ⇔ −2 ≤ x ≤ 8. Δηλαδή, x ∈ [ −2,8] .
10. Έχουμε x − x 0 < ρ ⇔ −ρ < x − x 0 < ρ ⇔ x 0 − ρ < x < x 0 + ρ.
Αρκεί λοιπόν να είναι x 0 − ρ =−7 και x0 + ρ =3. Οπότε, προσθέτοντας κατά

μέλη, βρίσκουμε 2x 0 =−4 ⇔ x 0 =−2. Επομένως, −2 + ρ = 3 ⇔ ρ = 5. Άρα, η ζη-
τούμενη ανίσωση είναι x + 2 < 5.
11. Επειδή η θερμοκρασία κυμάνθηκε από 41°F έως 50°F θα είναι 41 ≤ F ≤ 50 .
9
Και επειδή=
F C + 32 , έχουμε
5
9 9
41 ≤ C + 32 ≤ 50 ⇔ 41 − 32 ≤ C ≤ 50 − 32
5 5
9 5 5
⇔ 9 ≤ C ≤ 18 ⇔ 9 ⋅ ≤ C ≤ 18 ⇔ 5 ≤ C ≤ 10 .
5 9 9
Δηλαδή, η θερμοκρασία κυμάνθηκε από 5°C έως 10°C.
4 7 7
1. i) 3 ≤ 4x − 1 ≤ 6 ⇔ 3 + 1 ≤ 4x ≤ 6 + 1 ⇔ 4 ≤ 4x ≤ 7 ⇔ ≤ x ≤ ⇔1≤ x ≤ .
4 4 4
 7
Δηλαδή, x ∈ 1,  .
 4
ii) −4 ≤ 2 − 3x ≤ −2 ⇔ −4 − 2 ≤ −3x ≤ −2 − 2 ⇔ −6 ≤ −3x ≤ −4

4 6 4 4 
⇔ 4 ≤ 3x ≤ 6 ⇔ ≤ x ≤ ⇔ ≤ x ≤ 2. Δηλαδή, x ∈  , 2  .
3 3 3 3 
2. i) 2 ≤ x ≤ 4 ⇔ 2 ≤ x και x ≤ 4 ⇔ x ≥ 2 και x ≤ 4.
● x ≥ 2 ⇔ x ≤ −2 ή x ≥ 2 . Δηλαδή, x ∈ ( −∞, − 2] ∪ [ 2, + ∞ ) .
● x ≤ 4 ⇔ −4 ≤ x ≤ 4 . Δηλαδή, x ∈ [ −4, 4].
x΄ -4 -2 2 4 x
Επομένως, x ∈ [ −4, − 2] ∪ [ 2, 4].
ii) 2 ≤ x − 5 ≤ 4 ⇔ 2 ≤ x − 5 και x −5 ≤ 4
⇔ x −5 ≥ 2 και x −5 ≤ 4 .
● x − 5 ≥ 2 ⇔ x − 5 ≤ −2 ή x −5 ≥ 2
⇔ x ≤ −2 + 5 ή x ≥ 5+2
⇔ x≤3 ή x ≥ 7. Δηλαδή, x ∈ ( −∞, 3] ∪ [ 7, + ∞ ) .
● x − 5 ≤ 4 ⇔ −4 ≤ x − 5 ≤ 4 ⇔ −4 + 5 ≤ x ≤ 4 + 5 ⇔ 1 ≤ x ≤ 4. Δηλαδή, x ∈ [1, 9].
x΄ 1 3 7 9 x
Επομένως, x  1, 3   7, 9 .
3  5
3. i) Ο αριθμός που αντιστοιχεί στο μέσο Μ του τμήματος ΑΒ είναι ο x 0   1.
2
ii) x΄ x
A (-3) M (1) B (5) Σ (x )
Έστω Σ το σημείο του άξονα x x που αντιστοιχεί σε τυχαία λύση της ανίσωσης.
Έχουμε x  5  x  3  d  x, 5   d  x,  3  ΣΒ  ΣΑ. Δηλαδή, το σημείο Σ
βρίσκεται δεξιότερα του μέσου Μ του ΑΒ. Άρα, x  1,    .
iii) x  5  x  3  x  5  x  3   x  5    x  3
2 2 2 2
 x 2  10x  25  x 2  6x  9  16x  16  x  1.

1 7 8
4. i) Στο μέσο Μ του ΑΒ αντιστοιχεί ο αριθμός x 0    4.
2 2
ii) x΄ x
A (1) M ( 4) Σ (x ) B (7 )
Έστω Σ το σημείο του άξονα x x που αντιστοιχεί σε τυχαία λύση της εξίσωσης.
Έχουμε x  1  x  7  6  d  x,1  d  x, 7   6  ΣΑ  ΣΒ  ΑΒ.
Δηλαδή, το σημείο Σ είναι σημείο του τμήματος ΑΒ. Επομένως, x  1, 7  .
iii) x  1 7 
x 1  0 + +
x 7   0 +
● Αν x   , 1 , τότε x  1  x  7  6  1  x    7  x   6  x  1,
απορρίπτεται αφού 1  , 1 .
● Αν x   1, 7  , τότε x  1  x  7  6   x  1   7  x   6  0x  0,
που ισχύει για κάθε x   1, 7  .
● Αν x   7,    , τότε x  1  x  7  6   x  1   x  7   6  x  7, δεκτή.
Επομένως, x  1  x  7  6  x  1, 7 .
4.2. Ανισώσεις 2ου βαθμού
1. i) Η διακρίνουσα του τριωνύμου x 2  3x  2 είναι Δ   3  4 1  2  9  8  1

2
και
  3  1 3 1
συνεπώς το τριώνυμο έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις x1,2   ,
2 1 2
δηλαδή x1  2 και x 2  1. Επομένως,
x 2  3x  2   x  2  x  1 .
ii) Η διακρίνουσα του τριωνύμου 2x 2  3x  2 είναι Δ   3  4  2   2   9  16  25
2
  3  25 35
και συνεπώς, το τριώνυμο έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις x1,2   ,
22 4
1
δηλαδή x1  4 και x 2   . Επομένως,
2
 1
2x 2  3x  2  2  x    x  4    2x  1 x  4  .
 2
x  3x  2
2
2. i) Η παράσταση ορίζεται όταν 2x 2  3x  2  0. Το τριώνυμο
2x 2  3x  2
2x 2  3x  2 έχει διακρίνουσα Δ   3  4  2  2   9  16  25 και συνεπώς δύο
2
  3  25 35 1
πραγματικές ρίζες, τις x1,2   , δηλαδή x1  2 και x 2   .
22 4 2
1
Άρα, η παράσταση ορίζεται για x   και x  2. Το τριώνυμο x 2  3x  2 έχει
2
διακρίνουσα Δ   3  4 1  2  9  8  1 και συνεπώς έχει δύο πραγματικές ρί-
2
  3   1 3 1
ζες, τις x1,2   , δηλαδή x1  2 και x 2  1. Οπότε,
2 1 2
x2  3x  2   x  2 x 1 .
 1
Επίσης, 2x 2  3x  2  2  x    x  2    2x  1 x  2  .
 2
x  3x  2
2
 x  2  x  1 x  1 1
Έχουμε λοιπόν   , x και x  2.
2x  3x  2 
2
2x  1 x  2  2x  1 2
2x 2  8x  42
ii) H παράσταση ορίζεται όταν x 2  49  0  x  7 και x  7. Το
x  49
2
τριώνυμο 2x 2  8x  42 έχει διακρίνουσα Δ  82  4  2   42   64  336  400 .

8  400 8  20
Οπότε, έχει δύο πραγματικές ρίζες, x1,2   . Δηλαδή, x1  3
22 4
και x 2  7. Άρα, 2x 2  8x  42  2  x  3 x  7  . Έχουμε λοιπόν
2x 2  8x  42 2  x  3 x  7  2  x  3
  , x  7.
x 2  49  x  7  x  7  x7
4x 2  12x  9
iii) Η παράσταση ορίζεται όταν 2x 2  5x  3  0. Το τριώνυμο
2x 2  5x  3
Δ   5   4  2  3  25  24  1. Οπότε, έχει δύο
2
2x 2  5x  3 έχει διακρίνουσα
 5  
5 1 1 3
πραγματικές ρίζες, x1,2  
, δηλαδή x1  και x 2  1. Άρα, η
22 4 2
3
παράσταση ορίζεται για x  1 και x  . Το τριώνυμο 4x 2  12x  9 έχει διακρί-
2
Δ   12   4  4  9  144  144  0 . Οπότε, έχει μια διπλή ρίζα, την
2
νουσα
  12  12 3  3
2
x   και συνεπώς 4x 2  12x  9  4  x   . Επίσης,

24 8 2  2
 3
2x 2  5x  3  2  x  1  x   . Έχουμε λοιπόν
 2
2
 3  3
4 x   2 x  
4x  12x  9
2
 2 2  2x  3 3
    , x  1 και x  .
2x 2  5x  3  3 x 1 x 1 2
2  x  1  x  
 2
3. i) Το τριώνυμο x 2  2x  15 έχει διακρίνουσα Δ   2   4 1   15   4  60  64
2
28   2   64
και επομένως έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις x1,2   , δηλαδή
2 1 2
x1  5 και x 2  3. Και επειδή α  1  0 , το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται
στον παρακάτω πίνακα.
x  3 5 
x 2  2x  15 + 0  0 +
Είναι λοιπόν:
● x 2  2x  15  0 για κάθε x   ,  3   5,   
● x 2  2x  15  0 για κάθε x   3, 5  .
ii) Το τριώνυμο 4x  4x  1 έχει διακρίνουσα Δ   4   4  4 1  16  16  0 και
2 2
4 1   4 
επομένως έχει μία διπλή ρίζα, την x    . Και επειδή α  4  0 , το
24 8 2
πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
1
x  
2
4x 2  4x  1 + 0 +
 1 1 
Είναι λοιπόν 4x 2  4x  1  0 για κάθε x   ,    ,    .
 2 2 
iii) Η διακρίνουσα του τριωνύμου x 2  4x  13 είναι Δ   4  4 113  16  52  36  0
2
και συνεπώς το τριώνυμο είναι ομόσημο του α σε όλο το  . Δηλαδή,

x 2  4x  13  0 για κάθε x   , αφού α  1  0 .
4. i) Το τριώνυμο  x 2  4x  3 έχει διακρίνουσα Δ  16  12  4 και συνεπώς έχει δύο
4  4 4  2
πραγματικές ρίζες, τις x1,2   , δηλαδή x1  1 και x 2  3. Και
2  1 2
επειδή α  1  0 , το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x  1 3 
 x  4x  3
2
 0 + 0 
Άρα,  x 2  4x  3  0 για κάθε x   , 1   3,   
και  x 2  4x  3  0 για κάθε x  1, 3 .

ii) Το τριώνυμο 9x  6x  1 έχει διακρίνουσα Δ  62  4   9  1  36  36  0
2
6 6 1
και συνεπώς έχει μία διπλή ρίζα, την x   . Και επειδή
2  9  18 3
α  9  0, το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
1
x  
3
9x 2  6x  1  0 
 1 1 
Δηλαδή, 9x 2  6x  1  0 για κάθε x   ,    ,    .
 3 3 
5. i) Έχουμε 5x  20x  5x  20x  0. Το τριώνυμο 5x  20x  5x  x  4  έχει ρί-
2 2 2
ζες τους αριθμούς x1  0 και x 2  4. Και επειδή α  5  0, το πρόσημό του φαίνε-

ται στον παρακάτω πίνακα.
x  0 4 
5x  20x + 0  0 +
Άρα, 5x 2  20x  0  x   0, 4 .
iii) H διακρίνουσα του τριωνύμου − x 2 + 2x − 2 είναι Δ =4 − 8 =−4 < 0. Και επειδή

α =−1 < 0, συμπεραίνουμε ότι − x 2 + 2x − 2 < 0 για κάθε x ∈ .
ii) Έχουμε x 2 + 3x ≤ 4 ⇔ x 2 + 3x − 4 ≤ 0. Το τριώνυμο x 2 + 3x − 4 έχει διακρίνου-
σα Δ = 32 − 4 ⋅1 ⋅ ( −4 ) = 9 + 16 = 25 και συνεπώς έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις
−3 ± 25 −3 ± 5
=x1,2 = , δηλαδή x1 = 1 και x 2 = −4. Και επειδή α= 1 > 0 , το
2 ⋅1 2
πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ −4 1 +∞
x 2 + 3x − 4 + 0 − 0 +
Άρα, x 2 + 3x − 4 ≤ 0 ⇔ x ∈ [ −4,1].
6. i) To τριώνυμο x 2 − x − 2 έχει διακρίνουσα Δ = ( −1) − 4 ⋅1( −2 ) =1 + 8 = 9 και άρα

2
− ( −1) ± 9 1 ± 3
έχει δύο πραγματικές ρίζες=
τις x1,2 = , δηλαδή x1 = 2 και
2 ⋅1 2
x 2 = −1. Και επειδή α= 1 > 0 , το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακά-
τω πίνακα.
x −∞ −1 2 +∞
x −x−2
2
+ 0 − 0 +
Επομένως, x 2 − x − 2 > 0 ⇔ x ∈ ( −∞, − 1) ∪ ( 2, + ∞ ) .
ii) To τριώνυμο 2x 2 − 3x − 5 έχει διακρίνουσα Δ = ( −3) − 4 ⋅ 2 ( −5 ) = 9 + 40 = 49

2
− ( −3) ± 9 3 ± 7 5
και άρα έχει δύο πραγματικές ρίζες
= τις x1,2 = , δηλαδή x1 =
2⋅2 4 2
και x 2 = −1. Και επειδή α= 2 > 0 , το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον πα-
ρακάτω πίνακα.
5
x −∞ −1 +∞
2
2x 2 − 3x − 5 + 0 − 0 +
 5
Επομένως, 2x 2 − 3x − 5 < 0 ⇔ x ∈  −1,  .
 2
7. i) Έχουμε x 2 + 4 > 4x ⇔ x 2 − 4x + 4 > 0 . To τριώνυμο x 2 − 4x + 4 έχει διακρίνουσα
− ( −4 ) 4
Δ = ( −4 ) − 4 ⋅1 ⋅ 4 = 16 − 16 = 0 και συνεπώς έχει μία διπλή ρίζα την x=
2
= = 2.
2 ⋅1 2
Και επειδή α= 1 > 0 , το πρόσημό του φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ 2 +∞
x − 4x + 4
2
+ 0 +
Άρα, x 2 − 4x + 4 > 0 ⇔ x ∈ ( −∞, 2 ) ∪ ( 2, + ∞ ) .

ii) Έχουμε x 2 + 9 ≤ 6x ⇔ x 2 − 6x + 9 ≤ 0. Το τριώνυμο x 2 − 6x + 9 έχει διακρίνου-
σα Δ = ( −6 ) − 4 ⋅1 ⋅ 9 = 36 − 36 = 0 και συνεπώς έχει μία διπλή ρίζα την
2
− ( −6 ) 6
x= = = 23 . Και επειδή α= 1 > 0 , το πρόσημό του φαίνεται στον παρακά-
2 ⋅1 2
τω πίνακα.
x −∞ 3 +∞
x 2 − 6x + 9 + 0 +
Επομένως, x 2 − 6x + 9 ≤ 0 ⇔ x =3.
8. i) Το τριώνυμο x 2 + 3x + 5 έχει διακρίνουσα Δ =32 − 4 ⋅1 ⋅ 5 =9 − 20 =−11 < 0 και
συνεπώς είναι ομόσημο του α σε όλο το  . Δηλαδή, x 2 + 3x + 5 > 0 για κάθε
x ∈  , αφού α= 1 > 0 . Επομένως, η δοθείσα ανίσωση είναι αδύνατη.
ii) Το τριώνυμο 2x 2 − 3x + 20 έχει διακρίνουσα
Δ =( −3) − 4 ⋅ 2 ⋅ 20 =9 − 160 =−151 < 0
2
και επομένως είναι ομόσημο του α σε όλο το  . Δηλαδή, 2x 2 − 3x + 20 > 0 για

κάθε x ∈  , αφού α= 2 > 0. Άρα, η δοθείσα ανίσωση αληθεύει για κάθε x ∈  .
9. Έχουμε −
1 2
4
( )
x − 4x + 3 > 0 ⇔ x 2 − 4x + 3 < 0. Το τριώνυμο x 2 − 4x + 3 έχει διακρί-
νουσα Δ = ( −4 ) − 4 ⋅1 ⋅ 3 = 16 − 12 = 4, και συνεπώς έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις

2
− ( −4 ) ± 4 4 ± 2
=x1,2 = . Δηλαδή, x1 = 3 και x 2 = 1. Και επειδή α= 1 > 0 , το πρό-
2 ⋅1 4
σημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ 1 3 +∞
x − 4x + 3
2
+ 0 − 0 +
Άρα, x 2 − 4x + 3 < 0 ⇔ x ∈ (1, 3) .

10. Έχουμε
2x − 1 < x 2 − 4 < 12 ⇔ 2x − 1 < x 2 − 4 και x 2 − 4 < 12
⇔ − x 2 + 2x − 1 + 4 < 0 και x 2 − 4 − 12 < 0
⇔ − x 2 + 2x + 3 < 0 και x 2 − 16 < 0
⇔ x 2 − 2x − 3 > 0 και x 2 − 16 < 0.
● Το τριώνυμο x 2 − 2x − 3 έχει διακρίνουσα Δ = ( −2 ) − 4 ⋅1 ⋅ ( −3) = 4 + 12 = 16 και

2
− ( −2 ) ± 10 2 ± 4
συνεπώς έχει δύο πραγματικές ρίζες
= τις x1,2 = . Δηλαδή,
2 ⋅1 2
x1 = 3 και x 2 = −1. Και επειδή α= 1 > 0 , το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται
στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ −1 3 +∞
x 2 − 2x − 3 + 0 − 0 +
Άρα, x 2 − 2x − 3 > 0 ⇔ x ∈ ( −∞, − 1) ∪ ( 3, + ∞ ) .

● Το τριώνυμο x 2 − 16 έχει ρίζες τους αριθμούς −4 και 4. Και επειδή α= 1 > 0 , το
πρόσημό του φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ −4 4 +∞
x 2 − 16 + 0 − 0 +
Άρα, x 2 − 16 < 0 ⇔ x ∈ ( −4, 4 ) .
x΄ -4 -1 3 4 x
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι οι δύο ανισώσεις συναληθεύουν για κάθε
x ∈ ( −4, − 1) ∪ ( 3, 4 ) .
11. Το τριώνυμο x 2 − 6x + 5 έχει διακρίνουσα Δ = ( −6 ) − 4 ⋅1 ⋅ 5 = 36 − 20 = 16 και συνεπώς
2
− ( −6 ) ± 10 6 ± 4
έχει δύο πραγματικές ρίζες,
= τις x1,2 = , δηλαδή x1 = 5 και x 2 = 1.
2 ⋅1 2
Και επειδή α= 1 > 0, το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ 1 5 +∞
x 2 − 6x + 5 + 0 − 0 +
Άρα, x 2 − 6x + 5 < 0 ⇔ x ∈ (1, 5 ) .
Το τριώνυμο x 2 − 5x + 6 έχει διακρίνουσα Δ = ( −5 ) − 4 ⋅1 ⋅ 6 = 25 − 24 = 1 και συνεπώς

2
− ( −5 ) ± 1 5 ± 1
έχει δύο πραγματικές ρίζες,
= τις x1,2
= , δηλαδή x1 = 2 και x 2 = 3.
2 ⋅1 2
Και επειδή α= 1 > 0 το πρόσημο του τριωνύμου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
x −∞ 2 3 +∞
x 2 − 5x + 6 + 0 − 0 +
Άρα, x 2 − 5x + 6 > 0 ⇔ x ∈ ( −∞, 2 ) ∪ ( 3, + ∞ ) .
x΄ 1 2 3 5 x
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι οι δύο ανισώσεις συναληθεύουν για κάθε
x ∈ (1, 2 ) ∪ ( 3,5 ) .
1. i) Η παράσταση α 2 + αβ − 2β 2 είναι τριώνυμο του α και έχει διακρίνουσα

2
( 2
)
Δ= β − 4 ⋅1 ⋅ −2β = β + 8β = 9β 2 . Άρα, έχει δύο πραγματικές ρίζες, τις
2 2
−β ± 9β 2 −β ± 3β
=α1,2 = . Δηλαδή, α1 = β και α 2 = −2β. Επομένως,
2 ⋅1 2
α 2 + αβ − 2β 2 = ( α − β )( α + 2β ) . Με ανάλογο σκεπτικό μπορούμε να παραγοντο-
ποιήσουμε και την παράσταση α 2 − αβ − 6β 2 που είναι τριώνυμο του α. Το τριώνυ-
( )
μο αυτό έχει διακρίνουσα Δ = β 2 − 4 ⋅1 −6β 2 = β 2 + 24β 2 = 25β 2 . Οπότε, έχει δύο
− ( −β ) ± 25β β ± 5β
2
= τις α1,2 = , δηλαδή, α1 = 3β και
2 ⋅1 2
α 2 = −2β. Επομένως,
α 2 − αβ − 6β 2 = ( α − 3β )( α + 2β ) .
α 2 + αβ − 2β 2 i) ( α − β )( α + 2β ) α −β
ii) = = , α ≠ 3β και α ≠ −2β.
α − αβ − 6β (
2 2
α − 3β )( α + 2β ) − 3β
α
2. Το τριώνυμο 2x 2 + ( 2β − α ) x − αβ έχει διακρίνουσα
Δ= ( 2β − α ) − 4 ⋅ 2 ⋅ ( −αβ=
) 4β 2 − 4αβ + α 2 + 8αβ
2
= 4β 2 + 4αβ + α 2 = ( 2β + α ) .
2
● Αν 2β + α ≠ 0 , τότε Δ = ( 2β + α ) > 0 και συνεπώς το τριώνυμο έχει δύο πραγμα-

2
− ( 2β − α ) ± ( 2β + α ) α − 2β ± ( α + 2β )
2
τικές= ρίζες, τις x1,2 = . Δηλαδή,

2⋅2 4
α
x1 = και x 2 = −β. Επομένως,
2
 2
2x 2 + ( 2β − α ) x − αβ = 2  x −  ( x + β ) = ( 2x − α )( x + β ) .
 α 
● Αν 2β + α = 0 , τότε Δ = 0 και συνεπώς το τριώνυμο έχει μία διπλή ρίζα, την
− ( 2β − α ) −2β + α 2α α
=
x = = = .
2⋅2 4 4 2
α
2

Επομένως, 2x 2 + ( 2β − α ) x − αβ = 2  x −  = 2 ( x + β ) .
2
 2
3. Το τριώνυμο x 2 − 3αx + 2α 2 έχει διακρίνουσα Δ = ( −3α ) − 4 ⋅1 ⋅ 2α 2 = 9α 2 − 8α 2 = α 2
2
− ( −3α ) ± α 2 3α ± α
και συνεπώς έχει δύο πραγματικές=
ρίζες x1,2 = , δηλαδή
2 ⋅1 2
x1 = α και x 2 = 2α. Άρα, x 2 − 3αx + 2α 2 =( x − α )( x − 2α ) . Ο αριθμητής
x 2 − αx + βx − αβ = x 2 − ( α − β ) x − αβ μπορεί να παραγοντοποιηθεί σαν τριώνυμο του x
αλλά μπορεί να παραγοντοποιηθεί πιο απλά ως εξής.
x 2 − αx + βx − αβ = x ( x − α ) + β ( x − α ) = ( x − α )( x + β ) .
x 2 − αx + βx − αβ ( x − α )( x + β ) x +β
= = , x ≠ α και x ≠ 2α.
x 2 − 3αx + 2α 2 ( x − α )( x − 2α ) x − 2α
4. Η διακρίνουσα της εξίσωσης είναι
Δ= ( 3λ ) − 4λ ( λ + 5 ) = 9λ2 − 4λ2 − 20λ = 5λ2 − 20λ (τριώνυμο του λ).
2
Oι ρίζες και το πρόσημο της διακρίνουσας Δ φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.
λ −∞ 0 4 +∞
5λ2 − 20λ + 0 − 0 +
Άρα, η δοθείσα εξίσωση:
i) έχει ρίζες ίσες αν και μόνο αν Δ = 0 ⇔ λ = 0 και λ = 4
ii) έχει ρίζες άνισες αν και μόνο αν Δ > 0 ⇔ λ ∈ ( −∞, 0 ) ∪ ( 4, + ∞ )
iii) είναι αδύνατη αν και μόνο αν Δ < 0 ⇔ λ ∈ ( 0, 4 ) .
5. Το τριώνυμο x 2 + 3λx + λ έχει α= 1 > 0. Επομένως, για να αληθεύει η ανίσωση
x 2 + 3λx + λ > 0 για κάθε x ∈ , πρέπει η διακρίνουσα του τριωνύμου να είναι αρνη-
τική. Δηλαδή,
 4
Δ < 0 ⇔ ( 3λ ) − 4 ⋅1 ⋅ λ < 0 ⇔ 9λ2 − 4λ < 0 ⇔ λ ( 9λ − 4 ) < 0 ⇔ λ ∈  0,  .
2
 9
4
λ −∞ 0 +∞
9
9λ2 − 4λ + 0 − 0 +
6. i) Έχουμε
Δ = ( −2λ ) − 4 ⋅ ( λ + 2 ) ⋅ 3λ = 4λ2 − 12λ ( λ + 2 ) =
4λ2 − 12λ2 − 24λ =
−8λ2 − 24λ.
2
Οπότε,
Δ < 0 ⇔ −8λ2 − 24λ < 0 ⇔ 8λ2 + 24λ > 0
⇔ λ2 + 3λ > 0 ⇔ λ ( λ + 3) > 0 ⇔ λ ∈ ( −∞, − 3) ∪ ( 0, + ∞ ) .
λ −∞ −3 0 +∞
λ + 3λ
2
+ 0 − 0 +
ii) Η ανίσωση ( λ + 2 ) x 2 − 2λx + 3λ < 0, λ ≠ −2 αληθεύει για κάθε x ∈ , αν και

μόνο αν
Δ < 0 και λ + 2 < 0 ⇔ λ ∈ ( −∞, − 3) ∪ ( 0, + ∞ ) και λ < −2 .
⇔ λ ∈ ( −∞, − 3) .
7. Είναι φανερό ότι εύρεση των θέσεων του σημείου Μ ση-
Δ Ζ Γ
μαίνει εύρεση των τιμών του x ∈ ( 0, 3) . Επειδή
AE = x και AB = 3 ,
θα είναι
EB = AB − AE =− 3 x.
Οπότε, MΘ= EB= 3 − x . Επομένως, H M 3-x Θ
( ΗΑΕΜ ) = x 2 και ( MΘΓΖ ) =
( 3 − x ) , με x ∈ ( 0, 3) .
2
Α x Ε 3-x Β
Όμως, το άθροισμα των εμβαδών των δύο τετραγώνων 3
είναι μικρότερο του 5. Δηλαδή,
( HAEM ) + ( MΘΓΖ ) < 5 ⇔ x 2 + ( 3 − x ) < 5 ⇔ x 2 + 9 − 6x + x 2 < 5
2
⇔ 2x 2 − 6x + 4 < 0 ⇔ x 2 − 3x + 2 < 0 ⇔ x ∈ (1, 2 ) .

8. i) Tην παράσταση α 2 − αβ − β 2 μπορούμε να τη θεωρήσουμε ως τριώνυμο με μετα-
βλητή το α. Έτσι, το τριώνυμο αυτό έχει διακρίνουσα
Δ =( −β ) − 4 ⋅1 ⋅ β 2 =β 2 − 4β 2 =−3β 2 < 0, αφού β ≠ 0.
2
Άρα, α 2 − αβ + β 2 > 0 για κάθε α,β ∈  με α,β ≠ 0 , αφού ο συντελεστής του α 2

είναι το 1 > 0 .
α β α 2 + β 2 − αβ α 2 − αβ + β 2
ii) Έχουμε Α= + −1 = = . Από το προηγούμενο ερώτη-
β α αβ αβ
μα γνωρίζουμε ότι α 2 − αβ + β 2 > 0. Οπότε, το πρόσημο της παράστασης Α συμπί-
πτει με το πρόσημο του παρονομαστή αβ. Δηλαδή,
● Αν αβ > 0, τότε Α > 0
● Αν αβ < 0, τότε Α < 0.
Κεφάλαιο 5
ΠΡΟΟΔΟΙ
5.1. Aκολουθίες
1. i) 3, 5, 7, 9, 11 ii) 2, 4, 8, 16, 32
iii) 2, 6, 12, 20, 30 iv) 0, 1, 2, 3, 4
3 3 9 15 33
v) 1 – 0,1, 0,01 – 0,001, 0001 vi) , , , ,
2 4 8 16 32
2 2 2
vii) 4, 3, 2, 1, 0 viii) , 1, , 0, −
2 2 2
8 32 1 1 1 1
ix) 2, 1, , 1, x) 1, − , , − ,
9 25 2 3 4 5
xi) 1, –1, 1, –1, 1.
1 1
2. i) 2, , 2, , 2 ii) 0, 1, 2, 5, 26
2 2
iii) 3, 4, 6, 10, 18.
3. i) Έχουμε α1 = 6 και α ν +1 − α ν = ( ν + 1) + 5 − ν − 5 = 1 για κάθε ν ∈  * , δηλαδή
α ν +1 = 1 + α ν για κάθε ν ∈  *.
α ν +1 2 ν +1
ii) Έχουμε α1 = 2 και = = 2 για κάθε ν ∈  * , δηλαδή
αν 2ν
α ν +1 = 2α ν για κάθε ν ∈  *.
iii) Έχουμε α1 = 1 και α ν +1 = 2 ν +1 − 1 = 2 ⋅ 2 ν − 1 = 2 ⋅ (1 + α ν ) − 1 για κάθε ν ∈  * ,
δηλαδή
α=
ν +1 2α ν + 1 για κάθε ν ∈  *.
iv) Έχουμε α1 = 8 και α ν +1 − α ν= 5 ( ν + 1) + 3 − 5ν − 3= 5 για κάθε ν ∈  * , δηλαδή
α ν +1= 5 + α ν για κάθε ν ∈  *.
4. i) Έχουμε
α1 = 1
α=
2 α1 + 2
α=
3 α2 + 2
.................
=α ν α ν −1 + 2.
Από τις παραπάνω ισότητες προσθέτοντας κατά μέλη βρίσκουμε
α ν =1 + ( ν − 1) ⋅ 2 = 2ν − 1 για κάθε ν ∈  *.
Kεφάλαιο 5: Πρόοδοι 621
ii) Έχουμε
α1 = 3
α 2 = 5α1
α3 = 5α 2
..............
α ν = 5α ν −1 .
Από τις παραπάνω ισότητες πoλλαπλασιάζοντας κατά μέλη βρίσκουμε
α ν = 3 ⋅ 5ν −1 για κάθε ν ∈  *.
5.2. Αριθμητική πρόοδος
1. Έχουμε
α1 = 7 και ω = 10 − 7 = 3 .
Επομένως,
i) α ν = 7 + ( ν − 1) ⋅ 3 = 3ν + 4 για κάθε ν ∈  *
ii) α ν = 11 + ( ν − 1) ⋅ 2 = 2ν + 9 για κάθε ν ∈  *
5 ( ν − 1)( −3) =
iii) α ν =+ −3ν + 8 για κάθε ν ∈  *
1 1 3
iv) α ν = 2 + ( ν − 1) ⋅ = ν + για κάθε ν ∈  *
2 2 2
v) α ν =−6 + ( ν − 1)( −3) =−3ν − 3 για κάθε ν ∈  * .
2. i) α15 =−2 + (15 − 1) ⋅ 5 =68 ii) α 20 = 11 + ( 20 − 1) ⋅ 7 = 144
iii) α30 = 4 + ( 30 − 1) ⋅11 = 323 iv) α35 = 17 + ( 35 − 1) ⋅ 8 = 289
2 101 1 3
v) α50 =1 + ( 50 − 1) ⋅ = vi) α 47 = + ( 47 − 1) ⋅ = 35.
3 3 2 4
3. i) Έχουμε
α 6 = 12 ⇔ α1 + 5ω = 12 (1)
και
α10 = 16 ⇔ α1 + 9ω = 16 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) αφαιρώντας κατά μέλη βρίσκουμε 4ω = 4 ⇔ ω =1.
Οπότε, αντικαθιστώντας στην (1) προκύπτει α1 = 7.

ii) Έχουμε
α5 = 14 ⇔ α1 + 4ω = 14 (1)
και
α12 = 42 ⇔ α1 + 11ω = 42 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) βρίσκουμε ω = 4 και α1 = −2.
iii) Έχουμε
α3 = 20 ⇔ α1 + 2ω = 20 (1)
και
α 7 = 32 ⇔ α1 + 6ω = 32 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) βρίσκουμε ω = 3 και α1 = 14.
4. i) Έχουμε
α5 =−5 ⇔ α1 + 4ω =−5 (1)
και
α15 =−2 ⇔ α1 + 14ω =−2 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) βρίσκουμε
3
ω
= = 0,3 και α1 = −6, 2 .
10
Άρα,
α50 =
α1 + 49ω =
−6, 2 + 49 ⋅ 0,3 =
8,5.
ii) Έχουμε
α 7 = 55 ⇔ α1 + 6ω = 55 (1)
και
α 22 = 145 ⇔ α1 + 21ω = 145 (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) βρίσκουμε ω = 6 και α1 = 19 . Άρα,
α18 = α1 + 17ω = 19 + 17 ⋅ 6 = 121.
5. i) Έχουμε 97 ⇔ α1 + ( ν − 1) ω =
αν = −97
⇔ 2 + ( ν − 1) 5 =97
⇔ 5ν =100
⇔ν= 20.
Eπομένως, ο ζητούμενος όρος είναι ο α 20 .
ii) Έχουμε αν =−97 ⇔ α1 + ( ν − 1) ω =
97
⇔ 80 + ( ν − 1)( −3) =−97
⇔ −3ν = −180
⇔ν= 60.
Άρα, ο ζητούμενος όρος είναι ο α 60 .
10 − 40 −30
6. i) = = −15.
2 2
( 5x + 1) + 11
ii) = 3x − 2 ⇔ 5x + 12 = 6x − 4 ⇔ − x = −16 ⇔ x = 16.
2
7. Αν είναι x ο μεγαλύτερος αριθμός και y ο μικρότερος, τότε έχουμε
x−y= 10 (1)
και
x+y
= 25 ⇔ x + y = 50 (2)
2
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι x = 30 και y = 20.
8. i) Έχουμε α1 = 7, ω = 9 − 7 = 2 και ν = 40 .
40
Επομένως, S= ⋅  2 ⋅ 7 + ( 40 − 1) ⋅ 2  = 20 ⋅ 92 = 1840 .
2 
ii) Έχουμε = α1 0,= ω 2 και ν = 40 .
40
Επομένως, S= ⋅  2 ⋅ 0 + ( 40 − 1) ⋅ 2  = 20 ⋅ 78 = 1560 .
2 
iii) Έχουμε = α1 6,= ω 4 και ν = 40 .
40
Επομένως, S= ⋅  2 ⋅ 6 + ( 40 − 1) ⋅ 4  = 20 ⋅168 = 3360 .
2 
iv) Έχουμε α1 = −7, ω = 5 και ν = 40 .
40
Επομένως, S= ⋅  2 ⋅ ( −7 ) + ( 40 − 1) ⋅ 5= 20 ⋅181= 3620.
2 
9. i) Έχουμε α1 = 2, ω = −3 και ν = 80 .
80
Επομένως, S = ⋅  2 ⋅ 2 + ( 80 − 1) ⋅ ( −3)  =40 ⋅ ( −233) =−9320 .
2 
1 2
ii) Έχουμε α1 = − , ω= και ν = 80 .
3 3
80   1  2
Επομένως, S= ⋅  2 ⋅  −  + ( 80 − 1) ⋅  = 40 ⋅ 52 = 2080 .
2   3 3
10. i) Πρόκειται για άθροισμα διαδοχικών όρων αριθμητικής προόδου με
α1 = 1, ω = 4 και α ν = 197 .
Έχουμε α ν =α1 + ( ν − 1) ω ⇔ 197 =1 + ( ν − 1) ⋅ 4 ⇔ ν =50.
ν 50
Επομένως, ( α1 + α ν ) =
S= (1 + 197 ) = 4950.
2 2
ii) Πρόκειται για άθροισμα διαδοχικών όρων αριθμητικής προόδου με
α1 = 9, ω = 3 και α ν = 90 .
Έχουμε α ν =α1 + ( ν − 1) ω ⇔ 90 =9 + ( ν − 1) ⋅ 3 ⇔ ν =28.
28
Επομένως, S28 = ( 9 + 90 ) = 14 ⋅ 99 = 1386.
2
iii) Πρόκειται για άθροισμα διαδοχικών όρων αριθμητικής προόδου με

α1 = −7, ω = −3 και α ν = −109 .
Έχουμε α ν =α1 + ( ν − 1) ω ⇔ −109 =−7 + ( ν − 1) ⋅ ( −3) ⇔ ν =
35.
35 35
Επομένως, S35 = ( −7 − 109 ) = ⋅ ( −116 ) =−2030.
2 2
11. i) Έχουμε = α1 4,= ω 4 και Sν = 180.
ν ν
Όμως, Sν =  2α1 + ( ν − 1) ω  ⇔ 180=  2 ⋅ 4 + ( ν − 1) ⋅ 4 
2 2
ν
⇔ 180= ( 4ν + 4 ) ⇔ 4ν 2 + 4ν= 360
2
⇔ ν 2 + ν − 90 =0 ⇔ ν =9 ή ν =−10
= ⇔ ν 9, αφού ν ∈  *.
Άρα, πρέπει να πάρουμε τους 9 πρώτους όρους.
ii) Έχουμε =α1 5,= ω 5 και Sν = 180.
Εργαζόμενοι όμοια με το ερώτημα i) βρίσκουμε ν = 8.
12. Έχουμε α1 = 53, ω = −2 και ν = 15.
Επομένως, α15 = 53 + (15 − 1)( −2 ) = 53 − 28 = 25
15 15
και S15 = ( 25 + 53) = ⋅ 78 = 585.
2 2
1. Έχουμε
α ν +1 − α ν = 12 − 4ν ( ν + 1) − 12 + 4ν = 12 − 4ν − 4 − 12 + 4ν = −4 για κάθε ν ∈  *.
Άρα, η ακολουθία είναι αριθμητική πρόοδος με διαφορά
ω = −4 και α1 = 12 − 4 ⋅1 = 8.
2. i) Oι περιττοί αριθμοί 1, 3, 5, 7, … αποτελούν αριθμητική πρόοδο με
α1 = 1 και ω = 2.
Έχουμε α 200 =1 + ( 200 − 1) ⋅ 2 = 399.
200
Άρα, S200 =⋅ (1 + 399 )= 100 ⋅ 400= 40000.
2
ii) Οι άρτιοι αριθμοί 2, 4, 6, 8, … αποτελούν αριθμητική πρόοδο με α1 = 2 και ω = 2.
Έχουμε 2 ( 300 − 1) 2 =
α300 =+ 600.
300
Επομένως, S300 = ⋅ ( 2 + 600 )= 150.602= 90.300.
2
iii) Το ζητούμενο άθροισμα είναι 17 + 19 + ... + 379 και οι προσθετέοι του, σε αύξουσα
σειρά, είναι διαδοχικοί όροι της αριθμητικής προόδου με= α1 17,
= ω 2 και
α ν = 379. Έχουμε α ν = α1 + ( ν − 1) ω ⇔ 379 = 17 + ( ν − 1) 2 ⇔ ν = 182.
182
Επομένως, S182 = (17 + 379 ) =91 ⋅ 396 =36036.
2
3. i) Το ζητούμενο άθροισμα είναι 5 + 10 + 15 + ... + 195 και οι προσθετέοι του είναι δια-
δοχικοί όροι της αριθμητικής προόδου με= α1 5,= ω 5 και α ν = 195. Έχουμε
α ν =α1 + ( ν − 1) ω ⇔ 195 =5 + ( ν − 1) ⋅ 5 ⇔ ν =39.
39
Επομένως, S39 = ( 5 + 195 ) =39 ⋅100 =3900.
2
ii) Το ζητούμενο άθροισμα είναι 12 + 15 + ... + 198 και οι προσθετέοι του είναι διαδο-
χικοί όροι της αριθμητικής πρόοδου με= α1 12, = ω 3 και α ν = 198. Έχουμε
α ν = α1 + ( ν − 1) ω ⇔ 198 = 12 + ( ν − 1) ⋅ 3 ⇔ ν = 63.
63 63
Επομένως, S63 = (12 + 198 ) = ⋅ 210 =63 ⋅105 =6615.
2 2
4. i) Έχουμε α ν +1 − α ν= 5 ( ν + 1) − 4 − 5ν + 4= 5 για κάθε ν ∈  *. Επομένως, η ακο-
λουθία είναι αριθμητική πρόοδος με α1 = 5 ⋅1 − 4 = 1, ω=5 και
α30 = 5 ⋅ 30 − 4 = 146 .
30
Άρα, S30 = (1 + 146 ) =15 ⋅147 =2205.
2
ii) Έχουμε α ν +1 − α ν =−5 ( ν + 1) − 3 + 5ν + 3 =−5 για κάθε ν ∈  *.
Επομένως, η ακολουθία είναι αριθμητική πρόοδος με
α1 =−5 ⋅1 − 3 =−8, ω = −5 και α 40 =−5 ⋅ 40 − 3 =−203.
40
Άρα, S40 =( −8 − 203) =20 ⋅ ( −201) =−4220.
2
5. To ζητούμενο άθροισμα προκύπτει αν από το άθροισμα 1 + 2 + 3 + ... + 200 αφαιρέσου-
με το άθροισμα 4 + 8 + 12 + ... + 200 των πολλαπλασίων του 4 και το άθροισμα
9 + 18 + 27 + ... + 198 των πολλαπλασίων του 9. Όμως, στα πολλαπλάσια του 4 και του
9 ανήκουν και τα πολλαπλάσια του 36, τα οποία δεν πρέπει να αφαιρεθούν δύο φορές.
Οπότε, για να βρούμε το ζητούμενο άθροισμα θα προσθέσουμε μία φορά τα πολλαπλά-
σια του 36. Δηλαδή,
S = (1 + 2 + 3 + ... + 200 ) − ( 4 + 8 + 12 + ...+ 200 ) − ( 9 + 18 + 27 + ... + 198 ) + ( 36 + 72 + ... + 180 ) .
200
Όμως, 1 + 2 + 3 + ... + 200= (1 + 200 )= 100 ⋅ 201= 20100,
2
50
4 + 8 + 12 + ... + 200 = ( 4 + 200 ) = 25 ⋅ 204 = 5100,
2
22
9 + 18 + ... + 198 = ( 9 + 198) = 11⋅ 207 = 2277
2
και
5 5
36 + 72 + ... + 180 = ( 36 + 180 ) = ⋅ 216 = 5 ⋅108 = 540.
2 2
Επομένως,
S= 20100 − 5100 − 2277 + 540= 13263.
6. To άθροισμα ν πρώτων όρων της προόδου είναι

ν ν
Sν =  2α1 + ( ν − 1) ω =
  2 ⋅1 + ( ν − 1) ⋅ 2  .
2 2
ν
Sν > 400 ⇔  2 ⋅1 + ( ν − 1) ⋅ 2  > 400 ⇔ ν 2 > 400
2
⇔ ν > 20, αφού ν ∈  *.
7. ● Για την 1η γραμμή του πίνακα έχουμε
α ν = α1 + ( ν − 1) ω = 120 + (12 − 1)( −10 ) = 120 − 110 = 10
και
ν 12
Sν = ( α1 + α ν ) = (120 + 10 ) =⋅6 130 = 780.
2 2
● Για την 2η γραμμή του πίνακα έχουμε
αν = α1 + ( ν − 1) ω ⇔ 109 =+
5 ( 27 − 1) ω ⇔ ω =4
και
ν 27 27
( α1 + α ν ) = ( 5 + 109 ) = ⋅114 =1539.
Sν =
2 2 2
ν 12
=
Sν  2α1 + ( ν − 1) ω  ⇔ 210
 = [ 2α1 + 11⋅ 3] ⇔=
α1 1
2 2
και
α ν = α1 + ( ν − 1) ω = 1 + 11 ⋅ 3 = 34.
α ν= α1 + ( ν − 1) ω ⇔ −8= α1 + 15 ⋅ 2 ⇔ α1= −38
και
ν 16
Sν =( α1 + α 2 ) = ( −38 − 8) =8 ⋅ ( −46 ) =−368.
2 2
8. Τις πρώτες 12 ώρες ο αριθμός των χτυπημάτων είναι
12
1 + 2 + 3 + ... + 12 = (1 + 12 ) = 6 ⋅13 = 78.
2
Άρα, σε 24 ώρες ακούγονται 2 ⋅ 78 = 156 χτυπήματα.
9. Το πλήθος των συνολικών θέσεων του σταδίου είναι το άθροισμα S33 των 33 πρώτων
όρων αριθμητικής προόδου με α1 = 800 και α33 = 4160. Επομένως,
33 33
S33 = ( 800 + 4160 ) = ⋅ 4960 =
33 ⋅ 2480 =
81840.
2 2
Το πλήθος των θέσεων της μεσαίας, δηλαδή της 17ης σειράς, είναι
α17 = 800 + (17 − 1) ⋅105 = 800 + 16 ⋅105 = 2480.
10. Έστω x1 , x 2 , ..., x10 οι ζητούμενοι αριθμοί. Οι αριθμοί 3, x1 , x 2 ,...,x10 ,80 είναι δώδεκα
πρώτοι όροι αριθμητικής προόδου. Επομένως,
α ν =α1 + ( ν − 1) ω ⇔ 80 =3 + 11ω ⇔ ω =7.
Άρα, οι ζητούμενοι αριθμοί είναι
10, 17, 24, 31, 38, 45, 52, 59, 66, 73.
11. Έχουμε
ν −1 ν − 2 ν − 2 1 ν + ( ν − 1) + ( ν − 2 ) + ... + 1
1+ + + + ... + =
ν ν ν ν ν
ν ( ν + 1)
2 ν +1
= = .
ν 2
12. Το 1ο μέτρο θα κοστίσει 20 ευρώ.
Το 2ο μέτρο θα κοστίσει 25 ευρώ.
Το 3ο μέτρο θα κοστίσει 30 ευρώ.
Αν η γεώτρηση πάει σε βάθος ν μέτρων, τότε το συνολικό κόστος θα είναι
ν ν
=
Sν  2α1 + ( ν − 1) ω  =  2 ⋅ 20 + ( ν − 1) 5 .
2 2
Όμως, ο αγρότης διαθέτει 4700 ευρώ. Επομένως,
ν
 2 ⋅ 20 + ( ν − 1) 5 ≤ 4700 ⇔ 20ν + 2,5ν ( ν − 1) ≤ 4700
2
⇔ 8ν + ν ( ν − 1) ≤ 1880 ⇔ ν 2 + 7ν − 1880 ≤ 0
⇔ ( ν − 40 )( ν + 47 ) ≤ 0 ⇔ −47 ≤ ν ≤ 40.
Άρα, η γεώτρηση μπορεί να πάει σε βάθος 40 μέτρων.
________________________
5.3. Γεωμετρική πρόοδος
2
1. i) 3 ⋅ 2 ν −1 , ν ∈  *
αν = ii) α ν =⋅ 3ν −1 =⋅
2 3ν − 2 , ν ∈  *
3
ν −1
1 1 1
9 3ν −1 =
iii) α ν =⋅ 3ν +1 , ν ∈  * iv) αν =⋅  = , ν∈*
4 2 2 ν +1
ν −1
1 1 1
v) αν =16 ⋅   =24 ⋅ ν −1
= ν −5 , ν ∈  *
2 2 2
ν −1
1 1 2
vi) α ν =18 ⋅   =2 ⋅ 32 ⋅ ν −1
= ν −3
, ν∈*
3 3 3
1 ⋅ ( 0, 4 )
ν −1
vii) α ν = 0, 4 ν −1 , ν ∈  *
=
viii) α ν = ( −2 ) ⋅ ( −2 ) = ( −2 ) , ν ∈  * ix) α ν = ( −3) ⋅ ( −3) = ( −3) , ν ∈  * .
ν −1 ν ν −1 ν
1
2. i) α9 = ⋅ 28 =64 ii) α 7 =2 ⋅ 36 =1458
4
7
1 1
iii) α8 =729 ⋅   = iv) α10 =1 ⋅ ( −2 ) =−512
9
3 3
8 5
8 3 23 38 35  3 
v) α9 = ⋅  = 3 ⋅ 8 = 5 =   .
27  2  3 2 2 2
32 32 1
3. i) Έχουμε = α1 ⋅ 25 και συνεπώς=α1 = .
3 3⋅ 2 5
3
3
27 3 33 33 1
ii) Έχουμε = α1 ⋅   δηλαδή 7= α1 ⋅ 6 και τελικά α1 = .
128 4 2 2 2
4. i) Έχουμε α3 =12 ⇔ α1λ =2
12 και α 6 =96 ⇔ α1λ =96. Επομένως,
5
α1λ5 96
= ⇔ λ3 = 8 ⇔ λ = 2.
α1λ2 12
8 8 64 64
ii) Έχουμε α 2 = ⇔ α1λ = και α5 = ⇔ α1λ4 = . Άρα,
3 3 81 81
α1λ4
3
8 2 2
= ⇔ λ3 =   ⇔ λ = .
α1λ 27 3 3
125 125
5. i) Έχουμε α 4 =125 ⇔ α1λ3 =125 και α10 = ⇔ α1λ9 = . Άρα,
64 64
α1λ9
6
1 1 1
= ⇔ λ6 =   ⇔λ= ± .
α1λ3
64 2 2
1 1
● Για λ = έχουμε α1 = 3 = 125 ⇔ α1 = 125 ⋅ 23 = 1000.
2 2
13
1 1000
Οπότε, α14 =1000 ⋅   = .
2 8192
3
1  1
● Για λ = − έχουμε α1  −  =
125 ⇔ α1 =
−1000.
2  2
1000
Οπότε, α14 =
8192.
ii) Έχουμε α13 = 2 ⇔ α1λ12 = 2 και α 23 = 32 2 ⇔ α1λ22 = 32 2. Επομένως,
α1λ22 32 2
= ⇔ λ10 =25 ⇔ λ =± 2.
α1λ12 2
2
● Για λ = 2 έχουμε α1 ⋅ 26 = 2 ⇔ α1 = .
26
2 10
Οπότε, α 21 = ⋅ 2 =24 ⋅ 2 =16 2.
26
2
● Για λ = − 2 έχουμε α1 = και α 21 = 16 2.
26
6. i) Έστω α ν ο όρος που ισούται με 768. Δηλαδή,
α ν= 768 ⇔ 3 ⋅ 2 ν −1= 768 ⇔ 2 ν −1= 256 ⇔ 2 ν −1 = 28 ⇔ ν − 1 = 8 ⇔ ν = 9.
7. i) Έχουμε α ν > 2000 ⇔ 4 ⋅ 2 ν −1 > 2000 ⇔ 2 ν +1 > 2000.
Όμως, 210 = 1024 και 211 = 2048. Άρα, ν + 1 > 10 ⇔ ν > 9.
Επομένως, ο πρώτος όρος που υπερβαίνει το 2000 είναι ο 10ος.
1 128
ii) Έχουμε α ν < 0, 25 ⇔ 128 ⋅ < 0, 25 ⇔ 2 ν −1 > ⇔ 2 ν −1 > 512.
2 ν −1 0, 25
Όμως, 28 = 256 και 29 = 512. Άρα, ν − 1 > 9 ⇔ ν > 10.
Επομένως, ο πρώτος όρος που είναι μικρότερος του 512 είναι ο 11ος.
1
8. i) 5 ⋅ 20= 100= 10 και ⋅ 3 = 1 = 1.
3
( x + 1) = ( x − 4 )( x − 19 ) ⇔ x 2 + 2x + 1 = x 2 − 23x + 76 ⇔ 25x = 75 ⇔ x = 3.
2
ii)
210 − 1
9. i) S10 =
1⋅ =
1023
2 −1
310 − 1 59048
ii) S10 =
3⋅ =
3⋅ =
3 ⋅ 29524 =
88572
3 −1 2
( −2 ) −1
10
1023
iii) S10 =−4 ⋅ =−4 ⋅ =4 ⋅ 341 =1364 .
−2 − 1 −3
10. i) Έχουμε α=
ν 8192 ⇔ 2 ⋅ 4 ν=
−1
8192 ⇔ 4 ν=
−1
4096
⇔ 4 ν −1 = 46 ⇔ ν − 1 = 6 ⇔ ν = 7.
4 −1
7
16383
Eπομένως, S7 =
2⋅ = 2⋅ =2 ⋅ 5461 = 10922.
4 −1 3
ν −1 ν −1
1 1 1 1 1
ii) Έχουμε α=
ν ⇔ 4⋅  = ⇔  =
512  
2 512  
2 2048
ν −1 11
1 1
⇔  =   ⇔ ν − 1 = 11 ⇔ ν = 12.
2 2
12
1 1 4095
  −1 −1
2 ⋅ 4095 4095
Επομένως, S12 =
4⋅  2
=
4⋅ 4096 =
4⋅ 4096 =
4⋅ = .
1 1 1 4096 512
−1 −
2 2 2
α ν = 256 ⇔ 1 ⋅ ( −2 ) = 256 ⇔ ( −2 ) = ( −2 ) .
ν −1 ν −1 8
iii) Έχουμε
( −2 ) − 1 −513
9
Επομένως, S9 =
1⋅ = =
171.
−2 − 1 −3
11. Αρχικά έχουμε α1 = 3
σε 1 ώρα α2 = 3 ⋅ 2
σε 2 ώρες α3 = 3 ⋅ 22
σε 3 ώρες α 4 = 3 ⋅ 23
……………
και σε 12 ώρες α13 =⋅3 212 =12288 βακτηρίδια.
12. Αρχικά έχουμε α1 = 60.
1
Μετά την 1η αναπήδηση α=
2 60 ⋅ .
3
2
1
Μετά τη 2η αναπήδηση α=
3 60 ⋅   .
3
3
1
Μετά την 3η αναπήδηση α=
4 60 ⋅   .
3
4
1 60 20
60 ⋅   = = μέτρα.
Μετά την 4η αναπήδηση, α5 =
3 81 27
2 ν +1
α ν +1 3ν + 2 2 ν +1 ⋅ 3ν +1 2
1. i) Έχουμε = = = για κάθε ν ∈  *.
αν 2ν 2 ν ⋅ 3ν + 2 3
3ν +1
2 2
Επομένως, η ακολουθία είναι γεωμετρική πρόοδος με λ = και α1 = .
3 9
2. Oι δεδομένοι αριθμοί είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου αν και μόνο αν
( ) ( ν − 5)( ν + 2 )
2
4
10ν + 4 = ν − 5 ⋅ ν + 2 ⇔ 10ν + 4 =
⇔ ( ν − 5 )( ν + 2 ) = 10ν + 4 και ν>5
⇔ ν 2 − 13ν
= − 14 0 και ν>5
13 ± 225
=⇔ν και ν > 5
2
⇔ν= 14.
3. i) Έστω γεωμετρική πρόοδος με πρώτο όρο α1 και λόγο λ. Οι όροι αυτής της προό-
δου είναι
α1 , α1λ, α1λ2 , α1λ3 , ..., α1λν ....
και τα τετράγωνά τους
α12 , α12 λ2 , α12 λ4 , α12 λ6 , ..., α12 λ2ν ....
Παρατηρούμε ότι η ακολουθία αυτή είναι γεωμετρική πρόοδος με πρώτο όρο α12
και λόγο λ2 .
ii) Αν υψώσουμε κάθε όρο της προόδου στην k προκύπτει η ακολουθία
α1k , α1k λk , α1k λ2k , α1k λ3k , ..., α1k λνk
Παρατηρούμε ότι η ακολουθία αυτή είναι γεωμετρική πρόοδος με πρώτο όρο α1κ
και λόγο λκ .
4. Έχουμε
α1 + α 2 =+
3 3 ⇔ α 1 + α1λ =+
3 3 ⇔ α 1 (1 + λ ) =+
3 3 (1)
και
( )
α1 + α 2 + α3 + α 4= 4 3 + 3 ⇔ 3 + 3 + α1λ2 + α1λ3= 4 3 + 3 ( )
⇔ α1λ2 (1 + λ ) = 3 3 + ( 3) (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2) διαιρώντας κατά μέλη προκύπτει
λ2 =3 ⇔ λ =3 ή λ =− 3.
3+ 3
● ( )
Για λ = 3 από την (1) παίρνουμε α1 1 + 3 =3 + 3 ⇔ α1 =
1+ 3
=3
3+ 3
● ( )
Για λ = − 3 από την (1) παίρνουμε α1 1 − 3 =3 + 3 ⇔ α1 =
1− 3
=−3 − 2 3 .
5. Έχουμε
(
α 2 + α 6 = 34 ⇔ α1λ + α1λ5 = 34 ⇔ α1λ λ4 + 1 = 34 ) (1)
και
α3 + α 7 = 68 ⇔ α1λ2 + α1λ6 = 68 ⇔ α1λ2 λ4 + 1 = 68 ( ) (2)
Από τις σχέσεις (1) και (2), διαιρώντας κατά μέλη προκύπτει λ = 2 και με αντικατά-
σταση στη σχέση (1) βρίσκουμε α1 = 1. Άρα,
210 − 1
S10 = 1 ⋅ = 1024 − 1 = 1023.
2 −1
6. Έστω α ν ο πληθυσμός της χώρας ύστερα από ν χρόνια. Τον επόμενο χρόνο, δηλαδή
2
ύστερα από ν + 1 χρόνια, θα είναι α ν +1 = α ν + ⋅ α ν = 1, 02 ⋅ α ν . Άρα, ο αναδρομικός
100
τύπος της ακολουθίας είναι α=ν +1 1, 02 ⋅ α ν . Επομένως, η ακολουθία είναι γεωμετρική
πρόοδος με πρώτο όρο α= 1 90 ⋅1, 02 και λόγο λ = 1, 02. Επομένως,
α ν =90 ⋅1, 02 ⋅1, 02 ν −1 =90 ⋅1, 02 ν.
Ύστερα από 10 χρόνια ο πληθυσμός της χώρας θα είναι
α10= 90 ⋅1, 0210
δηλαδή περίπου 109.800.000 κάτοικοι.
7. Η ένταση του φωτός αφού διέλθει μέσα από ν φίλτρα είναι Ι ν . Οπότε, η έντασή του
αφού διέλθει και μέσα από το επόμενο φίλτρο, δηλαδή αφού διέλθει συνολικά μέσα από
ν + 1 φίλτρα είναι
10
Ι ν +1 =Ιν − Ιν = 0,91ν.
100
Δηλαδή, ο αναδρομικός τύπος της ακολουθίας είναι
Ι=
ν +1 0,91 ⋅ Ι ν .
Άρα, η ακολουθία είναι γεωμετρική πρόοδος με πρώτο όρο Ι1= Ι0 ⋅ 0,9 και λόγο
λ = 0,9. Επομένως,
Ι1 ⋅ 0,9 ν −1 =
Ιν = Ι0 ⋅ 0,9 ⋅ 0,9 ν −1 =
Ι0 ⋅ 0,9 ν για κάθε ν ∈ * .
Οπότε,
Ι10= Ι0 ⋅ 0,910.
8. i) Οι 11 ενδιάμεσοι τόνοι με τους δύο ακραίους C′ και C′′ αποτελούν διαδοχικούς
όρους γεωμετρικής προόδου με α1 = 261 και α13 = 522. Έχουμε
α13= 522 ⇔ 261 ⋅ λ12= 522 ⇔ λ= 12
2.
ii) Η συχνότητα του 5ου τόνου είναι
α5 = α1 ⋅ λ5 = 261 ⋅ 12 25 .
9. i) Η ποσότητα του νερού στο ψυγείο, αφού εφαρμόσουμε τη διαδικασία ν φορές,
είναι D ν . Oπότε, η ποσότητα αυτή, αν εφαρμόσουμε τη διαδικασία μία ακόμα φο-
ρά, δηλαδή ν + 1 συνολικά φορές είναι
D
D ν +1 = D ν − ν ⋅ 4 = D ν − 0,1 ⋅ D ν = (1 − 0,1) D ν = 0,9D ν .
40
Επομένως, η ακολουθία D ν είναι γεωμετρική πρόοδος με πρώτο όρο D1 = 36 και
λόγο λ = 0,9. Άρα,
D=
ν 36 ⋅ 0,9 ν −1 για κάθε ν ∈  *.
ii) Έχουμε D= 7 36 ⋅ 0,96  19,13. Επομένως, η ποσότητα του αντιπηκτικού είναι
περίπου 40 − 19,13 = 20,87lt.
10. Επειδή διπλασιάζουμε κάθε φορά τον αριθμό των κόκκων έχουμε
α ν +1= 2 ⋅ α ν για κάθε ν ∈  *.
Άρα, η ακολουθία ( α ν ) είναι γεωμετρική πρόοδος με πρώτο όρο α1 = 1 και λόγο

λ = 2. Οπότε,
αν = 1 ⋅ 2 ν −1 =2 ν −1 για κάθε ν ∈  *.
Συνολικά σε όλα τα τετραγωνάκια πρέπει να μπουν
264 − 1
S64 = 1⋅ = 264 − 1
2 −1
264 − 1
κόκκοι ρυζιού που ζυγίζουν κιλά, δηλαδή περίπου 922.300.000.000 τόνους.
20000
11. i) Έχουμε
S1 = 3
S2 = 3 ⋅ 4 = 12
S3 = 12 ⋅ 4 = 48
......................
Παρατηρούμε ότι το πλήθος των πλευρών κάθε σχήματος είναι τετραπλάσιο από το
πλήθος των πλευρών του προηγούμενου σχήματος. Δηλαδή,
S1 = 3
S2 = 4S1
S3 = 4S2
...................
Sν = 4Sν −1 .
Aπό τις παραπάνω ισότητες, πολλαπλασιάζοντας κατά μέλη παίρνουμε
Sν = 3 ⋅ 4 ν −1 για κάθε ν ∈  *.
ii) Έχουμε
U1 = 3 ⋅1 = 3
1 4
U2 = 3 ⋅ 4 ⋅ = 3 ⋅ = 4
3 3
1 4 16
U3 = 3 ⋅ 4 ⋅ 4 ⋅ = 4 ⋅ =
9 3 3
........................................
4
U ν= +1 Uν ⋅ .
3
Εργαζόμενοι όπως στο ερώτημα i) βρίσκουμε
ν −1
4
Uν = 3⋅   για κάθε ν ∈  *.
3
Κεφάλαιο 6
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
6.1. Η έννοια της συνάρτησης
1. i) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει x − 1 ≠ 0 ⇔ x ≠ 1 .
Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο A =  − {1} = ( −∞,1) ∪ (1, +∞ ) .
ii) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει
x 2 − 4x ≠ 0 ⇔ x ( x − 4 ) ≠ 0 ⇔ x ≠ 0 και x − 4 ≠ 0 ⇔ x ≠ 0 και x ≠ 4 .
Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο
A =  − {0, 4} = ( −∞, 0 ) ∪ ( 0, 4 ) ∪ ( 4, +∞ )
iii) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει x 2 + 1 ≠ 0 .
Η παραπάνω σχέση ισχύει για κάθε x ∈  , διότι x 2 + 1 > 0 για κάθε x ∈  .
Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο A =  .
iv) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει
x + x ≠ 0 ⇔ x ≠ −x ⇔ x > 0 ,
 x, αν x ≥ 0
αφού από τον ορισμό της απόλυτης τιμής έχουμε x = 
− x, αν x < 0.
= ( 0, +∞ ) .
Συνεπώς, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο A
2. i) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύουν
x − 1 ≥ 0 και 2 − x ≥ 0 ή ισοδύναμα x ≥ 1 και x ≤ 2 .
Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο A = [1, 2] .
ii) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει
x 2 − 4 ≥ 0 ⇔ ( x − 2 )( x + 2 ) ≥ 0 ⇔ x ≤ −2 ή x ≥ 2 .
Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο A = ( −∞, −2] ∪ [ 2, +∞ ) .
iii) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει
− x 2 + 4x − 3 ≥ 0 ⇔ − ( x − 1)( x − 3) ≥ 0 ⇔ 1 ≤ x ≤ 3 .
Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο A = [1,3] .
iv) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει
x ≥ 0 και x − 1 ≠ 0 ⇔ x ≥ 0 και x ≠ 1 ⇔ x ≥ 0 και x ≠ 1 .
Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο= A [ 0,1) ∪ (1, +∞ ) .
3. Έχουμε f ( −5 ) =( −5) =−125 , f ( 0 ) = 2 ⋅ 0 + 3 = 0 + 3 = 3
3
και
f ( 6 ) = 2 ⋅ 6 + 3 = 12 + 3 = 15 .
Kεφάλαιο 6: Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων 635
4. i) Έχουμε:
“Σκέψου ένα φυσικό αριθμό”: x
“Πρόσθεσε σ’αυτόν το 1”: x +1
“Πολλαπλασίασε το άθροισμα με 4”: 4 ( x + 1)
“Στο γινόμενο πρόσθεσε το τετράγωνο του αριθμού”: 4 ( x + 1) + x 2 .
Άρα, f ( x ) = 4 ( x + 1) + x 2 = x 2 + 4x + 4 = ( x + 2) , x∈ .
2
Επομένως,
f ( 0=
) 2=
2
4 , f (1=
) 3=
2
9 , f ( 2=
) 4=
2
16 και f ( 3=
) 5=
2
25 .
ii) Επειδή x ∈  και συνεπώς x ≥ 0 , έχουμε:
f ( x ) = 36 ⇔ ( x + 2 ) = 62 ⇔ x + 2 = 6 ⇔ x = 4
2
f ( x ) = 49 ⇔ ( x + 2 ) = 7 2 ⇔ x + 2 = 7 ⇔ x = 5
2
f ( x ) = 100 ⇔ ( x + 2 ) = 102 ⇔ x + 2 = 10 ⇔ x = 8
2
f ( x ) = 144 ⇔ ( x + 2 ) = 122 ⇔ x + 2 = 12 ⇔ x = 10 .
2
5. i) Η συνάρτηση f ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει x − 1 ≠ 0 ⇔ x ≠ 1 .

Άρα, το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο A =  − {1} = ( −∞,1) ∪ (1, +∞ ) .
Οπότε, για x ≠ 1 έχουμε
4 4
f (x) = 7 ⇔ +5 = 7 ⇔ =2
x −1 x −1
⇔ 4 = 2x − 2 ⇔ −2x = −2 − 4 ⇔ −2x = −6 ⇔ x = 3 .
ii) Η συνάρτηση g ορίζεται για εκείνα τα x για τα οποία ισχύει
x 2 − 4x ≠ 0 ⇔ x ( x − 4 ) ≠ 0 ⇔ x ≠ 0 και x − 4 ≠ 0 ⇔ x ≠ 0 και x ≠ 4 .
Άρα, το πεδίο ορισμού της g είναι το σύνολο
A =  − {0, 4} = ( −∞, 0 ) ∪ ( 0, 4 ) ∪ ( 4, +∞ ) .
Οπότε, για x ≠ 0 και x ≠ 4 έχουμε
x 2 − 16 x 2 − 16
g(x) =2⇔
x − 4x
2
= (
2 ⇔ x 2 − 4x 2
x − 4x
) =2 x 2 − 4x ( )
⇔ x 2 − 16 = 2x 2 − 8x ⇔ − x 2 + 8x − 16 = 0
⇔ x 2 − 8x + 16 = 0 ⇔ ( x − 4 ) = 0 ⇔ x − 4 = 0 ⇔ x = 4 , αδύνατη.
2
iii) Η συνάρτηση h έχει πεδίο ορισμού το σύνολο A =  , διότι x 2 + 1 ≠ 0 για κάθε

x ∈  . Οπότε, για x ∈  έχουμε
1 1 1
h (x) = ⇔ 2 = ⇔ x 2 + 1 = 5 ⇔ x 2 = 4 ⇔ x = 2 ή x = −2 .
5 x +1 5
6.2. Γραφική παράσταση συνάρτησης
1. y
Β(3,4)
4
3
Α(-1,2)
2
-2 -1 Ο(0,0) Γ(3,0)
x΄ 1 2 3 x
-1
-2
-3
Ε(-2,-3)
-4
-5 Δ(0,-5)
y΄
2.
y
Προφανώς πρέπει
7
Δ Γ 2<x<5
6
και
5
4 1< y < 6 .
3 Μ(x,y)
2
Α
1 Β
Ο 1 2 3 4 5 6 x
3. i) Το συμμετρικό του σημείου A ( −1,3) ως προς τον άξονα x ′x είναι το B ( −1, −3) .
ii) Το συμμετρικό του σημείου A ( −1,3) ως προς τον άξονα y′y είναι το Γ (1,3) .
 είναι
iii) Το συμμετρικό του σημείου A ( −1,3) ως προς τη διχοτόμο της γωνίας xOy
το Δ ( 3, −1) .
iv) Το συμμετρικό του σημείου A ( −1,3) ως προς την αρχή Ο των αξόνων είναι το
E (1, −3) .
4. i) ( ΟΑ=) 42 + ( −2 )= 20
= 2 5
2
( ΑΒ ) = ( 3 + 1) + ( 4 − 1) = 42 + 32 = 25 = 5
2 2
ii)
iii)  ΑΒ   1  3
2
 02  16  4
iv)  ΑΒ   02   4  1  25  5.
2
 ΑΒ    4  1   2  2   32  42  25  5,
2 2
5. i) Έχουμε
 ΑΓ    3  1   5  2   42  32  25  5
2 2
 ΒΓ    3  4    5  2   7 2  7 2  2  7 2  7 2.
2 2
και
Άρα,  ΑΒ    ΑΓ  και συνεπώς το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισοσκελές.
 ΑΒ    1  1  1  1  8,
2 2
ii) Έχουμε
 ΑΓ    4  1   2  1  18
2 2
 ΒΓ    4  1   2  1  26 .
2 2
και
Παρατηρούμε ότι  ΒΓ   26 και  ΑΒ    ΑΓ   8  18  26.

2 2 2
Επομένως,  ΒΓ    ΑΒ    ΑΓ  . Άρα, σύμφωνα με το Πυθαγόρειο θεώρημα το

2 2 2
  90.
τρίγωνο ΑΒΓ είναι ορθογώνιο με Α
6. Έχουμε
y
 ΑΒ    5  2   1  5   25  5, Α  2, 5 
2 2
 ΒΓ    2  5   3  1  25  5,
2 2
 ΓΔ    1  2   1  3  25  5 Β  5,1
2 2 K
Δ (-1,1)
και O 1 x
 ΔΑ    2  1   5  1  25  5.
2 2
Γ (2, - 3)
Άρα, το τετράπλευρο ΑΒΓΔ έχει όλες τις πλευρές
του ίσες και συνεπώς είναι ρόμβος.
7. i) Το σημείο M  2, 6  ανήκει στη γραφική παρά-
Το σημείο M  α, β  ανήκει στη
σταση της συνάρτησης f αν και μόνο αν
γραφική παράσταση μιας συ-
f  2  6  4  κ  6  κ  6  4  κ  2 .
νάρτησης f αν και μόνο αν ι-
ii) Το σημείο M  2,8  ανήκει στη γραφική πα- σχύει η σχέση
ράσταση της συνάρτησης g αν και μόνο αν f  α   β.
g  2   8  κ  2   8  8κ  8  κ  1.
3
iii) Tο σημείο M  3,8  ανήκει στη γραφική παράσταση της συνάρτησης h αν και μόνο αν
h  3  8  κ 4  8  2κ  8  κ  4 .
8. i) Η συνάρτηση έχει πεδίο ορισμού το σύνολο A   . Έχουμε:

● f  x   0  x  4  0  x  4 . Επομένως, το σημείο A  4, 0  είναι το κοινό
σημείο της γραφικής παράστασης της συνάρτησης f με τον άξονα x x .
● f  0   0  4  4 . Επομένως, το σημείο B  0,  4  είναι το κοινό σημείο της
γραφικής παράστασης της συνάρτησης f με τον άξονα yy .
ii) Η συνάρτηση g έχει πεδίο ορισμού το σύνολο  . Έχουμε:

● g  x   0   x  2  x  3  0  x  2  0 ή x  3  0  x  2 ή x  3. Άρα,
τα σημεία A  2, 0  και B  3, 0  είναι τα κοινά σημεία της γραφικής παράστασης
της συνάρτησης g με τον άξονα x x .
● g  0    0  2  0  3   2    3  6 . Επομένως, το σημείο Γ  0, 6  είναι το
κοινό σημείο της γραφικής παράστασης της συνάρτησης g με τον άξονα yy .
iii) Η συνάρτηση h έχει πεδίο ορισμού το σύνολο  . Έχουμε:
● h  x   0   x  1  0  x  1  0  x  1 . Επομένως, το σημείο A 1, 0 
2
εί-
ναι το κοινό σημείο της γραφικής παράστασης της συνάρτησης h με τον άξονα x x .
● h  0    0  1   1  1 . Άρα, το σημείο B  0,1 είναι το σημείο τομής της
2 2
γραφικής παράστασης της συνάρτησης h με τον άξονα yy .

iv) Η συνάρτηση q έχει πεδίο ορισμού το σύνολο  . Έχουμε:
● q  x   0  x 2  x  1  0, αδύνατη αφού Δ  12  4 1 1  1  4  3  0. Άρα, η
γραφική παράσταση της συνάρτησης q δεν έχει κοινά σημεία με τον άξονα x x .
● q  0   02  0  1  1 . Άρα, το σημείο A  0,1 είναι το σημείο τομής της γραφι-
κής παράστασης της συνάρτησης q με τον άξονα yy .
v) Η συνάρτηση φ έχει πεδίο ορισμού το σύνολο A  1,    . Έχουμε:
● φ  x   0  x x  1  0  x  1 , αφού x  A . Άρα, το σημείο A 1, 0  είναι
το κοινό σημείο της γραφικής παράστασης της φ με τον άξονα x x .
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης φ δεν έχει κοινό σημείο με τον άξονα
yy , αφού ο αριθμός 0 δεν ανήκει στο πεδίο ορισμού της.
vi) Το πεδίο ορισμού της συνάρτησης ψ είναι το σύνολο A   ,  2   2,    .
Έχουμε:
x 0
● ψ  x   0  x  x 2  4  0  x 2  4  x  2 .
Άρα, τα σημεία τομής της γραφικής παράστασης ψ με τον άξονα x x είναι τα
A  2, 0  και B  2, 0 
● Ο αριθμός 0 δεν ανήκει στο πεδίο ορισμού της συνάρτησης. Άρα, η γραφική
παράσταση της συνάρτησης ψ δεν έχει κοινό σημείο με τον άξονα yy .
9. Η συνάρτηση f έχει πεδίο ορισμού το το σύνολο  . Έχουμε:
i) ● f  x   0  x 2  1  0  x 2  1  x  1 ή x  1 .
Επομένως, τα κοινά σημεία της Cf με τον άξονα x x είναι τα σημεία
A 1, 0  και B  1, 0  .
● f  0   02  1  0  1  1 .
Άρα, το σημείο Γ  0,  1 είναι το σημείο τομής της Cf με τον άξονα yy .
ii) Για να βρούμε τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται πάνω από τον
άξονα x x λύνουμε την ανίσωση f  x   0 . Έχουμε λοιπόν
f  x   0  x 2  1  0   x  1 x  1  0  x  1 ή x  1 .
Οπότε, η Cf βρίσκεται πάνω από τον άξονα x x για κάθε
x   , 1  1,   .
10. Οι συναρτήσεις f και g έχουν πεδίο ορισμού το σύνολο  .
i) Για να βρούμε τα κοινά σημεία των Cf και Cg λύνουμε την εξίσωση
f x  g x .
f  x   g  x   x 2  5x  4  2x  6  x 2  7x  10  0  x  2 ή x  5 .
Άρα, οι τετμημένες των κοινών σημείων των Cf και Cg είναι x1  2 και x 2  5 .
Για να βρούμε τις τεταγμένες των σημείων αυτών τις αντικαθιστούμε σε έναν από
τους δύο τύπους. Έχουμε λοιπόν
g  2   2  2  6  4  6  2 και g  5   2  5  6  10  6  4 .
Άρα, τα κοινά σημεία των Cf και Cg είναι τα A  2, 2  και B  5, 4  .
ii) Για να βρούμε τις τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από τη Cg
λύνουμε την ανίσωση f  x   g  x  . Είναι λοιπόν
f  x   g  x   x 2  5x  4  2x  6  x 2  7x  10  0  x   2,5  .
6.3. Η συνάρτηση f  x  = αx + β
1. i) Η κλίση της ευθείας είναι α  1 . Δηλαδή, εφω  1 και συνεπώς ω  45 .

ii) Η κλίση της ευθείας είναι α  3 . Δηλαδή, εφω  3 και συνεπώς ω  60 .
iii) Η κλίση της ευθείας είναι α  1 . Δηλαδή, εφω  1 και συνεπώς ω  135 .
iv) Η κλίση της ευθείας είναι α   3 . Δηλαδή, εφω   3 και συνεπώς ω  120 .
3 2 1 2
2. i) λ 1 ii) λ   1
2 1 2 1
1−1 1− 3
iii) λ
= = 0 iv) λ = = −2.
−1 − 2 2 −1
3. i) Η ζητούμενη ευθεία έχει εξίσωση της μορφής = y αx + β ή ισοδύναμα y =− x + β ,
αφού α = −1 . Και επειδή διέρχεται από το σημείο B ( 0, 2 ) , οι συντεταγμένες του
σημείου αυτού θα επαληθεύουν την εξίσωσή της. Δηλαδή, 2 =−0 + β ⇔ β =2 .
Άρα, η ζητούμενη ευθεία έχει εξίσωση y =− x + 2 .
y αx + β . Από την υπόθεση γνωρί-
ii) Η ζητούμενη ευθεία έχει εξίσωση της μορφής =
ζουμε ότι η εν λόγω ευθεία σχηματίζει με τον άξονα x ′x γωνία ω = 45 , οπότε

έχουμε
= α εφ45
= 1 . Άρα, η εξίσωση της ευθείας γίνεται y= x + β . Και επειδή
διέρχεται από το σημείο B ( 0,1) , οι συντεταγμένες του σημείου αυτού θα επαλη-
θεύουν την εξίσωσή της. Δηλαδή, 1 = 0 + β ⇔ β = 1 και συνεπώς η ζητούμενη ευ-
θεία έχει εξίσωση y= x + 1 .
iii) Η ζητούμενη ευθεία έχει εξίσωση της μορφής = y αx + β . Όμως αυτή η ευθεία
είναι παράλληλη προς την ευθεία = y 2x − 3 και συνεπώς έχει την ίδια κλίση με αυ-
τήν. Δηλαδή, α = 2 . Οπότε, η εξίσωση της ζητούμενης ευθείας παίρνει τη μορφή
=y 2x + β . Και επειδή διέρχεται από το σημείο A (1,1) , οι συντεταγμένες του Α θα
επαληθεύουν την εξίσωσή της. Δηλαδή, 1 =2 ⋅1 + β ⇔ β =−1 . Άρα, η ζητούμενη
ευθεία έχει εξίσωση =
y 2x − 1 .
4. i) Έστω =
y αx + β η ζητούμενη εξίσωση. Επειδή η ευθεία διέρχεται από τα σημεία
Α (1, 2 ) και B ( 2,3) έχουμε 2= α + β και =
3 2α + β .Οπότε, βρίσκουμε α = 1 και
β = 1 . Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι y= x + 1 .
ii) Έστω =
Α (1, 2 ) και B ( 2,1) έχουμε 2= α + β και =
1 2α + β . Οπότε, βρίσκουμε α = −1 και
β = 3 . Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι y =− x + 3 .
iii) Έστω =
Α ( 2,1) και B ( −1,1) έχουμε =
1 2α + β και 1 =−α + β . Οπότε, βρίσκουμε α = 0
και β = 1 . Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι y = 1 .
iv) Έστω =
Α (1,3) και B ( 2,1) έχουμε 3= α + β και =
1 2α + β . Οπότε, βρίσκουμε α = −2 και
β = 5 . Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι y =−2x + 5 .
5. Η ζητούμενη εξίσωση είναι της μορφής = C αF + β . Γνωρίζουμε ότι το νερό παγώνει
στους 0°C ή στους 32°F. Δηλαδή, ισχύει
0 =α ⋅ 32 + β ⇔ β =−32α (1)
Επίσης, το νερό βράζει στους 100°C ή στους 212°F . Δηλαδή, ισχύει
100 = α ⋅ 212 + β ⇔ β = 100 − 212α (2)

Από τις (1) και (2) προκύπτει ότι
5
−32α= 100 − 212α ⇔ 212α − 32α= 100 ⇔ 180α= 100 ⇔ α= .
9
5
Οπότε, από την (1) έχουμε β =−32 ⋅ . Άρα, η ζητούμενη εξίσωση είναι
9
5 5 5
C=
F − 32 ⇔ C = ( F − 32 ) .
9 9 9
Εξετάζουμε αν υπάρχει θερμοκρασία που να εκφράζεται και στις δύο κλίμακες με τον
ίδιο αριθμό x. Δηλαδή,
5
x =( x − 32 ) ⇔ 9x = 5x − 5 ⋅ 32 ⇔ 4x = −5 ⋅ 32 ⇔ x =
−40 .
9
Άρα, οι − 40°C ισοδυναμούν με − 40°F.
y
6. Η γραφική παράσταση της f αποτελείται: Cf
● Από τα σημεία της ευθείας

y =− x + 2 που έχουν τετμημένη
x ∈ ( −∞, 0 ) . y2
● Από τα σημεία της ευθείας y = 2

που έχουν τετμημένη x ∈ [ 0,1) .
O x
● Από τα σημεία της ευθείας y= x + 1
y  x 1 y  x  2
που έχουν τετμημένη x ∈ [1, + ∞ ) .
7. i) ● Οι ρίζες της εξίσωσης f ( x ) = 1 είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων της Cf

με την ευθεία y = 1 , δηλαδή οι αριθμοί −1 και 1.
● Οι ρίζες της εξίσωσης f ( x ) = x είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων της
Cf με την ευθεία y = x , δηλαδή οι αριθμοί −2 , 0 και 1.
ii) ● Οι λύσεις της ανίσωσης f ( x ) < 1 είναι οι τετμημένες των σημείων της Cf που
βρίσκονται κάτω από την ευθεία y = 1 , δηλαδή όλοι οι αριθμοί του συνόλου
( −∞, − 1) ∪ ( −1,1) .
● Οι λύσεις της ανίσωσης f ( x ) ≥ x είναι οι τετμημένες των σημείων της Cf που
βρίσκονται πάνω ή επί της ευθείας y = x , δηλαδή όλοι οι αριθμοί του συνόλου
[ −2, 0] ∪ [1, + ∞ ) .
8. i) Σύμφωνα με τον ορισμό της

y
απόλυτης τιμής έχουμε
y x
y =1 − x, αν x < 0
f ( x=
) x= 
 x, αν x ≥ 0
Επομένως η γραφική παράσταση 1
της συνάρτησης f ( x ) = x απο-
τελείται από τις δύο ημιευθείες: -1 Ο 1 x
● y = − x , με x ≤ 0 και
● y = x , με x ≥ 0
 και xOy
που διχοτομούν τις γωνίες x ′Oy  αντιστοίχως.
η γραφική παράσταση της συνάρτησης g είναι μία ευθεία παράλληλη στον άξονα
x ′x η οποία τέμνει τον άξονα y′y στο σημείο με τεταγμένη 1.
Η γραφική παράσταση της f τέμνει τη γραφική παράσταση της g στα σημεία με τε-
τμημένες −1 και 1 και βρίσκεται κάτω από αυτή για x ∈ ( −1,1) .
Επομένως x ≤ 1 ⇔ x ∈ [ −1,1] , ενώ προφανώς x > 1 ⇔ x ∈ ( −∞, −1) ∪ (1, +∞ ) .
ii) Από την ιδιότητα x ≤ ρ ⇔ x ∈ [ −ρ,ρ ] έχουμε x ≤ 1 ⇔ x ∈ [ −1,1] ενώ από την
ιδιότητα x > ρ ⇔ x < −ρ ή x > ρ έχουμε x > 1 ⇔ x < −1 ή x > 1 .
1. i) Από τη γραφική παράσταση της f προκύπτει ότι:

1 1
f ( −6 ) =1 , f ( −5 ) = , f ( −4 ) = 0 , f ( −3) =− , f ( −2 ) = −1 , f ( −1) =
0 , f (0) = 1 ,
2 2
f (1) = 1 , f ( 2 ) = 1 , f ( 3) = 0 , f ( 4 ) = −1 και f ( 5 ) = −2 .
ii) Οι λύσεις της εξίσωσης f ( x ) = 0 είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων της Cf
με τον άξονα x ′x , δηλαδή οι αριθμοί −4 , −1 και 3.
Οι λύσεις της εξίσωσης f ( x ) = −1 είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων της Cf
με την ευθεία y = −1 , δηλαδή οι αριθμοί −2 και 4.
Οι λύσεις της εξίσωσης f ( x ) = 1 είναι οι τετμημένες των κοινών σημείων της Cf
με την ευθεία y = 1 , δηλαδή όλοι οι αριθμοί του συνόλου {6} ∪ [1, 2] .
iii) Έστω = y αx + β η ζητούμενη
y
εξίσωση. Επειδή η ευθεία διέρχε-
ται από τα σημεία Β ( −2, − 1) και y  0,5x
Δ ( 2,1) έχουμε A Γ Δ
y  f x 
−1 =−2α + β και = 1 2α + β .
-6 -2 Ο 2 5 x
Οπότε, προσθέτοντας κατά μέλη
B
βρίσκουμε 0 = 2β ⇔ β = 1 και συ-
E
νεπώς 1 = 2α + 0 ⇔ α = 0,5.
Άρα, η ευθεία ΒΔ έχει εξίσωση y = 0,5x. Επίσης, οι λύσεις της ανίσωσης

f ( x ) ≤ 0,5x είναι οι τετμημένες των σημείων της Cf που βρίσκονται κάτω από την
ευθεία y = 0,5x ή πάνω σ’ αυτή, δηλαδή όλοι οι αριθμοί του συνόλου {−2} ∪ [ 2,5] .
2. Η ευθεία y = 1 − x έχει κλίση α = −1 .

y= 1 − x
Δηλαδή, εφω = −1 , οπότε ω = 135 . y
Όμως, ω + θ = 180 και επομένως

θ = 180 − 135 = 45 . Είναι γνωστό
 
από τη Φυσική ότι η γωνία πρόσπτω- 1

ω
σης είναι ίση με τη γωνία ανάκλασης. ζ
θ
Οπότε, ζ= θ= 45 και συνεπώς η ευ- x
θεία κατά μήκος της οποία θα κινείται
η ανακλώμενη ακτίνα έχει κλίση

α εφζ
= = εφ45
= 1.
Άρα, έχει εξίσωση της μορφής y= x + β . Το σημείο (1, 0 ) ανήκει στην ευθεία αυτή
(αφού είναι το σημείο στο οποίο η y = 1 − x τέμνει τον άξονα x ′x ). Οπότε, οι συντε-
ταγμένες του σημείου αυτού θα επαληθεύουν την εξίσωσή της. Δηλαδή,
1 β ⇔ β =−1 . Επομένως, η εξίσωση της ανακλώμενης ακτίνας είναι
0 =+
y= x − 1 , x ≥ 1.
3. i) α) Η συνάρτηση η οποία εκφράζει την ποσότητα της βενζίνης στο βυτιοφόρο είναι
( t ) 2000 − 100t , t ≥ 0
f=
β) Η συνάρτηση η οποία εκφράζει την ποσότητα της βενζίνης στη δεξαμενή είναι
g (=
t ) 600 + 100t , t ≥ 0 .
ii) Το βυτιοφόρο για t = 0 έχει
f ( 0 ) = 2000 lt V (lt)
και αδειάζει όταν 2600

f (t) =
0 ⇔ 2000 − 100t =
0 Cg
2000
⇔t= 20 min . Cf
Άρα, η Cf είναι το ευθύγραμ-
μο τμήμα με άκρα τα σημεία 600
( 2000, 0 ) και ( 0, 20 ) .
Η δεξαμενή για t = 0 έχει 7 20 t (min)
g ( 0 ) = 600 lt και γεμίζει μετά

από 20 min με g ( 20 ) = 600 + 20 ⋅100 = 2600 lt . Άρα, η Cg είναι το ευθύγραμμο
τμήμα με άκρα τα σημεία ( 0, 600 ) και ( 20, 2600 ) . Η δεξαμενή και το βυτιοφόρο
έχουν την ίδια ποσότητα βενζίνης όταν
g ( t ) = f ( t ) ⇔ 600 + 100t = 2000 − 100t ⇔ 200t

= 1400 ⇔=
t 7 min .
Άρα, για t = 7 min η δεξαμενή και το βυτιοφόρο έχουνε την ίδια ποσότητα βενζίνης.
4. Το εμβαδό του τριγώνου ΜΓΔ μπορούμε να το υπο-

Δ
λογίσουμε αφαιρώντας από το εμβαδό του τραπεζίου
ΑΒΓΔ τα εμβαδά των τριγώνων ΜΑΔ και ΜΒΓ.
● Το εμβαδό του τραπεζίου είναι
( AΔ + BΓ ) AB ( 4 + 2 ) ⋅ 4 4 E = f (x) Γ
( ABΓΔ )
= = = 12 τ.μ.
2 2 2
● Το εμβαδό του ορθογωνίου τριγώνου ΜΑΔ είναι
A x Μ Β
( ΑΜ ) ⋅ ( ΑΔ ) 4x
( MAΔ=)
4
= = 2x .
2 2
● Το εμβαδό του ορθογωνίου τριγώνου ΜΒΓ είναι
( ΜΒ ) ⋅ ( ΒΓ ) ( 4 − x ) 2
( MBΓ )= = = 4−x .
2 2
Οπότε, το εμβαδό του τριγώνου ΜΔΓ είναι E =12 − 2x − ( 4 − x ) =8 − x και συνεπώς η
ζητούμενη συνάρτηση f έχει τύπο f ( x )= 8 − x . Το σημείο Μ κινείται στο εσωτερικό του
ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ. Άρα, πρέπει να είναι x < 4 . Και επειδή εκφράζει μήκος, πρέ-
πει να είναι και x > 0 . Έτσι η παραπάνω συνάρτηση έχει πεδίο ορισμού το σύνολο
A = ( 0, 4 ) . Η γραφική παράσταση της εν λόγω συνάρτησης είναι ένα ευθύγραμμο τμή-
μα το οποίο βρίσκεται πάνω στην ευθεία y= 8 − x . Σχεδιάζουμε την ευθεία y= 8 − x
και στη συνέχεια θεωρούμε τα σημεία της
ευθείας για τα οποία είναι 0 < x < 4 . Έχουμε y
λοιπόν K
8
● για x = 0 είναι y = 8
● για x = 4 είναι y = 4 4
Λ
Άρα, η γραφική παράσταση είναι το ευθύ-

γραμμο τμήμα ΚΛ χωρίς τα άκρα K ( 0,8 ) και
Ο 4 x
Λ ( 4, 4 ) .
5. i) Η γραφική παράσταση της συνάρτησης h = h1 ( t ) είναι ευθύγραμμο τμήμα (τμήμα ευ-
θείας), Άρα, έχει τύπο της μορφής h1 ( =
t ) α1 t + β1 . Γνωρίζουμε ότι για t = 0 το
ύψος του κεριού είναι 20 cm , δηλαδή h1 ( 0 ) = 20 . Οπότε α1 ⋅ 0 + β1 = 20 ⇔ β1 = 20 .
Άρα, η συνάρτηση παίρνει τη μορφή h1 (=
t ) α1 t + 20 . Επίσης, γνωρίζουμε ότι για
20
t = 3 το κερί έχει ύψος 0 cm, δηλαδή h1 ( 3) = 0 . Οπότε, 3α1 + 20 =⇔
0 α1 =
− .
3
20
− t + 20 , t ∈ [ 0,3] .
Επομένως, ο τύπος της συνάρτησης είναι h1 ( t ) =
3
Με παρόμοιο τρόπο μπορούμε να βρούμε και τον τύπο της συνάρτησης h = h 2 ( t ) .
Η γραφική παράσταση της συνάρτησης h = h 2 ( t ) είναι επίσης ευθύγραμμο τμήμα
(τμήμα ευθείας). Άρα, έχει τύπο της μορφής h 2 (=
t ) α 2 t + β 2 . Γνωρίζουμε ότι για
t = 0 το ύψος του κεριού είναι 20 cm . Δηλαδή, h 2 ( 0 ) = 20 . Οπότε,
α 2 ⋅ 0 + β 2 = 20 ⇔ β 2 = 20 .
Και συνεπώς η συνάρτηση παίρνει τη μορφή h 2 (=
t ) α 2 t + 20 . Επίσης, γνωρίζου-
με ότι για t = 4 το κερί έχει ύψος 0 cm. Δηλαδή, h 2 ( 4 ) = 0 . Επομένως,
20
4α 2 + 20 =
0 ⇔ α2 = − = −5 .
4
Άρα, ο τύπος της δεύτερης συνάρτησης είναι h 2 ( t ) = −5t + 20 , t ∈ [ 0, 4] .
ii) Για να βρούμε ποια χρονική στιγμή το κερί K 2 έχει διπλάσιο ύψος από το κερί K1
θα λύσουμε την εξίσωση h 2 ( t ) = 2h ( t ) . Δηλαδή,
 20  40
−5t + 20 = 2  − t + 20  ⇔ −5t + 20 =− t + 40
 3  3
40 8 5 12
⇔− t − 5t =20 ⇔ t − t = 4 ⇔ t = 4 ⇔ t = h (= 2 ώρες και 24 min).
3 3 3 5
iii) Στην περίπτωση κατά την οποία το ύψος των
κεριών ήταν αρχικά υ, τα ύψη του παριστάνο- h (σε cm)
νται με τα ευθύγραμμα τμήματα του σχήματος
ενώ οι ζητούμενες συναρτήσεις θα είναι
υ υ υ
h1 ( t ) =
− t + υ και h 2 ( t ) =
− t+υ
3 4
Κ2
(στη θέση του αριθμού 20 θέσαμε υ).
Κ1
Για να βρούμε τη χρονική στιγμή κατά την
οποία το κερί Κ2 έχει διπλάσιο ύψος από το
Ο 3 4
κερί Κ1 θα λύσουμε την ίδια εξίσωση με το t (σε ώρες)
προηγούμενο ερώτημα. Δηλαδή:
υ  υ  1  1 
h 2 ( t ) = 2h1 ( t ) − t + υ = 2  − t + υ  ⇔ − t + 1= 2  − t + 1
4  3  4  3 
1 2 5 12
⇔ − t +1 = − t+2 ⇔ t = 1 ⇔ t= = 2, 4 .
4 3 12 5
Παρατηρούμε, ότι τη χρονική στιγμή t = 2, 4 το κερί Κ2 θα έχει διπλάσιο ύψος από
το κερί Κ1, ανεξάρτητα του αρχικού ύψους υ των δύο κεριών.
Κεφάλαιο 7
ΜΕΛΕΤΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
7.1. Μελέτη της συνάρτησης f ( x ) = αx 2
1. Η δοθείσα έχει εξίσωση της μορφής y = αx 2 , α > 0 . Το σημείο A (1, 2 ) ανήκει στην
παραβολή οπότε 2 = α ⋅12 ⇔ α = 2 . Άρα, η εξίσωση της παραβολής είναι y = 2x 2 .
2. i) Η γραφική παράσταση της συνάρτησης Cf
φ ( x ) = 0,5x 2 είναι μια παραβολή με κο- y Cφ
ρυφή την αρχή των αξόνων και επειδή

α 0,5 > 0 η παραβολή είναι “ανοικτή”
=
προς τα πάνω και άξονα συμμετρίας τον 2 Cg
άξονα y′y .
● Επειδή f ( x=
) 0,5x 2 +=
2 φ(x) + 2 , η Ο x
γραφική παράσταση της συνάρτησης f
προκύπτει με κατακόρυφη μετατόπιση της
-3
παραβολής y = φ ( x ) κατά 2 μονάδες προς
τα πάνω.
● Επειδή g ( x=
) 0,5x 2 −=
3 φ ( x ) − 3 , η γραφική παράσταση της συνάρτησης g προ-
κύπτει με κατακόρυφη μετατόπιση της παραβολής y = φ ( x ) κατά 3 μονάδες προς
τα κάτω.
ii) ● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης
ψ ( x ) = −0,5x 2 είναι μια παραβολή και y
επειδή α = −0,5 < 0 η παραβολή είναι

3
“ανοικτή” προς τα κάτω και έχει άξονα
συμμετρίας τον άξονα y′y .
● Επειδή h ( x ) =−0,5x 2 − 2 =ψ ( x ) − 2 , Cq
η γραφική παράσταση της συνάρτησης Ο x
h προκύπτει με κατακόρυφη μετατόπι-
ση της παραβολής y = ψ ( x ) κατά 2 -2
μονάδες προς τα κάτω. Cψ

● Επειδή q ( x ) =−0,5x 2 + 3 =ψ ( x ) + 3 , η Ch
γραφική παράσταση της συνάρτησης q
προκύπτει με κατακόρυφη μετατόπιση
της παραβολής y = ψ ( x ) κατά 3 μονά-
δες προς τα πάνω.
Kεφάλαιο 7: Μελέτη Βασικών Συναρτήσεων 647
3. i) y Cφ
Cg Cf
-2 O 2 x
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης φ ( x ) = 0,5x 2 είναι μία παραβολή. Και

α 0,5 > 0 η παραβολή είναι “ανοικτή” προς τα πάνω και έχει άξονα
επειδή=
συμμετρίας τον άξονα y′y .
● Επειδή f ( x ) = 0,5 ( x − 2 ) = φ ( x − 2 ) , η γραφική παράσταση της συνάρτησης f
2
προκύπτει από την οριζόντια μετατόπιση της παραβολής y = φ ( x ) κατά 2 μο-

νάδες προς τα δεξιά.
● Επειδή g ( x ) = 0,5 ( x + 2 ) = φ ( x + 2 ) , η γραφική παράσταση της συνάρτησης
2
g προκύπτει από την οριζόντια μετατόπιση της παραβολής y = φ ( x ) κατά 2 μο-

νάδες προς τα αριστερά.
ii) y
-2 O 2
x
Cq Cψ Ch
● Η γραφική παράσταση της συνάρτησης ψ ( x ) = −0,5x 2 είναι μια παραβολή.

Και επειδή α = −0,5 < 0 , η παραβολή είναι “ανοικτή” προς τα κάτω και έχει
άξονα συμμετρίας τον άξονα y′y .
● Επειδή h ( x ) =
−0,5 ( x − 2 ) =
ψ ( x − 2 ) , η γραφική παράσταση της συνάρτη
2
σης h προκύπτει από την οριζόντια μετατόπιση της παραβολής y = ψ ( x ) κατά 2

μονάδες προς τα δεξιά.
● Επειδή q ( x ) =
−0,5 ( x + 2 ) =
ψ ( x + 2 ) , η γραφική παράσταση της συνάρτησης
2
q προκύπτει από κατακόρυφη μετατόπιση της παραβολής y = ψ ( x ) κατά δύο

μονάδες προς τα αριστερά.
4. i) Η γραφική παράσταση της συ-

νάρτησης f ( x ) = x 2 είναι η
y Cf
παραβολή y = x 2 . Η γραφική
παράσταση της g ( x ) = 1 είναι
1
η ευθεία y = 1 . Cg
Οι δύο γραφικές παραστάσεις
τέμνονται στα σημεία με τε-
-1 O 1 x
τμημένες
x1 = −1 και x2 = 1 .
Παρατηρούμε ότι η γραφική παράσταση της συνάρτησης f βρίσκεται κάτω από τη
γραφική παράσταση της g για κάθε x ∈ ( −1,1) , ενώ η Cf βρίσκεται πάνω από την
Cg για κάθε x ∈ ( −∞, −1) ∪ (1, +∞ ) . Έτσι, η ανίσωση x 2 ≤ 1 αληθεύει για κάθε
x ∈ [ −1,1] ενώ η ανίσωση x 2 > 1 αληθεύει για κάθε x ∈ ( −∞, −1) ∪ (1, +∞ ) .
ii) Έχουμε ● x 2 ≤ 1 ⇔ x 2 − 1 ≤ 0 ⇔ ( x − 1)( x + 1) ≤ 0
⇔ −1 ≤ x ≤ 1 ⇔ x ∈ [ −1,1]
● x > 1 ⇔ x 2 − 1 > 0 ⇔ ( x − 1)( x + 1) > 0 ⇔ x < −1 ή x > 1
2
⇔ x ∈ ( −∞, −1) ∪ (1, +∞ ) .
1. Από τον ορισμό της απόλυτης τιμής έχουμε

y =y x2 , x ≥ 0
 x ⋅ x, αν x ≥ 0
f ( x ) =x ⋅ x =
 ( )
x ⋅ − x , αν x≤0
η ισοδύναμα
 x 2 , αν x ≥ 0
f (x) =  2
− x , αν x ≤ 0 O x
Επομένως, η γραφική παράσταση της συ
νάρτησης f ( x )= x ⋅ x αποτελείται από
δύο τμήματα δύο διαφορετικών παραβο-
λών:
y=
−x 2 , x ≤ 0
● y = x , με x ≥ 0 και
2
● y = − x 2 , με x ≤ 0 .
2. Η γραφική παράσταση της συνάρτησης

y
− x, αν x < 0
f (x) =  2
 x , αν x ≥ 0
αποτελείται από
● την ημιευθεία y = − x με x < 0 η οποία y  x, x  0 y  x2 , x  0
 και
είναι διχοτόμος της γωνίας x ′Oy O x
● το τμήμα παραβολής y = x , 2
x≥0.
Από τη γραφική της παράσταση προκύπτει ότι η συνάρτηση f είναι γνησίως φθίνουσα
στο διάστημα ( −∞, 0] ενώ είναι γνησίως αύξουσα στο διάστημα [ 0, +∞ ) .
Επίσης, η συνάρτηση f παρουσιάζει ελάχιστο στη θέση x 0 = 0 με f ( 0 ) = 0 .
3. i) α) Από το σχήμα προκύπτει ότι για 0 < x < 1 είναι x 3 < x 2 < x < x . Δηλαδή,
h (x) < g(x) < f (x) < φ(x)
β) Από το σχήμα προκύπτει για x > 1 είναι x 3 > x 2 > x > x . Δηλαδή,
h (x) > g(x) > f (x) > φ(x) .
ii) Για 0 < x < 1 έχουμε:
● x 3 < x 2 ⇔ x 3 − x 2 < 0 ⇔ x 2 ( x − 1) < 0 , που ισχύει διότι για x ∈ ( 0,1) είναι
x 2 > 0 και x − 1 < 0 .
● x 2 < x ⇔ x 2 − x < 0 ⇔ x ( x − 1) < 0 , που ισχύει διότι για x ∈ ( 0,1) είναι x > 0
και x − 1 < 0 .
( x) ( )
x − 1 < 0 , που ισχύει διότι για x ∈ ( 0,1)
2
● x< x ⇔ − x <0⇔ x
είναι x > 0 και x − 1 < 0 .

Επομένως, για 0 < x < 1 είναι
x3 < x 2 < x < x .
Για x > 1 έχουμε:
● x 3 > x 2 ⇔ x 3 − x 2 > 0 ⇔ x 2 ( x − 1) > 0 , που ισχύει διότι για x > 1 είναι
x 2 > 0 και x − 1 > 0 .
● x 2 > x ⇔ x 2 − x > 0 ⇔ x ( x − 1) > 0 , που ισχύει διότι για x > 1 είναι x > 0
και x − 1 > 0 .
( x) ( )
2
● x> x⇔ − x >0⇔ x x − 1 > 0 , που ισχύει διότι για x > 1 είναι
x > 0 και x − 1 > 0 .

Επομένως, για x > 1 είναι
x3 > x 2 > x > x .
4. Το τρίγωνο ΟΑΒ είναι ισόπλευρο. Άρα,

y
= 60° και συνεπώς ω
A = Α= 60°, αφού y=x2
AB / /x ′x. Επομένως, η ευθεία ΟΑ έχει Β Α
συντελεστή διεύθυνσης α = εφ60° = 3
και εξίσωση y = 3x. Οπότε, η τετμημέ-
νη του Α είναι η θετική ρίζα της εξίσωσης ω
O
x = 3x , δηλαδή
2 x
x = 3.
7.3. Μελέτη της συνάρτησης f ( x ) = αx 2 + βx + γ
 5
1. i) f ( x ) = 2x 2 − 4x + 5 = 2  x 2 − 2x + 
 2
 5  3
= 2  x 2 − 2 ⋅ x ⋅1 + 12 − 12 + =  2 ( x − 1) +  = 2 ( x − 1) + 3.
2 2
 2  2
Επειδή λοιπόν
f (x=
) 2 ( x − 1) + 3= g ( x + 1) + 3
2
η γραφική παράσταση της συνάρτησης f προκύπτει από δύο διαδοχικές μετατοπί-

σεις της γραφικής παράστασης της συνάρτησης g , μιας οριζόντιας κατά 1 μονάδα
δεξιά και μιας κατακόρυφης κατά 3 μονάδες προς τα πάνω.
 9
ii) f ( x ) =−2x 2 + 8x − 9 =−2  x 2 − 4x + 
 2
 9  1
−2 ( x − 2 ) − 1 .
=−2  x 2 − 2 ⋅ x ⋅ 2 + 22 − 22 +  =−2 ( x − 2 ) +  =
2 2
 2  2
Επειδή
f ( x ) =−2 ( x − 2 ) − 1 =g ( x − 2 ) − 1 ,
2
η γραφική παράσταση της συνάρτησης f προκύπτει από δύο διαδοχικές μετατοπί-

σεις της γραφικής παράστασης της συνάρτησης g , μιας οριζόντιας κατά 2 μονάδα
δεξιά και μιας κατακόρυφης κατά 1 μονάδα προς τα κάτω.
2. α) Για τη συνάρτηση
f ( x ) = 2x 2 − 6x + 3
β 6 3
έχουμε α= 2 > 0 . Άρα, η f παρουσιάζει ολικό ελάχιστο για x =
− ==, το
2α 4 2
2
3 3 3 9 9 3
f   =2   − 6 ⋅ + 3 =2 ⋅ − 9 + 3 = − 6 =− .
2 2 2 4 2 2
β) Για τη συνάρτηση
g(x) = −3x 2 − 5x + 2
β 5
έχουμε α =−3 < 0 . Άρα, η g παρουσιάζει μέγιστο για x =
− =
− το
2α 6
2
 5  5  5 49
g  −  =−3  −  − 5  −  + 2 = .
 6  6  6 12
3. α) Για τη συνάρτηση
f ( x ) = 2x 2 + 4x + 1 y
y = 2x 2 + 4x + 1
έχουμε y = 2x 2
α= 2 > 0 ,
−β −4 −4
= = = −1
2α 2 ⋅ 2 4 -1
και −1 −
2 O
−1 +
2 x
2
f ( −1) = 2 ( −1) + 4 ⋅ ( −1) + 1
2 2
K ( −1, −1)
-1
=2 − 4 + 1 =−1 .
Επομένως, η συνάρτηση f:
● Είναι γνησίως φθίνουσα στο ( −∞, −1] και γνησίως αύξουσα στο [ −1, +∞ ) .
● Παρουσιάζει ολικό ελάχιστο για x = −1 , το f ( −1) =−1 .
Επίσης, η γραφική παράσταση της f είναι παραβολή η οποία:
● Έχει άξονα συμμετρίας την ευθεία x = −1 και κορυφή το σημείο K ( −1, − 1) .
−4 ± 8 −4 ± 2 2
● Τέμνει τον άξονα x ′x στα σημεία με τετμημένες
= x1,2 = ,
2⋅2 4
 2   2 
δηλαδή στα σημεία A  −1 + , 0  και B  −1 − , 0  . Επίσης, τέμνει τον
 2   2 
άξονα y′y στο σημείο Γ ( 0,1) .
β) Για τη συνάρτηση
f (x) =
−2x 2 + 8x − 9
έχουμε
−β −8 −8
α =−2 < 0 , = = = 2
2α 2 ⋅ ( −2 ) −4
και
f ( 2 ) =−2 ⋅ 22 + 8 ⋅ 2 + 9 =−8 + 16 − 9 =−1 .
Επομένως, η συνάρτηση f:
y
● Είναι γνησίως αύξουσα στο x=2
( −∞, 2] και γνησίως φθίνουσα
στο [ 2, +∞ ) . x
-1 K ( 2, −1)
● Παρουσιάζει ολικό μέγιστο για
x = 2 , το f ( 2 ) = −1 . Επίσης, η
γραφική παράσταση της f είναι y=
−2x 2 + 8x − 9
παραβολή η οποία y = −2x 2
● Έχει άξονα συμμετρίας την ευ-
θεία x = 2 και κορυφή το σημείο
K ( 2, − 1) .
● Τέμνει τον άξονα y′y στο σημείο Α ( 0, − 9 ) . Και επειδή η διακρίνουσα του
τριωνύμου είναι
Δ =82 − 4 ⋅ ( −2 ) ⋅ ( −9 ) =64 − 72 =−8 < 0 ,
δεν έχει σημεία τομής με τον άξονα x ′x .
4. ● Η παραβολή f 2 παρουσιάζει μέγιστο σε κάποιο x 0 > 0 . Επομένως,

−β α<0
α < 0 και > 0 ⇔− β < 0 ⇔ β > 0 .
2α
Επίσης, τέμνει τον άξονα y′y σε σημείο με αρνητική τεταγμένη. Άρα θα είναι
γ < 0 . Τέλος, εφάπτεται στον άξονα x ′x σε ένα σημείο, οπότε θα είναι Δ = 0 .
● Η παραβολή f3 παρουσιάζει ελάχιστο σε κάποιο x 0 > 0 . Επομένως,
−β α >0
α > 0 και > 0 ⇔− β > 0 ⇔ β < 0 .
2α
Επίσης, τέμνει τον άξονα y′y σε σημείο με αρνητική τεταγμένη, άρα θα είναι γ < 0
και τέμνει τον άξονα x ′x σε δύο σημεία άρα θα είναι Δ > 0 .
● Η παραβολή f 4 παρουσιάζει μέγιστο σε κάποιο x 0 > 0 . Επομένως,
−β α<0
α < 0 και > 0 ⇔− β < 0 ⇔ β > 0 .
2α
Επίσης, τέμνει τον άξονα y′y στην αρχή των αξόνων άρα θα είναι γ = 0 και τέμνει
τον άξονα x ′x σε δύο σημεία, άρα θα είναι Δ > 0 .
● Η παραβολή f5 παρουσιάζει μέγιστο σε κάποιο x 0 > 0 . Επομένως,
−β α<0
α < 0 και > 0 ⇔− β < 0 ⇔ β > 0 .
2α
Επίσης τέμνει τον άξονα y′y σε ένα σημείο με θετική τεταγμένη. Άρα, γ > 0 και
επειδή έχει δύο σημεία τομής με τον άξονα x ′x θα είναι Δ > 0 .
● Η παραβολή f 6 παρουσιάζει ελάχιστο σε κάποιο x 0 > 0 . Επομένως,
−β α >0
α > 0 και < 0 ⇔− β < 0 ⇔ β > 0
2α
Επίσης, τέμνει τον άξονα y′y σε σημείο με αρνητική τεταγμένη. Άρα, γ < 0 και
επειδή τέμνει τον άξονα x ′x σε δύο σημεία θα είναι Δ > 0 .
● Η παραβολή f 7 παρουσιάζει μέγιστο σε κάποιο x 0 < 0 . Επομένως,
−β α<0
α < 0 και < 0 ⇔− β > 0 ⇔ β < 0 .
2α
Επίσης, τέμνει τον άξονα y′y σε κάποιο σημείο με αρνητική τεταγμένη. Άρα, γ < 0
και επειδή δεν έχει κοινά σημεία με τον άξονα x ′x θα είναι Δ < 0 .
Τριώνυμο f1 f2 f3 f4 f5 f6 f7
α + − + − − + −
β 0 + − + + + −
γ + − − 0 + − −
Δ − 0 + + + + −
1. i) Η παραβολή εφάπτεται στον άξονα x ′x αν και μόνο αν το τριώνυμο

x 2 + ( κ + 1) x + κ έχει διακρίνουσα Δ = 0 . Δηλαδή,
( κ + 1) − 4 ⋅1 ⋅ κ =0 ⇔ κ 2 + 2κ + 1 − 4κ =0
2
⇔ κ 2 − 2κ + 1 = 0 ⇔ ( κ − 1) = 0 ⇔ κ −1 = 0 ⇔ κ = 1 .
2
ii) Η παραβολή έχει άξονα συμμετρίας τον y′y αν και μόνο αν

−β κ +1
= 0⇔− = 0 ⇔ κ = −1 .
2α 2
iii) Η κορυφή της παραβολής έχει τεταγμένη −4 . Δηλαδή,
 β  −Δ
f  −  =4 ⇔ =−4 ⇔ Δ =16α ⇔ ( κ + 1) − 4 ⋅1 ⋅ κ = 16 ⋅1
2
 2α  4α
⇔ κ 2 + 2κ + 1 − 4κ =16 ⇔ κ 2 − 2κ + 1 =16
⇔ ( κ − 1) =
16 ⇔ κ − 1 =4 ή κ − 1 =−4 ⇔ κ =
5 ή κ = −3 .
2
−β −6
● Για κ = 5 η παραβολή έχει κορυφή με τετμημένη = = −3 .
2α 2 ⋅1
−β − ( −2 ) 2
● Για κ = −3 η παραβολή έχει κορυφή με τετμημένη = = = 1.
2α 2 ⋅1 2
2. i) Η παραβολή είναι ανοικτή προς τα κάτω και συνεπώς θα είναι α < 0 .
ii) Η παραβολή τέμνει τον άξονα x ′x στα σημεία A (1, 0 ) και B ( 5, 0 ) . Δηλαδή, το
τριώνυμο P ( x ) έχει δύο ρίζες άνισες, τους αριθμούς 1 και 5. Επομένως, Δ > 0 .
β
iii) Γνωρίζουμε ότι x1 + x 2 =
− . Επομένως,
α
−6 6
1 + 5 = ⇔ 6 =− ⇔ α =−1 .
α α
γ
Επίσης, x1 ⋅ x 2 =, οπότε
α
γ
1 ⋅ 5 = ⇔ γ =−5 .
−1
Άρα,
Ρ(x) =− x 2 + 6x − 5.
3. i) Γνωρίζουμε ότι οι απέναντι πλευρές ενός ορθογωνίου είναι ίσες οπότε η περίμετρός
L 2x + 2y . Όμως, L = 20 . Επομένως,
του είναι =
2x + 2y = 20 ⇔ x + y = 10 ⇔ y = 10 − x .
Άρα,
E =x ⋅ y =x (10 − x ) =− x 2 + 10x .
Δηλαδή,
f (x) =− x 2 + 10x , x ∈ ( 0,10 ) .
β −10 −10
ii) Η συνάρτηση f παρουσιάζει μέγιστο για x =
− = = = 5.
2α 2 ⋅ ( −1) −2
Η μέγιστη τιμή της είναι f ( 5 ) =−52 + 10 ⋅ 5 =−25 + 50 =25 .
Δ
4. Αν υποθέσουμε ότι
( AM ) = x ,
τότε είναι Γ
( MB )= 6−x . υ2
6−x
x
Στο ορθογώνιο τρίγωνο ΓΕΜ με εφαρμογή του υ1
Πυθαγορείου θεωρήματος έχουμε
2 Α Ε Μ Ζ Β
x x 2 3x 2 x x 6−x
υ12 = x 2 −   = x 2 − = . 2 2
6−x
2 4 4 2 2
Eπομένως,
3x
. υ1 =
2
Στο ορθογώνιο τρίγωνο ΔΖΒ με εφαρμογή του Πυθαγορείου θεωρήματος έχουμε
(6 − x ) 3(6 − x )
2 2
6−x 
2
υ22 =( 6 − x ) −   =( 6 − x ) − =
2 2
,
 2  4 4
οπότε
3 (6 − x )
υ2 = .
2
Επομένως, το άθροισμα των εμβαδών των δύο τριγώνων είναι
1 1 1 3x 1 3 (6 − x )
E = E1 + E 2 = ( AM )( ΓΕ ) + ( ΜΒ )( ΔΖ ) = x + (6 − x ) =
2 2 2 2 2 2
=
4
3 2
x +
4
3
(6 − =
x)
2
4
(
3 2
x + 62 − 2 ⋅ 6 ⋅ x + =
x2 ) 4
3
(2x 2 − 12x + 36 )
=
4
3
( )
⋅ 2 x 2 − 6x + 18 =
2
3 2
( )
x − 6x + 18 , με x ∈ [ 0, 6] .
Από την παραπάνω σχέση παρατηρούμε ότι το εμβαδό γίνεται ελάχιστο για την τιμή
του x για την οποία το τριώνυμο
f ( x ) = x 2 − 6x + 18
παρουσιάζει ελάχιστο. Και επειδή α= 1 > 0 , συμπεραίνουμε ότι το τριώνυμο f ( x )
παρουσιάζει ελάχιστο για
β ( −6 ) 6
x= − =− == 3.
2α 2 ⋅1 2
Άρα, το άθροισμα των εμβαδών γίνεται ελάχιστο όταν το σημείο Μ συμπέσει με το
μέσο του ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ.
5. Έχουμε
240 − 4x
4x + 3y= 240 ⇔ 3y= 240 − 4x ⇔ y= (1)
3
Το εμβαδό και των δύο χώρων είναι
 240 − 4x  8
E= 2xy = 2x  = − x 2 + 160x , x ∈ [ 0, 60] .
 3  3
Η συνάρτηση
8
E(x) = − x 2 + 160x , x ∈ [ 0, 60]
3
παρουσιάζει ολικό μέγιστο για
−β 160
x == − =30
2α 16
−
3
και από την (1) προκύπτει ότι
240 − 4 ⋅ 30
= y = 40.
3
Άρα, οι διαστάσεις για τις οποίες το εμβαδό γίνεται μέγιστο είναι
x = 30m και y = 40m .

Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Περιεχόμενα 1

Λουκάς Κανάκης Γιώργος Μαυρίδης

Κάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει τις υπογραφές των συγγραφέων

ISBN : 978 – 618 – 5249 – 02 – 1

© Copyright: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗ

To μάθημα της Άλγεβρας κατέχει σημαντική θέση στο πρόγραμμα της Α΄

Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2016

Επανάληψη-Αναμνήσεις από το Γυμνάσιο ................................................... 11

Άρρητοι Αριθμοί – Πραγματικοί Αριθμοί ....................................................................... 40

Εισαγωγικό Κεφάλαιο ......................................................................................... 77

Οι Πραγματικοί Αριθμοί ...................................................................................... 103

Εξισώσεις ................................................................................................................ 259

Ανισώσεις ............................................................................................................... 327

Πρόοδοι ................................................................................................................... 383

Βασικές Έννοιες των Συναρτήσεων ................................................................. 413

Θέματα για Επανάληψη ...................................................................................... 475

Απαντήσεις ............................................................................................................ 497

«Aν δεν είναι τόσο όμορφοι οι αριθμοί,

Φυσικοί Αριθμοί – Διάταξη Φυσικών

● Οι αριθμοί 0, 1, 2, 3, 4, ... ονομάζονται φυσικοί αριθμοί.

● Άρτιοι λέγονται οι φυσικοί αριθμοί που διαιρούνται με το 2. Δηλαδή, οι αριθμοί

● Περιττοί λέγονται οι φυσικοί αριθμοί που δεν διαιρούνται με το 2. Δηλαδή, οι

● Στα Μαθηματικά χρησιμοποιούμε τα εξής σύμβολα:

Πρόσθεση, Αφαίρεση, Πολλαπλασιασμός

Ιδιότητες της Πρόσθεσης

Για οποιουσδήποτε φυσικούς αριθμούς α, β, γ ισχύουν:

● α00α 0 (Ουδέτερο στοιχείο)

● α β βα (Αντιμεταθετική ιδιότητα)

Ιδιότητες του πολλαπλασιασμού

Για οποιουσδήποτε φυσικούς αριθμούς α, β, γ ισχύουν:

● α  β  γ   α  β  α  γ (Επιμεριστική ιδιότητα του πολλαπλασιασμού

ως προς την πρόσθεση)

ως προς την αφαίρεση)

Δυνάμεις Φυσικών Αριθμών

● Ονομάζουμε δύναμη του α στη ν ή νιοστή δύναμη του α και συμβολίζουμε με

● Ο αριθμός α λέγεται βάση της δύναμης και ο ν λέγεται εκθέτης.

● Ο αριθμός α2 λέγεται και τετράγωνο του α.

● Ο αριθμός α3 λέγεται και κύβος του α.

● Για οποιουσδήποτε φυσικούς αριθμούς α και ν ισχύουν:

● Όταν έχουμε δύο φυσικούς αριθμούς Δ και δ, με Δ  δ  0, τότε μπορούμε να

● Η διαίρεση της παραπάνω μορφής ονομάζεται Ευκλείδεια Διαίρεση.

● Αν υ  0, τότε η διαίρεση λέγεται τέλεια και ισχύει

● Για κάθε φυσικό αριθμό α ισχύουν:

Ε.Κ.Π. - Μ.Κ.Δ. Φυσικών Αριθμών

● Ονομάζουμε πολλαπλάσια ενός φυσικού αριθμού α όλους τους αριθμούς που

● Ονομάζουμε Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο (ΕΚΠ) δύο ή περισσότερων φυσι-

Κριτήρια Διαιρετότητας με 2, 3, 5, 9, 10 λέγονται οι κανόνες με τους οποίους μπο-

● Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 2, αν το τελευταίο ψηφίο του είναι 0, 2, 4,

● Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 5, αν το τελευταίο ψηφίο του είναι 0 ή 5.

● Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 3 ή το 9, αν το άθροισμα των ψηφίων

Η Έννοια του Κλάσματος

● Αν ένα μέγεθος ή ένα σύνολο ομοειδών αντικειμένων χωριστεί σε ν ίσα μέρη, το

● Ονομάζουμε απλοποίηση ενός κλάσματος τη διαδικασία με την οποία μετατρέ-

● Αν ένα κλάσμα δεν μπορεί να απλοποιηθεί, δηλαδή αν ο αριθμητής και ο παρο-

● Δύο κλάσματα λέγονται ετερώνυμα αν και μόνο αν έχουν διαφορετικούς παρο-

Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι για να συγκρίνουμε δύο κλάσματα, αρκεί να τα

Πρόσθεση και Αφαίρεση Κλασμάτων

● Ονομάζουμε μεικτό αριθμό το άθροισμα ενός ακέραιου με ένα κλάσμα μικρότε-

● Δύο κλάσματα λέγονται αντίστροφα αν και μόνο αν έχουν γινόμενο 1.

● Για να διαιρέσουμε δύο φυσικούς αριθμούς ή δύο κλάσματα αρκεί να πολλαπλα-

Πράξεις με Δεκαδικούς Αριθμούς

● Ο πολλαπλασιασμός δεκαδικών αριθμών γίνεται όπως και στους φυσικούς αριθ-

● Η διαίρεση δεκαδικού αριθμού με δεκαδικό αριθμό γίνεται όπως και η ευκλεί-