Chuong1.1 Matran

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 66

Đại Số Tuyến Tính

Cách tính điểm môn học


1 Bài tập 5%. Làm bài tập trên trang Video-Đại số tuyến tính. Link
http://e-learning.hcmut.edu.vn/course/view.php?id=62405
2 Giữa kỳ 25%: trắc nghiệm
3 Bài tập lớn 20%: làm việc theo nhóm, báo cáo trên phần mềm Matlab.
4 Cuối kỳ 50%: trắc nghiệm (60 phút).

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 1 / 66
Nội dung môn học gồm các chương sau
1) Ma Trận-Định Thức-Hệ Phương Trình
2) Không Gian Véc Tơ
3) Không Gian Euclide
4) Ánh Xạ Tuyến Tính
5) Trị Riêng - Véc Tơ Riêng
6) Dạng Toàn Phương.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 2 / 66
Tài liệu Tham khảo
1 Giáo trình: Đại số tuyến tính - Đặng Văn Vinh
2 Đỗ Công Khanh. Đại số tuyến tính. NXB Đại học quốc gia.
3 Elementary Linear Algebra with Applications - Howard Anton.
4 Matrix analysis and applied linear algebra- Carl D Meyer

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 3 / 66
Ma trận-Định thức- Hệ phương trình
Ma trận

GV. Nguyễn Hữu Hiệp

Bộ môn toán Ứng dụng, Khoa Khoa học Ứng dụng, Trường Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh, 268 Lý Thường Kiệt,
Quận 10, TP. Hồ Chí Minh.

E-mail: nguyenhuuhiep@hcmut.edu.vn
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 4 / 66
Nội Dung

1 Các khái niệm về ma trận.

2 Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

3 Các phép toán ma trận.

4 Ma trận nghịch đảo.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 5 / 66
Bài toán dẫn nhập

Công ty X có 3 cơ sở I , II , III và bán loại 4 sản phẩm A, B, C , D cho các cửa hàng.
Số liệu được viết dưới dạng bảng
 
2 3 4 0
1 3 1 2
 
2 3 4 2

−→ ma trận.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 6 / 66
Bài toán dẫn nhập

Cho hệ phương trình 


2x + y − z = 2


x − 2y + 2z = 1

3x − y + z = 3

Ta có thể viết lại đơn giản  


2 1 −1 2
1 −2 2 1
 
3 −1 1 3

−→ ma trận.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 7 / 66
Các khái niệm về ma trận.

1 Các khái niệm về ma trận.

2 Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

3 Các phép toán ma trận.

4 Ma trận nghịch đảo.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 8 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Định nghĩa Ma trận


Ma trận cỡ m × n là một bảng số hình chữ nhật có m hàng và n cột.
 
a11 . . . a1j . . . a1n
... ... ... ... ...
 
A =  ai1 . . . aij . . . ain  = (aij )m×n .
 
... ... ... ... ...
 
am1 . . . amj . . . amn

aij gọi là phần tử hàng i, cột j.


Tập các ma trận cỡ m × n ký hiệu là Mm×n (K ). K thường là số thực (R) hoặc phức C.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 9 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ví dụ 1

! " #
3 4 1 1+i 2
A= ,B =
2 0 5 3 − i 4i
2×3

A ∈ M2×3 (R). Các phần tử của ma trận A:

a11 = 3, a12 = 4, a13 = 1, a21 = 2, a22 = 0, a23 = 5.

B ∈ M2×2 (C ) có các phần tử phức: b21 = 3 − i

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 10 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ma trận không
có tất cả các phần tử bằng 0

A = (aij )m×n : aij = 0, ∀i, j.

Ma trận không cỡ 2 × 3 !
0 0 0
02×3 = .
0 0 0

−→ Có vô số ma trận 0 tùy theo cỡ.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 11 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Phần tử cơ sở
Phần tử cơ sở của một hàng là phần tử khác 0 đầu tiên của hàng đó.

 
0 1 3 −1
0 0 2 0 
 
0 0 0 0

Hàng toàn số 0 thì không có phần tử cơ sở.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 12 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ma trận bậc thang


Ma trận bậc thang là ma trận thoả
i. Hàng toàn số 0 (nếu có) thì nằm dưới.
ii. Phần tử cơ sở hàng dưới nằm bên phải phần tử cơ sở hàng trên.
 
2 1 0 0 2
0 0 3 2 0 
 
A=  là ma trận bậc thang
0 0 0 0 −3
0 0 0 0 0
 
2 1 0 −1
0 0 1 0 
 
B =  không là mt bậc thang.
0 −1 0 2 
0 0 0 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 13 / 66
Các khái niệm về ma trận.
 
−2 1 0 −1
C =  0 0 0 2  không là ma trận bậc thang.
 
0 0 0 −3
 
1 2 0 1
D = 0 0 0 0  không là mt bậc thang..
 
0 0 0 −4

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 14 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ma trận chuyển vị
Chuyển vị của A = (aij )m×n là ma trận

AT = (aij′ )n×m : aij′ = aji

−→Chuyển hàng thành cột

 
! 1 2
1 2 3
A= =⇒ AT = 2 0
 
2 0 3
3 3

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 15 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ma trận vuông
Ma trận vuông là ma trận có số hàng bằng số cột: Mn (K ). n gọi là cấp của A.
Đường chéo chính của mt vuông A đi qua các phần tử

a11 , a22 , . . . , ann

Vết ma trận
trace(A) = tr (A) = a11 + a22 + · · · + ann .

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 16 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ma trận  
1 2 3 4
2 1 −2 0
 
A=
0 2 −3 2

−1 1 2 0

có các phần tử trên đường chéo chính là 1, 1, −3, 0


Vết của A là:
tr (A) = 1 + 1 − 3 + 0 = −1.
 
−1 3 0
Vết của ma trận B =  2 1 + i 3 − i  là
 
2 1 1 − 2i
trace(B) = −1 + 1 + i + 1 − 2i = 1 − i

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 17 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ma trận tam giác


Ma trận A = (aij )n gọi là tam giác trên nếu aij = 0, ∀i > j.
−→ Các phần tử phía dưới đường chéo chính bằng 0.
Ma trận A = (aij )n gọi là tam giác dưới nếu aij = 0, ∀i < j
−→ Các phần tử phía trên đường chéo chính bằng 0.
Ma trận chéo là ma trận vừa tam giác trên, vừa tam giác dưới.
−→ các phần tử nằm ngoài đc chính bằng 0.

aij = 0, ∀i ̸= j

Ma trận đơn vị là ma trận chéo có các phần tử trên đường chéo bằng 1.
Thường được ký hiệu là In hoặc En .

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 18 / 66
Các khái niệm về ma trận.
 
1 2 3
A = 0 2 0  là ma trận tam giác trên.
 
0 0 −2
 
1 0 0
B = −3 0 0  là ma trận tam giác dưới.
 
3 2 −2
 
1 0 0
D = 0 0 0 là ma trận chéo
 
0 0 3
 
1 0 0 !
1 0
I3 = 0 1 0 là ma trận đơn vị cấp 3. Ma trận đơn vị cấp 2: I2 = .
 
0 1
0 0 1
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 19 / 66
Các khái niệm về ma trận.

Ma trận đối xứng và phản đối xứng


A ∈ Mn gọi là ma trận đối xứng nếu AT = A.
A ∈ Mn gọi là ma trận phản đối xứng nếu AT = −A.
 
0 1 2
M = 1 2 −3 đối xứng.
 
2 −3 4
 
0 −1 2
N = 1 0 −3 là mt phản đối xứng.
 
−2 3 0

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 20 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

1 Các khái niệm về ma trận.

2 Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

3 Các phép toán ma trận.

4 Ma trận nghịch đảo.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 21 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

Biến đổi sơ cấp theo hàng

Biến đổi sơ cấp theo hàng


Nhân một hàng với 1 số α ̸= 0

hi → αhi ; α ̸= 0

Nhân β vào hj rồi cộng vào hi

hi → hi + βhj , ∀β

Đổi chỗ 2 hàng


hi ↔ hj
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 22 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

Biến đổi sơ cấp theo cột


1) ci → αci ; α ̸= 0
2) ci → ci + βcj , ∀β
3) ci ↔ cj

2 ma trận tương đương


biến đổi sơ cấp theo hàng
A −−−−−−−−−−−−−→ B
Ta nói B tương đương với A

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 23 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

Mệnh đề
Mọi ma trận đều có thể đưa về dạng bậc thang bằng các phép biến đổi sơ cấp (theo
hàng hoặc cột).

Định nghĩa hạng ma trận


ký hiệu là rank(A) hoặc r (A)

r (A) = số hàng khác 0 của mt bậc thang.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 24 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

Ví dụ 2
Tìm hạng của ma trận sau
   
1 1 −1 2 1 1 1 −1 2 1
 h2 → h2 − 2h1
2 3 −1 4 5 h3 → h3 − 3h1 0 1 1 0 3
  
 −−−−−−−−→
3 2 −3 7 4 h4 →h4 +h1 0 −1 0 1 1
  
−1 1 2 −3 1 0 2 1 −1 2
   
1 1 −1 2 1 1 1 −1 2 1
h3 →h3 +h2 0 1 1 0 3  h4 →h4 +h3 0 1 1 0 3
   
−−−−−−→   −−−−−−→ 
h4 →h4 −2h2 0 0 1 1 4 0 0 1 1 4

0 0 −1 −1 −4 0 0 0 0 0
=⇒ r (A) = 3.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 25 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.
     
0 1 2 3 −1 1 3 0 −1 1 3 0
 h1 ←→h3   h2 +2h1 
B =  2 −1 −4 3 −− −−→  2 −1 −4 3 −− −−→  0 1 2 3
 
−1 1 3 0 0 1 2 3 0 1 2 3
 
−1 1 3 0
h3 −h2 
−−−→  0 1 2 3

0 0 0 0
=⇒ r (B) = 2.
 
−1 1 2 1
C =  2 1 4 −1
 
−4 1 0 m

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 26 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

Ví dụ 2
 
1 2 1 −1
2 2 3 2
 
D=
−1 3 −1 4 

3 1 0 m

 
m 1 1
E = 1 m 1
 
1 1 m

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 27 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

Tính chất.
Cho A ∈ Mm×n
i) r (A) = r (AT )
ii) r (A) ≤ min{m, n}

Chú ý
Có nhiều ma trận bậc thang của ma trận A.
Số hàng khác 0 của các ma trận bậc thang này đều bằng nhau.
Có thể dùng bđsc theo cả hàng và cột để được mt bậc thang. Nhưng nếu biến đổi
theo cột thì ta không được ma trận tương đương.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 28 / 66
Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

Ví dụ
Khẳng định nào sau đây đúng?
i) Chỉ có ma trận 0 có hạng bằng 0?
ii) Ma trận tam giác có hạng bằng cấp?
iii) Ma trận chéo có hạng bằng cấp?
iv) Ma trận đơn vị có hạng bằng cấp?
!
1 2 3
v) Hạng bằng 1 thì các hàng và các cột tỷ lệ ? như là A =
2 4 6

i,iv, v đúng

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 29 / 66
Các phép toán ma trận.

1 Các khái niệm về ma trận.

2 Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

3 Các phép toán ma trận.

4 Ma trận nghịch đảo.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 30 / 66
Các phép toán ma trận.

Cộng 2 ma trận và nhân một số với 1 ma trận


Cho 2 ma trận A, B ∈ Mm×n (cùng kích cỡ) và số α ∈ K .
Tổng A + B = (aij + bij ): cộng các phần tử tương ứng.

Nhân α.A = (α.aij ): nhân α vào tất cả các phần tử của A.


Hiệu A − B = A + (−1).B.
2 ma trận bằng nhau A = B ⇐⇒ A − B = 0.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 31 / 66
Các phép toán ma trận.

Ví dụ 3
Thực hiện phép toán
! ! !
1 2 −1 3 −2 1 4 0 0
a. + = .
2 −1 0 1 0 3 3 −1 3
! !
1 2 −1 2 4 −2
b. 2. = .
2 −1 0 4 −2 0
! ! !
1 2 −1 3 −2 1 −7 10 −5
c. 2 −3 =
2 −1 0 1 0 3 1 −2 −9
 
! −1 0
1 2 3
3 − 4  2 1 không thực hiện được vì không cùng kích cỡ.
d.
 
3 2 −1
−3 6
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 32 / 66
Các phép toán ma trận.

Tính chất
i. A + B = B + A.
ii. (A + B) + C = A + (B + C ).
iii. A + 0 = A.
iv. α(A + B) = αA + αB.
v. α(βA) = (αβ)A.
vi. (α + β)A = αA + βA.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 33 / 66
Các phép toán ma trận.

Nhân 2 ma trận
Cho A = (aij )m×p , B = (bij )p×n .
Tích A.B = C = (cij )m×n

cij = ai1 b1j + ai2 b2j + · · · + aip bpj

 
 ...  b1j ...  
................  . . . . .
 . . . b2j . . . 

ai1 ai2 . . . aip  .   = . . . cij . . .
 
. . . . .
................ . . . . .
... bpj ...

Điều kiện phép nhân : số cột mt trước bằng số hàng mt sau


Cách nhân:
cij = hi (A) × Cj (B)
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 34 / 66
Các phép toán ma trận.

Ví dụ 4

! 1 −2 2
2 −1 4
Cho A = ; B = 3 0 1  .
 
4 1 0
2 4 3

a) BA : không thực hiệnđược. 


! 1 −2 2 !
2 −1 4  7 12 15
AB = 3 0 1  = .
b)

4 1 0 7 −8 9
2 4 3
! ! !
1 0 2 −1 4 2 −1 4
c) I2 .A = =
0 1 4 1 0 4 1 0
 
! 1 0 0 !
2 −1 4  2 −1 4
A.I3 = 0 1 0 =
d)

4 1 0 4 1 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) 0 0 1 Chương 1 2nd January 2023 35 / 66
Các phép toán ma trận.

Tính chất
giả thiết kích cỡ các ma trận sau tương thích. Ta có tính chất
i. A(BC ) = (AB)C .
ii. A(B + C ) = AB + AC .
iii. (B + C )A = BA + CA.
iv. Im A = AIn = A.
v. α(AB) = (αA)B = A(αB).
vi. (AB)T = B T .AT
vii. trace(AB) = tr (BA)
viii. r (AB) ≤ r (A), r (AB) ≤ r (B)

Chú ý: AB ̸= BA −→ không có tính giao hoán

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 36 / 66
Các phép toán ma trận.

Nâng lũy thừa


Cho A ∈ Mn . Quy ước: A0 = I
Am = A.A...A.A(tích m ma trận A), n ∈ Z+∗ .

Đa thức
Cho ma trận vuông A ∈ Mn và đa thức f (x) = a0 + a1 x + a2 x 2 + · · · + am x m . Định
nghĩa đa thức
f (A) = a0 In + a1 A + a2 A2 + · · · + am Am .

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 37 / 66
Các phép toán ma trận.

Ví dụ 5
!
2 −1
Cho A =
3 4

a/ f (x) = 2x 2 − 4x + 3. Tính f (A).


f (A) = 2A2 − 4A + 3I2 .
!2 ! !
2 −1 2 −1 1 0
=2 −4 +3 =
3 4 3 4 0 1
! ! ! !
1 −6 8 −4 3 0 −3 −8
2 − + =
18 13 12 16 0 3 24 13

b/ Cho f (x) = x 2 − 6x + 11. Tính f (A).


!
0 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) f (A) = A2 − 6AChương
+ 11.I1 2 = . 2nd January 2023 38 / 66
Các phép toán ma trận.

Ví dụ 6.
 
! −1 0 !
1 2 3 −1 2
Cho ma trận A = , B =  2 1 , C = . Tính
 
2 1 −1 3 4
3 2
a/ A + 2B; 3A − 2B T b/ AB, BA, ABC , BAC
c/ A.AT , AT .A d/ C 8 , f (C ) với f (x) = x 2 − 3x − 10. Tìm C 2022 .

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 39 / 66
Ma trận nghịch đảo.

1 Các khái niệm về ma trận.

2 Biến đổi sơ cấp và hạng ma trận.

3 Các phép toán ma trận.

4 Ma trận nghịch đảo.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 40 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Ma trận nghịch đảo


Ma trận vuông A gọi là khả nghịch nếu tồn tại ma trận B sao cho

AB = BA = I .

Khi đó, B gọi là nghịch đảo của A, ký hiệu là A−1 .

Ví dụ 7
! !
1 2 −3 2
Cho A = và B =
2 3 2 −1
! ! !
1 2 −3 2 1 0
Ta có AB = =
2 3 2 −1 0 1
! ! !
−3 2 1 2
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp)
1 0 Chương 1 2nd January 2023 41 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Tính chất mt nghịch đảo


Cho hai ma trận vuông A, B khả nghịch. Ta có
i) A−1 là duy nhất.
ii) (A−1 )−1 = A
iii) (AT )−1 = (A−1 )T .
iv) AB khả nghịch và (AB)−1 = B −1 A−1
v) Nếu A là một ma trận vuông khả nghịch thì

r (AB) = r (B), r (BA) = r (B).

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 42 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Phần đọc thêm

Ma trận sơ cấp
Một pbđ sơ cấp
I −−−−−−−−→ P
P gọi là mt sơ cấp của pbđ sơ cấp đó.

   
1 0 0 1 0 0
 h3 →3h3 
I = 0 1 0 −− −−→ 0 1 0 = P1 .
 
0 0 1 0 0 3

P1 là mt sơ cấp của pbđ h3 → 3h3 .

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 43 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Phần đọc thêm


   
1 0 0 1 0 0
 h2 +2h1 
I = 0 1 0 −− −−→ 2 1 0 = P2
 
0 0 1 0 0 1

P2 là mt sơ cấp của pbđ h2 + 2h1 .


   
1 0 0 1 0 0
 c1 +2c2 
I = 0 1 0 −− −−→ 2 1 0 = P2
 
0 0 1 0 0 1

P2 còn là mt sơ cấp của pbđ c1 + 2c2 .

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 44 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Phần đọc thêm


   
1 2 3 1 2 3
 h3 →3h3 
A = 4 5 6 −− −−→  4 5 6 
 
7 8 9 21 24 27
    
1 0 0 1 2 3 1 2 3
P1 .A = 0 1 0 4 5 6 =  4 5 6  .
    
0 0 3 7 8 9 21 24 27

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 45 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Phần đọc thêm


   
1 2 3 1 2 3
 h2 +2h1 
A = 4 5 6 −− −−→ 6 9 12
 
7 8 9 7 8 9
    
1 0 0 1 2 3 1 2 3
P2 .A = 2 1 0 4 5 6 = 6 9 12 .
    
0 0 1 7 8 9 7 8 9

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 46 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Phần đọc thêm


! !
1 2 c1 ↔c2 3 2
A= −−−→ .
3 4 7 4

Tương ứng với nhân bên phải A ma trận P3


! !
1 0 c1 +c2 1 0
P3 = ←−−−
1 1 0 1

Kiểm tra ! ! !
1 2 1 0 3 2
AP3 = = .
3 4 1 1 7 4

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 47 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Phần đọc thêm

Liên hệ giữa bđsc và phép nhân ma trận


Mỗi pbđ sơ cấp có duy nhất 1 mt sơ cấp.
Mỗi mt sơ cấp tương ứng với 2 pbđ: theo hàng và theo cột.
Mỗi pbđ sơ cấp tương ứng với phép nhân mt sơ cấp:
Bđsc theo hàng =⇒ nhân bên trái.
Bđsc theo cột =⇒ nhân bên phải.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 48 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Cách tìm mt nghịch đảo


Bđsc theo hàng
[A|I ] −−−−−−−−→ [I |A−1 ]

Sự tồn tại ma trận khả nghịch


Cho mt vuông A. Các mệnh đề sau tương đương
i) A khả nghịch.
ii) r (A) = n: ma trận không suy biến
Bđsc theo hàng
iii) A −−−−−−−−→ I .

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 49 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Ví dụ 8
!
1 2
Tìm ma trận nghịch đảo của A = .
2 5
" # " #
1 2 1 0 h2 −2h1 1 2 1 0
−−−−→
2 5 0 1 0 1 −2 1
" #
h −2h
1 2 1 0 5 −2
−− −−→
0 1 −2 1

Vậy A khả nghịch và !


−1 5 −2
=⇒ A = .
−2 1

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 50 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Ví dụ 9
 
1 1 1
Tìm ma trận nghịch đảo B = 1 2 2
 
1 2 3
   
1 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 0
[B|I ] =  1 2 2 0 1 0 → 0 1 1 −1 1 0 
   
1 2 3 0 0 1 0 1 2 −1 0 1
   
1 0 0 2 −1 0 1 0 0 2 −1 0
h3 −h2   h2 −h3 
−− −→  0 1 1 −1 1 0  −− −→  0 1 0 −1 2 −1 

h1 −h2
0 0 1 0 −1 1 0 0 1 0 −1 1
 
2 −1 0
−1
Vậy B khả nghịch và B = −1 2 −1 .
 
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 51 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Ví dụ 10
 
! 0 2 1
2 1
Tìm ma trận nghịch đảo A = B = −1 1 2 
 
−1 3
3 1 −1

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 52 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Ví dụ 11
! !
1 2 3 1
Cho A = ,B = . Tìm ma trận X thoả a/ AX = 3B T + 2X b/
−1 2 −1 5
XA + 3B = AT + 2X c/ A(2X + B) = 3B T − X d/ AX − XB = 3AT

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 53 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Ví dụ 12
! !
0 1 2 1
Cho A = ,B = . Tìm ma trận X thoả a/ 2AX = B T − 3X b/
3 −1 1 3
2XA − 4B T = 2AT + 3X c/ A(3X + B T ) = B − 2X d/ AX + XB = 2B T

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 54 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Tổng kết

Các khái niệm ma trận tổng quát


Ma trận là ......

Ma trận chuyển vị của ma trận A là......

Phần tử cơ sở của 1 hàng là......

Ma trận bậc thang là......

Cách tìm hạng ma trận...........

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 55 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Tổng kết

Các khái niệm ma trận vuông


Ma trận vuông là...
Vết của ma trận là...
Ma trận đối xứng là...
Ma trận phản đối xứng là...
Ma trận tam giác trên là...
Ma trận tam giác dưới là ...
Ma trận chéo là....
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 56 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Tổng kết

Các phép toán ma trận


Nhân 1 số α với 1 ma trận.

Cộng 2 ma trận: Điều kiện............. Cách cộng..............

Nhân 2 ma trận
Điều kiện......................
Cách nhân........................
Luỹ thừa ma trận......
Cho f (x) = 2x 3 + 6x − 7 ⇒ f (A) = ..............

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 57 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Tổng kết

Biến đổi sơ cấp


Các phép biến đổi sơ cấp
P1:.........................
P2:.........................
P3:.........................
Hạng của ma trận

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 58 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Tổng kết

Ma trận nghịch đảo


Điều kiện ma trận khả nghịch là...................
Tính chất ma trận khả nghịch....
(A−1 )−1 = (AB)−1 =
A khả nghịch thì r (AB) = ... r (BA) = .....
Cách tìm ma trận nghịch đảo
.....................................

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 59 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Bài tập 1: Tìm hạng


 
  1 1 −1 2 1
0 1 2 3
 1 −1 −2 3 −1
 
A =  2 −1 −4 3 , B =
 
3 2 −3 7 4

−1 1 3 0
−1 1 2 −3 1

   
1 2 1 1 1 2 1 1
C = 5 10 5 6 , D = 3 3 4 0.
   
3 6 3 4 1 5 0 m
   
1 1 2 1 m 1 1 1
2 2 m 0  1 m 1 1
   
E = ,F =  .
1 2 0 m − 2 1 1 m 1
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp)
2 3 1 0 Chương 1 1 1 1 m 2nd January 2023 60 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Bài tập 2: Cho 2 ma trận


 
  0 1
2 3 1 1
 2 −1
 
A = −1 2 1 3  , B =
 
−3 1 

3 0 1 −1
−1 1

a/ Thực hiện phép toán A + 2B, BA, AB ( nếu được).


b/ Tính A.AT , AT .A, B.B T , B T .B. Các ma trận này là ma trận gì?

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 61 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Bài tập 3:
!
−1 2
Cho A = và f (x) = x 2 − 3x − 10.
3 4
a/ Tính A2 , A4 , A8 .
b/ Tính f (A)
c/ Tính A2021 .

Bài tập 4.
 
  2 0 1  
1 1 2 −1 1 2 3
3 1 −1
 
Cho A = 2 1 1 3 , B =  , C = 3 2 1
   
−1 0 3
3 1 2 −2 1 1 1
−2 1 0
a/ Thực hiện các phép toán sau (nếu được): AB, BA, ABC , ACB, A2 , A.AT .
T T
b/ Tìm
Nguyễn Hữu vết của ma Hữu
Hiệp (Th.S.Nguyễn trận
Hiệp)AB, BA, AA , B Chương
B 1 2nd January 2023 62 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Bài tập 5. Tìm ma trận nghịch đảo


   
! 1 1 −1 2 1 1
2 −1
A= B = 2 3 1  , C =  3 2 1
   
3 2
3 4 1 −1 0 2
 
3 1 1 1
1 3 1 1
 
D=
1 1 3 1

1 1 1 3

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 63 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Bài tập 6.
! !
1 2 −1 0
Cho A = ,B = . Tìm ma trận X thoả
3 4 2 1
a/ 2AX = B T − 3X b/ 2XA − 4B T = 2AT + 3X c/ A(3X + B T ) = B − 2X
d/ AX + XB = 2B T s

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 64 / 66
Ma trận nghịch đảo.

Bài tập 7.
! !
2 −1 2 3
Cho A = ,B = . Tìm ma trận X thoả
1 3 1 −2
a/ 3XA + 4AT = 2B − 2X c/ B(2X − AT ) = 3B T + 3X d/ AX − 2XB = 3AT

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 65 / 66
Ma trận nghịch đảo.

THANK YOU FOR ATTENTION

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 2nd January 2023 66 / 66

You might also like