Professional Documents
Culture Documents
BS - 20 - 21 - 631 Edsg
BS - 20 - 21 - 631 Edsg
BS - 20 - 21 - 631 Edsg
mejreï Ndr§u¡
ud;Dldj
hdjÔj wOHdmkh ms<sn| ye¢kaùula lr › ,xldj ;=< hdjÔj
wOHdmkh l%shd;aul jk wdldrh úia;r lrkak'
❖ msgq ixLHdj (- 12
………………………………. ……….………………………
❖ Èkh (-
mejreï mÍlaId wOHlaI jrhdf.a w;aik (- ……….…………………
mgqk
ud;Dldj msgq wxlh
• ye¢kaùu
• wOHdmkh
• hdjÔj wOHdmkh yd Y%S ,xldfõ hdjÔj wOHdmk ixl,amh
• ks.ukh
• wdY%s; .%ka:
1|Page
ye¢kaùu
› ,xld NslaIq úYaj úoHd,fha NdId yd ixialD;sl wOHhk mSGfha
iudc úoHd yd ;=,kd;aul wOHkdxYfha EDSG-11013 úIh m;%h yodrK mQcH l¨w.a.,
m[a[dkkao ysñ jk ud fuu ksnkaokh ilia lrkqfha m%:u jir m%:u uOH iudisl
mÍlaIKh fjkqfjks'fuu ksnkaokh Tiafia hdjÔj wOHdmkh iy › ,xldj ;=< hdjÔj
wOHdmkh l%sh;aul jk wdldrh ms<sn|j idlÉpd flfra'
2|Page
1 wOHdmkh ks¾jpkh
wOHdmkh hkqfjka y÷kajkafka úhqla; ixl,amhla jk neúka tA i|yd
meyeÈ,s ks¾jpkhla iemhSu wmyiqh'wfkla w;g wOHdmkh hkafkka tla woyila muKla
wka;¾.; fkdfõ'bf.kSu" b.ekaùu" we.hSu"riú£u"mqyqKQj wd§ úúO woyia iuqodhla fï
;=< wka;¾ .; ù we;' fï ksido wOHdmkhg meyeÈ,s ks¾jpkhla §u wmyiq ù we;' úúO
od¾Ykslhka úiska úúOdldr oDIaáfldaKhkaf.ka wOHdmkh ms<sn|j ks¾jpk bÈßm;a lr
we;'
3|Page
iudcfha idudðlhl= jYfhka ñksid úiska w;am;a lr.kq ,nk
oekqu l=i,;d"iodpdrh wdÈ ish¨u foa ixialD;sh f,i yeÈkafõ' ñksidf.a
ueÈy;aùfuka ks¾udKh ù we;s fulS ixialD;sh tla mrïmrdjl isg ;j;a mrïmrdjla
olajd iïfm%aIKh lrkafka wOHdmkh bjy,a lrf.lh'
• —fi!LH iïmkak YÍrhla ;=< fi!LH iïmkak wd;auhla ,nd .ekSu wOHdmkfha
wjidkhhs— fcdaka f,dla ^bx.%sis od¾Ykslhd" 1632-1704&'
• —wOHdmkfha wruqK ñksid ;=< Tyqf.a iajNdjh f.k hk i¾j mßmQ¾K;ajfha jO–
khhs'— budkqfj,a ldkaÜ ^c¾udkq od¾Ykslhd" 1724-1804&
• —fm!reIhg jvd iudcYS,sNdjh we;s lsÍfï mqreoao ;=<ska wfkla wh fjkqfjka Ôj;a
ùug bf.k .; yels tlu l%uh wOHdmkhhs— -w.=iag¾ fldïfÜ ^m%xY od¾Ykslhd"
1798-1857&
4|Page
2 hdjÔj wOHdmkh yd › ,xldj ;=< hdjÔj wOHdmkh'
• hdjÔj wOHdmkh hkq ñksid Wmf;a isg urKh olajd Ôj;a jk uq¿ ld,h ;=<u
wOHdmkh ,eîuhs'(Education is from womb to tomb)
• ;u Ôú; ld,h uq¿,af,au bf.kSfuys fh§ug iEu mqoa.,fhl=gu yelsúh hq;=h'
hdjÔj wOHdmkh ms<sn|j ixl,amh bf.kSfuys fhfok iudchl uq,a., fõ'
• hdjÔj wOHdmkh ñksia ixy;sfha wdrïNfha isgu mej; tkakls'
• ñksid ovhï hq.fha isg ñksia YsIagdpdrfha j¾;udk ÈhqKj
q olajd wdfõ ksr;=reu
w¨;a oE fidhñka w¨;a oekqula ,nd .ksñka lghq;= l, ksidh'
• kQ;k ñksidg o w¨;a w¨;a wjia;djkag uqyqK §u i|yd Wmf;a isg urKh olajdu
bf.kSug isÿj we;'
• hdjÔj wOHdmkh" hdjÔj ifudaOdksl wOHdmkh" wLKav wOHdmkh hk fï ish,a,
tl yd iudk woyia fõ'fuys uQ,sl woyi jkafka wOHdmkh Ôú;fha <ud wjêfha
isg wdrïN lr hï wjêhl§ wjika jk l%shdj,shlg iSud fkdjk njhs'th uq¿ Ôú;
ld,h mqrdjgu me;sr hk l%shdj,shls'mqoa.,fhl= uq¿ Ôú; ld,h ;=<u hú{klj yd
wú{klj ,nd .kakd ish¨u bf.kqï w;aoelSï hdjÔj wOHdmkh jYfhka ie,fla'
5|Page
• wOHdmkh úêu;a mdi,a hdfuka wjika fkdfõ'th Ôú;h mqrd Èfjk l%shdj,shls'
• hdjÔj wOHdmkh jeäysá wOHdmkhg iSud fkdfõ'thg mQ¾j
m%d:ñl"m%d:ñl"oaú;Shsl wd§ jQ wOHdmkfha iEu wÈhrlau wh;a fõ'
• úêu;a"fkdúêu;a"wúêu;a wOHdmk rgd hdjÔj wOHdmkhg we;=<;a fõ'
• wOHdmkh wdrïN jkafka mjqf,ks'
• m%cdj hdjÔj wOHdmkh i|yd fiajhla bgqlrhs'
• wOHdmkh hdjÔj wOHdmkh uÕska m%cd;ka;%SlrKh fõ'
• hdjÔj wOHdmkh wOHdmkh i|yd jQ .;sl m%fõYhls'wOHdmkfha kj m%jK;d
ms<s.ekSfï wjia:dj ie,fia'
• hdjÔj wOHdmkfha wjidk ksIagdj jkafka mqoa., Ôú;hkays .=Kd;aul ÈhqKqjhs'
6|Page
• YsIHhkag oekqu ,nd .ekSfï l=i,;d w;alr fokafkl= úh
hq;=h'ks¾udKd;aul"kfjda;amdol"fi!kao¾hd;aul yelshd uqjy;a l< hq;=h'
7|Page
mqoa.,fhl= wOHdmkh ;=<ska ,nkakd jQ oekqu ksrdhdifhkau m%fhdackj;a úh hq;=h' tys§
Tyq b.k .kakd úIhkayS wjidkh Tyqg fuf,dj Ôj;a ùug wjYH miqìu ilia lsÍug
bjy,a ùu w;HjYH fõ' by; oelajQ wOHdmk l=¿Kq furg wOHdmkh ;=< flf;la ÿrg
Ndú; fõo" hkak wm úuid ne,sh hq;=h' furg wOHdmk l%ufha mj;sk uQ,slu jro jkqfha
fmrmdi,a wjêfha isgu orejd ;r`.ldÍ wOHdmk rgdjlg tla lrñka Tyq bf.k .kakd foa
ms<sn`oj Tyqf.a olaY;djh ms<sn`o fkdúuid lghq;= lsÍuhs' tfiau furg wOHdmkh ;=<
orejdf.a wkd.; ÈYdk;sh Tyqf.a yelshdj yd olaY;dj leu;a; uq,a lr.ksñka bÈßhg hdula
oelsh fkdyelsh' Tyq mdi, fyd foudmshka ;srKh lrkq ,nk wdldrhg mdi,a wOHdmkh
wjika lrhs' tys§ mdi, ;=< we;ï úg úIh ud,dj ixúOdkh ù ;sfnk wdldrh;a foudmshka
úiska orejdg ,nd fok mSvkh;a u; .srjl= fuka lgmdvï wOHdmkhla ,nd Wiia
wOHdmkfha§o f;dard.kqfha ;uka uq, isgu jroaod.;a" mdi," foudmshka jeroa¥ udj;uh'
wjidkfha Wmdêodßfhl= f,i iudc.; jqjo Tyqg bka id¾:l;ajhla ,nd .ekSug fkdyel'
oekqj;aùu i`oyd kï bf.k .kS' tkuq;a jev lsÍu i`oyd" ;uka leu;s mqoa.,fhl= ùu i`oyd"
iudcfha tlaj Ôj;aùu i`oyd furg wOHdmk lafI;%fha ixj¾Okh ks;e;ska uke;s ;rïh'
mdi,a wOHdmkh ;=< mdif,ka w;ru. yef,k orejka" mdi,a fkd.sh orejka" wOHdmkh
,nkafka flfiao@ tf,I wOHdmkh ,eîug l%uj;a l%ufõohla ;sfío@ wOHdmk wud;HxY
u`.ska úúO pl%f,al yd úúO iólaIK lrñka úúO oe w;ayod n,hs' kuq;a th m%fhda.slj
N+ñfha l%shd;aul ùula fkdue;' orejd wOHdmkh ,nk l%u lsysmhla we;' tajd kï"
• úêu;a wOHdmkh
• wúêu;a wOHdmkh
• fkdúêu;a wOHdmkh
fuu wxYhka furg wOHdmkh ;=< id¾:lo@ úêu;a wOHdmkh ;=< mdi, ;=<ska úh
hq;= orejdf.a mßj¾;kh isÿjkafka fndfyda ÿrg orejd hemqï I;ajfhl= njg m;a lsÍfukah'
wúêu;a wOHdmkfhkao tfiauh' furg wOHdmk m%;sixialrK iu`. Iudc m%;sixialrkhlao
wjYH jkafka wo jk úg furg wOHdmkh foi wm iudch n,k wdldrh ta ;rïu wúêu;a
ksidh'
hg;a úð; md,k l%ufhka ,enQ wOHdmk l%fudamhkaj,g jy,a ù Ydia;%Sh úIhkag uq,a
;ek foñka wvq úhoï iys; YsIH l%shdldÍ fkdjk wOHdmk rgdj ;j ÿrg;a furg mdi,g
wjYH ke;' mdi, ukdj iïm;a ixj¾Okh lrk kHdhd;aul" m%dfha.sl" ;dlaIKsl yd Y%ñl
hk iEu wxYhla ;=<skau ixj¾Okh l< hq;=h' furg olakg ke;;a we;ï rgj, ifudaOdksl
mdi,a" m%cd mdi,a" fY%aKs rys; mdi,a" ixl%dka;s mdi,a" wd§ úúO oE w;ayod n,ñka trgj,aj,
orejka Ôj;aùug yelshdj we;s orefjla lsÍu i`oyd fjfyfi;s'
wOHdmkh fj; orejd keUqre lsÍfï§ bf.k .kakd foh ;ukag m,la we;s fohla
hk wdl,amh isiqkg ,`.d lr Èh hq;=h'
8|Page
• ;ud úiska ;ud j¾Okh lr .ekSug"
• lreKq fiùug" .fõYkhg yd wkqlrKh lsÍug"
• uq,sl oekqu mdol lr.k m%fhda.sl olaI;d j¾Okh lr .ekSug"
• iudÔh j.lSï oeÍug"
• wNsfhda.j,g uqyqK §ug
• WÑ; ;SrK .ekSg orejdg elshdj ,nd Èh hq;=h'
tfiau iudcdkqfhdackh u`.ska orejka bf.k .kakd foa úêu;a lrñka mx;sldurh
;=<g iïnkaO lr orejdg b.ekaùï l< hq;=h'
úNd. iy;slh i`oyd ,sÅ; úNd.j,g wjOdkh fokjdg jvd olaY;d yd l=i,;d
jeäÈhqKq lr.eksug YsIHdg b.ekaúh yelsh' fláld,Sk mdGud,d" lafIa;% uOHia:dk"
m%o¾Yk" kdgH" jevuq¿" jeks foa u`.ska fkdúêu;a b.ekaùfï l%uYs,am jßkajr Ndú; lrñka
taldldÍ úêu;a wOHdmkfhka fjfyig m;a orejkag wiajeis,,ala ,nd Èh hq;=h' mis`ÿrkau
Ndú; lrk bf.kqï l%ufõohla u`.ska orejkaf.a wOHdmk rgdj ilia l< hq;=h'
Y%S ,xldfõ wOHdmkh ;=< fuu wx. we;ï ;kays wvq jeäfhka mej;=k;a tajd iqÿiq
;ek iqÿiq mßÈ iqÿiq wdldrhlg fkdùu ksid tajdhska ,efnk m%fhdack nyq, ke;' f;dr;=re
id.rhl .s,ajd we;s orejd j¾;udkfha úYajdi lsÍfï mr;rhg yiqj isà' l=ula yßo" l=ula
l< hq;=o hkak f;dard fírd .ekSug" jerÈ f;dr;=rej,ska fíß isàug YsIHd iu;a úh hq;=h'
;ska;a fmdjk lvodish fuka ish,a, Wrd ;ekam;a lr.kakd orejd fkdoekqj;aju wk;=re
lrd .uka .kakd wjia:dj jeäh'
furg wOHdmkfha hdjÔj .=Kh ms<sn`o ud .fõYkh l< ish,a, tla;eka jQ miq iaj
Yla;sfhka ke.S isàug yels orefjl= ìys lsÍug ;rï id¾:l hdjÔj wOHdmk l%ufõohla
oelsh fkdyels nj ks.ukh fõ' we;eï ;ekays th oelsh yels jqj;a kshñ; fõ,dj yd
wjia:dj ;=< th fkd,eîu ksid m%udohg m;aj we;' furg wOHdmkh hdjÔj wOHdmkh
je<o.kafka hdjÔj wOHdmkh h,amek.sh ojil nj iDKd;aul wNsfm%arKhla jYfhka ud
l, .fõYKfhka ug meyeÈ,s úh'
9|Page
ks.ukh
hdjÔj wOHdmk l%shdj,shl YsIHd wkd.;h jvd;a w¾:j;a f,I yiqrjd .ekSug olaY
jQ iaj Yla;sfhka msß mqoa.,fhl= jk nj wm by; idlÉPdl, lreKq j,ska meyeÈ,sh' fï
ksid úêu;a wOHdmk l%uh ;=<g hdjÔj wOHdmk l%shdj,sh iïnkaO lr.ekSu furg
wOHdmkfha m%udo jQ hq.fha wjYH;djla nj ks.ukh l, yelsh'
10 | P a g e
wdY%s; .%ka:
• irfudakd" fcdaï ^2008& wèhdmk kahdh'(Grupo planeta(GBS))
• uehs" tia ^'¦& whslauka" tia ^2003& foaYSh wOHdmkh( j¾;udk .eg¨ iy ixj¾Okhka flfrys
wjOdkh fhduq lsÍu' ixikaokd;aul wOHdmkh'
• lshqndfõ wOHdmk wud;HdxYh^1983&' úêu;a wOHdmk w;afmd;' ;=kajk ixialrKh'
• wd.¾" Bf.da¾ ^2014&' úêu;a isg wúêu;a olajd( wOHdmkh" bf.kSu iy oekqu' fmdf,dakd fl,dj'
• Aleed, Yasser (2016). "Effects of Education in Developing Countries". Journal of
Construction in Developing Countries. December 2106.
11 | P a g e