შუალედური გამოცდის საკითხები:

1. მითოლოგიის წარმოშობის საფუძვლები, მისი როლი ტრადიციული

საზოგადოების ცხოვრებაში.

,,მითი“ მომდინარეობს ბერძნული სიტყვიდან და მოთხრობას, თქმულებას ნიშნავს.

იგი მოგვითხრობს იმის შესახებ, თუ როგორ წარმოიშვა ესა თუ ის პერსონაჟი,
ქმნილება, მოვლენა და ა.შ. ის თავდაპირველად ზეპირი სახით ჩამოყალიბდა. მითში
ასახული მოვლენები ძირითად არის ქვეყნის გაჩენის, ღმერთებისა და გმირების
მოქმედებების შესახებ. მისი არსებობის სამი ფორმა გვხვდება, ესენია სიუჟეტი,
გამოსახულება და რიტუალი, თითოეული მათგანი სხვადასხვანაირად გადმოგვცემს
ამა თუ იმ საკითხს, მაგალითად სიუეტი სიტყვიერადაა მოთხრობილი,
გამოსახულება ეყრდნობა საკულტო საგნებს, ხოლო რიტუალი მოქმედებითაა
წარმოდგენილი. მითების სხვადასხვა ჯგუფი არსებობს, ესაა კოსმოგონიური, სადაც
ძირითადად ასახულია ისეთი გადმოცემები, რომლებიც სამყაოს წარმოშობას ეხება
და შედის დუალისტური მითები, აქ სამყაროს ქმნის ორი
ურთიერთდაპირისპირებული ღვთაება, რომლებიც ერთმანეთს გამუდმებით
ებრძვიან და ასოცირდებიან სიკეთესა და ბოროტებასთან, სინათლესთან და
სიბნელესთან და ეს წარმოდგენა საფუძვლად დაედო დღისა და ღამის
მონაცვლეობას. რაც შეეხება მითების მეორე ჯგუფს, ესაა ეტიოლოგიური, ანუ
ნატურალური მითები, სადაც აღბეჭდილია სხვადასხვა მეტეოროლოგიური
მოვლენის, ცხოველების, მცენარეების შესახებ. მესამე ჯგუფი კი კულტურული
მითებია, აქ მოთხრობილია სხვადასხვა საინტერესო წესი, რომლებიც ადამიანის
ჩამოყალიბებასა და ფორმირებაში უდიდეს როლს თამაშობენ, ამ ჯგუფში არსებული
პირები ადამიანს ასწავლიან ძალიან საჭირო საქმიანობებს, როგორებიცაა:
მიწათმოქმედება, ცეცხლის მოპოვება, ქორწინების წესები და სხვა. მითების მეოთხე
ჯგუფი საკმაოდ ძველია, მასში ასახულ მითებს აგრარული მითები ეწოდებათ. აქ
მოთხრობილია გარდაცვლილი და მკვრდეთით აღმდგარი ღვთაებების შესახებ,
რომლებიც ასახავენ ბუნების ძალებს. მითის შემსწავლელ მეცნიერებას მითოლოგია
ეწოდება, ის არა მარტო მითების შემსწავლელი დარგი, არამედ მითების
ერთობლიობაცაა. იგი იკვლევს მათი აღმოცენების, ჩამოყალიბებისა და
განვითარების პროცესს, მისი გააზრების გზას.

ადამიანის ცოდნის განზოგადების შედეგად მითის საშუალებით უძველესი

საზოგადოებები აყალიბებდნენ თავიანთ შეხედულებებს სამყაროზე და ადამიანთა
საზოგადოებაში მოქმედ ძალებსა და კანონზომიერებებზე. უძველესი საზოგადოება
მიიჩნევდა, რომ მითი იყო არა გამოგონილი ამბავი, არამედ ამბავი, რომელიც
რეალურად მოხდა. ადამიანთა აზროვნებისთვის მისი განვითარების ყოველ
საფეხურზე დამახასიათებელია ბუნებასა და საზოგადოებაში მიმდინარე პროცესების
კანონზომიერებათა დადგენა. მითი და მითოლოგიური აზროვნება კოლექტიური
აზროვნების შედეგია და შეუძლებელია, განვსაზღვროთ ვინაა მისი ავტორი.

მითოლოგია ისეთ ხანაში ჩამოყალიბდა, როცა ადამიანები მოვლენებს ვერ

ხსნიდნენ მეცნიერულად და ლოგიკური გზით, ისინი მოვლენათა კავშირს ხსნიდნენ
ირეალური და ირაციონალური გზებით. მაგალითად, ისეთ ბუნებრივ მოვლენებს,
როგორებიცაა: წვიმა, სეტყვა, ქარი, თოვლი, ჭექა-ქუხილი და ა.შ. მიაწერდნენ
ბუნებაში არსებულ ძალებს, რის შედეგადაც ადამიანის ცნობიერებაში ჩნდება
გარკვეული წარმოდგენები და მითთან ერთად იქმნება მითოლოგია. ადამიანი
დაკვირვებების შედეგად მიხვდა, რომ წელიწადის ერთსა და იმავე დროს მოსავალი
მოდიოდა, ხილი მწიფდებოდა, ზოგჯერ უხვი მოსავალი მოდიოდა ზოგჯერ კი არც
თუ ისე მდიდარი იყო იგი, ამიტომ ადამიანს შეექმნა წარმოდგენა, რომ არსებობდა
რაღაც ძალა, რომელიც ადამიანის ქმედებიდან და საქციელიდან გამომდინარე,
ასაჩუქრებდა ან ართმევდა ყველაფერს ადამიანს, ამის შედეგად მის წარმოსახვასა და
ცნობიერებაში ჩნდება ღვთაებები, რომელთა შესახებაც სხვადასხვა მითები
იქმნებოდა და მდიდრდებოდა მითოლოგიაც. მითებისა და წარმოსახვების
მიხედვით, კი ჩნდება სხვადასხვა რიტუალი, რომლებსაც ტრადიციული
საზოგადოება გარკვეულ ადგილებზე კვლავ ატარებს და სწამთ კიდეც მისი ძალის.

მითოლოგიაში ქვეყნიერება სიმბოლოებითაა წარმოსახული, რისთვისაც

გამოყენებულია ყველა შესაძლო ანალოგია, მაგალითად, ქართულ მითოლოგიაში
მზე და მთვარე მოიაზრება, როგორც და-ძმა, ცოლ-ქმარი... მითისა და მითოლოგიის
განვითარება ისტორიული პროცესია. დაბალი სოციალური განვითარების ხალხთა
მითები უფრო მეტად მაგიის, ანიმიზმისა და ტოტემისტური მსოფლმხედველობის
ელემენტებს შეიცავს. ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი და ძველი ანიმიზმი, ანუ
გასულიერებაა. თითოეული ზემოთჩამოთვლილი, მაგია, ანიმიზმი და ტოტემიზმი,
რელიგიური ხასიათის წარმოდგენებია.

მითსა და მითოლოგიაზე საუბრისას აღსანიშნავია მითოსი, რომლის უმთავრესი

დამახასიათებელი ნიშანია საკუთარისა და უცხოს დაპირისპირება. ეს არის
ადამიანთა გამოგონილი მოთხრობები, რომლებიც ძირითადად ეფუძნებოდა
ადამიანის წარმოსახვას. მათ სჯეროდათ, რომ სამყაროში არსებულ ყველა ცოცხალ
არსებას სული ჰქონდა.

მითი დაიბადა პირველყოფილ ტრადიციულ საზოგადოებაში და, შესაბამისად,

საკმაოდ დიდი გავლენაც მოახდინა მასზე მითოლოგიასთან ერთად, რადგანაც
სწორედ მითოლოგიის მეშვეობით ვითარდება, ყალიბდება და ვრცელდება ესა თუ ის
ამბავი სხვადასხვა ადგილსა და სოციუმში. მითმა მოიცვა საზოგადოების
აზროვნების ყველა სფერო, შეიძლება ითქვას, რომ მან მთლიანად განსაზღვრა
ადამიანთა მსოფლმხედველობა. ზოგადად, მითოლოგია მომდინარეობს იმ
წარმოდგენიდან, რომელიც გარკვეულ საზოგადოებაში იყო გავრცელებული,
გამორცხული არ არის, რომ კონკრეტული სოციუმიდან ვრცელდებოდა ესა თუ ის
მითი და შემდგომში უკვე შეცვლილი და მოდიფიცირებული სახით ყალიბდებოდა
სხვა ხალხებში, რაც, რა თქმა უნდა, სხვაგვარ გავლენას მოახდენდა და განსხვავებულ
მსოფლმხედველობას ჩამოუყალიბებდა.

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მითი ჩნდება პირველყოფილ საზოგადოებაში და

შესაბამისად, მითოლოგია პრიმიტიული ადამიანების ცნობიერებაში დომინირებს.
ფაქტია, რომ პრიმიტიული ემპირიული ცოდნა და მითოლოგიური იდეები
მჭიდროდ უკავშირდება ერთმანეთს. მითოლოგიაში აისახა გარკვეული მორალური
შეხედულებები, რაც ადამიანსა და მის ცნობიერებაზე აირეკლა. როგორც ჩანს,
მითოლოგია უდიდეს როლს ასრულებს ადამიანის მსოფლმხედველობისა და
თვალსაწიერის გაფართოებაში, მაგრამ როგორ წარმოიშვა იგი და რა გზა განვლო მან?
მიუხედავად იმისა, რომ მითოლოგია წარმოსახვას ემყარება, ის მეტწილად
რელობიდან მომდინარეობს. მითოლოგია უძველესი ადამიანის ფიქრებისა და
წარმოსახვის ნაყოფია. ის უფრო ახლოს იყო ბუნებასთან და სამყაროსთან, ვიდრე
დღევანდელი, თანამედროვე, ადამიანი, ამიტომ არქაული ადამიანი მუდმივად
აიგივებდა საკუთარ თავს მის გარშემო არსებულ სამყაროსთან. გრძნობდა, რომ
სამყაროსა და ბუნების განუყოფელი ნაწილი იყო, იგი მუდმივად ძიების პროცესშია,
ცდილობს მის ირგვლივ მომხდარ მოვლენებს მოუძებნოს სათანადო ახსნა, ამიტომ
აინტერესებს ყველაფერი, რატომ ამოდის მზე, რატომ წვიმს, რატომ ხდება ესა თუ ის
ბუნებრივი მოვლენა, რატომ ყვავის ბუნება წელიწადის ერთ კოკრეტულ დროს, ამ
ყველაფერს კი სჭირდებოდა მისთვის ნათელი და კარგად გასაგები ახსნა-განმარტება,
რაც ლოგიკური და საღ აზრთან დაახლოებული უნდა ყოფილიყო. მას სჭირდება
გარკვეული მოვლენების გამომწვევი ძირითადი მიზეზები, რომელთა დასადგენადაც
საჭიროა, უპასუხოს თავისივე კითხვებს. ამ კითხვებზე პასუხი მაშინდელი
საზოგადოებისთვის საკმაოდ კარგად განიმარტა და დამაჯერებელიც იყო, რომელთა
მიხედვითაც ჩამოყალიბდა მითები, ანუ მითები ადამიანის მიერ საკუთარ კითხვებზე
გაცემული პასუხებია. საინტერესო საკითხებზე მათთვის საკმაოდ
დამაკმაყოფილებელ პასუხს იღებდნენ, მაგალითად, თუ რატომ ხდება ისე, რომ ერთ
წელს კარგი და უხვი მოსავალი აქვთ, მეორე წელს კი საკმაოდ მწირი მარაგი, ეს
ადამიანმა დაუკავშირა ბუნების ძალებს, შემდეგ კი შეიქმნა ისეთი ვინმე, ვინც ამ
ძალებს ფლობდა და აკონტროლებდა, ანუ ღვთაება, შემდეგ კი ამ ღვთაების შესახებ
დაიწერა გარკვეული თქმულებები, მითები, რის შედეგადაც მითოლოგია წარმოიშვა
და განვითარდა. ამდენად, მითში ვხვდებით გამოგონილ ელემენტებს, რომლებიც
ადამიანის წარმოსახვის შედეგად ვითარდება, თუმცა უმეტესი ნაწილი რეალობას
ეფუძნება და მისგან მომდიონარეობს, რომ არა რეალური ფაქტები და მოვლენები,
მითოლოგია ასე შორს ვერ წავიდოდა და ასე ვერ განვითარდებოდა, რადგან მხოლოდ
ადამიანის წარმოსახვა საკმარისი არაა ასეთი დარგის სრულყოფისთვის.
2.დიდი დედის სახეობრივი გააზრება, მისი ფუნქციები და ამ წარმოდგენათა
საფუძვლები.

3.ბატონების რიტუალები და მათი კავშირი მითოლოგიასთან.

4.მიწის ღვთაებების ერთიანობისა და ურთიერთობების საფუძვლები.

კავკასიაში მიწას ძალიან დიდ თაყვანს სცემდნენ, აღსანიშნავია ის, რომ

მიწათმოქმედების კულტურა პირველად სწორედ კავკასიაში ჩამოყალიბდა,
შესაბამისად ადამიანებს განსაკუთრებული და ძალიან მჭიდრო დამოკიდებულება
ჰქონდათ ღვთაებებთან. და იგი დიდ როლს ასრულებდა აქ მკვიდრთა ცხოვრებაში,
და როგორც ყველა დანარჩენ მოვლენასა თუ საგანს, მიწასაც ჰყავდა საკუთარი
ღვთაებები, რომელბსაც ადამიანები სათანადო თაყვანს სცემდენენ და სათანადო
პატივს მიაგებდნენ მიწის ნაყოფიერების მიზნით. მათ საკმაოდ მჭიდრო კავშირი
ჰქონდათ, რაც გამოიხატებოდა არა მარტო მათი თაყვანისცემით, არამედ მათთან
ყოველდღიური და ხშირი ურთიერთობით. ამ ურთიერთობებმა კი განაპირობა
წარმოდგენების განვითარება მიწის ღვთაებების შესახებ.

ხთონური ღვთაებები სამი წევრისგან შედგება, ესენია დედამიწა, ადგილის დედა

და კერიის ღვთაება, რომელსაც ფუძის ანგელოზსაც უწოდებენ. მათ უამრავი საერთო
და განმასხვავებელი ნიშანი აქვთ, მაგალითად სამივე მათგანის დამახასიათებელი
ნიშანია ღვთაებრივი არსი, მდედრობითობა, სამივე მათგანის ფუნქცია
ნაყოფიერებასა და ადამიანის მფარველობასსთან ასოცირდება. რაც შეეხება
განმასხვავებელ ნიშნებს, აქ აღსანიშნავია ძალა, მოქმედების მასშტაბი და ა.შ.
მაგალითად ყველაზე უფრი ძლიერ და დიდი მასშტაბების მქონე ღვთაება დად მიწა,
ანუ ყოვლისმშობელია, ფუძის ანგელოზი და ადგილის დედა მას ემორჩილება და
მოქმედების ნაკლები არეალი აქვს, ფუძის ანგელოზის ფუნქციებში შედის ოჯახის
მფარველობა, ამიტომ ის უფრო მეტადაა ახლოს ადამიანებთან, ვიდრე დანარჩენი
ღვთაებები, მას ევალება, იყოს შუამავალი შედარებით მაღალი რანგის ღვთაებებთან.
ოჯახის მფარველის ფუნქციებში შედიოდა ის, რომ მასზე მაღლა მდგომი
ღვთაებისთვის მიჰქონდა დავუშვათ ადამიანთა სათხოვარი, ადგილის დედა კი დედა
მიწასთან ამ სათხოვარის მიტანას უზრუნველყოფდა. იგი მეტწილად ცოცხალი
არსების სახითაა წაროდგენილი ადამიანის ცნობიერებაში. თუმცა ოჯახის
მფარველის სახე თავდაპირველად ასეთი როდი იყო? მან ჩამოყალიბებისთვის
საკმაოდ ხანგრძლივი და რთული გზა განვლო, თავდაპირველად ის გველის სახით
იყო წარმოდგენილი, რომელსაც განსაკუთრებული ნიშნები, ოქროს რქები ჰქონდა და
იყო თეთრი. სწამდათ, რომ არსებობდა ალალი და არამი გველები, ანუ კეთილი და
ბოროტი გველები, რომლებსაც გარკვეული დამახასიათებელი ნიშნები ჰქონდათ და
სწორედ ამის მეშვეობით არჩევდნენ ერთმანეთისგან. მაგალითად ალალი გველი
რუხი ფერის იყო და ნელა მოძრაობდა, არამი კი პირიქით _ სწრაფად.

ფუძის ანგელოზი მუდამ სახლშია, კერძოდ კერასთან, რომელიც მოგვიანებით

სახლის ცენტრში ინაცვლებს და საკულტო ფუნქციას იძენს, რაზეც მეტყველებს ის
ფაქტი, რომ კერის ბორდიურში იყო ხორბლის მარცვლები, სამეურნეო ოარაღები და
ა.შ. კერის მეშვეობით ოჯახი ღვთაებასა და ღვთაებრივ ძალასთან კავშირს ამყარებდა.
კერიდან ნაცრის გარეთ გატანა და გადაყრა არ შეიძლებოდა, რადგან ეს ბარაქასთან
და სიუხვესთან ასოცირდებოდა, ნაცარი იატაკზე ილესებოდა. კერას აკეთებდნენ
როგორც სახლში ისე გარეთ, სახლში არსებული კერის ფუნქცია ზემოთ აღინიშნა,
რომ მისი მეშვეობით ჰქონდა ოჯახს ურთიერთობა ღვთაებრივ ძალასთან,გარეთ
არსებული კერიის ფუნქცია კი იყო სამეურნეო ფუნქცია.

კერა მიწაში ამოღრმავებული ორმოსგან შედგებოდა, მასზე ჩამოშვებული იყო

საკიდლიანი ჯაჭვი, თავდაპირველად ეს ასოცირდებოდა იმასთან, რომ კერა
მიწისქვეშეთს უკავშირდებოდა, უფრო გვიან კი ამის შესახებ ჩნდება სულ სხვა
წარმოდგენა და ასოციაცია, რომ კერის აგებულება ნიშნავდა მიწისა და ცის
ერთიანობას. გარდა ამისა კერას გარკვეული ფუნქციებიც ჰქონდა, მისი მეშვეობით
იყოგოდა ქალისა და მამაკაცის სივრცეები, ანაწილებდა შრომას, მოვალეობებს, დიდი
წვლილი მიუძღვის ზნეობრივი ნორმების დაცვაში. კერის ადგილზე ოჯახის
უმნიშვნელოვანესი საკითხები წყდებოდა და სწორედ აქ იღებდნენ მათთვის ძალიან
მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებებს, რომლებსაც უკლებლივ ყველა ემორჩილებოდა.

ოჯახის მფარველისადმი განსაკუთრებული დამოკიდებულება ჰქონდათ

ადამიანებს და დიდი პატივით ექცეოდნენ მას. მისი განრისხების თავიდან
ასარიდებლად საჭირო იყო, რომ არ ელაპარაკათ ხმამაღლა, არ გამოეყენებინათ
ბილწი სიტყვები, მას აძლევდნენ პირველი მოსავლის გარკვეულ ნაწილს. მასთან
დაკავშირებულ რიტუალებს ძირითადად ქალები ასრულებდნენ, მაგალითად,
სვანეთში, აქ მამაკაცის მონაწილეობა არ შეიძლებოდა, გარდა ამისა, ყველანაირი წესი
და რიტუალი თავის დროზე უნდა შეესრულებინათ, წინააღმდეგ შემთხვევაში
ღვთაება განრისხდებოდა და საქონელს დაუხოცავდა. აუცილებელი იყო ისიც, რომ
ოჯახის მფარველი უცხო თვალისგან დაეცვათ, რადგან სხვა შემთხვევაში ის სახლს
ტოვებდა და ოჯახის კეთილდღეობა უკვე ეჭვქვეშ იყო, რადგანაც მას თან მიჰყვებოდა
კეთილდღეობა. მას დიასახლისი ემსახურებოდა, შემდეგ ფუძის ანგელოზის
ფუნქციები შეიცვალა. ოჯახის კეთილდღეობას სთხოვდნენ ისეთ ღვთაებებს,
რომლებსაც უფრო ფარტო მასშტაბი ჰქონდათ სამოქმედოდ და სცილდებოდა მცირე
არეალს. ხშირად ოჯახის წევრსა და ფუძის ანგელოზს ნათესაური კავშირი ჰქონდათ,
ოჯახის მფარველი ხშირად გველის სახითაც იყო წარმოდგენილი. რაც შეეხება
ადგილის დედას, მისი მოქმედების არეალი იყო სოფელი, შესაბამისად მას მთელი
სოფლის მოსახლეობის მფარველობა ევალებოდა. ყველა სოფელს ჰყავდა თავისი
ადგილის დედა, ხალხის წარმოდგენების მიხედვით, მასზე იყო დამოკიდებული
სოფლის მოსახლეობის კეთილდღეობა და ბარაქიანობა. იმისათვის, რომ მისი გული
მოეგოთ და უხვად დაესაჩქურებინა სოფლის მაცხოვრებლები, ისინი
გაზაფხულობით ქადებს სწირავდნენ, რომელბიც კარაქისა და ერბოსგან
მზადდებოდა. გველის როლი აქაც იკვეთება, თუ ფუძის ანგელოზი გველის სახით
წარმოგვიდგებოდა ხოლმე, ადგილის დედის შემთხვევაში გველი მისი დამხმარეა.
გველს ადამიანისთვისაც გარკვეული დატვირთვა ჰქონდა, მაგალითად თუ ის
სიზმარში გველს ნახავდა, ეს ნიშნავდა, რომ ადგილის დედა მასზე განრისხებული
იყო და ეს დანაშაული აუცილებლად უნდა გამოესყიდა. ადგილის დედა მიწის
განსახიერებაა, ამიტომაც მოხსენიებულია, როგორც უმზეო, იგი გამუდმებით
მიწისქვეშეთშია. ასევე ხალხს მიაჩნდა, რომ ადგილის დედა იმ ტერიტორიას,
რომელსაც მფარველობს, გულ-მკერდით იჭერს.

ხთონურ ღვთაებათა მესამე წევრი დედა მიწაა. იგი ყველაზე მაღალი რანგის
ხთონური ღვთაებაა, პირველ რიგში იმიტომ, რომ განაგებს და მფარველობს მთელ
დედამიწას და ასევე მას ემორჩილებიან დანარჩენი ღვთაებები. საინტერესოა ის
ფაქტი, რომ აქაც ფიგურირებს გველი. თუმცა ისინი ღვთაებების უფლებამოსილებისა
და მოვალეობების მიხედვით განსხვავდებოდნენ. მართალია ოჯახის საკითხებს
მეტწილად ადგილის დედა და ფუძის ანგელოზი მონაწილეობდნენ და დედა მიწის
ძირითადი მოვალეობა მთლიანად დედამიწის მფარველობა იყო და არა კონკრეტულ
ოჯახებში წესრიგის დამყარება და ა.შ. მაგრამ იყო შემთხვევები, როცა დედა მიწის
უფლებებში შედიოდა ოჯახის საკითხები, როგორიცაა ბავშვის დაბადება. ამასაც
ჰქონდა გარკვეული რიტუალები, მშობიარე ქალს აწვენდნენ თივისგან ან ჩალისგან
გაკეთებულ საწოლზე. იმ საწოლებზე დაწოლა არ შეიძლებოდა, რომლებსაც
ყოველდღიურ ცხოვრებაში იყენებდნენ, ეს წესი იმერეთში ჩამოყალიბდა. ზოგიერთ
ადგილზე მშობიარე ქალს მიწაზე აწვენდნენ, რაც იმას ნიშნავდა, რომ ბავშვს
პატრონობდა და მფარველობდა მიწის ღვთაება და მასზეც იყო დამოკიდებული
ბავშვის უსაფრთხოება.

მიუხედავად იმისა, რომ მიწის ღვთაებებს განსხვავებული მოვალეობები,

ძლევამოსილება, ძალაუფლება და მოქმედების არეალი აქვთ, ისინი საკმაოდ
მჭიდრონ უკავშირდებიან ერთმანეთს, რაც განაპირობებს მათ შორის ურთერთობის
დამყარებას. პირველ რიგში აღსანიშნავია ის, რაც აერთიანებს სამივე მათგანს, მათი
იერარქიული დონის მიუხედავად. პირველ რიგში, ერთმანეთს დავუკავშირებ
ადგილის დედას და ფუძის ანგელოზს, მათი ერთიანობისა და ურთიერთობის
საფუძვლები გამოიხატება იმაში, რომ ისინი სულით ენათესავებიან ერთმანეთს, მათ
აერთიანებს საერთო სიხარული და მწუხარება, მაგალითად, სოფლის დაღუპვა
თავისთავად ნიშნავდა ოჯახების დაღუპვასა და უბედურებას, ეს აზარალებდა,
როგორც ადგილის დედას, ისე ფუძის ანგელოზს. იმ შემთხვევაში, თუ სოფელს რამე
უბედურება შეემთხვეოდა და ადგილის დედა დატოვებდა ამ ტერიტორიას,
თითოეული ოჯახისთვის გარდაუვალი უბედურება და განსაცდელი, თუ კი სოფელი
გაიხარებდა, აყვავდებოდა, სიუხვე და ბარაქიანობა დაისადგურებდა ეს სასიხარულო
იქნებოდა როგორც ადგილის დედისთვის , ისე ფუძის ანგელოზისთვის. რაც შეეხება
მათ ურთიერთობას, ეს გამოიხატებოდა იმაში, რომ ფუძის ანგელოზი სწორედ
ადგილის დედას ეუბნებოდა ყველაფერ იმას ადამიანთა შესახებ, რაც დედა მიწამდე
და ზოგადად უფრო მაღალი რანგის ღვთაებებამდე უნდა მისულიყო, ეს შეიძლება
ყოფილიყო თხოვნა, სურვილი და ა.შ. ალბათ ბევრი კითხვა ჩნდება იმის შესახებ, რომ
რატომ არ შეეძლო ოჯახის მფარველს პირდაპირ დედა მიწისთვის ეთქვა ეს
ყველაფერი. ამასთა დაკავშირებით ვფიქრობ, რომ დიდი ალბათობით დედა
მიწისთვის ამის სათქმელად მას უწევდა ოჯახის დატოვება, ან არ ჰქონდა იმის
შესძლებლობა, რომ პირდაპირი კავშირი ჰქონოდა უმაღლესი რანგის მქონდა
ღვთაებასთან. გარდა ამისა, მათი ერთიანობა გამოიხატება ხალხის
დამოკიდებულებიდანაც, რადგანაც მოსავლის სიუხვეს ძირითადად ამ ორ ღვთაებას
სთხოვდნენ, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ მათ ევალებოდათ არა მარტო ოჯახისა და
სოფლის მფარველობა, არამედ ნაყოფიერება.
რაც შეეხება სამივე მათგანის მჭიდრო კავშირსა და ურთიერთობას. სამივე ღვთაება
ძლიან ჰგავს ერთმანეთს, მაგალითად იმით, რომ თითოეულთან ფიგურირებს გველი,
თითოეულის ზოომორფული ნიშანი და სახე გველია. ერთიანობა და კავშირი
იგრძნობა ფუნქციების შესრულების თვალსაზრისითაც, ვინაიდან, სამივე მათგანი
ძირითადად ორიენტირებულია მიწიერ სამყაროზე, ასევე სამივე მათგანის
უფლებამოსილებაში შედიოდა ოჯახის საკითხებში მონაწილეობა, თუმცა
განსხვავებული რაკურსით, მაგალითად ფუძის ანგელოზი და ადგილის დედა ოჯახს
მფარველობდნენ, ცდილობდნენ, აერიდებინათ ისინი განსაცდელისგან და დაეცვათ
და მოეწესრიგებინათ მისი ცხოვრება, დედა მიწის ფუნქცია კი ბავშვის დაბადება იყო.

რაც შეეხება ურთიერთობას, შეიძლება ითქვას, რომ სამივე ღვთაება ერთმანეთზე

გადაჯაჭვული და დამოკიდებულია. ამაზე მეტყველებს ის ფაქტი, რომ მათ
ერთმანეთის დამოუკიდებლად მოქმედება ფაქტობრივად არ შეუძლიათ.
მაგალითად, თუ ოჯახის მფარველმა არ მიაწოდა ინფორმაცია ადამიანთა
სათხოვარისა და გასაჭირის შესახებ ადგილის დედას, დედა მიწას ამას,
სავარაუდოდ, გვიან გაიგებს. გარდა ამისა, ვფიქრობ, იმისათვის, რომ მათი
მოვალეობები უკეთ შესრულდეს, უფრო სასრგებლო და დროული იყოს
ხალხისთვის, საჭიროა ერთიანობა, რადგან ადამიანი მათ გარეშე გარკვეულწილად
უძლურია.

5.რა დატვირთვა აქვს ნადირთმფარველისა და მონადირის ურთიერთობას?

სამყაროში ყველა არსებას თავისი ღვთაება და მფარველი ჰყავდა. ადამიანისთვის არ

არსებობდა ისეთი საქმიანობა ან მოვლენა, რომელსაც შესაბამისი მფარველი არ
ჰყავდა, ასევე იყო ნადირობაც, ადამიანის ერთ-ერთი უძველესი სამქიანობა.
ნადირთღვთაებებს უამრავი წესი და ტრადიცია ჰქონდათ, უამრავი სირთულე
უკავშირდებათ მათ, მაგალითად, თუ მონადირე გაუაზრებლად და შემთხვევით
ესროდა ღვთაებას, ამ მონადირის დაღუპვა გარდაუვალი იყო. გარდა ამისა,
არსებობდა დასჯის სხვადასხვა ხერხები, მაგალითად, ლეგენდის თანახმად,
მონადირის მიერ ცალრქა ირემისთვის სროლი შემდეგ მის გვარში მხოლოდ ერთი
ბავში იბადებოდა. რაც შეეხება წესებს, წესების მიხედვით, არ შეიძლებოდა ნადირის
ძვლებისა გადაყრა, ძაღლისთვის დაყრა, ის უნდა შეენახათ, რათა შემდგომში
ნადირთღვთაებას შესძლებოდა ნადირის გაცოცხლება, თუმცა ძვლის გარეშეც
შეიძლებოდა ეს თუნდაც ძვლის ხით ჩანაცვლებით, ასევე არ შეიძლებოდა ნადირის
უზომოდ ხოცვა, ამ შემთხვევაში მონადირე იარაღს მიწაში მარხავდა და გარკვეული
ხნის განმავლობაში აღარ ნადირობდა.

ნადირთღვთაებაზე საუბრისას არ შეიძლება გვერდი ავუაროთ მონადირისა და

ღვთაების ურთიერთობას, რომელსაც დიდი ადგილი უკავია საონადირეო მითოსში
და საკმაოდ დიდი დატვირთვა აქვს. ურთიერთობის ინიციატორი თავად
ნადირთღვთაება გახლდათ, რომელიც თვითონ ირჩევდა მონადირეს ურთიერთობის
დასამყარებლად, ის იყო დომინანტი. ღვთაებასთან ურთიერთობისას მონადირეები
ძალიან ფრთხილად უნდა ყოფილიყვნენ, უნდა დაეცვათ გარკვეული წესები,
როგორც მონადირეს, ისე მისი ოჯახის წევრებსაც, რათა თავიდან აერიდებინათ
სასტიკი და მკაცრი სასჯელი. მაგალითად, მათ უარი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა
თ ნადირთღვთაებისათვის, როცა ურთიერთობას შესთავაზებდა, არავისთვის არ
უნდა გაემხილათ ნადირთღვთაებასთან დამყარებული ურთიერთობის შესახებ, თუ
ნადირთღვთაება საჩუქარს აჩუქებდა, მძივს, სამაჯურს, ბეჭედს და ა.შ. ეს არავისთვის
არ უნდა ეჩვენებინათ და არავინ არ უნდა შეხედბოდა მონადირის გარდა, რადგან ეს
ყველაფერი ღალატს ნიშნავდა და, შესაბამისად, მონადირეც სასტიკად ისჯებოდა.
კავკასიურ მითოლოგიაში აღსანიშნავია ნადირთღვთაებისა და მონადირის ისეთი
ურთიერთობა, რომელიც ტრაგიკულად მთავრდება, რაც ასახულია დაღუპული
მონადირის ციკლში. ამის მაგალითია ის მითი, რომლის მიხედვითაც დალიმ
მონადირეს ურთიერთობა შესთავაზა, რაზეც მანდ უარი უთხრა, ამის შედეგად კი
დალიმ ჯიხვებში საცდური გაურია, მონადირეს ნასროლი ისარი მოუბრუნდა და
მოკლა.

როგორც უკვე აღვნიშნე, ნადირთპატრონისა და მონადირის ურთიერთობას დიდი

დატვირთვა და მნიშვნელობა აქვს მითოლოგიაში. ფაქტობრივად, ღვთაებაზეა
დამოკიდებული, როგორ ინადირებს სახლიდან შორ გზაზე წამომსული მონადირე,
რამდენად ნაყოფიერი იქნება მისთვის ნადირობა. ამიტომაც საჭირო იყო
ნადირთღვთაების გულის მოგება, რაც სამონადირეო ტრადიციების შესრულებასთან
ერთად მასთან ურთიერთობის დამყარებასაც გულისხმობდა. მოკლედ რომ ვთქვათ,
ნადირის სიუხვე და სიმწირე მთლიანად დამოკიდებული იყო ნადირთღვთაების
გუნება-განწყობილებაზე, მის სიმპათიებზე მონადირის მიმართ, ამიტომაც მონადირე
მაქსიმალურად ცდილობდა მისი გულის მოგებას და მიუხედავად იმისა, რომ
მონადირეებისთვის არც ისე სასიხარული იყო ღვთაებასთან ურთიერთობა, მაინც
სთანხმდებოდნენ სატრფიალო ურთიერთობაზე. ღვთაება სასიყვარულო
ურთიერთობის სანაცვლოს მონადირეს ნადირობაში გარკვეულ დახმარებას
აღუთქვამდა. ჩემი აზრით, ნადირთღვთაების კეთილ განწყობილებას მხოლოდ ის
დატვირთვა არ ჰქონდა, რომ მონადირეს ნადირი არ მოჰკლებოდა, მისი კარგი და
დადებითი დამოკიდებულება იმასაც განაპირობებდა, რომ მონადირე სახლში
მშვიდობიანად დაბრუნებულიყო და რაიმე განსაცდელი ან არ შეხვედროდა, ან
კიდევ ადვილად დაეღწია თავი მისგან, ანუ შესაძლოა, უსაფრთხოებასაც
უზრუნველყოფდა ღვთაება საკუთრი რჩეულებისთის.

6.რას ემსახურებოდა სამონადირეო ტრადიციები?

ნადირობა ადამიანის ერთ-ერთი უძველესი საქმიანობაა და საკმაოდ დიდი

მნიშვნელობაც ენიჭებოდა მაშინ, ვიდრე _ ახლა, რადგანაც უძველეს დროში ის
ადამიანისთვის საკვების მოპოვების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშნელოვანი გზა და
საშუალება იყო. ნადირობას უკავშირდება ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხები,
როგორებიცაა: ნადირთღვთაებისა და მოანადირის ურთიერთობა, წესები, რომლებიც
უნდა დაეცვათ მონადირეებსა და მისი ოჯახის წევრებს, არანაკლებ მნიშვნელოვანია
სამონადირეო ტრადიციები, რომლებშიც ჩართული იყო მონადირის მთელი ოჯახი.
ვინაიდან ნადირობა, სანადირო ადგილები, ნადირი წმინდად იყო მიჩნეული,
მონადირეს მეტი სიფრთხილე მართებდა ყველაფერში. ამას ისიც ემატებოდა, რომ
იგი სრულიად უცხო ადგილზე მიდიოდა, სახლიდან საკმაოდ შორს და შინა
სივრციდან გარე სივრცეში გადიოდა, სადაც არ იცოდა რა საფრთხე ემუქრებოდა, არ
იცოდა მისი წესები და ზოგადად რა იკრძალებოდა ან რა იყო ნებადართული იქ. მას,
რასაკვირველია, არ სურდა გარე საივრცის წესების დარღვევა, ამიტომ შინა სივრცეში
სანადიროდ წასვლამდე ემზადებოდა.

რაც შეეხება სამონადირეო ტრადიციებს, კავკასიური მითოლოგია მდიდარია ამ

ტრადიციებით და მასზე აგებული თქმულებებითა და მითებით. როგორც უკვე
აღვნიშნე, მონადირე შინა სივრცეში ემზადებოდა, რათა წესრიგი დაეცვა, რაც შეეხება
წესებს, მას ეკრძალებოდა ლანძღვა-გინება, უშვერი და ბილწი სიტყვების გამოყენება,
არ უნდა ჰქონოდა ურთიერთობა არც ერთ ქალთან, განსაკუთრებით ფეხმძიმე ან
დედათა წესში მყოფ ქალთან, იგი საკუთარ ცოლსაც კი არ უნდა გაჰკარებოდა, წესები
უნდა დაეცვა, როგორც მონადირეს, ისე მისი ოჯახის წევრსაც, კერძოდ, ცოლს, მას
ეკრძალებოდა სხვებისთვის იმის თქმა, რომ მისი ქმარი სანადიროდ იყო წასული,
ეკრძალებოდა ხორცის ჭამა და ზოგადად ცხიმიანი საკვების მიღება, თმის გაშლა და
დაბანა. ასევე მონადირეს უნდა წაეღო სახლიდან საგზალი, რომელიც აუცილებლად
ქალს უნდა მოემზადებინა, აქ, ჩემი აზრით, იკვეთება არა მხოლოდ ქალის
ვალდებულებები და ის, რომ საქმიანობები და მოვალეობები გადანაწილებული იყო,
არამედ ისიც, რომ ქალს გარკვეული უპირატესობა და პრივილეგიები ჰქონდა,
რადგან ფაქტობრივად ისიც მონაწილეობდა მონადირეობის წმინდა და
უმნიშვნელოვანეს რიტუალებში. რაც შეეხება საგზალს, მას აუცილებლად ქალი
ამზადებდა, როგორც უკვე ვთქვი. დაოჯახებული მამაკაცისთვის ცოლი ამზადებდა,
დასაოჯახებელისთვის კი _ დედა. მონადირეს საგზლად არ უნდა წაეღო ხორცი, მას
მიჰქონდა გამომცხვარი ხმიადები, ეს იყო რიტუალური პური,
რომელსაც ,,ხმელგანატეხს“ უწოდებდნენ. ის რაც ხმელგანატეხთან ერთად უნდა
მიერთვა მონადირეს, ნადირთღვთაება აძლევდა.

როცა მონადირეები გარკვეულ ადგილზე მივიდოდნენ სანთელს ანთებდნენ

შესასვლელში და თავს ავედრებდნენ ადგილის დედას, ნადირთღვთაებას,
ფაქტობრივად, მათ ჰყავდათ მონადირე მიბარებული. ამას ადასტურებს თქმულება,
რომლის მიხედვითაც, მონადირეს გაუგია ღამით ძახილი, რომ ღვთაებები სხვა
ღვთაებას ნადიმზე უხმობდნენ, თუმცა მან უარი უთხრა, იმის გამო, რომ
მიბარებული ჰყავდა მონადირე და მისთვის უნდა ეპატრონა.

სხვადასხვა ტერიტორიაზე მონადირეები სხვადასხვა რიტუალს ატარებდნენ,

მაგალითად, ისინი ნადირთმფარველებს მსხვერპლს სწირავდნენ, უმღეროდნენ,
ზოგჯერ მონადირეები ჯგუფდებოდნენ, ერთიანდებოდნენ და საერთო ფულით თხას
ან ცხვარს ყიდულობდნენ, რომელსაც მსხვერპლშეწირვისთვის იყენებდნენ.

მონადირის ოჯახსაც უწევდა სხვადასხვა ტრადიციისა და წესების დაცვა,

გარკვეულწილად მათზე იყო დამოკიდებული ოჯახის მდგომარეობა და
ქალღმერთის მათდამი დამოკიდებულება, მაგალითად, როცა მონადირის ოჯახის
რომელიმე წევრი დაინახავდა, რომ ის ქალღმერთთან იყო, აუცილებლად უნდა
განებანა ნადირთღვთაების თმა რძეში და ამის შემდეგ ღვთაება მონადირეს ან
მთლიანად ათავისუფლებდა მისგან და მისი კეთილგანწყობაც იმატებდა, ან კიდევ
ურთიერთობის ვადას უმცირებდა, მაგრამ თუ ოჯახის რომელიმე წევრი ქალღმერთს
თმას მოაჭრიდა, მთელი ოჯახი სასტიკად დაისჯებოდა და განადგურდებოდა. რა
თქმა უნდა, ორივე შემთხვევის შესახებ გვაქვს შემორჩენილი საინტერსო მითები,
როცა ოჯახის წევრმა ქალღმერთის თმა განბანა რძეში და შედეგად მან მონადირე
მთლიანად გათავისფულა, და როცა ბებიამ საკუთარი შვილიშვილი დაინახა
ქალღმერთთან და თმა მოაჭრა. ეს ქალღმერთმა დილით აღმოაჩინა, ბიჭს ბებია
შეეცოდა და თავად დაიბრალა მძიმე დანაშაული, რის შედეგადაც, ბიჭი მთელი
ცხოვრება უბედურებაში ცხოვრობდა და როგორც ქალღმერთმა უთხრა, ძაღლური
ცხოვრება ჰქონდა.

სამონადირეო მითოსში, ტრადიციებისა და წესების თვალსაზრისით, ძალიან

მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ნადირის ძვალი, რომელიც არავითარ შემთხვევაში
არ უნდა გადაეგდოთ. გარდა ამისა, მონადირეს უნდა მოეკლა ისეთი ნადირი,
რომელიც ქალღვთაების მიერ მირთმეული და გაცოცხლებული იყო.
 რასაკვირველია, ყველა ზემოთ ჩამოთვლილ რიტუალებს გარკვეული დატვირთვა
ჰქონდა და სამონადირეო ტრადიციებსაც დიდ მნიშვნელობასა და ყურადღებას
ანიჭებდნენ. ისინი უბრალოდ შესასრულებელი ტრადიციები კი არ იყო, საკმაოდ
სერიოზული მიზნებისთვის იყენებდნენ, მაგალითად, შემდეგი წესები, რომ ცოლს არ
უნდა ეჭამა ცხიმიანი საკვები, თმა არ უნდა გაეშალა და დაებანა, არავისთვის არ
უნდა ეთქვა მისი ქმრის სანადიროდ წასვლის შესახებ, ოჯახის წევრები ქალღმერთს
სათანადოდ უნდა მოქცეოდნენ, როცა მონადირესთან ერთად დაინახავდნენ და ა.შ.
ეს ისევ და ისევ მონადირისა და მისი ოჯახის კეთილდღეობისთვის იყო. ამ წესებისა
და ტრადიციების არ შესრულებისთვის ისინი მკაცრად ისჯებოდნენ და კვდებოდნენ
კიდეც. ამით ქალღმერთის გულსა და მის კეთილგანწყობას მოიპოვებდნენ და
ნადირიც უხვად ეძლეოდათ, მაგრამ ნადირის უზომოდ ხოცვა არ შეიძლებოდა, ეს
ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ტრადიციათაგანია, რომელიც მონადირეს აუცილებლად
უნდა შეესრულებინა, წინააღმდეგ შემთხვევაშ დაისჯებოდა, თუ მონადირე ბევრ
ნადირს დახოცავდა მას იარაღი უნდა დაეფლა მიწაში და გარკვეული პერიოდი აღარ
ენადირა, ასე სასჯელსაც აიცილებდა თავიდან და ცხოველთა სახეობის
გადაშენებასაც, რადგან ნადირთა ინტენსიური ხოცვის შემდეგ მთლიანად
განადგურდებოდა იმ ტერიტორიაზე ცხოველთა სახეობები.

რაც შეეხება მსხვერპლშეწირვას, სიმღერას, სანთლის დანთებას, ადგილის

დედისთვის თავის შევედრებას, ამით მონადირეები სთხოვდნენ ნადირთა სიუხვესა
და სიმრავლეს, ნადირთღვთაების მიერ ხელის მომართვას, მათი უსაფრთხოების
უზრუნველყოფას,

ზემოთ აღვნიშნე, რომ ნადირის ძვალს საკმაოდ დიდი დატვირთვა ჰქონდა,

რადგანაც სწორედ მისი მეშვეობით იყო შესაძლებელი ნადირის ხელმეორედ
გაცოცხლება, მაგრამ თუ ძვალი დაიკარგებოდა, იყენებდნენ ხეს. ქალღმერთი ნადრს
მიირთმევდა და შემდეგ აცოცხლებდა. მონადირეს აუცილებლად ასეთი ნადირი
უნდა მოეკლა, არ შეიძლებოდა იმ ნადირის მოკვლა, რომელიც არ ჰქონდა
მირთმეული ნადირთღვთაებას, რადგან ეს უბედურების მომტანი იყო.
არ არსებობს ისეთი რიტუალი, რომელიც არ ემყარება გონებას და მის მიდგომას. ის
გარკვეულწილად ფანტაზიაა, მაგრამ საზოგადოებაში ეს ტრადიციები ეფუძნება სხვა
მიდგომებს და არა მხოლოდ ადამიანთა წარმოსახვას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ,
რიტუალები და ტრადიციები ძირითადად დაფუძნებულია ადამიანი გონებაზე და
იმაზე, რაც რეალურად ხდება. ანუ გონებით და აზროვნებითაა ნაკარნახევი.
ვფიქრობ, ადმაიანს კარგად ჰქონდა გაანალიზებული, რომ ნადირის უზომოდ
ხოცვა არ შეიძლებოდა, რადგანაც ამით მათი სახეობების განადგურებას გამოიწვევდა
და საკვები აღარ ექნებოდათ, ამიტომ მათ ჩამოაყალიბეს ტრადიცია, რომ ბევრი
ცხოველის დახოცვის შემთხვევაში, მონადირეს იარაღი უნდა დაეფლა და გარკვეული
ხანი აღარ ენადირა, წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი სასტიკ განსაცდელსა და სასჯელს
ვერ გადაურჩებოდა. სწორედ ხომ ასე დაემართათ ავთანდილსა და როსტევანს,
რომელთაც უამრავი ნადირი დახოცეს, ღმერთი განარისხეს, სასჯელად კი ტარიელი
მოევლინათ.
ალბათ, სასჯელი გარკვეულ შიშს იწვევდა საზოგადოებაში, ამიტომაც მონადირეები
ზედმიწევნით იცავენ ამ ტრადიციებს და ცდილობენ, დაემორჩილონ წესებს.
სავარაუდოდ, ადამიანს ისიც კარგად ჰქონდა გააზრებული, რომ თუ ნადირს ვერ
დაიჭერდა და ვერაფერს მოინადირებდა, ოჯახს ვერ გამოკვებავდა, ვინაიდან
არქაული ადმაიანისთვის ნადირობა კვების ყველაზე მნიშვნელოვანი საშუალება იყო
და თანაც მხოლოდ ქალის მიერ შეგროვებული მცენარეულობა არც ისეთი ნოყიერი
გახლდათ, მითუმეტეს, რომ მათ უფრო მეტი შრომა და გარჯა უწევდათ ყოველდღე.
ამიტომ მონადირეები მაქსიმალურად ცდილობდნენ არ განერისხებინათ მათ
წარმოდგენებში არსებული ღვთაებები და განავითარეს სამონადირეო ტრადიციები,
ამას ის დატვირთვაც ჰქონდა, რომ ტრადიციების დაცვის მეშვეობით ნადირთ
მფარველის გულსაც მოიგებდნენ და შესაძლოა, გულუხვადაც დაესაჩუქრებინა.
მონადირეები ერთმანეთს ეხმარებოდნენ კიდეც, ამას ადასტურებს ის ფაქტი, რომ თუ
წარმატებულ მონადირეს ხელმოცარული მონადირე შეხვდებოდა, აუცილებლად
უნდა გაენაწილებინა მისთვის ნადავლი, რაც ძალიან კარგადაა შემონახული ვაჟა-
ფშაველას ,,სტუმარ-მასპინძელში“, როცა ჯოყოლა ზვიადაურს თავის ნანადირევის
გაყოფას სთავაზობს. ასეთი სახის დახმარება კი მიუთითებდა იმას, რომ კარგად
ხვდებოდნენ ერთიანობის ძალას, რადგანაც როცა მონადირე მისთვის სრულიად
უცხო ტერიტორიაზე მიდიოდა სანადირო, საფრთხე ყოველთვის თან სდევდა,
ამიტომ გაერთიანებული მონადირეები უფრო ადვილად გაუმკლავდებოდნენ
თუნდაც ნადირთა თავდასხმას.
ამდენად, მართალია, რიტუალები გარკვეულწილად ადამიანის წარმოსახვიდან და
წარმოდგენებიდან მომდინარეობს, მაგრამ მეტწილად მის გონებას და ობიექტურ
აზროვნებას ემყარება. ისინი ადამიანმა ჩამოაყალიბა და აქვს შემდეგი დატვირთვა:
ადამიანის, ამ შემთხვევაში მონადირისა და მისი ოჯახის, დაცვა, მნიშვნელოვანი
საარსებო და საკვები საშუალების მოპოვება, საკუთარი თავის კონტროლი, თუნდაც
იმ თვალსაზრისით, რომ არ უნდა დახოცოს ინტენსიურად ცხოველები და
გააკონტროლოს საკუთარი თავი, რამდენს და როგორ ხოცავს, გარდა ამისა, ამას
მოჰყვება ძალიან მნიშვნელოვანი და ადამიანისთვის საჭირო შედეგები, ითვისებს
გარე სივრცეს და აფართოებს შინას, შეუძლია, საკუთარ თავს შეუქმნას გარკვეული
წესები და დაუწესოს საზღვრები, რომლებსაც უნდა დაემორჩილოს და რომლებიც არ
უნდა გადაკვეთოს, რადგან აანალიზებს, რომ ამ შემთხვევაში სასჯელი
გარდაუვალია, ამით უკვე ყალიბდება წესების დამორჩილების უნარი და კულტურა,
ხვდება რა არის კარგი და რა _ ზიანის მომტანი მისთვის.