ARALING PANLIPUNAN REVIEWER Q3

I. Paikot na daloy

 Macroeconomics- pag-aaral ng kabuuang dimensiyon ng ekonomiya.

 Produkto at serbisyo- mailalarawan ang kaganapan sa buong ekonomiya.
 Ekonomiya- ay binubuo ng sambahayan at kompanya na parehong gumaganap sa mga
gawaing pamproduksyon at pandistribusyon.
 Sambahayan- ang nagmamay-ari ng mga salik ng produksyon, mga tao.
 Bahay-kalakal – ugnayan sa pagganap sa gawaing pamproduksiyon at distribusyon.
 Kompanya- nagsusuplay ng mga kakailanganing produkto at serbisyo ng sambahayan.
 Pag- iimpok – pagtatabi ng pera.
 Buwis- sapilitang kontribusyon na sinisingil ng pamahalaan mula sa mga mamamayan.
 Subsidy- ay tulong pinansiyal na ipinagkakaloob sa mga mamamayan.
 Pump priming- pasiglahin at gawing aktibo ang mga sektor ng ekonomiya.

II. PAMBANSANG KITA

(Gross National Income/ GNI)

 GNP- kabuuang pambansang produkto, pampamilihang halaga ng mga produkto at

serbisyo na nagawa ng isang bansa o kit ana tinanggap mula sa labas ng bansa sa loob ng
isang taon.
 Market value- halaga ng produkto at serbisyo na umiiral sa pamilihan.
 Final goods- yari o produktong tapos na.
 Intermediate goods- produktong kailangan pang iproseso para maging yaring produkto.

Iba’t ibang uri ng GNP/GNI
1. Nominal at Real GNP/GNI- constant prices, halaga ng kabuuang produksiyon.
GNP/GNI growth rate = (kasalukuyang taon) – (nakalipas na taon)
X 100
GNP/GNI (nakalipas na taon)

2. Potential at Actual GNP/GNI- kakayahang magprodyus

  GDP- produkto at serbisyo na ginawa sa loob ng bansa sa loob ng isang taon.
 National Income- kabuuang halaga na tinatanggap na kita ng mga sektor ng ekonomiya.

Iba’t ibang paraan ng pagkuwenta ng GNP/GNI

1. Industrial origin- pinagsama-sama ang lahat ng sektor ng ekonomiya gaya ng agrikultura,
idustriya, at serbisyo.
Pormula: GDP= agrikultura + industriya + serbisyo
GNP/GNI= GDP
2. Final expenditure approach- lahat ng mga gastusin ng mga iba’t-ibang sektor ng mga
sumusunod:
a. GP
b. GG
c. GK
d. X
e. NPIA
Pormula: GNP/GNI= GP+ GG+ GK + (X-M) + NPIA + SD
3. Factor income approach- kita ang lahat ng salik ng produksyon
a. KG
b. KEA
c. KK
d. KEM
Pormula: NI= KG+ KEA + KK + KEM
GNP= NI + CCA + IBT

III. IMPLASYON
 Implasyon- pagtaas ng presyo. Economic indicator maipakita ang kalagayan ng bansa.
 Hyperinflation- labis ang nagging pagtaas ng presyo ng mga bibilhin.
MGA URI NG IMPLASYON

 Demand pull- mas mataas ang demand ng mga produkto at serbisyo kaysa sa supply na
nasa pamilihan.
 Cost push – pagtatakda ng presyo ng bilihin ay ang gastos sa produksiyon.
  Structural inflation- pamahalaan ay may mga patakaran na sinusunod sa pagpapatakbo
at pagasasaayos ng ekonomiya.

MGA DAHILAN NG IMPLASYON

 Monopolyo kartel, labis na salapi sa sirkulasyon, middleman, import at dependent at

export oriented, oil deregulation, utang panlabas, gastos pamproduksiyon
EPEKTO NG IMPLASYON

 Mataas na presyo, maraming negosyo, maraming manggagawa, mataas na buwis,

mataas na sahod
MGA TAONG NAKIKINABANG KAPAG MAY IMPLASYON

 Mga taong hindi tiyak ang kita, mga mangungutang, mga speculator
MGA TAONG APEKTADO NG IMPLASYON

 Mga nag-iimpol, mga nagpapautang, mga tao na may tiyak n akita

SOLUSYON SA IMPLASYON

 Pagpapatupad ng tight money policy, pagtatakda ng price control, sugpuin at parusahan,

pataasin ang produksiyon, produksiyon para sa local na pamilihan, pagpapatupad ng
proteksiyonismo

 Purchasing power of peso (PPP) – tunay na halaga ng piso sa tiyak na panahon at

kakayahan ng piso na makabili ng mga produkto.

IV. PATAKARANG PISKAL

 Publikong sektor- binubuo ng mga institusyon tulad ng mga ahensiya, sangay, at
kagawaran.
 Patakarang piskal- paggastos ng pamahalaan at pangongolekta ng buwis
 Pambublikong pananalapi- gastusin at paglikom ng pondo at pagpapalaki ng kita ng
pamahalaan.
IV. PAMBANSANG BADYET

 Pambansang badyet- plano ng pamahalaan kung saan at paano gagastusin ang kita
nito.
PAGLIKHA NG PAMBANSANG BADYET

 Maghahanda ang pangulo ng proposed budget.

 Magsusumite and pangulo ng proposed budget.
 Pag-aaralan at susuriin ng kongreso ang budget.
 Aaprubahan ng Kongreso ang budget.
 Pipirmahan ng pangulo ang budget.
PINAGGAGALINGAN NG KITA NG PAMAHALAAN

 Buwis, pagbebenta ng ari-arian, kita ng negosyo, pangungutang

MGA URI NG BUWIS

 Professional tax- propesyonal

 Sales tax- pangkalahatang buwis, tulad ng VAT.
 Tariff- imported na produkto
 Community tax- sedula, 18 pataas
 Buwis sa ari-arian- market value ipataw na buwis
 Excise tax- buwis na ito sa mga piling produkto.
a.Ad Valorem- buwis sa presyo
b.Specific tax- buwis inaayon sa volume. (eg. Foreign goods)
 Percentage tax- hindi hihigit sa 500k
 VAT- bwuis sa halaga ng produkto at serbisyo na kinokonsumo ng mga tao.
Ipinapataw sa mga produkto at serbisyo.
 Buwis sa kita- income tax
BUWIS AYON SA PAGBABAYAD
1. Direktang buwis- isang indibidwal
2. Di-direktang buwis- hindi namamalayan ng tao
PRINSIPYO SA PAGBUBUWIS

 Ability to pay- kakayahan nitong magbayag

 Equal distribution theory- pantay na pagmamahagi sa babayarang buwis
 Benefit theory
MGA REPORMA SA PAGBUBUWIS
1. VAT- EO no. 273, dati pangulong Corazon C. Aquino, enero. 1, 1988
Pagkompyut: input vat – output vat
2. EVAT- Batas Republika Blg. 7716. Dating pangulong Fidel V. Ramos, enero 1, 1996
3. RVAT- Batas Republika Blg. 9337, dati pangulong Gloria Macapagal-Arroyo, nobyembre
2007

TRAIN- Tax reform acceleration and inclusion