KABANATA III:

LITERATURA SA CORDILLERA

Ang Biag ni Lam-ang

Buod:
Si Lam-ang, ang bayani ng Hilaga, ay anak nina Don Juan Panganiban at
Namongan. Sila ang mag-asawang nakatira sa may Nalbuan sa may lambak ng Ilog
Naguilian sa La Union. Nang malapit ng manganak si Namongan, si Don Juan ay
nagpunta sa bundok upang parusahan ang isang pangkat ng mga Igorot.

Nanganak si Namongan at sa kanyang pagkamangha, napansin niyang ang

kanyang anak ay may kakatwang laki ng katawan at nagsasalita na. Ipinangalan sa bata
ay Lam-ang at siya na rin ang pumili ng kanyang magiging ninong at saka itinanong
kung nasaan ang kanyang ama.

Mabilis ang paglaki ni Lam-ang at nang siyam na buwan na siya taglay na niya
ang laki ng isang ganap na lalaki at nalamang di pa bumabalik ang kanyang ama.
Sinundan niya ang kanyang ama. Sa daan ay napanaginipan niyang ipinagdiriwang ng
mga Igorot ang pagkamatay ng kanyang ama. Galit na galit siya at mabilis na tinungo
ang tirahan ng mga Igorot at doon ay inabot niya ang pugot na ulo ng kanyang ama at
paligid-ligid na sinasayawan. Pinatay ni Lam-ang ang mga Igorot maliban sa isang
pinahirapan muna niya bago pinaalis.

Nang bumalik si Lam-ang sa Nalbuan, pinaliguan siya ng ilang babaeng kaibigan

niya sa Ilog ng Amburayan. Sa kapal ng libag at sama ng amoy sa nahugasang katawan,
ang lahat ng isda sa ilog ay nangamatay.

May naibigan si Lam-ang na isang babaing nagngangalang Ines Cannoyan at

nagtungo siya sa bayan nito upang ligawan. Kasama ni Lam-ang ang isang puting
manok na tandang at isang aso. Nakasalubong niya si Sumarang na nanliligaw rin ay
Ines. Sila ay naglaban at madaling napatay si Sumarang. Sa harap ng bahay ni Ines ay
nadatnan ni Lam-ang ang maraming manliligaw ni Ines. Pinatilaok ni Lam-ang ang
kanyang manok na tandang at karakaraka'y isang bahay ang nagiba. Dumungaw ang
mga magulang ng dalaga. Ang pagibig ni Lam-ang ay ipinahayag ng kanyang tandang.
Pumayag naman ang mga magulang ni Ines kung mapapantayan ang kanilang
kayamanan.
 Umuwi si Lam-ang at nang magbalik siya sa Kalanutian, ang bayan ni Ines, sakay
siya ng isang kaskong puno ng ginto na ang halaga ay lampas sa kayamanan nina Ines.
Kaya't sila ay ikinasal at nagkaroon ng malaking pagdiriwang.

Pagkaraan ng ilang panahon, pinagsabihan ng Apo ng bayan na turno ni Lam-ang

ang paghuli ng Rarang, isang isdang di pangkaraniwan. Kanyang ginanap ang atas na
ito, kahit atubili, kung hindi ay wala siyang mukhang maihaharap sa bayan ng kanyang
asawa.
Mayroon na siyang pangitain na may malubhang sakunang naghihintay sa kanya.
Ipinagtapat niya ito kay Ines na siya ay makakagat at mapapatay ng Berkakan (kauri ng
pating). Kapag nakildtang ang kanilang hagdan ay nagsasayaw at ang bato ay nahati sa
dalawa, ito'y nangangahulugang napatay siya ng Berkakan.

Si Lam-ang, kahit batid na ang naghihintay na sakuna ay nagtungo sa dagat.

Lumusong siya sa tubig ngunit nabatid niyang mahirap palang makita ang Rarang na
ito. Maraming beses siyang nagtangkang mahuli ito hanggang sa wakas ay nalulon siya
ng pating. Ang mga pangitain ay nakita ni Ines at nang mabatid ang pagkamatay ni
Lam-ang, siya ay nanangis.

Ang lahat ng hayop ni Lam-ang, kabilang ang tandang, ang inahing manok at ang
aso ay umaliw kay Ines at ipinangakong kung makukuha ang mga buto ni Lam-ang, ito
ay mabubuhay.

Natuwa si Ines. Kasama niya si Marcos na maninisid at ang mga hayop na

nagtungo sa dalampasigan upang makuha ang bangkay ni Lam-ang.

Nang ang lahat ng buto ni Lam-ang ay nakuha na, ipinagaspas ng inahing manok
ang mga pakpak nito at ang aso ay umungol ng makalawa. Nagtatakbo ang mga aso na
kagat-kagat ang mga buto ni Lam-ang. Unti-unting nagkabuhay ang mga buto.
Nagkaroon ng anyo at laman ang mga ito. Nagbangon si Lam-ang mula sa isang
mahimbing na pagkatulog. Muli siyang nagkamalay at niyakap si Ines. Kasama ang mga
hayop, nagbalik sila sa kanilang tahanan at nabuhay ng maligaya.

Aral:
Walang mabuting maidudulot ang paghihiganti. Labis man ang poot at galit na
nararamdaman natin sa mga taong nagkasala sa atin, hindi pa rin ito rason upang sila
ay paghigantihan. Kung tayo ay gagawa ng ikakasama ng iba, wala tayong pinagkaiba
sa mga taong unang nang api at nanakit sa atin.
 Mga Anak Mula sa Kalangitan

Buod:
May mag-asawang nagngangalang Wigan at Bugan. Sa kasamaang palad ang mag-
asawa ay hindi magkaroon ng anak. Masusi nilang pinag-isipan kung anong mga paraan
ang maaari nilang gawin upang sila ay magkaanak. Ilang saglit pa ay napagdesisyonan
ni Bugan na magtungo sa tahanan ng mga Diyos sa Silangan na sina Ngilin, Bumakker,
Bolang at ang diyos ng mga hayop.
Sa pagsisimula ng kanyang paglalakbay ay may nakita siyang igat sa lawa. Tinanong
siya ng igat kung saan tutungo at sinabi ni Bugan na naghahanap siya ng lalamon sa
kanya dahil hindi sila magkaroon ng anak ni Wigan. Tumawa na lamang ang igat at
sinabing magpatuloy sa paglalakbay patungo sa mga Diyos sa silangan.

Sa pagpapatuloy niya sa kanyang paglalakbay ay nakita niya ang isang buwaya sa lawa
sa Lagud. Tinanong siya ng buwaya kung sino siya. Sinabi niyang siya at si Bugan at
naghahanap siya ng lalamon sa kanya dahil hindi sila magkaroon ng anak ng kanyang
asawa. Sinabi ng buwaya na hindi niya maaaring lamunin si Bugan sapagkat
napakaganda nito.

Nagpatuloy si Bugan sa paglalakbay at nakilala ang isang pating. Nakiusap si Bugan na

kung maaari ay kainin siya ng pating sapagkat walang saysay ang kanyang buhay kung
hindi siya magkakaroon ng anak. Winika ng pating na hindi niya maaaring kainin si
Bugan sapagkat isang kahihiyan ang kainin ang napakagandang si Bugan. Sa halip ay
inalok siya nito na kumain.
Matapos kumain ni Bugan kasabay ng pating ay nagpatuloy na ito sa paglalakbay.

Sa wakas ay narating ni Bugan ang tahanan nina Bumabbaker, Ngilin at iba pang diyos.
Hinintay niya ang mga Diyos at humiga sa lusong sa labas ng bahay.

Nakaamoy si Bumabbaker ng isang tao. Lumabas siya at nakita si Bugan. Malugod

siyang tinanggap ng Diyos at hinanap ang iba pang kasamahan. Nalugod din ang ibang
mga Diyos na makita si Bugan at nagbigay ng mga regalo tulad ng manok, baboy at
kalabaw. Sinamahan pa nila ito upang makabalik sa Kiyangan.

Tinuruan ng mga Diyos ang mag-asawang Bugan at Wigan ng isang ritwal na tinatawag
na Bu-ad upang magkaroon sila magandang ani, pamumuhay at anak.

Isinagawa nila ang sinabing ritwal at nagpasalamat sa mga Diyos sa mga tulong
nakanilang naibigay. Matapos ang ilang buwan ay biniyayaan sila ng anak at ang
kasiyahan nilang mag-asawa ay tila walang mapagsidlan. Ang matagal na nilang
kahilingan ay nagkaroon na ng katuparan.

Aral:
Huwag tayong mawawalan ng pag-asa. Kung para sa atin ang isang bagay darating at
darating ito sa atin, ibibigay o ipagkakaloob ito ng ating panginoong diyos sa tamang
oras at panahon iyan ang aral na matutunan sa Kwentong nagkaroon ng anak sina
Bugan at Wigan. 

Sayaw sa Kasal
(The Wedding Dance)

Buod:
Ang maikling kwento ay tungkol sa mag-asawang sina Awiyao at Lumnay. Sila ay
matagal
nang mag-asawa ngunit kailangang mag-asawa muli ni Awiyao at pakasaln si
Madulimay sa
kadahilanang hindi siya kayang bigyan ng anak ni Lumnay. Nakalipas na ang pitong
anihan
ngunit hindi pa rin nabubuntis si Lumnay kaya’t nagpasya na si Awiyao na
magpakasal kay
Madulimay sa pag-asang mabibigyan siya nito ng anak. Sa gabi ng kasal ni Awiyao
kay
Madulimay, nagtungo si Awiyao sa dati nilang bahay ni Lumnay upang anyayahan
siya na
makisali sa sayawan ngunit tumanggi si Lumnay. Si Lumnay ang pinakamagaling na
mananayaw sa kanilang tribo.

Sa kanilang pag-uusap ay nalaman nilang pareho nilang iniibig ang isa’t-isa kahit na i
kakasal
na si Awiyao sa iba. Kinailangan lamang talagang magpakasal ni Awiyao kay
Madulimay upang magkaroon siya ng anak na magdadala ng kanyang pangalan sa
kanilang tribo. Sinabi ni Awiyao kay Lumay na pagtatawanan siya ng mga kapwa niya
lalaki kung siya ay hindi magkakaroon ng anak. Mahirap man sa kanilang damdamin
ay kailangan nilang maghiwalay. Napagkasunduan nila na kung hindi papalarin na
magkaroon ng anak si Awiyao sa bago niyang asawa ay babalikan niya si Lumnay at
doon ay magsasama na sila ng habang buhay. Itinago ni Lumnay ang butil na kwintas
na simbolo ng kanilang paggmamahalan. Samantala kinailangan ng bumalik ni
Awiyao sa sayawan dahil hinahanap na siya ng mga tao.
 
Matapos ang ilang sandali ay naisip ni Lumnay na hindi sila maaaring paghiwalayin ni
Awiyao dahil siya ang tunay na asawa. Binalak niyang magpunta sa sayawan upang
pigilan ang kasalan ngunit habang papalapit na siya ay bigla siyang nawalan ng lakas
ng loob. Tila may kung anong pumipigil sa kanya kaya naman pinili na lamang niyang
umalis doon at pumunta sa kabundukan. Doon, tanaw niya ang mga nagsasayawan,
dinig niya ang mga gangsa na tumutugtog. Siya na ang nagparaya at habang
papalayo sa kanilang tribo isa-isa ni yang naaalala ang bawat pangyayari sa kanyang
buhay kasama si Awiyao.

Aral:
Hindi batayan ng pagsasama ng mag-asawa ang pagkakaroon ng anak. Kung mahal
mo ang isang tao, kahit pa wala kayong anak at kahit na alam mong tutuksuhin ka ng
kapwa mo lalaki ay dapat mo pa ring panindigan ang nararamdaman mo para sa
kanya upang hindi ka magsisi sa bandang huli.
KABANATA IV:
LITERATURA SA ILOCOS

Neneng, Oenno Nautaluga – Dingan Pigsa nga Ayat

(Neneng, o Pinagpalang Kapangyarihan ng Pag-ibig)

Buod:
Eksena 5
(Modesto, Neneng at Luisa)

Pinagbidahan ni Modesto, Neneng at Luisa. Pagpapalitan ng mensahe na kakikitaan ng

kaunting haplos ng romansa ang mapapansin sa pagitan ng pag-uusap nina Modesto at
Luisa.

Eksena 6
(Memang, Luisa, Modesto at Valentin)
Tampok sina Memang, Luisa, Valentin at Modesto. Sa bahaging ito, mas lumilitaw ang
pag-uusapang pag-ibig ng mga tauhan ngunit mas nangibabaw dito ang pinag-usapan
nila tungkol sa paring pumapanhik sa bahay ng mga dalaga. Mula dito, ipinapakita na sa
akda ang mga kabulastugang ginagawa ng mga prayle noon. Marahil ang akdang ito ay
nailimbag noong panahon ng Himagsikan dahil kapansin-pansin sa akda ang
paglalarawan sa mga masasalimuot na gawain ng mga pari.

Eksena 7
(Luisa, Neneng, Memang, Modesto, Valentin at Arturo)

Ipinapahayag ang pag-aalsa ng mga mason sa pangunguna ng lider ng Kataastaasan,

Kagalang galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK) na si Andres Bonifacio.
Naidagdag si Arturo sa eksenang ito bilang siya ang nagpaalam sa gulo na nagaganap
sa bayan. Nakalulungkot lang isipin na tila kumaliwa si Arturo sa kanyang tinubuang
lupa sapagkat sumanib siya sa samahan ng mga kura. Simbolo lamang si Arturo na
noon pa mang panahon ng pananakop sa atin ng mga dayuhan, talamak na talaga ang
isyu sa pagtataksil.

Hindi man nakayang manindigan ni Arturo para sa kanyang sariling bayan subalit
ipinapahiwatig sa sarsuwela na maraming Pilipino pa rin ang nagnanais na
mapagtanggol ang ating Inang Bayan mula sa malulupit na kamay ng mga mananakop.
Maraming kagaya pa rin nila Luisa, Neneng, Memang, Valentin at Modesto sa panahon
ng mga Kastila. Sila’y tumayo at naging matapang para sa bayan. Sila’y sumasagisag
din sa mga bayani nating nagbuwis ng buhay dulot ng kanilang labis na pagmamahal
para sa bayan.

Sa pangkalahatan, ang akda ay sumasalamin sa mukha ng mga matatapang nating

ninuno na walang takot na nakibaka at lumaban mula sa pang-aapi ng mga dayuhan.
Hanggang sa kasulukuyan, tayo’y patuloy pa ring nakikibaka dahil sa impluwensiyang
dulot sa atin ng mga maka-dayuhang gawain. Patuloy pa ring nakikipagsapalaran ang
ating Inang Bayan at nagsusumamong sana’y mabigyang halaga ang ating
pagkakakilanlan.

Aral:
Mahalagang ipaglaban mo ang iyong karapatan kahit pa may sagabal o hadlang na
kinakaharap, dahil ang ating karapatan ay katumbas na ng buhay ng isang tao, ito ay
nararapat na matamasa ng isang mamamayan ng lipunan bilang kasapi nito at higit sa
lahat ang mga karapatan ang magliligtas at makakatulong sa tao upang mamuhay ng
payapa at may kabuluhan.

KABANATA V:
LITERATURA SA PANGASINAN

o PANGASINAN
o ang pangalang Pangasinan ay nanggaling sa panag-asinan na ang ibig sabihin
ay bayan ng asin.
o isa sa 77 na lalawigan ng Pilipinas
o matatagpuan sa hilagang kanluraning bahagi ng Luzon at nakaharap sa
kalawakan ng Dagat Tsina.
 o Caboloan ang tawag sa loob na bahagi kung saan maraming nakikitang bolo.
o Bolo ay isang magandang uri ng kawayan na matatagpuan sa paanan ng mga
bundok-bundukan ng Mangatarem, Paniqui at Camiling.
- ginagamit sa paghabi ng mga sawali at bilao.
o mayaman sa sarisaring katutubong literatura
o Aligando - pinakamahabang katutubong awit na m ay 565 na linya
- orihinal na awit pamamasko na umaabot ng halos dalawang oras bago
matapos
- ang salitang aligando ay galing sa Kastilang salita na aguinaldo
o Concionan – isang paligsahan sap ag-awit tuwing may kapistahan.
- Natatanghal ng isang zarzuela
o Mayaman din sa uliran (alamat), diparan (maxims), pabitla o bonikew (bugtong,
gozos (mga novenang inaawit) at ang pabasa (pagbasa ng pasyon).
o Anlong (tula)
o Tongtong (kwentong patula)
o Pasintabi ay isang maikling panimulang awitin bago simulan ang isang
pagtatanghal.

Alamat ng Hundred Islands

salin ni Romualdo M. Protacio

Buod:
Noong unang panahon, may
isang magiting na pinuno na nagngangalang Raha Masubeg na
maraming kawal upang protektahan ang kanyang kaharian. Ang kanyang anak na si
Datu Mabiskeg ang namuno sa hukbo. Namuhay sila nang mapayapa hanggang
sa marinig nila na ang mga kaaway ay paparating
na para salakayin sila. Nagpasya silang lumaban sa gitna ng karagatan
upang protektahan ang kanilang kaharian. Isang daang mandirigma
ang sumama sa kanila sakay ng sampung malalaking bangka. Masyadong marahas
ang labanan at parehong namatay ang hukbo, kasama ang anak ni
Raha Masubeg. Ngunit makalipas ang isang linggo, maraming maliliit na isla
ang lumitaw sa karagatan. Naniniwala ang mga tao sa Alaminos na ito ang daang
mandirigma na nakipaglaban at namatay para sa kanilang kaharian. Ang mga isla
ay nilikha ng mga diyos upang parangalan sila at ang kanilang katapangan.

Aral:
Ipinapakito rito na lahat ay nakakaranas ng hirap at dapat ay tiisin natin ang mga
paghihirap dahil kung walang hirap ay hindi natin mararanasan ang ginhawa.

KABANATA VI:
 LITERATURA SA PAMPANGA

o PAMPANGA
o hango sa salitang pampang o pampangan na ang ibig sabihin ay tabing-ilog.
o isang mayaman at tigang na talampasan sa Gitnang Luzon
o Ang katangiang pangheograpiya nito ang dahilan ng pagiging tigang ng lupain
ng lalawigan na pangunahing prodyuser ng palay at tubo.

o H. Otley Beyer
- “ang mamamayan at dayalektong Pampango ay nag ugat pa noong 300
hanggang 200 BC sa isang ninunong Malay kaugnay ng Impreryong
Madjapahit.

o Mariano Henson
- “nanggaling sa Borneo at Sumatra ang mga unang Pampango”, tulad ng
paniwala ni Padre Francisco Colin, S.J.

o Dr. Luther Parker

- “ang kapuluan ay dating pinananahanan ng mga Negrito sa pamumuno ni
Dulum.

o Malang-Balagtas
- isang tagasunod ni Mohammed na nagpabinyag sa Kristyanismo

o Mga Salita
- nasi (bigas)
- isa, adua, atlu (isa, dalawa, tatlo)
- minum (inom)
- payung (payong)
- torak (tulak) - Malay
- babi (baboy) – Pampango at Bahasa
- basultu (awit at sayaw)
- tumaila (oyayi)

o Dr. Amado M. Yuzon

- isang makatang Pampango

o Mga Tanyag na Manunulat

- Juan Crisostomo Soto
 - Aurelio Tolentino
- Zoilo Hilario
- E.Y. Cunanan
- Roman P. Reyes
- Amado M. Yuzon
- Diosdado Macapagal
- Padre Anselmo Jorge Fajardo
- Jose Gallardo

Si Miss Phathupats
ni Juan Crisostomo Soto
salin ni Pat V. Villafuerte

Buod:
Si Binibining Yeyeng ay isang dalagang punong-puno ng kolorete sa kanyang mukha.
Sabi nila, ipinanganak ang kanyang magulang sa isang sulok ng Pampanga, sa
pinakamaliliit na bayan nito. Dahil dito, ay purong Pilipina si Binibining Yeyeng mula, ulo
hanggang paa, kahit sa dulo ng kanyang buhok ay kapampanagn siya.

Sila ay mahirap lang kaya tanging pagtitinda lang ang kanilang ikinabubuhay. Pagtitinda
ng sunog na ginatan o kaya'y bitso-bitsong nilalako niya sa mga sugalan. Nagdalagang
walang pagbabago sa buhay nitong binibini.

Nang natahimik ang rebolusyon. Nagbukas ng paaralan ang pamahalaang militar ng

Amerika at nahirang ang ilang kawal na magturo doon. Si binibining Yeyeng ,Yeyeng pa
noon at walang Bininini . Sa kanilang pag-uusap, nag-iingles ang Amerikano at
nagkakapampangan si Binnnibining Yeyeng, Kayaya napilitan siyang mag-aral.

Pagkaraan ng ilang araw nagsasalita na ng Ingles si Binibining Yeyeng. Sa paglipas ng

ilang buwan , sa amuki ng gurong-kawal ay pinahatid siya sa isang bayan at doo'y
pinagturo siya. Nang nagtuturo na doon, lubos na humanga ang mga taong- bayan sa
kanaya. nakita nila na mas marunong siya ng Ingles kaysa sa kanila.

Sa paglipas ng panahon, Si binibining Yeyeng ay hindi na marunong magsalita ng

Kapampangan dahil sa nakalimutan na raw niya. Sinabi niyang matigas daw ang
Kapampangan at nababaluktot ang kanyang dila, kaya kailanman ay hindi na siya
makapagsalita nito ng tuwid, at nauutal na siya.

Nagkalabitanang mga kaalaman na nakikilala sa kanya pagkarinig nito. Pinalitan tuloy

ang kanyang pangalan at pinangalanan siya ng matunog na umaalingasaw na
"Binibining Phathupats," pangalang hango sa malapad niyang balakang na pilit iniipit sa
pahang mahigpit ang balot.

Simula noon, ang pangalang napabansag sa kanya at nakalimutan nilang tuluyan ang
Yeyeng, ang malambing niyang palayaw. Binibining Phathupats ang naging palasak.

Hindi nagtagal ay lumabas ang "Ing Emangabiran," pahayagang kapampangan sa

Bacolor. May isang pista o "velda" sda bayan na dinaluhan si Binibining Phathupats,
may nagbabasa nito. Lumapit siya ngunit nang makita niya na Kapampangan ang
binabasa ,lumabi ng kaunti at napailing siya.

Napatingin ang lahat ng  nasa umpukan; ngunit kaagad nilang inilingaw ang usapan
upang hindi mahalata ng magandang binibini, dahil may pinag- aralan ang lahat.Kahkit
alam na parang tinutukso na siya ay nagpatuloy pa rin siya sa kanyang sinasabi.

Hirap na hirap sa pagbigkas ang Binibini sa Kapampangan loalo na kung ito'y binabasa.
Sa ilang salitang binigkas niya, naghalo ang lahat ng iba't ibang wika ng talasalitaang
itinitnda, o ang ibig niyamg sabihin,ang mababang Ingles,Kastila at Tagalog. Hindi na
nakapagpigil ang mga nakarinig at napatawa sila ng malakas.

Lalong lumakas ang halakhak ng mga nakikinig at nag-init ang pakiramdam ni

Binibining Phathupats.Sinabi nila na hindi dapat magtaka kung hindi na marunong ng
Kapampangan si Binibining Phathupats. Una, dahil matagal na siyang nakisama sa mga
kawal na Amerikano. Pangalawa, hindi na siya Kapampangan. Sa katunayan, Binibining
Phathupats na ang kanyang pangalan.

At doon ay sumabog ang bulkan. Putok na ubod ng lakas, sumabog ang kaldereta ni
Binibining Phathupats at mula sa bunganga niyang naglalaway ay lumabas ang lagablab
ng vesubio. Ang lahat ng maruruming salita sa Kapampangan ay biglang pinagsama-
sama sa baunganga niyang nag-aapoy.

Napaiyak si Binibing Phathupats , at nang kanyang punasan ang kanyang tumutulong

luha ay sumama ang kanyang makapal na pulbos sa pisngi. Lumitaw ang likas niyang
kulay, maitim na parang sa duhat. Nang makita ng mga manonood, lalo silang
napatawa at sinabing:

"Aba! Maitim pala siya! Amerikanong egra!"

Sigawan, palakpakan,halakhakan ang narinig noo. Hindi na nakatiis si Binibining

Phathupats. Nagkandarapa sa paglabas sa daan at sabi niya:

"Mi no vuelveen esta casa."

"Paalam, binibining hindi marunong ng Kapampangan. Paalam, Binibining Alice
Roosevelt! Paalam, Binibining Phathupats!"
Ganyan siya pinagtulung-tulungan, at ang kawawang Yeyeng ay umalis na bubulung-
bulong, bahag ang buntot.

Sa panahon ngayon napakaramingBinibing Phathupats. Hindi na sila marunong ng

Kapampanagn, o ikinahihiya na nila ang Kapampangan dahil nakapagsasalita na sila ng
Ingles na tsampurado.

Ang kahapon ngayon at bukas

ay nag-papakita di pagsang-
ayon ng pagpapalawak ng
kapangyrihan na
pinamumunuan ng isang bansa
sa loob at labas ng kanyang
teritoryo
at
Naka-pokus ang tagumpay ni
InangBayan laban sa mga
nangliliit sa kanya. Kasma na
dito si Asalhayop na nakipag-
sabwatan kay Haringbata upang
ipagbigay alam na Sila
Tagailog ay maybalak
babakahin si Haringbata. Ngunit
ng siya ay pawing paalis na ay
napigilan siya ni Inangbayan at
sinabing dakpin siya dahil
ipinagbili ni Asalhayop ang
kanilang kalayaan. Sa kanilang
narinig ay hinatulan nila si
Asalhayop ng kamatayan at
nagpatuloy na sumalakay kay
Haringbata. Nang sila'y
magsilusob ay mutikang
mapatay
ni haring bata si inag bayan
kundi dumating si tagailog at
sinaksak siya; nabuwal at
namatay si haringbata. Nang
namatay si haringbata ay may
dumating sina Dilat na
bulag at matanglawin na
nangnanais na silay iligtas
sapgkat mayroong sakuna;
di
lumaon sila'y na papayag at
nag-sumpaan gamit ang
kanilang dugo at sabay nila
itong
ininom
Ang kahapon ngayon at bukas
ay nag-papakita di pagsang-
ayon ng pagpapalawak ng
kapangyrihan na
pinamumunuan ng isang bansa
sa loob at labas ng kanyang
teritoryo
at
Naka-pokus ang tagumpay ni
InangBayan laban sa mga
nangliliit sa kanya. Kasma na
dito si Asalhayop na nakipag-
sabwatan kay Haringbata upang
ipagbigay alam na Sila
Tagailog ay maybalak
babakahin si Haringbata. Ngunit
ng siya ay pawing paalis na ay
napigilan siya ni Inangbayan at
sinabing dakpin siya dahil
ipinagbili ni Asalhayop ang
kanilang kalayaan. Sa kanilang
narinig ay hinatulan nila si
Asalhayop ng kamatayan at
nagpatuloy na sumalakay kay
Haringbata. Nang sila'y
magsilusob ay mutikang
mapatay
ni haring bata si inag bayan
kundi dumating si tagailog at
sinaksak siya; nabuwal at
namatay si haringbata. Nang
namatay si haringbata ay may
dumating sina Dilat na
bulag at matanglawin na
nangnanais na silay iligtas
sapgkat mayroong sakuna;
di
lumaon sila'y na papayag at
nag-sumpaan gamit ang
kanilang dugo at sabay nila
itong
ininom
Napun, Ngeni at Bukas (Kahapon, Ngayon at Bukas)
Ni Aurelio Tolentino
Buod:
Nasilaw sa kislap ng salapi ay isinuplong ni Asal Hayop (Mapaglilong
Tagalog) ang kanyang Inang Bayan (Filipinas) at ang kanyan kapatid na si Tagailog
(Katagalugan). Napatay ni Tagailog si Haring Bata (Haring Intsik). Pinarusahan ni
Tagailog si Asal Hayop, sinunog siya upang magsilibing halimbawa na hindi siya dapat
pamarisan.

Dumating si Dilat na Bulag (Espanya). Kinaibigan niya sina Inang Bayan at Tagailog.
Sila’y nagsumpaan ng katapatan at bilang pagpapatibay sa kanilang sumpaan ay
ininom nila angpinaghalong dugong nagbuhat sa kanilang mga ugat.

Si Dahumpalaya (Mapaglilong Tagalog) ay nagtaksil at sa pakana niya ay

nasukol atnapilit si Tagalog. Si Matanglawin (Sakim at Mapagsamantalang
Gobyerno ng Kastila sa Pilipinas) ay sinulsulan pa ni Dahumpalay na
panatilihing nakagapos si Tagailog sa habang panahon. Namulubi si Inang Bayan
dahil sa pagmamahal sa anak.

Ipinagkaloob niya ang kanyang salapi kay Matanglawin upang makalaya si Tagailog.
Pinalaya ni Matanglawin si Tagailog ngunit siya’y nagbabalak na naman nang
masama. Huhulihin niyang muli si Tagailog upang makahinging muli ng salapi kay
Inang Bayan. Nalinlang ni Tagailog siMatanglawin kaya hindi natupad ang masama
niyang balak.
 Nais ad lak sa libingan ni D ilat na Bulag s i I nang Bay an sa tulong ni
H alimaw. N a p a b a l i t a a n g p i n a m u m u n u a n n g k a l u l u w a n i T a g a i l o g
a n g m a g s i s i p a g h i m a g s i k . Napagkasunduan nina Tagailog at Bagong Sibol
(Amerika) na pagtutulungan nila si Dilat na B ulag. L umabas s a libingan s i
I nang B ay an. I nilibing nang buhay s ina D ilat na B ulag, Matanglawin at
Halimaw sa libingang hinukay sa utos ni Inang Bayan. Nagtagumpay
sinaTagailog at Bagong Sibol. Pinaalalahanan ni Inang Bayan si Bagong Sibol na
pakitunguhansilang mabuti sapagkat kapag silang mag-ina ay inapi ni Bagong
Sibol ay makabubuti panglahat sila’y lipunin nang minsanan. Nayari ang bandila
ni Inang Bayan. Ipinabatid ni Tagailog kay Bagong Sibol ang paghahangad ng
kalayaan ni Inang Bayan.

Napangarap ni Bagong Sibol na hinabol niya si Inang Bayan dahil sa kinuha

niyon ang dala niyang agila at ipinukol sa isang maliit na batong may elektrisidad.
Lumubog sa libingan si InangBay an. Pinagbantaan s i B agong Sibol ng mga
k aluluwang nangaroon. Pinagbalaan ng kasawian ni Kamatayan si Bagong Sibol
kapag hindi niya pinalaya si Inang Bayan.

KABANATA VII:
LITERATURA SA METRO MANILA

o METRO MANILA
o Pambansang kapital na rehiyon ng pilipinas
o Ang sentro ng pulitika, komersyo, industriya, komunikasyon, kultura at edukasyon
ng ating bansa
o Nilikha sab isa ng Presidential Decree 824 ni Pangulong Ferdinand Marcos noong
Nobyembre 7, 1975

o 17 munisipalidad at lungsod
- Caloocan
- Las Piñas
- Makati
- Malabon
- Mandaluyong
- Manila,
- Marikina
- Muntinlupa
 - Navotas
- Parañaque
- Pasay
- Pasig
- Pateros
- Quezon City
- San Juan
- Taguig
- Valenzuela.

o Pambansang Alagad ng Sining

- Amado V. Hernandez
- Francisco Arcellana
- F. Sionil Jose Virgilio Almario
- Bienvenido Lumbera

Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

Ni Andres Bonifacio

Buod:
Ang pagibig sa Tinubuan Lupa ay isang tula na sinulat ni Andres Bonifacio na
kanyang ginamit para himukin ang mga Pilipinong maging makabayan.

Tula ang uri ng panitikan na aking binasa, Ang tula ay isang uri ng panitikan na
nagpapahayag ng damdamin ng isang tao. Binubuo ng saknong at taludtod ang tula.
May mga tula naman na walang sukat o malaya ang taludturan

Isa sa mga linya na tumatak saakin ay ang “Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya sa
pagkadalisay at pagkadakila gaya ng pag-ibig sa tinubuang lupa? Aling pag-ibig pa?
wala na nga, wala.” Sa linyang ito direktang sinasabi ni bonifacio na wala ng mas hihigit
pa sa pag-ibig sa tinubuang lupa, pag inisip ito ng mas malalim pa, maiisap na kung
mahal mo ang iyong bansa, hindi lang sarili mo ang maiisip mo kundi ang bawat tao o
bagay na nakapalibot sayo.

Aral:
Ang tulang ito ay nakapag bukas ng mata sa mga mamamayang Pilipino na mahalin
ang kung ano ang nararapat na satin.

KABANATA VIII:
LITERATURA SA GITNANG LUZON AT KATIMUGANG
TAGALOG

o GITNANG LUZON
o isang malaking kapatagan kung saan inaani ang karamihan sa bigas na ating
kinakain sa araw-araw.

o Ang mga lalawigang bahagi ng Gitnang Luzon:

 - Aurora
- Bataan
- Bulacan
- Nueva Ecija
- Tarlac
- Zambales
- at halos kalahati ng Pampanga.

o Mayroon itong 12 lungsod:

- Balanga sa Bataan
- Cabanatuan
- Gapan
- Muñoz
- Palayan
- San Jose sa Nueva Ecija
- Olongapo sa Zambales
- Angeles
- San Fernando sa Pampanga
- San Jose del Monte
- Malolos sa Bulacan
- Tarlac sa Tarlac.

o KATIMUGANG TAGALOG
o binubuo ng:
- Batangas
- Cavite
- Laguna
- Marinduque
- Oriental Mindoro
- Occidental Mindoro
- Quezon
- Rizal
- Romblon

o Salitang Tagalog
 - ay nanggaling sa taga-ilog dahil karamihan ng mga unang pamayanan dito ay
matatagpuan sa baybayin ng Manila Bay, Laguna de Bay at sa mga ilog sa
Bulacan na dumadaloy pabalik sa Manila Bay.

o Ang mga Tagalog

- ay kilalang mangangalakal.

o Ang kapatagan ng Luzon

- ay kakikitaan din ng malalawak na lupaing tinatamnan ng palay at tubo.

o Bigas
- nagpapahayag ng kapangyarihan sa buhay Tagalog
- ang bilang ng bigas na inilalagay sa sako ay nangangahulugan ng kasaganahan
at kayamanan para sa mga Tagalog.

o Ang Katagalugan
- masasabing pinag-ugatan ng maraming tradisyon at kulturang Pilipino lalong-
lalo na sa larangan ng wika, politika, ekonomiya at panitikan
- dahil sa buhay na buhay nitong kultura, hindi kataka-taka na ang Katagalugan ay
hiranging lugar kung saan pinanganak ang maraming kilalang tao sa
kasaysayan ng politika, kultura at panitikan.
- Kasama sa mahabang listahang ito sina:
 Francisco Baltazar
 Jose Rizal
 Andres Bonifacio
 Apolinario Mabini
 Emilio Jacinto,
 Marcelo H. del Pilar
 Jose P. Laurel,
 Claro M. Recto,
 Amado V. Hernandez
 Lope K. Santos
 Lazaro Francisco
 Faustino Aguilar
 Jose Corazon de Jesus
 Alejandro Abadilla
 Modesto de Castro
  at marami pang iba
- ang kanilang mga panulat ay humulma at nagbukas sa ating kamulatan

Los Baños
Kabanata XI ng El Filibusterismo ni Jose P. Rizal

Buod:
Noo’y ika-31 ng Disyembre. Ang Kapitan Heneral kasama si Padre Sibilya at Padre Irene ay
naglalaro ng tresilyo sa bahay-aliwan sa Los Banos.

Nagpatalo ang dalawang kura dahil ang nais lamang nila na mangyari sa panahon na iyon ay
kausapin si Kapitan tungkol sa paaralan ng Kastilang balak ng kabataan. Ngunit maraming
iniisip an Kapitan, kagaya ng papeles ng pamamahala, pagbibigay biyaya, pagpapatapon, at iba
pa.

Ang paaralan ay hindi ganoon ka-importante sa Kapitan. Nagalit naman si Padre Camorra
dahil sa sinadyang pagkatalo ni Padre Irene, at hinayaang manalo si Kapitan.

Pinalitan naman ni Simoun si Padre Camorra. Biniro naman ni Padre Irene ang binata na
ipusta ang kanyang mga brilyante. Pumayag naman ito sapagkat wala namang maipupusta ang
kura. Subalit sinabi ni Simoun na kapag siya ang nanalo, bibigyan nila siya ng pangako.

Sa kakaibiang kondisyon ng binata ay lumapit si Don Custodio, Padre Fernandez, at Mataas

na Kawani. Tinanong nila ang binata kung para saan ang kanyang mga hiling. Sinagot naman ng
binata ay para ito sa kalinisan at kapayapaan ng bayan.

Aral:
Pinapakita sa kabanatang ito ang kaugaliang Pilipino na nasusunod ang lahat ng utos at gusto
ng isang makapangyarihang tao at dapat natin respetuhin at suyuin ang taong iyon.
KABANATA IX:
LITERATURA SA BIKOL

o BIKOL
o Binubuo ng apat na lalawigan sa timog-silangang dulo ng Luzon
- Camarines Norte
- Camarines Sur
- Albay
- Sorsogon

o Dalawang islang lalawigan

- Catanduanes
- Masbate

o May dayalektong mula sa Malayo-Polynesian tulad ng Tagalog.

o Bikolano
- ay multilinggwal

o Pasalitang Tradisyon
- Salawikain
- Bugtong
- Awit
- Kwentong Bayan
- Mito
- Kwento ng Katatawanan
- Verso ng Kagandahang-asal
- Versong walang paghahanda o ekstempo.

o Naging palasak din sa Bikol ang komedya noong mga taong 1800, ang sarswela
noong bandang 1892 at ang bodabil noong mga taong 1930.

o Bikolanong Manunulat
- Merlinda Bobis
- Jasmin Llanas
- H. Francisco Penones
- Orfelina Tuy
- Fe Ico
 - Jose Reyes
- Reynaldo Jamoralin
- Leo Pura
- Kerima Polotan-Tuvera
- Conrado de Quiros
- Carlo Arejola

Ang Alamat ng Bulkang Mayon

Buod:

Sa kamatayan ng 3 tauhan, usap-usapan na sa libingan ng mga ito, namunga ang

isang bulkan na may magandang hugis na nagrerepresenta ng kagandahan ni Daragang
Magayon at ang madilim na usok nito ay ang sinyales ng paghihiganti ni Pagtuga.
Kapag mahinahon at mapayapa ang bulkan, ito ay sinyales ng pag-iibigan nina
Daragang Magayon at Alapaap.

Noong unang panahon sa isang kaharian sa Bicol, mayroong isang

makapangyarihang Rajah na nagngangalang Makusog. Mayroon itong isang
magandang anak na kilala sa iba't ibang pook at ang pangalan ay Daragang Magayon
na ibig sabihin ay "Magandang Dalaga".

Maraming nagtangkang mangligaw kay Magayon at kabilang doon si Pagtuga na

kilala bilang mayaman ngunit matakaw sa kayamanan. Umabot ang kagandahan ni
Magayon sa katagalugan kung saan nais makita ng isang ginoo na si "Alapaap" ang
usaping ito at siya ay pumaroon sa ilog kung saan madalas naliligo ang dalaga
Nadulas ang dalaga sa ilog kung saan niligtas ito ni Alapaap at doon nabuo ang
kanilang pag- iibigan. Nabalitaan ito ni Pagtuga at gumawa ito ng plano na ibihag si
Makusog para mapasakanya si Magayon. Siya ay sumunod kay Pagtugo para sa
kanyang ama ngunit nagkaroon ng digmaan sa pagitan ni Alapaap at Pagtugo na
nagresulta sa kamatayan nina Magayon, Pagtugo at Alapaap.

Aral:
Huwag humadlang sa dalawang taong tunay nag-iibigan. Magparaya at huwag
maging matigas ang puso. Kung ayaw sa iyo ng isang tao ay tanggapin ito ng maluwag
sa kalooban. Hilingin mo sa Diyos na dumating nawa ang tamang panahon na
ipagkaloob niya sa iyo ang nararapat na tao sa iyong pagmamahal.
 Kung Peñafrancia Fyesta
Ni Merlinda C. Cantre

Buod:

Ang kapistahan ng Nuestra Senora De Penafrancia ay nangyayari tuwing ikatlong

lingo ng buwan ng setyembre sa araw ng linggo at sabado sa Arsidyosesis ng Nueva
Caceres ng Naga. Ang fiyesta sa Naga ay tinatao,matao dahil kung saan saan
nanggagaling ang mga ito may mamimista may manininda at ang iba naman ay deboto
ni inang penafrancia.

Buwan pa lamang ng Hunyo Unti unti nang pinaplano ang pagdiriwang ng kapistahan
Ang mga bikolano ay nag lipon ng pera para sa maramihang gastusan sa pagsapit ng
pista Sa mga pamilya namang nakapagaaral, uuwi ang mga anak kapatid o ama na sa
maynila nagtratrabaho Ang plano para sa palabas sa pista ng Penafrancia ay
isinasagawa ng local na gobyerno ng naga na pinangungunahan ng alkalde at ng
kanyang bise Susunod naman dito ay ang mga patimpalak para sa pagpili sa Ginoo at
Ginang Penafrancia ng taon at iba pang mga masasayang programa.

Sa ikalawang sabado ng setyempre ginaganap ang translacion na kung saan

iprurpusisyon ang birhen ng Penafrancia sa magmumula sa basisica minore na kung
saan doon ito nakalagak patungo sa metropolitan katedral ng arsidiyosesis kung saan
dito isasagawa ang mga vigil Ang prusisyon ay pinangungunahan ng Divino Rostro, ang
imahen ng birheng maria hawak hawak ang panyong ipinunas kay kristo ng siyay
pinahirapan ng mga hudyo Ang Inang Penafrancia ay nasa huling bahagi ng prusisyon
na pinagtutulungang pasanin ng mga lalaking iisang kulay ang damit na suot.

Sa mismong araw ng kapistahan ay isinasagwa ang Fluvial Procession, isang

prusisyong tubig upang isauli ang birhen ng Penafrancia sa tahanan nito sa basilica
minore. Sa bikol river idinadaan ang prusisyon kung saan may malaking Bangka na
sakay sakay ang mga lalaki Hindi pwede isakay ang mga babae dahil paniniwala ng
mga matatanda na kapag nagsakay ng babae sa bangka ay lulubog ito Maraming
deboto ang nag aabang sa daanan ng birhenng Penafrancia na may hawak na kandila at
nagwawagayway ng puting panyo.

Aral:
Ang aral sa akda ay ang pakikipag isa ng mga tao.Ang pagbabayanihan at pakikibaka
nating mga Pilipino sa ating kapwa.

KABANATA X:
LITERATURA SA KABISAYAAN

o VISAYAS
o ay isa sa tatlong grupo ng mga isla sa Pilipinas na kasama ng Luzon at Mindanao.
o binubuo ng iba't ibang mga pulo sa gitnang bahagi ng kapuluan ng bansa
o ay binubuo ng tatlong rehiyon na nahahati sa 16 na mga probinsya.

o Ang mga pangunahing isla nito:

- Panay
- Negros
- Cebu
- Bohol
- Leyte
- Samar.

o KANLURANG VISAYAS (Rehiyon VI)

o ay binubuo ng isla ng Panay at kanlurang hati ng Negros
o Ang mga probinsya nito;
- Aklan
- Antique
- Capiz
- Guimaras
- Iloilo
- Negros Occidental
o PALAWAN
o ay naging bahagi ng rehiyon nito noong Hunyo 5, 2005.

o Kiniray-a o Hiyara
- ang wikang gamit ng mga nasa gitna at katimugang bahagi ng Iloilo, lahat ng
lalawigan ng Antique at karamihan sa lalawigan ng Capiz.

o Hiligaynon
- ang wikang gamit sa Lungsod ng Iloilo at sa lahat ng mga bayan nitong malapit
sa dagat, sa Guimaras, sa Lungsod ng Roxas sa Capiz, sa Bacolod at sa halos
lahat ng bahagi ng Negros Occidental.

o Ilongo
- ay kasalukuyang ginagamit bilang mas informal at mas popular na Hiligaynon.

o Aklanon
- ginagamit ng mga taga- Aklan na nagmula sa Kiniray-a.

o Ang tula ay binalaybay at ang kuwento naman ay asoy o sugilanon. Ito ay

maaaring maging isang alamat o kuwento ng isang folk hero tulad ng isang epiko.
o Ang pinakakilalang epiko ng Panay ay ang Labaw Donggon at Hinilawod.
o Ang bugtong ay paktakon at ang sawikain naman ay hurabaton. Pareho itong may
dalawang linya at may tugma.
o Ang mga katutubong awit ay maaaring kasimpayak ng ili-ili (lullaby) o kasing
kompleks ng ambahan, isang awit ng pag-ibig kung saan may soloista at may
koro.
o Ang siday ay isang tunggaliang patula kung saan ang dalawang makatang
kumakatawan sa dalawang pamilya ay nagpapagalingan sa pagtula kung sino sa
binatang kanilang kinakatawan ang dapat pakasalan ng isang babae (siday sa
pamalaye).
o Ang tunggalian sa pagtula ng isang babae at lalaki ay tinatawag na balitaw.
o Ang mga awit pang-ritwal naman ay ginagawa ng mga babaylan o manggagamot
upang palubagin ang mga diwata o espiritu kapalit ng kalusugan, magandang
kapalaran at masaganang ani.

o Flores de Mayo
- isang awit-dasal para sa Mahal na Birheng Maria na sinasabahayan ng pag-aalay
ng bulaklak tuwing buwan ng Mayo.
 o Ang pasyon na gumugunita sa buhay, kamatayan at muling pagkabuhay ni Hesus
na naging kaugalian tuwing Semana Santa.
o Ang gozos, na isang siyam na araw na novena sa isang santo na nagbibigay diin
sa pagiging Kristyano at gumugunita sa buhay nina Hesus at Birheng Maria.

o Mga Makatang Tagasalin mula sa Wikang Kastila:

- Delfin Gumban
- Serapion Torre
- Flavio Zaragoza Cano

- Rosendo Mejica – isang manunulat at peryodista

o Mga Batikang Kompositor ng Sarzuela

- Jose Ma. Ingalla
- Jose Ma. Nava

- Miguela Montelibano – isang mandudula

- Magdalena Jalandoni – isang nobelista at makata

o Mga Manunulat ng Sanaysay

- Augurio Abeto
- Abe Gonzales

o Batang Nobelistang si Ramon L. Musones

o Ang makatang si Santiago Alv. Mulato

o Mga Nagtutunggali sa Tula

- Gumban
- Torre
- Zaragoza Cano

 GITNANG VISAYAS (Rehiyon VII)

o ang mga pulo ng Cebu at Bohol, at ang silangang hati ng Negros.
o Ang mga probinsya nito:
- Bohol
- Cebu
- Negros Oriental
- Siquijor.
 o Ang gitnang Visayas ay ang tinaguriang Prinsesa ng Kabisayaan. Napapaloob dito
ang Cebu, ang pinakamatandang lungsod sa buong Pilipinas at ang tinaguriang
Queen City of the South.

o Cebuano
- ang wikang ginagamit hindi lamang ng gitnang Visayas kundi ng halos sang apat
na bahagi ng Pilipinas.
- nanggaling sa Subuhanon na ang ibig sabihihin ay lumakad sa tubig.
- ang terminong Cebuano ay ginagamit hindi lamang bilang pantukoy sa wika
kundi pati na rin sa mga gumagamit ng wikang ito kahit saan pa siya nanggaling.

Labaw Donggon

Buod:

Si Labaw Donggon ay anak ni Anggoy Alunsina at Buyung Paubari. Siya ay

napakakisig na lalaki na umibig kay Abyang Ginbitinan. Siya ay itinali at ikinulong sa
kulungan ng baboy ni Saragnayan. Siya at si Asu Mangga ay nagtungo sa kabundukan
upang patayin ang baboy ramo. Siya at si Asu Mangga ay nagtungo sa kabundukan
upang patayin ang baboy ramo. Saragnayan, Baranugun, Labaw Donggon, Buyung
Humadapnon, Buyung Dumalapdap, mga bayaw ni Anggoy Ginbitinan ay ikinasal kina
Burigadang Pada Sinaklang Bulawan at Lubaylubyok Hanginon Mahuyukhuyukon.
Labaw Donggon ay magkaroon ng isang pang anak na lalaki, at Labaw Donggon ay
magkaroon ng isang pang anak na lalaki. Labaw Donggon ay magkaroon ng isang pang
anak na lalaki, at Labaw Donggon ay magkaroon ng isang pang anak na lalaki.

Aral:
Makuntento sa isang bagay at matututong makipag-isa sa mga mga tao
KABANATA XI:
LITERATURA SA MINDANAO
 MINDANAO
o ay ang ikalawang pinakamalaking pulo sa katimugang bahagi ng Pilipinas at isa sa
tatlong pinakamalaking grupo ng mga isla sa bansa, kasama ang Luzon at Visayas.
o Ang isla ay mabundok at dito matatagpuan ang Bundok Apo, ang pinakamataas na
bundok sa bansa.
o Ang Dagat Sulu ay nasa kanluran ng isla ng Mindanao, sa silangan ay ang Dagat ng
Pilipinas, at sa timog naman ay ang Dagat Celebes.
o ay tirahan para sa karamihan ng mga Moro o Muslim sa bansa
 o Labintatlong (13) Grupong Etniko
- Jama Mapun ng Cagayan de Tawi-Tawi
- Iranon ng Cotabato
- Kaagan ng Davao del Norte, Davao del Sur at Davao Oriental
- Kalibugan ng Zamboanga
- Maguindanao ng Maguindanao
- Maranao ng Marawi
- Palawanon at Molbog ng Palawan
- Sama ng Tawi-Tawi
- Sangil ng Sarangani
- Tausug ng Sulu
- Yakan ng Basilan
- Bangingi ng Tongkil at Zamboanga.

Ang anim na rehiyon ng pulo ay ang mga sumusunod:

 Peninsula ng Zamboanga (Rehiyon IX)
o dating Kanlurang Mindanao, ay matatagpuan sa tangway ng mismong pangalan.
o ito ay binubuo ng mga probinsya ng;
- Zamboanga del Norte
- Zamboanga del Sur
- Zamboanga Sibugay

 Hilagang Mindanao (Rehiyon X)

o binubuo ng mga probinsya ng;
- Bukidnon
- Camiguin
- Lanao del Norte
- Misamis Occidental
- Misamis Oriental

 Davao (Rehiyon IX)

o dating Timog Mindanao, ay matatagpuan sa timog- silangang bahagi ng
Mindanao.
o Ang rehiyon ay nahahati sa mga lalawigan ng Davao Oriental, Davao, Davao del
Sur, at Lambak Compostela; kasama pati ang Lungsod ng Davao.
o Ang Golpo ng Davao ay nasa timog at ang isla Samal sa golpo ay kabilang din sa
rehiyon, pati ang mga isla ng Sarangani. Ang Lungsod ng Davao ang sentrong
administratibo.
 Ang SOCCSKSARGEN (Rehiyon XII)
o dating Gitnang Mindanao, ay matatagpuan sa timog-gitnang bahagi ng isla.
o Binubuo ito ng mga probinsya ng;
- Cotabato
- Sarangani
- Timog Cotabato
- Sultan Kudarat,
- kasama ang Lungsod ng Cotabato.

o Ang pangalan ng rehiyon ay isang acronym ng mga pangalan ng mga probinsya

nito kasama ang Lungsod General Santos.
o Ang Lungsod ng Cotabato, na matatagpuan sa loob ng lalawigan ng
Maguindanao ngunit hindi kabilang sa nasabing probinsya, ay ang sentro ng
administratibo ng rehiyon.

 Caraga (Rehiyon XII)

o ay matatagpuan sa hilaga-kanlurang parte ng Mindanao.
o Ang kanyang mga probinsya ay;
- Agusan del Norte
- Agusan del Sur
- Surigao del Norte
- Surigao del Sur

o Ang sentro-administrativo nito ay ang Lungsod ng Butuan sa Agusan del Norte.

Kabilang sa rehiyong ito ang mga nakaratag na isla ng Surigao del Norte tulad ng
Isla ng Dinagat, Isla ng Siargao, at Bucas Grande.

 Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM)

o ay isang espesyal na rehiyon na kinabibilangan ng mga teritoryo kung saan ang
mayoriya ng populasyon ay Moro.
o Ang mga lalawigang bumubuo sa Kapuluang Sulu ay;
- Basilan
- Sulu
- Tawi-Tawi.
o Ang Basilan at Tawi-Tawi ang mga pangunahing isla ng kanilang mga lalawigan,
Isla ng Jolo naman ang sa Sulu. Ang mga probinsya sa mismong isla ng Mindanao
ay ang Lanao del Sur at Maguindanao. Ang sentro- administrativo ng rehiyon ay
ang Lungsod ng Cotabato, na hindi parte ng ARMM.
 Si Anak at ang Uwak
Salin ni Patrocinio V. Villafuerte

Buod:

Sa kahariaan ng Agamaniyog nandoon ang sultan na namamahala sa kaharian at

ang asawa nitong si Ba'l. Sila ay biniyayaan ng apat na mamandang babaeng anak na
pinangalang Potri Bonso, Potri Intan Tihaya, Tingtinga Bolawan at si Anak Ang sulta ay
may mga tauhan ito ang mga Sapalo Kandatuan, Siyao ka Solotonan at a Wasir Ang
kanyang mga tagapayo ay sina Paladan Montri, Sabandar, Mangko Gomi at Bala sa

Inged isang araw nang biyernes ay nagpatawag ng pulong ang hari sa torongan
kanyang ipinatawag ang kanyang mga tagapayo dahil nais niyang hingan sila ng payo
sa kanyang balak na gawang ng tig isang tore ang bawat isa sa mga prinsesa na
kanyang anak. Ayon sa kanya, nasa sapat na edad na ang kanyang mga anak upang
malaman ang pamantayan ng kabutihang asal nais niyang magpatayo ng mga tore
upang malaman na mayroon siyang apat na anak na babae Sinabi ni sabandar na dapat
sa tabing ilog itayo ang mga tore ngunit ito ay hindi sinangayunan ni paladin montri
dahil maari silang pasukin ng mga kaaway ito daw ay dapat nakatayo malapit sa lugar
sanayan kung saan may mga magbabantay sa kanila at ito ay sinang ayunan ng iba
pang mga tagapagpayo.

Sa kalapit bayan ay naglalakbay si mama kawokak na isang uwak dala dala ang
kanyang asawang hipon na namatay dahil sa pag aalala na hindi na siya babalikan ng
asawa Ito ay nag hahanap ng mapaglilibingin nang kanyang asawa at napadpad ito sa
apat na tore kung saan nakatira ang apat na prinsesa. Una itong pumunta sa bintana ni
potri bonso inilagay ng uwak ang kanyang patay na asawa sa sahig ng tore kayat
umalingasaw ang amoy nito nang dahil dito ay nagalit si potri bonso at pinaalis ang
uwak sa kanyang tore.pinuntahan niya ang ikalawang tore ngunit pinaalis siya ni potri
intan lihaya gayod din ni tingtinga bolawan Nagbaka sakali pa din ang uwak sa huling
tore at malugod itong tinanggap ni anak at doon inilibing si odang.

Matapos ang pitong araw may tumubong halaman na puno ng dalanghita sa

kanyang bakuran Hinintay niya itong mahinog ngunit inunahan siya ng kanyang mga
kapatid sa pag pitas ng bunga may isang natirang bunga at Ito ay inilagay niya sa bau at
di kalaunan ay naging isang lalaki ito at ito ay ang naging asawa ni anak.

Aral:
Ang aral sa akda ay Matuto tayong magpakumbaba sa ating kapwa natin. Maging
mapagbigay layo sa ating kapwa at turuan natin ang ating mga sarili na huwag mang
husga sa ibang tao gayong hindi pa naman natin ito kilala. Tulad ni Anak dapat
magkaroon din tayo nang busilak na kalooban.