20 Mayıs 2023 Cumartesi

A Dangerous Liaison? Feminism and Corporate

Globalization
Hester EISENSTEIN - Science & Society, Vol. 69, No. 3, July 2005, 487-518

Çağdaş kadın hareketi hangi yollarla kapitalizmin (kurumsal

küreselleşmenin) büyümesini ve yayılmasını kolaylaştırdı? 488

Feminist hareket çoğunlukla sol hareket içinde ve yanında konumlanır. Ancak Eisenstein,
bazı feminist ideallerin kapitalist iktidar yapısına katkı sağladığını iddia ediyor. 488

Karlılığın Restorasyonu

1960-70lerin sonunda ikinci dünya savaşı sonrası uzun patlama(long boom) sona ermeye
başladı ve Amerika ekonomik bir krizin eşeğine geldi. Vietnam savaşının da kaybedilmesiyle
girdiği krizden çıkmanın yollarını aradı. 489

İlk olarak ucuz işgücüne geçiş, sendikasızlaştırma politikaları gibi politikalar uygulandı.
Bunun için en iyi grup sendikasız ve ucuza çalışan kadınların işgücüne katılımını arttırmaktı.
Sadece kadın işgücü değil, işgücünün denizaşırı ülkelere taşınması söz konusu. Bu nedenle
yabancı ucuz işgücü olan kadınlar. 489

Kadınlar erkekler tarafından sendikalara kabul edilmiyor. Zaten sendikaya üye olmak isteseler
de ev işlerinden dolayı katılamıyorlar toplantılara. Ayrıca kadınların hala daha ucuza çalışması
söz konusu. Bunun sebeplerinden biri de aile geliri denen evin reisi erkeğin çalışması ve
ailesine bakması gerekliliği. Bu duruma sosyalistler de karşı çıkmıyor, kadınları aralarına almak
istemiyor ya da kadın hareketini desteklemek istemiyorlar. Sosyalizmde tek bir işçi sınıfı
örgütlenmesi vardır. Bunun içinde kadın hareketinin erimesini istiyorlar ama kadın hareketinin
tek sebebi kapitalizm değil, temelde ataerkillik.

Servis sektörünün büyümesi: Servis sektörü 70lerden 2000lere kadar iki katı büyüdü. Servis
sektöründe çalışanlar çoğunlukla kadınlar olduğundan kadınlar için iş olanakları artmış oldu.
490

Sermayenin karlılığı arttırma politikası sanayisizleşmeyi (ilk etapta anlatılan sanayinin diğer
ülkelere kayması galiba), hizmet sektörünün büyümesini, ve yatırımların üretimden çok
nansa kaymasını içerir. Tüm politikaların temelinde ise kadınlar yer alır. Evli kadınlar da
kullanılmayan büyük bir işgücü havuzunu oluşturuyordu. İkinci dünya savaşından sonra evli
kadınları zaten iş hayatından çekmek imkansızdı, üstüne hizmet sektörü de gelişince
sermaye için evli kadınlar karlı bir işgücüne dönüştü. 491

Keynesçilikten neoliberalizme geçiş ile, yapısal dönüşümlerin yerleşmesi tamamlanmış oldu.

İngilterede Margaret Thatcher, Amerikada Ronald Reagen bu dönüşümün siyasi ayağını
oluşturdu. Bunun sonucunda sağcı politikalar emek eve örgütlenme hakkına yönelik
saldırılar, refah devletinin ve vergilendirme kavramının meşruiyetinin yok edilmesi, ekonomik
büyüme ve istihdam konularından devleti devre dışı bırakma, kamuyu özelleştirme, çoğu
alanda şirketlere uygulanan hükümet politikalarını geri çektirme gibi eylemleri geçekleştirdi.
492

1
fi
 Uluslararası nans kurumları da borçlu ülkelere bir dizi yapısal reform yapmaya zorladı.
Bunun bir ayağını da askeri yapılanma oluşturdu. Böylece kurumsal küreselleşme
gerçekleşti. 493

Kadın Hareketinde İkinci Dalga: Kadınlar için Burjuvazi Devrimi

İşgücüne katılım hakkının kazanımı

Kadın hareketinin büyümesini 60ların ortalarından itibaren değişen ekonomik yapıdan ayrı
olarak okumak imkansızdır.494-495

Kadınların iş olanaklarının artması ve kadın hareketinin talepleri ile neo-liberalizmin sundukları

arasında bir parelellik vardır.
60larda yükselen ‘Yeni Sol’un en kalıcı ve etkili hareketlerinden biri kadın hareketidir. Abd
bağlamında kadın hareketi radikal kadın hareketi ve pastadan pay almak isteyen liberal
kadın hareketi olarak ikiye ayrıldı. 495

Kadın hareketi pek çok konuya odaklansa da ( şiddet, cinsel seçim, pornogra vb) örgütlü
hareketin en çok odaklandığı konu işgücüne kadınların dahiliyeti oldu. 495

İdeolojik olarak kadın hareketi, hem liberal hem de radikal feministler, toplumsal cinsiyet
kurallarını kaldırmak konusunda hem kirdi. Cinsiyet rollerine tepki özellikle evli kadınların
çalışma hayatına katılmalarına karşı çıkan geleneksel kalıplarla savaşmak anlamına
geliyordu. Kadınların belirli mesleklerle sınırlandırılmasına karşı çıkıldı ve bunda başarılı da
olundu. 496

Bir diğer başarılı olunan mesele kadınların erkeklerle eşit haklara sahip yurttaşlar olduğunun
kabul edilmesiydi. 70lerde zafer eşit eğitim hakkı, siyasi hayata katılım hakkı gibi konularla
geldi. 497

Kadın hareketi Amerika’da feminizme dair kara leke-blacklash ve siyahi kadınların hakları
konusunda pek çok zorlukla uğraştı. Ancak yine de pek çok akademisyen kadınlara yönelik
19050lerde oluşan ‘anne ve eş’ algısının 90larda yıkıldığını ortaya koymakta. Kadınlar artık
‘anne, eş ve işçi’ idi. 497

Amerika’da devrim artık tamamlanmış gibiydi. Kadınlar anaakımda kendi kendilerine yeten
bireyler olarak görülüyordu. Feministler bu vurguyu, ataerkil kısıtlamalardan kurtulmak olarak
anladı. Bir kocaya mali olarak bağımlı olmamak, doğurganlığın kontrolü vb. Sunularla
neoliberalizm Amerika’daki kadınlara bireycilik, kendi adına girişimci ya da işçi olarak var
olma ve kişinin eş/anne rolünden ayrılması gibi olanaklar sundu. 498

“Şirketler, Nike'ın atletik rekabete katılan güçlü kadın imajından Business Week'in kadınlar
için doğru bir kurumsal gardırop sunumuna kadar, bu kirleri benimseyen kadınlara hitap
etmek için pazarlamalarını ayarladılar.” 498
İşgücüne katılım ile ilgili beklentiler, katılmayan evli kadınları artık ‘sadece ev hanımı’
oldukları için özür dileyecekleri bir konuma soktu. 498 Evli kadınların, hem ev hem de iş
dengesi kurması kri yerini gününün çoğunu dışarıda geçiren çalışan kadın algısına bıraktı.
498

Kapitalizme Yararlı mı? Aile Ücretinin Düşüşü ve Federal Refah

Hakkının Kaldırılması

Karlılığı arttırma stratejisi olarak üretimden hizmet sektörüne kayış mavi yakalı işçilerin
önemini azalttı. Teknoloji, emlakçılık, hizmet sektörü gibi büyüyen yeni endüstriler yüksek
ücretli bürokratlar ve düşük ücretli mavi yakalılar anlamına geliyordu. 499

Çalışan ücretlerindeki bu düşüş ve durgunluk, aile içinde çift gelirle tela edilebildi. 500

2
fi
fi
fi
fi
fi
fi
 Kadınların işgücüne dahil edilmesi, sermaye için işçi ücretlerini sabit tutmak ve ailenin
masra arını karşılayacak ek ücretlerden kurtulmak anlamına geliyordu. Feministler de aile
gelirinin kadınlar için bir tuzak olduğunu savunuyor ve kaldırılmasını talep ediyorlardı. 500

Kadınların erkeğe bağımlılığın kaldırılması ve evliliğin zorunluluğunun yok edilmesi gibi

kazanımların aile gelirinin kaldırılması ve tüm işçiler için yat durgunluğu gibi bedelleri oldu.
501

Ayrıca Refah Devleti’nin kadınların çocuk bakımına yardım için sağladıkları destekler de
reddedildi. Bunun sonucunda artık hiçbir güvenceye sahip olmayan kadınlar daha düşük
ücrete ve hiçbir hakka sahip olmadan çalışan yasadışı göçmenlerle karşı karşıya kaldı ve bu
durum işçi ücretlerinin düşmesine sebep oldu. 502

İhracat Üretimi ve Mikrokredi: Üçüncü Dünya Kadınlarını Piyasa

Ekonomisine Entegre Etmek

“ABD feminizminin, ücretli çalışmanın kadınlar için özgürlüğü temsil ettiği şeklindeki
ana krinin sermaye için son derece yararlı olduğunu tartışıyorum. Amerika Birleşik
Devletleri'nde bunun iki örneğini gördük, aile maaşının ortadan kaldırılması ve refah güvenlik
ağının içinin boşaltılması.” 503

İşgücünün üçüncü dünya ülkelerine kaydırılması ile bu ülkelerdeki kadınların çalışma

hayatına yoğun katılımı gündeme gelmiştir. 504 21. Yüzyıl feministleri çok ağır koşullar
altında çalışan hemcinslerinin bu sayede ataerkilliğe karşı bir devrim gerçekleştireceklerine
inanıyorlardı. Ancak kadınlar kadın ücreti alıyorlardı, erkekler ise erkek ücreti almıyordu. 505

Kadınların ihracatta bu kadar önemli oldukları kri Amerika’da bu küçük köylerdeki kadınlara
yönelik mikrokredi uygulamalarının başlamasını sağladı. 506 Bu sayede köylü kadınların
kalkınması sağlanacaktı. Bunu kadınlar talep etmişti. 1973 yılında kalkınma politikalarını
erkeklere özgü görerek eleştiren feministlere kalkınma o si kadınlara özel mikrokredi
uygulamaları ile karşılık verdi. 506

Dış ülkelere verilen borçların karşılığında uygulanan sert yaptırımlar bu ülkedeki halkı zor
durumda bıraktı. Kamunun yok edilmesiyle çoğu kişi işini kaybetti, kadınların iş gücü
boşluğunu doldurması beklendi. Ama kredilerin ödenmemesi sonunda çoğu kişi mülklerini
de kaybetmiş oldu. 507

“İyi maaşlı işlerin olmaması nedeniyle ülkelerinden kovulan, uzun yıllar çocuklarından ve
kocalarından uzakta çalışan kadınlar, yokluklarını gidermek için eve para gönderiyor. Bu
havalelerden yerel bankacılık sistemine fon akışı, mikro alacaklıların yoksul yerel köy
kadınlarını girişimciliğe çekmesine, onların mikro girişimcilere ve sorumlu, faiz ödeyen
borçlulara dönüşmelerini denetlemesine olanak tanır. Bu sermaye döngüsü, hükümete ve
seçkinlere, en başta yoksulluğu yaratan politikaları sürdürmede yardımcı olur. Masra arın da
neredeyse tamamı kadınlar tarafından karşılanıyor.” 508-509

Post-Emperyalizm olarak Feminizm

Amerika’nın özellikle İslam ülkelerinde kadınlara uygulanan muameleyi sebep göstererek

askeri harekatlar düzenlemesinde; Amerikalı feministlerin kadın hareketi sayesinde
kapitalizmin üçüncü dünya ülkelerine satılması alt mesajı yatmaktadır. 509

Bush yönetiminin Afganistan ve Irak işgallerini meşrulaştırmasındaki temel söylem, bu

ülkelerdeki kadınların özgürlüğünün sağlanması, demokrasi ve modernleşme ile
tanışmalarıdır. 509

3
fi
fl
fi
fi
fi
fl
"Modern" kadın haklarına, Yahudi-Hıristiyan mirasına ve demokrasiye, "geleneksel"
ise kadın haklarına, İslami mirasa ve terörizme yönelik ataerkil baskıya eşittir. 509

Küreselleşmenin temel amacı, geleneksel bir toplumu bir arada tutan bağları
çözmekse, o zaman feminist kirler güçlü bir çözücü oluşturur. 510

İdeolojik olarak feminizm, kadınları ailelerin veya toplulukların üyesi olmaktansa birey
olmaya teşvik eder. Aynı zamanda, köylü kadınların proleterleşmesi, onların bilinçlerini
ve kimlik duygularını modernize ediyor. 510

O halde uluslararası sermayenin işleyişi, kadınları ve çocuklarını koruyan sağlık,

eğitim, barınma, uygun yatlı gıda ve yakıt gibi yapıları sistematik olarak tas ye eder;
böylece yoğun yoksulluk, hastalık ve benzeri görülmemiş düzeylerde servet
kutuplaşması yaratır.
Ama aynı zamanda, özgürlüğe ve eşitliğe giden yolun bu olduğunu savunarak kadınları
piyasa ekonomisine davet ediyorlar (Chossudovsky, 2003, 67-8).
Feminizmin meşrulaştırılması, dünya ekonomisinin radikal yeniden yapılanmasını
maskeliyor ve ekonomik özgürlüğün parıltısı, kadınların büyük çoğunluğu için
yoksulluğun yoğunlaşmasını gizliyor. 511

4
fi
fi
fi