Część 1

1
 W szczególności:
 Ma wiedzę z zakresu analizy wytrzymałościowej wyznaczania sił wewnętrznych,
stanu naprężenia i deformacji w odniesieniu do prętów, belek, ram - tworzących
statycznie wyznaczalne układy.
 Zna rozszerzone zależności: równania równowagi, związki fizyczne i związki
geometryczne i ma wiedzę odnośnie ich zastosowania do wyznaczenia wielkości:
naprężenie, odkształcenie i przemieszczenie.
 Posiada wiedzę umożliwiającą formułowanie i rozwiązywanie prostych problemów
utraty stateczności.
 Posiada wiedzę o rodzajach działających obciążeń: skupionych, ciągłych,
mimośrodowych.
 Zna wymuszenia działające na układ w postaci: statycznych oraz skutki ich
działania dla układu statycznie wyznaczalnego.
 Posiada wiedzę umożliwiającą formułowanie i rozwiązywanie prostych problemów
projektowych.
 Ma wiedzę z zakresu wyznaczania własności wytrzymałościowych materiału,
stałych materiałowych, wyznaczania naprężenia, badania stateczności prostego
pręta.
Elementy:
Przestrzeń
Czas
Ciało
 Zajmiemy się wyłącznie przestrzenią euklidesową,
opisaną za pomocą współrzędnych kartezjańskich
prostokątnych. Zwykle będzie to przestrzeń
dwuwymiarowa, czasami trójwymiarowa.

z
y

x
x
 Czas
W statyce uważamy, że procesy nie zależą od
czasu, czyli są stacjonarne

Ciało
Ciało zajmuje część przestrzeni i jest obdarzone
takimi cechami fizycznymi jak masa. Modelami
ciał, stosowanymi w mechanice są: punkt
materialny, tarcza i bryła
 Stopniami swobody ciała nazywamy liczbę
niezależnych od siebie ruchów, określających
położenia ciała w przestrzeni
Ważny jest tutaj przymiotnik „niezależny”, gdyż
ruchów od siebie zależnych może być znacznie
więcej
 Punkt materialny
y z

v w

u u
v

y
x
Na płaszczyźnie
x W przestrzeni

2 stopnie swobody 3 stopnie swobody

Tarcza materialna na płaszczyźnie


v
u

3 stopnie swobody
4 stopnie swobody
 z
BRYŁA W PRZESTRZENI
z

x y

3 translacje + 3 obroty
6 stopni swobody x
Więzami nazywamy ograniczenia ruchów,
narzucone na ciało.
Więzy zmniejszają liczbę stopni swobody ciała.
Jeśli liczba więzów od siebie niezależnych jest
równa liczbie stopni swobody, ciało pozostaje
nieruchome.
Więzy nie mogą być zakładane dowolnie i muszą
spełniać warunki, które rzeczywiście odbierają
stopnie swobody.
 Więzy narzucone na punkt materialny
y z

y
x
Na płaszczyźnie
x W przestrzeni
Więzy narzucone na tarczę:

prawidłowo

nieprawidłowo
❖Podpora przegubowo-przesuwna
Odebrany jeden stopień swobody – ruch prostopadły do linii przesuwu

❖Podpora przegubowo-nieprzesuwna
Odebrane dwa stopnie swobody – ruchy translacyjne

❖Podpora utwierdzona
Odebrane trzy stopnie swobody – ruchy translacyjne i obrót
W ramie (tu rozważana jest rama płaska) wszystkie
połączenia prętów tworzą węzły sztywne (na powyższym
rysunku symbolem zaznaczono połączenia spawane
tych prętów), co oznacza, że wszystkie siły przekrojowe
(siły osiowe N, siły poprzeczne T i momenty zginające
Mg) mogą w niej wystąpić.
 Skalary a wektory
Skalarami nazywamy takie wielkości statyczne,
które charakteryzuje tylko jedna liczba.
Przykładami skalarów są na przykład:
❖ Temperatura [K]

❖ Masa [kg]

❖ Praca [J]

❖ Moc [W]

❖ Objętość [m3].
 Wektory
 Są to wielkości, do których opisu potrzebnych jest kilka
liczb. Często jest wykorzystywana interpretacja
geometryczna wektora. W tej interpretacji wektor jest
symbolizowany przez odcinek opatrzony strzałką

Zatem do opisu takiej wielkości potrzeba 3 liczb:

❖ Moduł (długość ) wektora

❖ Kierunek wektora

❖ Zwrot wektora
 Suma wektorów
C=A+B

C
A

B
C = A+B = B+A
C A
A C

B
 Różnica wektorów

-B
B

C
A C = A − B = A + (−B)

A−B  B−A
 Iloczyn skalarny wektorów

B
• c = A  B = A  B  cos 

A •
c = B A
 Iloczyn wektorowy wektorów

C = AB

C CA = 0 CB = 0

B C = A  B  sin 

A
B


A
 y

A
Ay Na płaszczyźnie

x
Ax
y

C
Cy
By B W = A+ B +C

Wy W
Ay
A
Wx = Ax + Bx + C x
Bx Cx
W y = Ay + B y + C y
Ax Wx x
 W przestrzeni
z
z A
Az A B

Ay W

Ax y
y
C
x
x

W = A+ B +C
Wx = Ax + Bx + C x

W y = Ay + B y + C y

Wz = Az + Bz + C z
 Układ sił nazywa się zbieżnym, jeśli kierunki
działania wszystkich sił przecinają się w
jednym punkcie.

P2
P3 P

P1

P = P1 + P2 + P3 + ...Pn
Pn

P – wypadkowa układu sił zbieżnych

 Pn

P1

P2
 P = P + P + P + .... + P
i 1 2 3 n =0

P2
Pn −1
P3 Pn −1 P1
P3 Pn

Na płaszczyźnie P ix = P1x + P2 x + P3 x + .... + Pnx = 0

P iy = P1 y + P2 y + P3 y + .... + Pny = 0

W przestrzeni P ix = P1x + P2 x + P3 x + .... + Pnx = 0

P iy = P1 y + P2 y + P3 y + .... + Pny = 0

P iz = P1z + P2 z + P3 z + .... + Pnz = 0

 W przestrzeni

M0 = r  P
z M0
F P
M0 = F
0 r

y
P = P1 + P2 + P3 + ...Pn
x
n n
M 0 = r  P = r  Pi =  M 0i
z 0
r P1 i =1 i =1
Pn
P2

P3 y

x
 l
Ml = M0 = r  P
P

0 – dowolny punkt prostej

0

P'
0'

h
P’ – rzut siły P na płaszczyznę prostopadłą do l
M l = P'  h

Moment siły względem l jest równy zeru gdy:

Wartość siły P równa jest zeru,
Linia działania siły P przecina się z osią l
Siła P jest równoległa do osi l
Zgodnie skierowane
R = P1 + P2
R

a S
h = S  h = a  P1
h P1

S a b S b S
= S  h = b  P2
P1 h P2
R1 P2
czyli

R2
a  P1 = b  P2

a P2
=
b P1
Przeciwnie skierowane
R = P2 − P1

a+b S
= S  h = (a + b)  P1
h P1

R1
b S
P1 a S b = S  h = b  P2
h P2
S

czyli
P2
(a + b)  P1 = b  P2
R2
h

b P
= 1
a + b P2

R
Dwie siły równe i przeciwnie skierowane

M R=0

P
M 0 = P  b + P  ( a − b) = P  a
a

Moment pary sił względem dowolnego

punktu jest stały
P

b 0 a −b
 Układ zerowy sił (P+ i P-)

P P
M = Pa P

a a
A B A B

Układ po redukcji siły P z

punktu A do punktu B
pozostała siła P w punkcie B i
moment pary sił M
Układ tworzący parę sił (Siła P –siła
redukowana i –P jedna z sił układu zerowego
 P3

P2 M n = Pn  hn

Pn P3
h3
A
hn M 3 = P3  h3
h1 P1
P1 Pn P2
h2 M 1 = P1  h1

M 2 = P2  h2

Dwa równania Trzy równania algebraiczne:

wektorowe: Px = P1x + P2 x + P3 x + ... + Pnx
P = P1 + P2 + P3 + ... + Pn
Py = P1 y + P2 y + P3 y + ... + Pny

M = M 1 + M 2 + M 3 + ... + M n M = M 1 + M 2 + M 3 + ... + M n

W wyniku redukcji wszystkich sił w układzie płaskim otrzymujemy układ sił

zbieżnych oraz współosiowy układ momentów(wektorów prostopadłych do
płaszczyzny działania sił lub modułów tych wektorów z uwzględnieniem ich
znaku + lub -)
 P3

P2
M3
Pn P3

P1 M2
P1 Pn P2
Mn M1

M 1 + M 2 + M 3 + ... + M n = 0
P1

Pn P2 P3
P1x + P2 x + P3 x + ... + Pnx = 0

P1 y + P2 y + P3 y + ... + Pny = 0
 Układ po
Redukowana siła P z redukcji siły P
do punktu o
M
Wektor M jest
P prostopadły

 0
P
do
płaszczyzny
y
sił P+ i P-

x
 z

P1 + P2 + P3 + ... + Pn = 0 M 1 + M 2 + M 3 + ... + M n = 0

P1x + P2 x + P3 x + ... + Pnx = 0 M 1x + M 2 x + M 3 x + ... + M nx = 0

P1 y + P2 y + P3 y + ... + Pny = 0 M 1 y + M 2 y + M 3 y + ... + M ny = 0

P1z + P2 z + P3 z + ... + Pnz = 0 M 1z + M 2 z + M 3 z + ... + M nz = 0

Statyczna wyznaczalność

r + p − 2w = 0

gdzie

r =3 p = 25 w = 14 r – liczba reakcji podpór

p – liczba prętów
3 + 25 − 2 14 = 0 w – liczba węzłów

Metoda równoważenia węzłów

HA

VA VB
Metoda równoważenia węzłów

Przypadki szczególne

y Jeśli w nieobciążonym węźle

N1
P x = N2 = 0
kratownicy schodzą się dwa pręty
x
P y = N1 = 0 siły w nich są zerowe
N2

x Jeśli w nieobciążonym węźle

N2 kratownicy schodzą się trzy pręty, przy
N1 N3 = 0 czym dwa pręty leżą na jednej prostej,
to siła w trzecim pręcie jest zerowa
N1 = N 2
N3 y
Metoda Rittera

G G

K
K
HA
D D
VA VB

y
G d
M d =0 D
K Punkty Rittera
HA M g =0G
g D

VA
P
y =0 K
 Przykład – kratownica o pasach równoległych

P
G G
1
VA = P
S K K 3
h 2
HA S VB = P
 3
D D HA = 0
VA VB

a a a a a a

y
G P
d
M d =
P
 3a − D  h = 0 P y =
3
+ K sin  = 0
S 3
h K a P
D= P K =−
h 3 sin 
g D P P
 M g = 3  2a + G  h = 0  Py = 3 − S = 0
P
2a P
3 G=− P S=
3h 3
a a a
Przykład -Kratownica wspornikowa z drugorzędnym podwieszeniem

a S1 = 0
K1 K 2 K1 = 0
a
S1 S2
P S2
P
P S2 = P
P
a a a a a a a a

x
2
P x = K2 + P 
2
=0
K2
2
K2 = −P 
2
P
x
 Przykład- kratownica o pasach nierównoległych

G G P
HA = 0
P
K VA = VB =
K 2
HA
D D
VA rK
VB

G P P xd
d
M d =
2
 xd − D  rD = 0 D= 
2 rD
P P xg
M
rG
rD g =  x g + G  rG = 0 G=− 
K 2 2 rG

g D k
xg P x
P P K =−  k
2 xd M k =
2
 xk + K  rK = 0 2 rK
xk
 Rys. a

Rys.
Gdzie:
P-siła skupiona, k –przekrój myślowy (wirtualny),
N, M, V siły wewnętrzne w belce; przy czym
N-siła rozciągająca/ściskająca
V –siła styczna (odpowiadająca ścinaniu)
M – moment zginający
 x x,
P
A B
M A =VB  l − P  0,4l = 0
VA 0,4l 0,6l VB
VB = 0,4 P
VA = 0,6 P

M M = 0,6 Pl  x 0  x  0,4l
0,24 Pl M = 0,4 Pl  x 0  x ,  0,6l

T = 0,6 P 0  x  0,4l
T 0,6 P T = −0,4 P 0  x ,  0,6l
0,4 P

Jeżeli w przedziale nie działa żadne obciążenie, wykres momentów w tym przedziale jest linią prostą
 x
q

l
A B M B = VA  l − ql 
2
=0
VA l VB ql
VA =
2
ql
VB =
M 2
ql 2 ql x qx
M =  x − qx  = (l − x)
8 2 2 2
ql ql
T T= − qx
2 2
ql
2
 Dodatnia siła osiowa N
Dodatni moment
Dodatnia siła poprzeczna zginający M
F

Ujemna siła osiowa N

Ujemny moment
Ujemna siła poprzeczna F zginający M
P= 8

L=4

L -skł. y
q=

L=
 P=
q=
 y1 ys
x1
y
S x =  ydA
A
y1 dA
y − ys
Moment statyczny figury względem osi x

xs xs
Tu jest y  0  Sx  0
x − xs
A
ys ale y1  0  S x1  0
y

x
x

Istnieje taka oś xs  S xs =  ( y − y s )dA = 0

A
Punkt przecięcia się tych osi nazywa się środkiem
ciężkości figury
Podobnie y s  S ys =  ( x − xs )dA = 0
A

Sx
 ( y − y )dA =  ydA − y  dA =0
A
s
A
s
A
ale  dA = A  S x − ys  A = 0  ys =
A
A

Sy
Podobnie xs =
A
 Figury symetryczne (prostokąt, koło)
d

 d
 y

r
• h

ys

x x 2 r 2 r
S xs =    sin   d  d =  sin d   d
2
b
0 0 0 0

2 r3 r3
b h 2 h
y bh2
h S xs = −cos  0  = −(1 − 1)  = 0
S x =  dx  ydy = b  = = bh  3 3
0 0
2 0
2 2

bh h h
A = bh  ys =  =
bh 2 2
 y a

a
Równanie brzegu x•= y
b
•
b b
b x
a 2 ab 3 ab 2
S x =  ydA =  (  dx) ydy =  x  ydy =
b 0
b y dy = =
A 0 0 0
3b 3
ys
y S x ab 2 2 2
ys = =  = b
A 3 ab 3
x• x

 r  r
S xs =    sin   d  d =  sin d   2 d
0 0 0 0

r  r3 r3 2
• S xs = −cos  0  = −(−1 − 1)  = r 3
ys 3 3 3
1
2r A =  r2
2

Sx 2 3 2 4
ys = = r  = r
A 3  r 2
3
 ys

dA J x =  y 2 dA  0
A

xs Szczególnie ważne są momenty bezwładności względem osi

b
przechodzących przez środek ciężkości
x − xs
A
a y = ys + a
y
J x =  y 2 dA =  ( y s + a ) 2 dA =  y s dA +  2a  y s dA +  a 2 dA
2

x A A A A A

x J x =  y s dA + 2a  y s dA + a 2  dA
2

A A A

Ponieważ xs przechodzi przez środek ciężkości, zatem

 y dA = S
A
s x =0

czyli J x = J xs + a 2 A Wzór Steinera

 Prostokąt

h
h h h
2 b 2 2 3 2 h3 h3 bh 3
y = b[ − (− )] =
xs • xs J xs =   y dydx = b  y dy = b
2 2
3 h 24 24 12
0 −h h −
h − 2
2 2
2

Trójkąt
y b b
Równanie brzegu x•= y
h

h x h h
b 3 b h 4 bh 3
Jx =  y dA =  (  dx) y dy =  x  y dy =  y dy
2 2 =  =
2
• h h 4 4
A 0 0 0 0
xs xs
h 3 3 3
J xs = J x − y s  A = bh − 4 h 2  bh = bh − 4 h 2  bh = ( 1 − 2 )bh 3 = bh
2
2
ys = h
3 4 9 2 4 9 2 4 9 36
y

x• x
części 1

73