/Vasa pathyar m karypatras

/f]Nf GfDa/ ===========%) u}f/L Go}fkfg]

=kf7\oqmd -;+/rgfTds, ;Gbe{k/s , k/sfo{Tds_

cWoogsf] k[i7 e"ldM

k|:t't cWoog kf7\os|ddf , efiff lzIf0fdf k|sfo{jfbsf] pkof]lutf, k|so{ k/stfsf] k|

of]u, ;Gb{e k/stf / ;+/Rfgftd;u ;Da4 /x]sf] 5 ,efiffsf] pkof]lutf;u ;Da4 /x]sf] 5 .
kf7\os|d eg]sf dfgjn] xfl;n ug{] ;}4flGts / Joaxfl/s 1fg / cg'ejsf] r/d ljGb';Ddsf]
cEof; ug{] of]hgf xf] -. /f lz k @)@*_ k/sfo{ eg]sf] sfo{ tyf k|of]u xf]. efiff s'g}
sfdsf] nflu k|of]u ul/G5. o; ;Gb{edf k|sfo{ eg]sf] efiffdf JoQm x'g] wf/0ff / tL
wf/0ff JoQm ug{ ckgfOg] ;Dk]d|if0f d'ns cleJolQmnfO a'em\g' kb{5 . efiff kf7|
oqmdsf] jlu{s/0f ljleGGf cfwf/d fug{ ;lsG5, ;+/rgfTgs, ;Gbe{k/s ,k/sfo{tds cflbs
cfwf/x? /x]sf 5g\ .

efiffsf] ;+/rgf kIfnfO{ hf]8 lbP/ agfOPsf] efiff kf7\os|dnfO{ ;+/rgfT' ds efiff kf7\os|
d elgG5 . ;+/rgftds kf7\oqmdnfO Jofs/0fTds kf7|os||d klg elGg5 . efiffdf ;do, s|
d,| :yfg,cfj[lQ h:tf wf/0f JoQm x'g' cfjZos x'GG5 . efiff s;}nfO{ s'g} s'/fsf] cg'/f]w
ug{ ,;"rgf lbg s'g} s'/fsf] cg'df]bg ug{ , ;dy{g ug{ ,s;}nfO :jfut ug{ ,lgdG q0ff ug{ /
l;sfOsf] k[i6e"ld tof/ ug{] dfWod xf] .

k|sfo{nfO s]Gb| ljGb' agfP/ efiff lzsfOsf] ultljlw ;~rfng ug{' g} k|sfo{jfbL efiff
lzIf0f xf] . –- zdf{ / k}f8]n, @)&)M k[ $&_. efiffsf cfwf/e't afSo lzIf0fdf hf]8
lbOG5 , ;+/rgfTds kf7\os|d cGt{ut zAb e08f/ 5g]f6, jfSo ;+/rgf lzIf0fsf lgDtL
pkof]u x'g] ls;dn] ul/G5 .

cWoogsf] p4]Zo M

kf7\os|ddf efiffsf] ;+/rgf, ;Gbe{ / k/sfou{t ;DaG wsf] ljZn]if0f ug{ o; cWoogsf]
p4]Zo /x]sf] 5.

cWoogsf] c}flrTo
 efiffn] kf7\os|dsf] ;du|?k cf]u6]sf] x'g'k5{ f kf7\os|dfs]f p4]ZonfO d"t{?k lbg] sfd
efiffn] ub{5. kf7\os|ddf /flvPsf p4]Zo ;d]6\g efiffsf] cfJfZos x' G5 . k|
sfo{ , ;Gb{e / ;+/rgfTds efiff lj1fg ;fdflhs efiff lj1fg k|s/fTds efiff lj1fg ?kfGt/Tds
efiff lj1fgnfO ljljw ;fdflhs cGt/ ls|ofx? klxn]sf] kf7\o ljifon] afSo 9fFrfsf] ;"lr, syg,
9fFrf, k|Zg 9frf / cg'/f]w jf cfb]zffTds 9fFrfnfO{ ;dfa]z ug{' kb{5 .

Æ;Dej eP;Dd k|Z:t dft|df eflifs cEof;df cfwfl/t laifout zAbx/nfO{ kf7\os|
dn] ;d]6]sf] x'g'k5{ .Æ -P 8An' lkm|;{ _ kf7\os|dsf ljljw?knfO efiffn] ;d]6]sf]
x'G5 . kf7\os|dsf ;+/rgfTds :j?k,k/sfoTds ,sfo{k/fTdssf] cj:yfnfO b]vfpgcWoogsf]
c}flrTo /x]sf] 5 .

JofVof ljZn]if0f

;+/rgfTds kf7\os|d

efifsf] ;+/rgftds kIfnfO[ hf]8 lbP/ agfOPsf] kf7\os|dnfO{ ;+/rgfTds kf7\os|d

elgG5 . efifsf] ;+/rgfTds kIf eg]sf] Jofs/0ftds ;+/rgf xf] , jfSofTds ;+/rgf xf] . jfSosf
ljljw ljljw ;+/rgf jf agf]6 -–s/0f cs/0f, sfn kIf, efj jfRo, k|Zg / cfb]z , lnË ,jrg ,sfn,
kIf ,efj cfb/ ;fdfgo, cfw/e"t , / ljz]if0f Jofs/l0fs / cfnËsfl/s cflbnfO{ s]Gb| ljGb'
agfP/ To;} sf cfwf/df eflifs l;k ljsf;sf cEof;fTds sfo{snfk ;`rfng ug{ ;lsg] u/L
agfOPsf] efif kf7\os|dnfO{ ;+/rgfTds efiff ;+/rgfTds kf7\os|d elgG5 . o:tf] kf7\os|
ddf efiffsf cfwf/ afSo ;+/rgf / To:sf lgDtL cfjZos kg{] zAb e08f/ j[l4 ug{] W]oo
x]sf] x'G5 .

ctM :jefa}n] zAb ;+/rgf / To;sf cfwf/e"t Wjlg, j0f{ ?k/]vf lnP/ kbfjnL ,pkjfSo /
jfSo tx;Dd sf ofjt\ ;+/rgf / Jofs/0fftds sfo{ ;d]tsf] ;lj:tf/ cWoog / cEof; u/fpg] 9Ën]
of] kf7\os|d lgdf{ ePsf] x'G5 .

;+/rgfTds efif kf7\os|d s|dz k|:tfljt k2ttL ,Jos/0f cg'jfb ljlw, lgudg kb\btL cflbaf6
ljsl;t x'b} laz]iftf M kfzrfTo hutdf ljsl;t ePsf ljleGg efiff Joffs/0fg'jfb, ?kfgt/0f
Jofs/0f flbaf6 kf7\os|d ljz]if cg'lu|t b]lvG5 . dg]jfbL dgf]lj1fg l;sfpo ;DalGw ;
+1fggfTds , lgudgftds / cfudgfTds kb\btLx?n\ ;+/rgftds / cfudgftds kb\btLn]
;+/rgfTds efif kf7\oqmd lhdf{0fdf ljz]if of]ubfg lbPsf] b]lg5 . ;+/rgftds efiff kf7\
oqmdn] lgDg s'/fnfO{ ljz]if dxTj lbPsf] 5M M

Efiffsf] a}fl4s tyf cEof;df hf]8

lgoGlqt tyf clgolGqt jftfj/0fdf eflifs ;+/rgf l;sfOdf h]f8

eflifs lgod / joa:yfkfgdf ljz]if cfu|x

jfSooTds s]Gb|Lotfdf j0f{, ?k zAb kbfjnL ,pk jfSo, jfSo / ;Ësygsf] >[vnfdf efiff
l;Sg'kg{] cfu|x

gljg ;+/rgf l;Sg' kg{] df hf]8

eflifs ;+/rgfsf] cjwf/0f / pTkfbgftds l;k ljsf; ug{ ;lsg] dfGotf

pko'Q{m lkleGg cfwf/df ;+/rgfTds efiff kf7\oqmd ljz]ift Jofs/0ftds lgod , cjwf/0f /
To:sf] k|of]u df h]f8 lbg] lsl;dn] lgld{t ePsf] 5 .o;n] ljz]ift j0f{gfTds efiff lj1fgnfO
;}4flts ?kn] kIofPsf] 5 .

;Dk|]if0ffTds kf7\os|d M

efiff ;+/rgf kIfnfO{ ljz]if hf]8 lbO agfPsf] efiff kf7\os|d elgG5 . efiff kf7\os|
dnfO{ ;k|]z0ffTds kf7\os|d elgG efiff lj!fgsf gljgtd vf]h / cawf/0ff cg'?k ljZ]iftf
M ;fdflhs efiff lj1fgaf6 cg'k|l0ft ePsf efiff lzIf0f ePsf efiff lzIf0f k4tl /
ljlwx?;u ;Dk|]if0ffTds efiff kf7\os|dsf] ;x ;DaGw /x]sf] efiff b]lvG5 . jojxf/jfbL Pj\
d dgf]jfbL b'a} dgf]j}f1flgs l;sfO{ l;4fGtsf /fd|f kIfx?nfO{ cËLsf/ u/]/ lgld{t ePsf]
o:tf] kf7\os|dn] efiffsf] olqs tyf a}fl4s cEof;tkm{ pGd'v /x]sf] ;+/rgfTds kf7\os|
dnfO{ cljZjf;\ u/l ;gbe{k/s eflifs k|of]u kIftkm{ pGd'v /x]sf] efiff lzIf0fsf cfudgftds
k4tLx? Tfkm{ ljz]if em'sfj /fV5 . To;df klg ;Dk]|;f0fTds k4tLx? Tfkm{ ljz]if em'sfj
/fV5 .To;df klg ;Dkif]0fTds kf7\os|dn] xfO;Dd eGg] lj4jfg\sf] ;fdflhs efiff lj1fg
l;4fGtnfO{ cfkm\gf] s]Gb| ljGb' agfPsf] b]lvG5.

Effiff k|of]usf cl;ldt k|sfo{ / ljljwtf k"0f{ ;Gb{ex? cyft{ 3/ kl/jf/ ;fyL ;ult ,e|
d0f .ljxf/ v]ns'b dg]f/~hg , ;ef ;df/f]x cg'go ljgo ,cf1f cfb]z ,k|Zg pTt/ v08g
d08 ,lgj]bg syg ,j0f{g d'b\bf ,lgj]bg OR5f , cfzf cflbdf x'g] kl/lrt ckl/lrt dfG5]x/;usf]
;k{u / ;+nugtf cflb s'/fdf lkz]if cfu|x /fVb5 . o; kf7\s|dsf] lgdf{0fsf dxtjk"0f{ l;4fGt
Pjd\ dfGotfx?nfO{ lgDg a'bfx?df :k:6 kfg{ ;ls5 M

Jofs/0ffT ljljw ;fdflhs kl/j]zdf eflifs k|of]u ;DaGwL l;k a9L dxTjk"0f l;4fGt
dxTjk"0f{ x'G5 .,

Eflifs ;+/rgf /zAb e08f/ eGbf ;Gbe{k/s kof]u s'znf ljsf;df hf]8,
 ljljw ;fdflhs kl/j]zdf JolQmn] jxg ug'{ kg{] e"ldsf;u ;DalGwt zLif{sx? ePsf
eflifs :j?knfO{ kf7\os|dfsf laifo j:t' agfpg] cfu|x,

;+k|]if0fftds ;fdfYo{ dfkm{t s|dz Jofs/0fTds z'4tf pGd'v cEof;fTds sfo{snfkdf ;l/s
u/fpg] ;Gb{e k/s k|of]u,

;+k|]if0fTdsM efiff kf7\os|dn] ;}4flGts eGbf Jojxfl/s kIfnfO{ lgod eGbf k|of]u
s'zntfnfO{ tyf efliffs ljifo j:t' eGbf ;fdflhs ;Gbe{ hgfpg] ljifo j:t'nfO{ efif kf7\os\
ddf ;dfj]z u/]/ ljBfyL{k/s lzIf0f ug{ ldNg] lsl;dsf] kf7\os|dsf] lgdf{0f ug{]df ljz]if
hf]8 lbPsf] b]lvG5 .

Kf|sf{oTdsk/s kf7\os|d

k|sfo{ eg]sf sfo{ tyf k|of]u x''g] wf/0ff / tL wf/0ff JoSt ug{ ckgfOg] ;Dk]|z0fTds
d'ns cleJolStnfO nfO a'lemG5 . k/so{tf efiffsf] k|of]u;uF ;da4 /x]sf] x'G5. Effiff
l;Sg' eg]sf]] efiffsf] ;+/rgfdf ;+Dk|]z0fd'ns k|of]u Jojxf/ l;Sg' d'Vo s'/f
xf] .æefiffsf] k|of]u s;}nfO s'g} s'/fsf] cg'/f]w ug{ , ;"rgf lbg , s'g} s'/fsf] cg'df]bg
ug{ ,;d{yg ug{ , :jfut ug{ ,lgdGt|0f ug{ k|zg ug{ ,cfnf]rgf ug{, k|:tfj /fVg cflb
sfo{sf k|of]udf NofOG5 . oL k|of]uftds cleJolQm g} eflifs k|sfo{ x'g . log}
sfo{nfO s]Gb| ljGb' agfP/ efiff l;sfOsf ultljlw ;~rfng ug{' g} k|sfo{jfbL efiff lzIf0f
xf] . Æ -zdf{ / k}f8]n@)&), k[&$_

;g\ !(^) kl5 a]nfotdf ;Gbe{k/s efif lzI0fnfO{ hf]8 lbg yflnPsf] xf] . vf; u/L efiff
lzIf0f l;sfO{sf b[li6n] ;+k|]if0fTds ;fdfYo{sf] l;4Gt lgs} jojxfl/s , cfw'lgs / j}1flgs
7flgof]. To;}n] ljleGg a]nfotL / cd]l/sL ;dfh efiff j}1flgs x?n] o;nfO clËsf/ u/L
efiffs] ;+/rgf egbf k|sfo{tds jf ;+k|z0fTds kIfdf hf]8 lbP -kf}8]n @)&% k[i7
@&#_.k/Dk/fut zLIf0fn] efiff zLIf0fsf] pb\b]Zo k'/f gx'g] 7fgL cd]l/sfsf gf]d
rd:sLn] ?kfGt/0f Jofs/0fsf] k'itsdf ;/rgfTds efiffsf] ljz]iftfsf] JofVvofo u/] .
o;}nfO{ cfwf/ dfgL k|sfo{ / ;k|];0ffTds efiffsf] vf]h Lug{ yfn] . a]nfotL ls|:6f]km/
Sof08lng / x]g/L ljN;g k|sfo{k/s efiffsf] lzIf0fsf s]lGbt x'g'kg]{ atfP .æ !( c}
ztfAbLdf ;dfh zf:qL cu:t sdt] / xj{6n] k|sfo{k/s ljlwnfO ;dfh zf:qsf] cWoofsf] nflu
pkof]udf NofPsf] kfOG5æ cof{n clwsf/L -@)&!k[ !@$_

!(&@df efiffsf] sfo{k/s / ;Dk]z0ffTds sfo{sf] lj:t[t l/kf]{6 tof/ kfl/of] .

!(&^df wf/0ffTds kf7\ofzfx?sf] k':ts k|sfzg u/] –-cf]emf @)&$_of]] kBlt kf7\os\dsf]
;Dk|]z0ffTds kBtLsf] cfwf/ ag]sf] 5 . efifsf] k|sf/\ofTds cWoog ug]{ k|sf/jfbL /f]dg
efiffljw x'g\ . ;fsfGoto efiff xGt/ut cfpg] PsfOx?sf k|sfo{ x'G5 . efiffnfO{ tLg
b[li6sf]0fsf x]g'{kg]{ b]lvG5 .

!_jStf

@_;|f]tf

#_;Gbe{

दृष्टिबाट प्रभावित कार्य गर्दछ र सन्दर्भका दृष्टिबाट भाषाले साम्प्रेषणिक कार्य गर्दछ । यसका अतिरिक्त भाषाका प्रकार्य सम्पर्क , सन्दे श
आदि रहे को हुन्छ । यी तिन सन्दर्भ पनि भाषाले नै निर्माण गरे को हुन्छ ।

याकोब्सनले भाषाका छ प्रकार्य माने का छन्

१. अभिव्यक्ति प्रकार्य

२. इच्छापरक

३. अभिधापरक

४. सम्पर्क द्योतक

५. आधिभाषिक

६. काव्यात्मक

प्रकार्यवादीहरुका अनु सार भाषाको सं रचना प्रकार्यका अनु सार बदलिन्छ । यसप्रकार एउटै भाषा पनि प्रकार्यअनु सार भिन्न भिन्न रूपमा
प्रस्तु त हुन्छ । याकोब्सनले वक्ता, श्रोता र सन्दर्भ तत्वका आधारमा प्रमु ख तीन प्रकार भएको बताउँ छन् । जसलाई निम्नानु सार उल्ले ख
गरिएको  छ :

१. सम्प्रेषणपरक प्रकार्य

जब वक्ताद्वारा श्रोतालाई कुनै सच

ू ना सम्प्रेषित गरिन्छ वा सिधा विचार विनिमय हुन्छ,यस्तो भाषाको सं रचना अलग प्रकारको हुन्छ ।
यस्तो भाषाको स्तर अलग हुन्छ । यसलाई हामी सम्प्रेषणपरक प्रकार्य भन्दछौं ।

२. अभिव्यक्तिपरक प्रकार्य

भाषाद्वारा वक्ता आफू ले आफू लाई व्यक्त गर्दछ । अतः हरे कको भाषा केही नकेही फरक हुँदै जान्छ । जसलाई हामी उसको शै ली
भन्दछौं । भाषाका हरे क तहमा भिन्नता दे खिन्छ । अत: भाषाको अभिव्यक्तिपरक प्रकार्य अनु सार भाषाको सं रचना परिर्वन हुन्छ ।

३. प्रभावपरक प्रकार्य  भाषाको प्रयोग श्रोतालाई प्रभावित पार्नका लागि नै हुन्छ । यसमा सम्पे र् षण र आत्माभिव्यक्तिका साथै  
श्रोतालाई प्रभाव पार्नका लागि नै   हुन्छ । यसको सं रचना र शै ली शब्दावली भिन्न हुन्छ ।

४. मष्टिक प्रकार
यस प्रकार्यबाट समन्वित भाषाको अस्तित्व अलग हुन्छ । यसलाई समष्टिक प्रकार्य भन्न सकिन्छ । समन्वित भाषा सं रचनाको
आफ्नो प्रकार्य हुन्छ । जसरी हरे क अलग अलग वस्तु को  स्वतन्त्र महत्व हुन्छ र तिनले एकसाथ कार्य गर्दा कुनै अन्य वस्तु को बोध
हुन्छ । जस्तै दाल र भात अलग अलग वस्तु हुन् तर समष्टि रूपमा ने पालीहरुको खाना मानिन्छ । अलग अलग प्रकार्यका
रूपमा प्रस्तु त भएर पनि भाषाको आफ्नो निजता रहन्छ ।  (बन्धु ,२ 05 ७,पृ .४९)  प्रकार्यवादी भाषा वै ज्ञानिकहरुका अनु सार
भाषाका उपर्युक्त तीन प्रकार अलग अलग अवसरमा प्रयोग हुन्छ ।

Kff7\s|d k|ls|odff k/stfsf] lzIf0f / z}lIfs pkof]u

Eflifs k|ls|ofsf] ;"lr agfpg]

;"lr cg';f/ cfjZo Kf|o]fufTds l;sfO ;fdu|L lgdf{0f u{g

of]hgfa4 lzIf0f ug{] o;df ljljw ;fdflhs cGt/ls|ofsf] k|of]u k/s k|:t'tL ug{

s'/fsfgL, 5nmn, k|zg]fTt/ clego tyf k|of]uk/s ljlw cg';f/ :t/ cg'?k ljBfy{L s]glb|t
lzIf0f ug{

Jofs/0fFTds ;r]tgfnfO{ vf;} jf:tf gu/L k|of]uk/s lzIf0f tyf cy{k"0f{ ;Dk|]z0f ;fdY{o
xfl;n u/fpg hf]8 lbg]

lgisif{ M

k|efjsf/L lzIf0fsf] nflu, l;sfOsf] nflu kf7\os|ddf efiffsf] k|efj/x]sf] x'G5 . ;+/rgfTds
kf7\os|d , k|sfo{k/s kf7\os|d / ;Gb{e k/s , eflifs kf7\os|dsf] plTts} dxTj / k|efj
/x]sf] x'G5 . Effifdf JoSt wf/0ff eflifs k|sfo{ cGt{ut kb{5 . efiff lzIf0fdf k|sfo{Tds
cawf/0f cfw'lgs / gljg b[li6sf]0f xf] . efiff l;sfOnfO hl6ntf k"j{s geO cfjZostf
cg';f/sf] ;/n / ;+k|]if0ffd"ns lzIf0f lt/ 9fNg hf]8 lbG5 . efiffdf ;do s|d ,dft|f ,:yfg ,
cfj[lt h:f wf/0fx? JoSt x'G5g\ . ljBfy{L{n] efiffsf] k|of]u s;}nfO{ s'g} s'/fsf] cg'/f]w
ug{ ;"rgf lbg, cg'df]bg ug{ ,cfnf]rgf ug{ :jfut ug{ ,;dy{g ug{ lgif]w ug{ ,k|:tfj
ug{ cflb sfo{sf nflu ub{5 .

ctM ljBfyL{sf eflifs cfjZostfnfO ljZn]if0f u/]/ tof/ kfl/Psf] kf7\os|d cg';f/
cfjZos ;fdfu|L lgdf{0f u/L ;f]xL cg'?ksf] of]hgfa4 efiff lzIf0f ub{f k|sfo{jfbL efiff
lzIf0f a9L pkof]uL b]\lvG5 . efiff l;sfOnfO hl6ntf k"j{s geO cfjZostf cg';f/
;/n / ;Dk]|if0fd'ns lzi6lt/ 9fNg]sfd ub{5 .efiffsf] ;+/rgfTds eGgfn] JJofs/0fTds
sf]6LnfO{ hgfp5 . Jofs/0fn] efiffnfO{ d"t{ ?k lbg]sfd u5{ . efiffsf] ;an ;+/rgfTds
kIfx? Jof/0ffTds sf]6Lx? , sfn kIf, lnË, jrg, ;dfks c;dfks , k'?if, jfRo, cflb kb{5g\ .

;Gbe{ ;fdu|L
 kf}8]n dfwj k|;fb -@)&% k_ g]kfnL efiff kf7\os|d ,kf7\ok':ts tyf lzIf0f kb\
btL ,Msf7df08}f

ljBfyL{ k':ts e08f/

aGw' r'8fd0fL-@)%& k[ $(_ efiff lj1fgsf ;Dk|bfo sf7df08f} , k|sfzg .

cf]emf /fd gfy -@)&$_ k|of]lus efiff lj1fg, sf7df8}fM s?w/f klAns]zg k|f ln

zdf{ / k}f8]n - @)&) k[ &$_ g]kfnL efiff kf7\os|d. kf7\o k':ts ,kf7\os|d ,tyf lzIf0f
kb\btL ,sf7df8}f , ljbfyL{ k':ts e08f/

cof{n / clwsf/L, -@)&! ,k[!@$_ efiff ;flxTo lzIf0f , sf7df8}f ljBfyL{ k':ts e08f/

sdnk|;fb Go}fkfg, gf]e]Da/ (,÷ @)@) hg/n efiff lzIf0fdf k|sfo{jfbsf] pkof]u

P 8An' lkm;{

/fli6o lzIff kf7\os|d @)@*

;g\ !(^)