BAB 3

RUMUS ALGEBRA
3.1 Rumus Algebra
1. Rumus algebra ialah suatu persamaan algebra yang mengaitkan
dua atau lebih pemboleh ubah.
2. Rumus dapat dibentuk berdasarkan
i. pernyataan
ii. situasi

Contoh 1

2c
Tulis satu rumus bagi luas, L, segi empat tepat yang ditunjukkan di atas.

Penyelesaian:
Luas = Panjang × Lebar
Maka, A = 2c × c
A = 2c²

Contoh 2
Bentukkan satu rumus bagi setiap pernyataan berikut.
a. Kuasa dua hasil tambah dua nombor ialah 81.
b. Nilai suatu nombor terdiri daripada hasil darab suatu nombor lain dengan 7.

Penyelesaian:
a. Wakilkan dua nombor itu dengan huruf: a, b
Kuasa dua hasil tambah dua nombor itu ialah (a + b)²
Kuasa dua hasil tambah dua nombor itu ialah 81: (a + b)²= 81.

b. Wakilkan nombor pertama dengan huruf: x

Wakilkan nombor kedua dengan huruf: y
Hasil darab nombor kedua dengan 7: 7y
Maka, x = 7y
Contoh 3
Harga sebiji pisang ialah RM x dan harga sebiji kiwi ialah RM y. Aziz membeli 7
biji pisang dan 10 biji kiwi. Tulis satu rumus bagi jumlah wang RM a, yang Aziz
bayar.

Penyelesaian:
Harga (RM) sebiji pisang = x,
Harga (RM) 7 biji pisang = 7x.
Harga (RM) sebiji kiwi = y,
Harga (RM) 10 biji kiwi = 10y
Jumlah wang (RM) yang Aziz bayar = a
Maka, a = 7x + 10y

Menukar perkara rumus bagi suatu persamaan algebra

1. Perkara rumus ialah satu pemboleh ubah yang diungkapkan dalam
sebutan pemboleh ubah yang lain.
2. Peta pemikiran berikut menunjukkan ciri-ciri bagi perkara rumus.

Pekali
sebutan
=1

Sebelah
Sebutan Perkara
kiri
linear Rumus rumus

Sebutan
tunggal
Contoh 4
Ungkapkan pemboleh ubah dalam kurung sebagai perkara rumus.
a. t = u + w [u]
𝑒
b. g = 2𝑓 [e]
c. n = √𝑤 [w]
d. s = ab [a]
e. q = o³ [o]

Penyelesaian:
a. t = u + w
t–w=u+w–w Tolak w daripada kedua-dua belah persamaan
t–w=u
Maka, u = t – w

𝑒
b. g = 2𝑓
𝑒
g × 2f = (2𝑓) × 2f Darab kedua-dua belah persamaan dengan 2f
2gf = e
Maka, e = 2gf

c. n = √𝑤
n²= (√𝑤)² Kuasa duakan kedua-dua belah persamaan
n²= w
Maka, w = n²

d. s = ab
s ÷ b = ab ÷ b Bahagi kedua-dua belah persamaan dengan b
s
=a
b
𝐬
Maka, a = 𝐛

e. q = o³
√q = √(𝑜3 ) Punca kuasa tigakan kedua-dua belah persamaan
3 3

√q = o
3

Maka, o = 𝟑√𝐪
Contoh 5
3𝑝−𝑝𝑞
a. Diberi m = , ungkapkan p dalam sebutan m dan q.
4
(2𝑦−3)
b. Diberi = 4 , ungkapkan y dalam sebutan z.
𝑦+𝑧

Penyelesaian:
3𝑝−𝑝𝑞
a. m = 4
4m = 3p – pq
4m = p(3 – q)
4𝑚
p = 3−𝑞
4𝑚
Maka, p = 3−𝑞

(2𝑦−3)
b. =4
𝑦+𝑧
2y – 3 = 4y + 4z
-2y = 4z + 3
4𝑧+3
y= −2
4𝑧+3
Maka, y = −2

Menentukan nilai suatu pemboleh ubah

Contoh 6
Diberi s = 4p – 3q, cari
a. nilai s apabila p = 4 and q = 3
b. nilai q apabila s = 2 and p = 5

Penyelesaian:
a. Diberi p = 4 dan q = 3;
s = 4p – 3q
Gantikan nilai pemboleh ubah ke dalam rumus s = 4p – 3q.
s = 4(4) – 3(3)
s = 16 – 9
s=7

b. Diberi s = 2 dan p = 5
s = 4p – 3q
Gantikan nilai pemboleh ubah ke dalam rumus s = 4p – 3q.
2 = 4(5) – 3q
2 = 20 – 3q
3q =18
18
q=
3
q=6
 Masalah melibatkan rumus algebra
Contoh 7
Harga dalam RM, bagi seorang pelanggan tinggal di sebuah hotel untuk t hari
adalah mengikut rumus P = 215 + 75t.
a. Cari nilai P apabila t = 3.
b. Hitung bilangan hari seorang pelanggan tinggal di hotel itu jika dia
membayar RM 815.

Penyelesaian:
a. Diberi t = 3,
P = 215 + 75t.
P = 215 + 75 (3) = 440

b. Diberi P = 815, t =? 215 + 75t = 815

75t = 815 – 215
75t = 600
600
t= 75
t=8
Maka, bilangan hari pelanggan itu tinggal di hotel ialah 8.

Contoh 8
35 m

5m
Park
km
Garden
hm

Rajah di atas menunjukkan sebidang tanah berbentuk segi sempat tepat

yang digunakan untuk membina sebuah taman dan sebuah kebun.
a. Hussin ingin memagari kebun itu dengan dawai. Ungkapkan perimeter,
p, kebun itu dalam sebutan h dan k.
b. Jika luas taman itu ialah 265 m²dan k = 10, hitung nilai h.
 Penyelesaian:
a. Panjang kebun = (35 – h) m;
Lebar kebun = (k – 5) m
Perimeter kebun, P = 2 × (35-h) + 2 × (k – 5) = 2 k – 2 h + 60

b. Luas taman
= 35 × k – (35-h)(k – 5)
= 35k – (35 – h)(k – 5)

Apabila k = 10,
35k – (35 – h)(k – 5) = 265
35(10) – (35 – h)(10 – 5) = 265
350 – 5(35 – h) = 265
-5 (35 – h) = 265 – 350
-5(35 – h) = -85
−85
35 – h = −5
35 – h = 17
h = 35 – 17
h = 18

Contoh 9
Jerry membeli n botol air minuman bergas dengan harga RM t sebotol. Dia
menjual semua botol air minuman bergas dengan harga RM k sebotol dan
mengaut keuntungan sebanyak RM j. Ungkapkan n dalam sebutan t,k,j.

Harga beli = n x RM t
Harga jual = n x RM k
Keuntungan = RM j
Keuntungan = Harga jual – Harga beli

Maka,
j = nk – nt
j = n(k – t)
𝑗
n = 𝑘−𝑡