جزوه پایگاه داده

‫بسم ﷲ الرحمن الرحيم‬
‫نام درس‪ :‬اصول طراحي پايگاه دادهها‬
‫نام منبع‪:‬‬
‫مفاهيم بنيادي پايگاه دادهها‬
‫مولف‪ :‬سيد محمد تقي روحاني رانكوهي‬
‫تهيهكننده‪:‬‬
‫دكـتر احمد فراهي‬
‫فهرست جلسات‬
‫جلسه اول‪ :‬مفاهيم پايگاه دادهها‬

‫جلسه دوم‪ :‬مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫جلسه سوم‪ :‬محدوديتهاي روش ‪ER‬‬
‫جلسه چهارم‪ :‬پايگاه داده در محيط انتزاعي‬
‫جلسه پنجم‪ :‬معماري پايگاه دادهها‬
‫جلسه ششم‪ :‬سيستم مديريت پايگاه دادهها‬
‫جلسه هفتم‪ DBMS :‬در يك سيستم كامپيوتري‬
‫جلسه هشتم‪ :‬معماري سيستم پايگاه دادهها‬
‫فهرست جلسات‬
‫جلسه نهم‪ :‬مدل رابطهاي‬

‫جلسه دهم‪ :‬قواعد جامعيت پايگاه دادهها‬
‫جلسه يازدهم‪ :‬زبان ‪SQL‬‬
‫جلسه دوازدهم‪ :‬ادامه زبان ‪SQL‬‬
‫جلسه سيزدهم‪ :‬ديد در مدل رابطهاي‬
‫جلسه چهاردهم‪ :‬طراحي پايگاه دادههاي رابطهاي‬
‫جلسه پانزدهم‪ :‬نرمالترسازي رابطهها‬
‫جلسه شانزدهم‪ :‬طراحي فيزيكي پايگاه دادهها‬
‫اهداف اين درس‬
‫در اين درس به بخشي از مفاهيم مبنايــي دانش و تكنولوژي پايگاه دادهها و اصول مدلسازي و طراحي‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫ان پرداخته ميشود‪ .‬پايگاه داده و عناصر اصلي محيط ان معرفي ميشود‪ .‬با مدلسازي معنايــي دادهها و‬
‫ٓ‬
‫محيط انتزاعي اشنا ميشويم‪ .‬سطوح معماريهاي پايگاه دادهها بيان ميشود‪ .‬سيستم مديريت پايگاه‬
‫ٓ‬
‫دادهها )‪ (DBMS‬و اجزاء ان شرح داده ميشود‪ .‬به انواع معماريهاي سيستم پايگاهي و مفاهيم‬
‫اساسي مدل رابطهاي پرداخته ميشود‪ .‬با زبان ‪ SQL‬به عنوان يك زبان رابطهاي و همچنين با‬
‫ٓ‬
‫ديدهاي رابطهاي اشنا ميشويم و در نهايت طراحي پايگاه دادهها به روش باال به پايين‪ ،‬سنتز و طراحي‬
‫فيزيكي را خواهيم ديد‪.‬‬
‫جلسه اول‬
‫مفاهيم پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫انچه در اين جلسه مي خوانيد‪:‬‬
‫‪ -1‬سيستم ذخيره و بازيابي اطالعات در معناي عام‬

‫‪ -2‬ردههاي تكنولوژيكي سيستم مديريت پايگاه دادهها‬
‫‪ -3‬داده‬
‫‪ -4‬تعريف اطالع‬
‫‪ -5‬تعريف دانش‬
‫‪ -6‬تعريف پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -7‬مراحل كلي كار در مشي فايلينگ‬

‫‪ -8‬معايب مشي فايلينگ‬
‫‪ -9‬مراحل كلي كار در مشي پايگاهي‬
‫‪ -10‬عناصر محيط پايگاه دادهها‬
‫‪ -11‬انواع سختافزارهاي محيط پايگاه داده‬
‫‪ -12‬انواع نرمافزارهاي موجود در محيط پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬مقدمه و اشنايــي با مفاهيم پايگاه دادهها‬
‫هدفهاي رفتاري‪ :‬دانشجو در پايان اين جلسه ميتواند‪:‬‬

‫• داده‪ ،‬اطالع‪ ،‬شناخت‪ ،‬سيستم ذخيره و بازيابي و پايگاه دادهها را تعريف كند‪.‬‬
‫• ردههاي تكنولوژيكي پايگاه داده را بيان كند‪.‬‬
‫• رهيافتهاي ايجاد يك سيستم كاربردي را ارائه كند‪.‬‬
‫اصطالح پايگاه دادهها يكي از رايجترين اصطالحات در‬
‫دانش و فن كامپيوتر است‬
‫در اين درس دانشجويان تنها با بخشي از مفاهيم بنيادي‬

‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫دانش وفن پايگاه دادهها اشنا شده‪ ،‬اگاهي پايهاي الزم را براي‬
‫مطالعه بيشتر و يا كار در اين زمينه كسب ميكنند‪.‬‬
‫سيستم مديريت پايگاه دادهها يكي از سيستمهاي ذخيره و بازيابي‬
‫اطالعات است‪.‬‬
‫سيستم ذخيره و بازيابي اطالعات در معناي عام‪:‬‬
‫هر سيستمي كه به كاربر برنامهساز يا نابرنامهساز امكان دهد‬
‫تا اطالعات خود را ذخيره‪ ،‬بازيابي و پردازش كند‪.‬‬
‫ردههاي تكنولوژيكي سيستم مديريت پايگاه دادهها‬
‫‪ -1‬سيستم فايلينگ‬
‫‪ -2‬سيستم مديريت دادهها‬
‫‪ -3‬سيستم مديريت پايگاه دادهها‬
‫‪ -4‬سيستم مديريت پايگاه شناخت‬
‫‪ -5‬سيستم مديريت پايگاه دادههاي شيئگرا‬
‫‪ -6‬سيستم هوشمند مديريت پايگاه دادهها‬
‫‪ -7‬سيستم معنايــي مديريت پايگاه دادهها‬
‫‪ -8‬سيستم مديريت پايگاه دادههاي زمانبند‬
‫‪ -9‬سيستم مديريت پايگاه دادههاي نيمساختمند و ناساختمند‬
‫ادامه‬
‫ردههاي تكنولوژيكي سيستم مديريت پايگاه دادهها‬
‫‪ -10‬سيستم مديريت پايگاه دادههاي بي درنگ‬

‫‪ -11‬سيستم دادهكاوي و كشف شناخت‬
‫‪ -12‬سيستم مديريت چند پايگاهي‬
‫‪ -13‬سيستم اطالعات اجرائي‬
‫‪ -14‬سيستم فعال مديريت پايگاه دادهها‬
‫‪ -15‬سيستم مديريت پايگاه دادههاي شيئ‪-‬رابطهاي‬
‫داده‬
‫تعريف اول‪ -‬نمايش ذخيرهشده اشياء فيزيكي‪ ،‬چيزهاي مجرد‪،‬‬

‫بودهها‪ ،‬رويدادها يا چيزهاي قابل مشاهده كه در تصميمسازي‬
‫ٓ‬
‫بكار ميايند‪.‬‬
‫داده‬
‫تعريف دوم‪ -‬هر مجموعهاي از بودهها‬

‫داده‬
‫تعريف سوم‪ -‬بودههاي خام كه معناي اندكي دارند مگر اينكه‬

‫به صورت منطقي سازماندهي شده باشند‬
‫تعريف داده از ديدگاه ‪ANSI‬‬
‫نمايش بودهها‪ ،‬پديدهها‪ ،‬مفاهيم يا شناختهها به طرزي صوري و‬

‫مناسب براي برقراري ارتباط‪ ،‬تفسير يا پردازش توسط انسان يا هر‬
‫امكان خودكار‬
‫ٓ‬
‫هر نمايشي اعم از كاراكـتري يا كميتهاي قياسي كه معنايــي به ان‬
‫قابل انتساب باشد‪.‬‬
‫تعريف اطالع‬
‫اطالع به دادهاي اطالق ميشود كه توسط يك فرد يا سازمان‬

‫براي تصميمگيري بكار ميرود‬
‫اطالع‪ ،‬داده پردازششده است‪.‬‬
‫اطالع عبارت است از داده سازمان يافتهاي كه شناختي را منتقل‬

‫ميكند‬
‫تعريف دانش‬
‫دانش عبارتست از نمايش نمادين جنبههايــي از‬

‫بخشي از خرد جهان واقع‬
‫تعريف پايگاه دادهها‬
‫مجموعهاي است از دادههاي ذخيره شده و پايا‪ ،‬به صورت مجتمع)يكپارچه( )نه لزوما‬
‫فيزيكي‪ ،‬بلكه حداقل به طور منطقي(‪ ،‬بهم مرتبط‪ ،‬با كمترين افزونگي‪ ،‬تحت‬
‫مديريت يك سيستم كنترل متمركز‪ ،‬مورد استفاده يك يا چند كاربر از يك يا بيش از‬
‫يك “سيستم كاربردي”‪ ،‬به طور همزمان و اشتراكي‬
‫براي ايجاد يك سيستم كاربردي دو رهيافت‬
‫وجود دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬رهيافت سنتي يا مشي فايلينگ‬

‫‪ -2‬رهيافت )مشي( پايگاهي‬
‫كاربران‬
‫نمايش سادهشده مشي فايلينگ‬

‫نابرنامهساز‬ ‫برنامهساز‬
‫اداره امور آموزش‬
‫‪OS‬‬
‫‪U‬‬ ‫برنامهھاي ايجاد‪،‬‬ ‫محيط‬
‫‪U1‬‬ ‫‪F‬‬ ‫كنترل و‬ ‫‪FS‬‬ ‫ذخيرهسازي اطالعات‬
‫‪I‬‬ ‫پردازش فايلھا‬ ‫‪FILES‬‬
‫يا‬ ‫خاص اداره‬
‫‪DMS‬‬ ‫ثبت نام‪U1 :‬‬
‫اداره امور فارغ التحصيالن‬
‫‪OS‬‬ ‫محيط‬
‫‪U‬‬ ‫برنامهھاي ايجاد‪،‬‬ ‫ذخيرهسازي اطالعات‬
‫‪U2‬‬ ‫‪F‬‬ ‫كنترل و‬ ‫‪FS‬‬ ‫خاص اداره‬
‫‪I‬‬ ‫پردازش فايلھا‬ ‫يا‬ ‫‪FILES‬‬
‫‪DMS‬‬
‫فارغالتحصيالن‪U2 :‬‬
‫اداره امور رفاھي دانشجويان‬
‫‪OS‬‬
‫‪U‬‬ ‫برنامهھاي ايجاد‪،‬‬ ‫محيط‬
‫‪FS‬‬
‫‪U3‬‬ ‫‪F‬‬ ‫كنترل و‬ ‫ذخيرهسازي اطالعات‬
‫‪I‬‬ ‫پردازش فايلھا‬ ‫يا‬ ‫‪FILES‬‬
‫‪DMS‬‬ ‫خاص اداره‬
‫امور رفاھي‪U3 :‬‬
‫محيط فايلينگ‬ ‫محيط فيزيكي‬

‫منطقي و يا مجازي‬ ‫ذخيره و بازيابي اطالعات‬
‫مراحل كلي كار در مشي فايلينگ‬
‫‪ -‬تحليل و بررسي نيازهاي اطالعاتي و پردازشي هر قسمت به طور جداگانه‬
‫‪ -‬اجراي مراحل كالسيك اوليه الزم براي طراحي و توليد يك سيستم كاربردي‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬تعيين مشخصات هر سيستم و وظايف ان‬
‫‪ -‬طراحي تعدادي فايل‬
‫‪ -‬نوشتن مجموعهاي از برنامههاي ايجاد‪ ،‬كنترل و پردازش فايل‬
‫ادامه‬
‫مراحل كلي كار در مشي فايلينگ‬
‫‪ -‬استفاده از يك پيكربندي سختافزاري و نرمافزاري مشخص‬
‫‪ -‬انجام تستهاي الزم و تنظيم سيستم كاربردي‬

‫‪ -‬ايجاد يك سيستم كاربردي براي هر قسمت و برپايــي محيط فيزيكي ذخيره و‬
‫ي ٓ‬
‫بازيابي اطالعات و سيستم بهرهبردار از ان خاص همان قسمت‪.‬‬
‫معايب مشي فايلينگ‬
‫‪ -1‬عدم وجود محيط مجتمع ذخيرهسازي اطالعات و عدم وجود سيستم يكپارچه‬
‫‪ -2‬عدم وجود سيستم كنترل متمركز روي كل دادهها‬
‫‪ -3‬افزونگي‬
‫‪ -4‬عدم وجود ضوابط ايمني كارا و مطمئن‬
‫‪ -5‬خطر بروز پديده ناسازگاري دادهها‬
‫ادامه‬
‫معايب مشي فايلينگ‬
‫‪ -6‬عدم امكان اشتراكي شدن دادهها‬
‫‪ -7‬مصرف نابهينه امكانات سختافزاري و نرمافزاري‬
‫‪ -8‬حجم زياد برنامهسازي‬
‫‪ -9‬وابستگي برنامههاي كاربردي به محيط ذخيرهسازي دادهها‬

‫برنامهساز‬
‫نابرنامهساز‬ ‫تيم بھرهبردار‬ ‫نمايش سادهشده مشي پايگاھي‬
‫تيم پيادهساز‬
‫‪U‬‬ ‫تعريف دادهھا‬

‫‪F‬‬ ‫و برنامهھاي‬
‫‪I‬‬ ‫عمليات در‬
‫تعريف و كنترل دادهھا به طور‬

‫جامع و برنامهھاي عمليات در دادهھا‬
‫دادهھا )‪(AP1‬‬
‫‪OS‬‬
‫‪D‬‬
‫‪B‬‬
‫پايگاه دادهھا‬
‫‪U‬‬ ‫تعريف دادهھا و‬ ‫‪F‬‬
‫‪F‬‬ ‫برنامهھاي عمليات در‬ ‫‪M‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪I‬‬ ‫دادهھا )‪(AP2‬‬ ‫‪S‬‬ ‫فايلھاي ذخيرهشده‬
‫بھم مرتبط‬
‫)‪(FILES‬‬
‫‪U‬‬ ‫تعريف دادهھا و‬

‫‪F‬‬ ‫برنامهھاي عمليات‬ ‫محيط واحد‪ ،‬مجتمع و‬
‫‪I‬‬ ‫در دادهھا )‪(AP3‬‬ ‫اشتراكي ذخيرهسازي‬
‫كثرت و تنوع ديدھا نسبت به‬

‫دادهھاي ذخيرهشده‬
‫محيط فرافايلي‬
‫مراحل كلي كار در مشي پايگاهي‬
‫‪ -‬بررسي و تحليل نيازهاي پردازشي و اطالعاتي همه قسمتها توسط يك گروه‬

‫‪ -‬مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬تعيين مشخصات جامع )يكپارچه( كاربردي و وظايف ان‬
‫‪ -‬انتخاب يك يا چند پيكربندي سختافزاري‪-‬نرمافزاري‬
‫‪ -‬استفاده از يك يا چند ‪DBMS‬‬

‫‪ -‬طراحي پايگاه دادهها در سطوح الزم‬
‫ادامه‬
‫مراحل كلي كار در مشي پايگاهي‬
‫‪ -‬توليد مجموعهاي از برنامههاي ايجاد و كنترل پايگاه داده‬

‫‪ -‬ايجاد محيط واحد و مجتمع ذخيرهسازي و مشترك بين كاربران‬
‫‪ -‬طراحي و توليد واسطهاي كاربرپسند مورد نياز‬
‫‪ -‬تعريف پايگاه داده هر قسمت توسط كاربر مربوطه‬
‫‪ -‬طراحي برنامههاي عمليات در پايگاه داده‬
‫‪ -‬بهرهبرداري واقعي از سيستم پس از تستهاي الزم‬

‫عناصر محيط پايگاه دادهها‬
‫‪ -2‬نرمافزار ‪ -3‬كاربر ‪ -4‬داده‬ ‫‪ -1‬سختافزار‬
‫سيستم عامل‬
‫يكجا‬
‫سيستم‬
‫پايگاه‬
‫مديريت‬
‫دادهھا‬
‫پايگاه‬
‫دادهھاي‬
‫دادهھا‬ ‫ذخيرهشده‪:‬‬
‫مجموعهاي‬
‫پيوسته‬ ‫از فايلھا‬
‫)برخط(‬
‫سختافزار‬
‫ذخيرهسازي‬
‫انواع سختافزارهاي محيط پايگاه داده‬
‫‪ -1‬سختافزار ذخيرهسازي دادهها‬
‫‪ -2‬سختافزار پردازشگر‬
‫‪ -3‬سختافزار همرسانش )ارتباط(‬

‫انواع نرمافزارهاي موجود در محيط پايگاه دادهها‬
‫‪ -1‬سيستم مديريت پايگاه دادهها )‪(DBMS‬‬

‫‪ -2‬برنامههاي كاربردي قابل اجرا در محيط ‪DBMS‬‬
‫‪ -3‬رويههاي ذخيرهشده‬
‫‪ -4‬نرمافزار شبكه‬
‫جلسه دوم‬
‫مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬مدلسازي معنايــي دادهها‬

‫‪ -2‬انواع روشهاي مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫‪ -3‬سه مفهوم معنايــي موجود در روش ‪ER‬‬
‫‪ -4‬تعريف موجوديت‬
‫‪ -5‬سه ضابطه در رابطه با تشخيص يك نوع موجوديت‬
‫‪ -6‬موجوديت مستقل و وابسته‬
‫‪ -7‬تعريف صفت‬
‫ٓ‬
‫‪ -8‬انواع صفت و تعاريف هريك‬

‫‪ -9‬ارتباط‬
‫‪ -10‬خصوصيات نوع ارتباط‬
‫‪ -11‬نمودار ‪ER‬‬
‫‪ -12‬نمادهاي رسم نمودار ‪ER‬‬
‫‪ -13‬وضع مشاركت در ارتباط‬
‫ٓ‬
‫‪ -14‬درجه ان ارتباط‬
‫‪ -15‬چندي يا ماهيت نوع ارتباط‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با مدلسازي معنايــي دادهها‬

‫ٓ‬
‫• مدلسازي معنايــي پايگاه دادهها و انواع ان را بيان كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• روش مدلسازي ‪ ER‬و مفاهيم ان را تشريح كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• نمودار ‪ ER‬و نمادهاي ان را رسم كند‪.‬‬
‫دادههاي ذخيرهشدني در پايگاه دادهها ابتدا بايد‬

‫در باالترين سطح انتزاع مدلسازي معنايــي شوند‬
‫شوند‪..‬‬
‫انواع روشهاي مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫روش موجوديت‪ -‬ارتباط )‪(ER‬‬

‫روش زبان عمومي مدلسازي )‪(UML‬‬
‫روش تكنيك مدلسازي شيئي )‪(OMT‬‬
‫سه مفهوم معنايــي موجود در روش ‪ER‬‬
‫نوع موجوديت‬
‫ارتباط‬ ‫صفت‬
‫تعريف موجوديت‬
‫ٓ‬
‫مفهوم كلي شيئ‪ ،‬چيز‪ ،‬پديده و به طور كلي هر انچه كه‬
‫ميخواهيم در موردش اطالع داشته باشيم و شناخت خود را در‬
‫موردش افزايش دهيم‪.‬‬
‫سه ضابطه در رابطه با تشخيص يك نوع موجوديت‬
‫‪ -1‬معموال نمونههايــي متمايز از يكديگر دارند‪.‬‬

‫ر ٓ‬
‫‪ -2‬معموال بيش از يك صفت دارد و كاربر به مجموعهاي از اطالعات در مو د ان نياز دارد‪.‬‬
‫‪ -3‬معموال حالت كنشگري )فاعليت( يا حالت كنشپذيري )مفعوليت( دارد‪.‬‬

‫موجوديت مستقل و وابسته‬
‫موجوديت مستقل )قوي(‪ ،‬موجوديتي است كه مستقل از هر‬

‫موجوديت ديگر و به خودي خود‪ ،‬در يك محيط مشخص مطرح‬
‫باشد‪.‬‬
‫موجوديت وابسته )ضعيف(‪ ،‬موجوديتي است كه وجودش‬

‫وابسته به يك نوع موجوديت ديگر است‪.‬‬
‫تعريف صفت‬
‫خصيصه يا ويژگي يك نوع موجوديت است و هر نوع‬

‫موجوديت مجموعهاي از صفات دارد‪ .‬هر صفت يك نام‪،‬‬
‫يك نوع و يك معناي مشخص دارد‪.‬‬
‫ساده يا مركب‬
‫تكمقداري يا چندمقداري‬
‫شناسه يا ناشناسه موجوديت‬ ‫انواع صفت‬
‫هيچمقدارپذير يا ناپذير‬
‫ذخيرهشده يا مشتق‬
‫مقدار صفت ساده از لحاظ معنايــي تجزيهنشدني يا اتوميك‬
‫است‪.‬‬
‫است‪.‬‬
‫صفت مركب از چند صفت ساده تشكيل شده است‪.‬‬
‫صفت تكمقداري‪ ،‬صفتي است كه براي يك نمونه از يك نوع‬
‫موجوديت حداكـثر يك مقدار از دامنه مقادير را ميگيرد‬
‫صفت چندمقداري بيش از يك مقدار از دامنه مقادير‬

‫ميگيرد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫صفت شناسه موجوديت كه گاه به ان‬
‫كليد هم گـفته ميشود‪ ،‬دو ويژگي دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬يكـتايــي مقدار دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬حتي االمكان طول مقاديرش كوتاه است‪.‬‬

‫صفت هيچ مقدارپذير‬
‫هيچ مقدار يعني مقدار ناشناخته‪ ،‬مقدار غيرقابل اعمال‪،‬‬

‫مقدار تعريفنشده‪.‬‬
‫اگر مقدار يك صفت در يك يا بيش از يك نمونه از يك نوع‬

‫ٓ‬
‫موجوديت‪ ،‬برابر با هيچمقادر باشد‪ ،‬ان صفت هيچمقدارپذير‬
‫است‪.‬‬
‫صفت ذخيرهشده و مشتق‬
‫صفت ذخيرهشده صفتي است كه مقاديرش در پايگاه‬

‫دادهها ذخيره شده باشد‪.‬‬
‫صفت مشتق‪ ،‬صفتي است كه مقاديرش در پايگاه دادهها ذخيره‬

‫نشده باشد‪ ،‬بلكه حاصل يك پردازش روي فقرههايــي از دادههاي‬
‫ذخيره شده باشد‪.‬‬
‫ارتباط‬
‫تعريف‪ -‬اندركنش )تعامل( بين دو يا بيش از دو نوع‬

‫موجوديت است و ماهيتا نوعي بستگي بين انواع‬
‫موجوديتهاست‬
‫خصوصيات نوع ارتباط‬
‫‪ -1‬هر ارتباط يك نام دارد‬

‫‪ -2‬هر ارتباط يك معناي مشخص دارد و اين معنا با معناي هر‬
‫ارتباط ديگر متفاوت است‪.‬‬
‫‪ -3‬هر ارتباط نمونههايــي دارد‪.‬‬
‫نمودار ‪ER‬‬
‫نموداري است كه سه مفهوم اساسي مدل ‪ ،ER‬يعني نوع‬

‫ميشوند‬
‫شوند‬ ‫موجوديت‪ ،‬صفت و ارتباط نمايش داده مي‬
‫نمادهاي رسم نمودار ‪ER‬‬
‫نوع موجوديت‬
‫نوع موجوديت ضعيف‬
‫نوع ارتباط‬
‫نوع ارتباط با موجوديت ضعيف‬
‫مشاركت نوع موجوديت در نوع ارتباط‬

‫مشاركت الزامي‬
‫صفت‬
‫صفت شناسه اول‬
‫صفت شناسه دوم‬
‫صفت شناسه مركب‬
‫صفت چندمقداري‬
‫صفت مركب‬
‫صفت مشتق‬
‫‪1‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪ 1‬به ‪N‬‬

‫‪E1‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪E2‬‬
‫چندي ارتباط‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 1‬به ‪1‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪ M‬به ‪N‬‬
‫‪E1‬‬ ‫‪E2‬‬ ‫ارتباط “گونهاي است از”‬

‫وضع مشاركت در ارتباط‬
‫مشاركت يك نوع موجوديت در يك نوع ارتباط را الزامي گويند‪ ،‬اگر تمام‬

‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫نمونههاي ان نوع موجوديت در ان نوع ارتباط شركت كنند‪ .‬در غير اين‬
‫صورت مشاركت غيرالزامي است‪.‬‬
‫دانشجو‬ ‫انتخاب‬ ‫درس‬
‫نمايش مشاركت الزامي‬

‫ٓ‬
‫تعداد شركتكنندگان در يك ارتباط را درجه ان ارتباط ميگويند‪.‬‬
‫دانشجو‬ ‫درس‬ ‫استاد‬
‫ترم‬ ‫انتخاب‬ ‫نمره‬
‫سال آموزشي‬
‫ارتباط بين سه موجوديت‬

‫ٓ‬
‫چندي يا ماهيت نوع ارتباط عبارتست از چگونگي تناظر بين دو مجموعه نمونههاي ان دو نوع‬
‫موجوديت‪.‬‬
‫يك به يك ‪1:1‬‬
‫يك به چند ‪1:N‬‬ ‫انواع چندي ارتباط‪:‬‬
‫چند به چند ‪N:M‬‬

‫نمايش چندي ارتباط‬
‫ترم‬ ‫سال آموزشي‬ ‫نمره‬
‫‪N‬‬
‫‪M‬‬
‫دانشجو‬ ‫انتخاب‬ ‫درس‬
‫‪N‬‬ ‫‪1‬‬
‫حذف‬
‫جلسه سوم‬
‫محدوديتهاي روش ‪ER‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬مشكالت روش ‪)ER‬سه نوع دام(‬

‫‪ -2‬تجزيه و تركيب‬
‫‪ -3‬تخصيص و تعميم‬
‫‪ -4‬تجمع‬
‫‪ -5‬وراثت صفت‬
‫‪ -6‬دستهبندي‬
‫‪ -7‬مراحل مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫‪ -8‬روش مدلسازي ‪UML‬‬
‫‪ -9‬نمادها‬
‫‪ -10‬خصوصيات کلي روش مدلسازي معنايــي داده ها‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬مشكالت و محدوديتهاي روش ‪ER‬‬

‫• مشكالت روش ‪) ER‬انواع دامها( را تشريح كند‪.‬‬
‫• محدوديتهاي روش ‪ ER‬را كه در روش ‪ EER‬برطرف شدند‪ ،‬بيان كند‪.‬‬
‫• مراحل مدلسازي معنايــي دادهها را توصيف كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• مدلسازي ‪ UML‬و نمادهاي به كار رفته در ان را شرح دهد‪.‬‬
‫• خصوصيات كلي مدلسازي معنايــي دادهها را بيان كند‪.‬‬
‫مشكالت روش ‪ER‬‬
‫‪ -1‬دام حلقهاي‬
‫هنگامي ايجاد ميشود كه با داشتن مثال سه ارتباط دو موجوديتي‪ ،‬وجود يك‬

‫ارتباط سه موجوديتي را نتيجه بگيريم در وضعي كه اين استنتاج درست نباشد‬
‫‪ -2‬دام چندشاخه )چتري(‬
‫اين نوع دام وقتي ايجاد ميشود كه بين يك نوع موجوديت ‪ E‬و‬
‫هريك از ديگر انواع موجوديت ‪ G ،F‬و ‪ ...‬ارتباط ‪ 1:N‬با‬
‫مشاركت الزامي وجود داشته باشد‪ ،‬ولي ارتباط بين مثال ‪ F‬و ‪،G‬‬
‫در مدلسازي ديده نشده باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬دام شكاف‬
‫هنگامي ايجاد ميشود كه بين دو نوع موجوديت ‪ E‬و ‪ ،F‬يك ارتباط باچندي ‪ 1:N‬و‬
‫مشاركت الزامي وجود داشته باشد‪ ،‬ولي ‪ F‬خود با نوع موجوديت ‪ ،G‬ارتباط ‪1:N‬‬
‫با مشاركت غيرالزامي داشته باشد‪ .‬به دليل غير الزامي بودن ارتباط بين ‪ F‬و ‪،G‬‬
‫نميتوان همه اطالعات دوموجوديتي در مورد ارتباط بين نمونههاي دو نوع موجوديت‬
‫ٓ‬
‫‪ E‬و ‪ G‬را بدست اورد‬
‫تجزيه‬
‫تركيب‬
‫تخصيص‬ ‫محدوديتهاي روش ‪ ER‬كه در روش‬
‫‪ EER‬برطرف گرديدند‪:‬‬
‫تعميم‬
‫تجمع‬
‫وراثت صفت‬
‫تجزيه‬
‫ٓ‬
‫تجزيه يا جداسازي يعني يك شيئ كل را به اجزاء تشكيلدهنده ان تقسيم كنيم‪ .‬شيئ كل‬
‫صفات‪ ،‬ساختار و رفتار خود را دارد و هريك از اجزاء نيز صفات‪ ،‬ساختار و رفتار خاص خود را‬
‫دارند‪ .‬شيئ كل شامل اجزاء خود است و بين شيئ كل و اجزايش‪ ،‬ارتباط شمول وجود دارد‪.‬‬
‫به اين نوع ارتباط در ‪ ،EER‬ارتباط “جزئي است از ‪ ”...‬گـفته ميشود‪.‬‬
‫تركيب‬
‫تركيب‪ ،‬عكس عمل تجزيه است و در اين عمل‪ ،‬با داشتن‬

‫)‪ Ei(i=1 , 2 , P‬يك نوع موجوديت ‪ E‬را بازشناسي ميكنيم‬
‫ٓ‬
‫به نحوي كه ‪Ei‬ها اجزاء تشكيلدهنده ان باشند‬
‫مثال تجزيه و تركيب‬
COMPUTER
Mother Board Monitor RAM Hard

. . .
. . . . . .
‫تخصيص‬
‫تخصيص عبارتست از مشخص كردن گونههاي خاص يك شيئ براساس يك يا چند ضابطه مشخص‪،‬‬
‫ٓ‬
‫مثال اگر شيئ موجود زنده را درنظر بگيريم‪ ،‬سه گونه خاص ان عبارتند از‪ :‬انسان‪ ،‬حيوان و نبات‪ .‬در‬
‫روش ‪ EER‬هر يك نوع موجوديت ميتواند خود زيرنوع موجوديتهايــي داشته باشد‪ .‬بين هر زيرنوع‬
‫و زبرنوع ارتباط “گونهاي است از ‪ ”...‬وجود دارد‪.‬‬
‫تعميم‬
‫تعميم‪ ،‬عكس عمل تخصيص است‪ ،‬به اين معنا كه با داشتن‬

‫ٓ‬
‫زيرنوعهاي خاص‪ ،‬صفات مشترك بين انها را در يك مجموعه‬
‫صفات براي يك زبرنوع موجوديت درنظر ميگيريم‬
‫مثال تخصيص و تعميم‬
‫شماره‬
‫دانشجو‬ ‫زبرنوع‬
‫صفات مشترك‬
‫نام و نام‬
‫خانوادگي‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫دانشجوي دوره‬ ‫دانشجوي دوره‬ ‫دانشجوي دوره‬

‫زيرنوعها‬ ‫دكـترا‬ ‫كارشناسي‬ ‫كارشناسي ارشد‬ ‫‪...‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬
‫صفات خاص‬ ‫صفات خاص‬ ‫صفات خاص‬

‫وراثت چندگانه‬
‫يك زيرنوع موجوديت‪ ،‬ميتواند در عين حال زيرنوع يك‬

‫زبرنوع موجوديت ديگر هم باشد‪ .‬با اين ترتيب ميتوان‬
‫مفهوم وراثت چندگانه را در روش ‪ EER‬نمايش داد‪.‬‬
‫مثال وراثت چندگانه‬
‫دانشجو‬
‫دانشجوي دوره روزانه‬ ‫دانشجوي دوره شبانه‬
‫دانشجوي دوره كارشناسي ارشد‬ ‫دانشجوي دوره كارشناسي‬

‫دستهبندي‬
‫يك زيرنوع ميتواند زيرنوع بيش از يك زبرنوع باشد‪ .‬ممكن است‬

‫زبرنوعهاي اين زيرنوع‪ ،‬از يك نوع نباشند‪ .‬به اين زيرنوع اصطالحا‬
‫دسته )طبقه( گويند‪ .‬براي نمايش دسته‪ ،‬از نماد ‪ U‬استفاده‬
‫ميشود‪.‬‬
‫دستهبندي‬
E1ID E2ID
E1 E2
∪
E3
‫تجمع‬
‫تجمع عبارتست از ساختن يك نوع موجوديت جديد با ديدن دو يا بيش از دو‬

‫نوع موجوديت‪ ،‬كه خود باهم در يك ارتباط شركت دارند‪ ،‬به صورت يك نوع‬
‫موجوديت واحد‪ .‬در واقع مجموعهاي از موجوديتهاي مرتبط را باهم مجتمع كرده‬
‫و به عنوان يك نوع موجوديت واحد‪ ،‬درنظر ميگيريم و اين نوع موجوديت‬
‫واحد خود ميتواند با نوع موجوديت ديگري ارتباط داشته باشد‪.‬‬
‫نمايش تجمع‬
‫‪Ek‬‬
‫‪E1‬‬ ‫‪R1‬‬ ‫‪E2‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪E3‬‬
‫مراحل مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫‪ -1‬مطالعه‪ ،‬تحليل و شناخت محيط‬

‫ٓ‬
‫‪ -2‬براورد خواستهها و نيازهاي اطالعاتي و پردازشي همه كاربران و‬
‫تشخيص محدوديتهاي معنايــي‬
‫‪ -3‬بازشناسي انواع موجوديتهاي مطرح و تعيين وضع هريك‬
‫‪ -4‬تعيين مجموعه صفات هر نوع موجوديت‬
‫ادامه‬
‫مراحل مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫‪ -5‬بازشناسي انواع ارتباطات بين انواع موجوديتها‪ ،‬تشخيص نوع مشاركت و‬

‫چندي ارتباط‬
‫‪ -6‬رسم نمودار ‪ER‬‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫‪ -7‬فهرست كردن پرسشهايــي كه پاسخ انها از نمودار ‪ ER‬بدست ميايد‪.‬‬
‫‪ -8‬وارسي مدلسازي انجام شده تا اطمينان حاصل شود كه مدلسازي‬
‫پاسخگوي نياز كاربران است‪.‬‬
‫روش مدلسازي ‪UML‬‬
‫در اين روش از چند نمودار براي نمايش مدلسازي و طراحي نرمافزار‬
‫استفاده ميشود‬
‫مفاهيم اصلي در اين مدلسازي‪:‬‬
‫• رده‬
‫• صفت‬
‫• بستگي‬
‫تناظر بين مفاهيم ‪ UML‬و مفاهيم ‪EER‬‬
‫مفهوم در ‪EER‬‬ ‫مفهوم در ‪UML‬‬
‫نوع موجوديت‬ ‫رده‬
‫نمونه موجوديت‬ ‫شيئ‬
‫صفت‬ ‫صفت‬
‫ارتباط‬ ‫بستگي‬
‫نمونه ارتباط‬ ‫پيوند‬
‫ارتباط بازگشتي‬ ‫بستگي انعكاسي‬
‫نوع موجوديت ضعيف‬ ‫بستگي مقيد‬
‫صفت مركب‬ ‫ميدان ساختمند‬
‫صفت ارتباط‬ ‫صفت پيوند‬
‫چندي ارتباط‬ ‫چندي بستگي‬
‫نمادها‬
‫• رده با يك مربع يا مستطيل نشان داده ميشود وبه شكل زير به سه‬
‫قسمت تقسيم ميشود‪:‬‬
‫نام رده‬
‫نام صفات‬
‫پردازشها‬
‫نمادها‬
‫• بستگي بين دو رده‪ ،‬به صورت يك خط متصلكننده دو رده نمايش‬

‫داده ميشود و نام ارتباط روي خط نوشته ميشود‪.‬‬
‫• تجمع به صورت زير نشان داده ميشود‪:‬‬

‫شيئ كل‬ ‫شيئ جزء‬
‫• چندي بستگي به صورت ‪ minPmax‬نوشته ميشود‪ .‬اگر به‬
‫جاي ‪ max‬عالمت ستاره باشد‪ ،‬به اين معنا است كه مقدار‬
‫‪ max‬محدوديت ندارد‪.‬‬
‫• صفت چندمقداري به صورت يك رده جداگانه نشان داده‬
‫ميشود‪ ،‬ولي فاقد قسمت مربوط به پردازش است‪.‬‬
‫• نام ميدان بعد از نام صفت نوشته ميشود و بين اين دو نام عالمت ‪:‬‬
‫گذاشته ميشود‪.‬‬
‫• صفت پيوندي در يك مربع )مستطيل( نوشته ميشود و اين مربع با‬
‫خطچين به خط نشاندهنده بستگي متصل ميشود‪ .‬نام پيوند و نام‬
‫صفات پيوند در دو قسمت از اين مربع گذاشته ميشود‪.‬‬
‫نمايش صفت پيوند در ‪UML‬‬
‫نام رده‬ ‫نام رده‬

‫‪ MinPmax‬نام بستگي ‪minPmax‬‬
‫نام صفت‬ ‫نام صفت‬
‫پردازشها‬ ‫پردازشها‬
‫نام بستگي‬
‫نام صفات‬
‫خصوصيات کلي روش مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫گويايــي‬ ‫•‬
‫صوري بودن‬ ‫•‬
‫سادگي مفاهيم‬ ‫•‬
‫قابليت نمايش نموداري‬ ‫•‬
‫ايجاز‬ ‫•‬
‫جامع بودن مفاهيم‬ ‫•‬
‫قابليت نمايش ساختار‪ ،‬حالت و رفتار نوع موجوديت‬ ‫•‬
‫گسترشپذيري‬ ‫•‬
‫جلسه چھارم‬
‫پايگاه داده در محيط انتزاعي‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬پايگاه دادهها در محيط انتزاعي‬

‫‪ -2‬سطوح محيط انتزاعي‬
‫‪ -3‬گونههاي موجود ساختار دادهاي‬
‫‪ -4‬مفهوم ساختار دادهاي در سطوح مختلف پايگاه دادهها‬
‫‪ -5‬ساختار دادهاي رابطهاي‬
‫‪ -6‬شماي پايگاه جدولي‬
‫‪ -7‬عمليات در پايگاه جدولي‬
‫ٓ‬
‫‪ -8‬عملگرهاي جبر رابطهاي‬

‫‪ -9‬برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي جدولي‬
‫‪ -10‬ساختار دادهاي سلسلهمراتبي‬
‫‪ -11‬برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي سلسلهمراتبي‬
‫‪ -12‬ساختار دادهاي شبكهاي‬
‫‪ -13‬مجموعه كوداسيل‬
‫‪ -14‬برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي شبكهاي‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با پايگاه داده در محيط انتزاعي‬

‫• پايگاه داده در محيط انتزاعي و سطوح اين محيط را بيان كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• ساختار دادهاي رابطهاي و ويژگيهاي ان را بيان كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• ساختار دادهاي شبكهاي و ويژگيهاي ان را بيان كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• ساختار دادهاي سلسلهمراتبي و ويژگيهاي ان را بيان كند‪.‬‬
‫پايگاه دادهها در محيط انتزاعي‬
‫در مقوله پايگاه دادهها وقتي از محيط انتزاعي سخن ميگوييم‪،‬‬

‫منظور محيطي است فراتر از محيط فايلينگ منطقي و فايلينگ‬
‫فيزيكي‪ .‬مفاهيمي كه در اين محيط مطرح ميشوند بايد از‬
‫جنبههاي فايلينگ پايگاه مستقل و ماهيتا انتزاعي باشند‪.‬‬
‫سطوح محيط انتزاعي‬
‫خرد جهان واقع‬
‫مدل معنايــي پايگاه داده ها‬ ‫باالترين سطح انتزاع‬
‫طرح منطقي پايگاه داده ها در‪:‬‬

‫سطوح انتزاعي در‬
‫محيط انتزاعي‬ ‫سطح خارجي‬
‫پايگاه داده ها‬
‫سطح ادراکي‬
‫ساختار دادهاي امكاني است براي نشان دادن دادههاي در مورد انواع‬
‫ٓ‬
‫موجوديتها و انواع ارتباطات بين انها‬
‫هر ساختار دادهاي حداقل يك عنصر ساختاري اساسي دارد‪.‬‬
‫پايگاه دادهها در محيط انتزاعي‪ ،‬گردايهاي است از نمونههاي‬

‫متمايز عنصر )عناصر( ساختاري اساسي يك ساختار دادهاي‬
‫مشخص‪.‬‬
‫گونههاي موجود ساختار دادهاي‬
‫‪ -‬ساختار دادهاي رابطهاي‬

‫‪ -‬ساختار دادهاي سلسلهمراتبي‬
‫‪ -‬ساختار دادهاي شبكهاي‬
‫‪ -‬ساختار دادهاي جعبهاي‬
‫‪ -‬ساختار دادهاي هايپرگرافي‬
‫‪ -‬ساختار دادهاي ليستهاي وارون‬
‫مفهوم ساختار دادهاي در سطوح مختلف‬
‫پايگاه دادهها‬
‫‪E.DS‬‬
‫‪C.DS‬‬
‫‪I/P.DS‬‬
‫ساختار دادهاي‬
‫داخلي‪/‬فيزيكي‬
‫ساختار دادهاي ادراكي‬
‫ساختار دادهاي خارجي‬

‫ساختار دادهاي رابطهاي‬
‫رابطه مفهومي رياضي است‪ .‬اما از ديد كاربر‪ ،‬رابطه نمايشي جدولي‬
‫دارد‪.‬‬
‫مفاهيم ساختار جدولي عبارتند ازاز‪::‬‬
‫ستون‬ ‫سطر‬ ‫جدول‬
‫عنصر ساختاري اساسي در اين ساختار دادهاي‪ ،‬جدول است‪.‬‬

‫شماي پايگاه جدولي‬
‫شماي پايگاه دادهها عبارتست از تعريف )توصيف( ساختهاي‬

‫انتزاعي طراحيشده و نوعي برنامه است شامل دستورات تعريف‬
‫ٓ‬
‫دادهها و كنترل دادهها‪ ،‬و دستورات عمليات در دادهها در ان‬
‫وجود ندارد‪.‬‬
‫عمليات در پايگاه جدولي‬
‫درج )‪(INSERT‬‬
‫حذف )‪(DELETE‬‬
‫بهنگامسازي )‪(UPDATE‬‬
‫بازيابي )‪(SELECT‬‬
‫مثال درج يك نمونه دانشجو‬
INSERT
INTO STT
VALUES(‘7413673’,’AHMADI’,’bs’,’Comp’,’D222’)
‫مثال حذف يك نمونه درس‬

DELETE
FROM COT
WHERE COID=‘COM777’
‫‪DELETE‬‬ ‫مثال حذف چند سطر‬
‫‪FROM STT‬‬
‫’‪WHERE STDEG=‘ms‬‬
‫با اين دستور مشخصات دانشجويان دوره كارشناسي ارشد از جدول ‪STT‬‬
‫ميشود‬
‫شود‬ ‫حذف مي‬
‫‪UPDATE COT‬‬
‫مثال بهنگامسازي تك سطر‬
‫’‪SET COID=‘Com303‬‬
‫;’‪WHERE COID=‘Com202‬‬
‫با اين دستور شماره درس ‪ Com202‬عوض ميشود‪.‬‬

‫مثال بهنگامسازي چند سطر‬
‫’‪SET CREDIT=‘1‬‬
‫;’‪WHERE COTYPE=‘Lab‬‬
‫ٓ‬
‫با اين دستور‪ ،‬تعداد واحد تمام درسهاي ازمايشگاهي‪ ،‬يك ميشود‪.‬‬
‫‪SELECT DOID‬‬
‫مثال بازيابي‬
‫‪FROM STCOT‬‬
‫’‪WHERE STID=‘76140444‬‬
‫با اين دستورشماره درسهاي يك دانشجو بازيابي ميشود‪.‬‬

‫عملگرهاي جبر رابطهاي كه براي بازيابي از محيط جدولي بكار ميروند‪:‬‬
‫‪ -1‬عملگر گزينش )تحديد( ‪ :RESTRICT‬زيرمجموعهاي افقي )تعدادي‬

‫سطر( را بازيابي ميكند‪.‬‬
‫‪ -2‬عملگر پرتو ‪ :PROJECT‬زيرمجموعهاي عمودي )تعدادي ستون( را‬

‫بازيابي ميكند‪.‬‬
‫‪ -3‬عملگر پيوند ‪ :JOIN‬دو جدول را بهم پيوند ميزند‪ ،‬يعني سطرهايــي كه‬
‫شرايط مورد نظر را داشته باشند‪ ،‬با يكديگر پيوند ميشوند‪.‬‬
‫برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي جدولي‬
‫‪ -1‬از نظر كاربر نمايش سادهاي دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬محيطش مسطح است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -3‬عنصر ساختاري اساسي ان جدول است‪.‬‬
‫‪ -4‬همه چيز با فقره دادههاي ساده نمايش داده ميشود‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -5‬ارتباطات با چنديهاي مختلف در ان قابل نمايش است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -6‬منطق بازيابي ان ساده است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -7‬ساختار منطقي دستور بازيابي ان ساده است‪.‬‬
‫‪ -8‬براي پرسشهاي قرينه‪ ،‬رويه پاسخگوي قرينه دارد‪.‬‬
‫‪ -9‬مبناي تئوريك قوي دارد‪.‬‬
‫ساختار دادهاي سلسلهمراتبي‬
‫عناصر ساختاري اساسي‬
‫‪ -2‬نوع پيوند پدر‪ -‬فرزندي‬ ‫‪ -1‬نوع ركورد‬
‫نوع ركورد براي نمايش نوع موجوديت به كار ميرود‪.‬‬
‫ارتباط بين دو نوع موجوديت به وسيله پيوند پدر–فرزندي نمايش داده ميشود‪.‬‬
‫‪N‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪U‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬

‫برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي سلسلهمراتبي‬
‫‪ -1‬سادگي نمايش ساختار جدولي را ندارد‪.‬‬

‫‪ -2‬مبناي رياضي ندارد‪.‬‬
‫‪ -3‬دو عنصر ساختاري اساسي دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬ارتباط يك به چند را نمايش ميدهد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -5‬نمايش ارتباط چند به چند در ان دشوار است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -6‬ساخت منطقي رويه بازيابي ان به سادگي منطق رويه بازيابي در ساختار جدولي‬
‫نيست‪.‬‬
‫ادامه‬
‫برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي سلسلهمراتبي‬
‫‪ -7‬در عمليات ذخيرهسازي مشكالتي دارد‪.‬‬

‫‪ -8‬تقارن ساختار جدولي را ندارد‪.‬‬
‫‪ -9‬تعدادي قاعده جامعيت ذاتي دارد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -10‬در مواقعي كه در ذخيرهسازي نمونههاي فرزند‪ ،‬افزونگي پديد ايد‪ ،‬پايگاه در‬
‫معرض ناسازگاري قرار ميگيرد‪.‬‬
‫ساختار دادهاي شبكهاي‬
‫عناصر ساختاري اساسي‬
‫‪ -2‬نوع مجموعه‬ ‫‪ -1‬نوع ركورد‬
‫نوع ركورد براي نمايش نوع موجوديت به كار ميرود‪.‬‬
‫نوع مجموعه براي نمايش ارتباط ‪ 1:N‬بين دو )چند( نوع موجوديت به كار ميرود‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫‪D‬‬
‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫‪G‬‬
‫‪E‬‬
‫‪F‬‬
‫‪H‬‬
‫نوع مجموعه )مجموعه كوداسيل( از سه جزء تشكيل شده است‪:‬‬
‫‪ -1‬نام مجموعه‬
‫‪ -2‬يك نوع ركورد مالك‬
‫‪ -3‬يك نوع ركورد عضو‬
‫يك نوع مجموعه كوداسيل‬
‫‪DEPT‬‬ ‫مالك‬
‫‪DEID‬‬ ‫‪P..‬‬
‫‪STID‬‬ ‫عضو‬
‫‪STID‬‬ ‫‪P..‬‬ ‫‪E-TERM‬‬
‫برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي شبكهاي‬
‫‪ -1‬سادگي ظاهري ساختار دادهاي جدولي را ندارد‪.‬‬

‫‪ -2‬مبناي رياضي ندارد‪.‬‬
‫‪ -3‬دو عنصر ساختاري اساسي دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬ماهيتا خاص نمايش ارتباطات “يك به چند” نيست‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -5‬ساخت منطقي دستور بازيابي ان پيچيدهتر از ساختارهاي ديگر است‪.‬‬
‫ادامه‬
‫برخي ويژگيهاي ساختار دادهاي شبكهاي‬
‫‪ -6‬مثل ساختار دادهاي جدولي تقارن دارد‪.‬‬

‫‪ -7‬خطر بروز ناسازگاري دادهها نسبت به ساختار سلسلهمراتبي‪ ،‬كمتر است‪.‬‬
‫‪ -8‬قواعد جامعيت ذاتي دارد‪.‬‬
‫و‬ ‫ٓ‬
‫‪ -9‬به علت حجم زياد اشارهگرها‪ ،‬ايجاد يا اصالح انها ميتواند سبب بر ز‬
‫فزونكاري در سيستم شود‪.‬‬
‫ي‬ ‫ٓ‬
‫‪ -10‬بعضي انوماليهاي مدل سلسلهمراتبي در عمليات ذخيرهساز را ندارد‪.‬‬
‫جلسه پنجم‬
‫معماري پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬معماری پشنهادی ‪ANSI‬‬

‫‪ -2‬ديد ادراكي )مفهومي(‬
‫‪ -3‬ديد خارجي‬
‫‪ -4‬ديد داخلي‬
‫‪ -5‬سطوح معماري در محيط ناپايگاهي و محيط پايگاهي و نقش ‪DBMS‬‬
‫در ايجاد‪ ،‬مديريت و پردازش فايلها‬
‫‪ -6‬كاربر‬
‫‪ -7‬زبان ميزبان‬
‫ٓ‬
‫‪ -8‬نقش افزايش تعداد زبانهاي ميزبان مورد پذيرش ‪DBMS‬‬

‫‪ -9‬زبان دادهاي فرعي‬
‫‪ -10‬دستورهاي ‪ DSL‬براي سه سطح معماري پايگاه دادهها‬
‫‪ -11‬تقسيمبندي زبان دادهاي فرعي از نظر نياز به زبان ميزبان‬
‫‪ -12‬روند كلي مرحله كامپايل برنامه دوزباني‬
‫‪ -13‬ويژگيهاي زبان دادهاي فرعي‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با معماري پايگاه دادهها‬

‫• معماري پايگاه دادهها را تشريح كند‪.‬‬
‫• ديدهاي ادراكي‪ ،‬خارجي و داخلي را توضيح دهد‪.‬‬
‫• سطوح معماري در محيط ناپايگاهي و پايگاهي را مقايسه كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• كاربر‪ ،‬زبان ميزبان‪ ،‬زبان دادهاي فرعي و ويژگيهاي ان را بيان نمايد‪.‬‬
‫معماري پايگاه دادهها‬
‫معماري پشنهادي ‪ANSI‬‬
‫کاربر ‪1‬‬ ‫کاربر ‪2‬‬ ‫کاربر ‪i‬‬

‫‪HL +‬‬ ‫‪HL +‬‬ ‫‪HL +‬‬
‫‪DSL‬‬ ‫‪DSL‬‬ ‫‪DSL‬‬ ‫‪D‬‬
‫سطح‬ ‫ديد خارجي ‪1‬‬ ‫ديد خارجي ‪1‬‬ ‫ديد خارجي ‪j‬‬ ‫‪B‬‬
‫سطوح‬ ‫خارجي‬ ‫‪M‬‬
‫انتزاعي‬ ‫‪S‬‬
‫سطح‬ ‫ديد ادراکي )مفهومي(‬
‫‪D‬‬ ‫ادراکي‬
‫‪B‬‬
‫‪OS‬‬
‫‪A‬‬ ‫سطح داخلي‬ ‫ديد داخلي‬
‫سطح فيزيکي‬ ‫فايل ‪1‬‬ ‫فايل ‪2‬‬ ‫فايل ‪K‬‬

‫ديد ادراكي )مفهومي(‬
‫‪ -1‬ديد طراح پايگاه دادهها نسبت به دادههاي ذخيرهشده است‪.‬‬
‫‪ -2‬جامع است‪.‬‬
‫‪ -3‬در يك محيط انتزاعي مطرح است‪.‬‬
‫‪ -4‬با عناصر ساختاري اساسي همان ساختار دادهاي طراحي ميشود‪.‬‬
‫‪ -5‬شماي ادراكي نوعي برنامه است حاوي دستورات تعريف و كنترل دادهها‪ .‬سطح ادراكي در‬
‫واقع همين شماي ادراكي است‪.‬‬
‫‪ -6‬شماي ادراكي به سيستم داده ميشود و در كاتالوگ سيستم نگهداري ميشود‪.‬‬
‫ديد خارجي‬
‫‪ -1‬ديد كاربر خاص نسبت به دادههاي ذخيرهشده در پايگاه داده است‪.‬‬

‫‪ -2‬جزئي است‪.‬‬
‫‪ -3‬در سطح انتزاعي مطرح است‪.‬‬
‫‪ -4‬روي ديد ادراكي طراحي و تعريف ميشود‪.‬‬
‫‪ -5‬شماي خارجي نوعي برنامه است حاوي دستورات تعريف و كنترل دادهها در سطح خارجي‬
‫كه توسط كاربر اين سطح نوشته ميشود‪.‬‬
‫ادامه‬
‫ديد خارجي‬
‫‪ -6‬به تعريف مجموعه ديدهاي خارجي كاربر‪ ،‬سطح خارجي گـفته ميشود‪.‬‬
‫‪ -7‬هر كاربر ميتواند تعدادي ديد داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -8‬چند كاربر ميتوانند در يك ديد مشترك باشند‪.‬‬
‫ديد داخلي‬
‫‪ -1‬ديد ‪ DBMS‬و طراح پايگاه دادهها است و در سطحي پايينتر از سطح ادراكي‪،‬‬
‫نسبت به كل دادههاي ذخيرهشده است‪.‬‬
‫‪ -2‬در سطح فايلينگ منطقي مطرح است‪.‬‬
‫‪ -3‬مبتني بر يك ساختار فايل است كه با نظر طراح پايگاه طراحي ميشود و به طراحي‪،‬‬
‫طراحي فيزيكي موسوم است‪.‬‬
‫‪ -4‬در سطح داخلي پايگاه دادهها‪ ،‬فايلينگ منطقي تعريف ميشود‪.‬‬
‫‪ -5‬شماي داخلي نوعي برنامه است كه توسط خود ‪ DBMS‬توليد ميشود و شرح‬
‫فايلينگ منطق پايگاه است‪.‬‬
‫سطوح معماري در محيط ناپايگاهي و محيط پايگاهي و نقش ‪ DBMS‬در ايجاد‪ ،‬مديريت و پردازش‬
‫فايلها‬
‫محيط پايگاهي‬ ‫محيط ناپايگاهي‬
‫شماي خارجي‬
‫سطوح انتزاعي‬
‫شماي ادراكي‬
‫طراح و پيادهساز پايگاه‬ ‫شماي داخلي‪ :‬دستورات تعريف و كنترل فايلها‬

‫برنامههاي تعريف‪ ،‬كنترل و‬
‫دادهها‬ ‫برنامهساز فايلپرداز‬
‫برنامههاي پردازش فايلها‬ ‫پردازش فايلها‬
‫‪DBMS‬‬ ‫‪OS‬‬
‫‪FS‬‬
‫‪FS‬‬ ‫‪AM‬‬
‫‪AM‬‬
‫‪DB‬‬
‫‪FLIES‬‬
‫‪FILES‬‬
‫دادههاي ذخيرهشده‬
‫دادههاي ذخيرهشده‬
‫در محيط فيزيكي‬
‫در محيط فيزيكي‬
‫كاربر‬
‫در معناي عام‪ ،‬هر استفادهكننده از پايگاه دادهها را كاربر گوييم‪.‬‬
‫كاربر‬ ‫كاربر فرمي‬
‫كاربر منويــي‬
‫كاربر نقشهاي‬
‫‪QL‬‬ ‫كاربر فرماني‬
‫نابرنامهساز‬
‫‪HL + QL‬‬ ‫برنامهساز‬ ‫كاربر پارامتري‬
‫كاربر گرافيكي‬
‫كاربر با زبان طبيعي‬
‫هميشگي‪ :‬منظم‬ ‫موردي‪ :‬نامنظم‬
‫كاربر صوتي‬
‫در اسلوب‬ ‫در اسلوب‬ ‫در اسلوب‬

‫تعاملي‬ ‫پيوسته‬ ‫يكجا‬
‫كاربر‪ :‬پاياني‬
‫ابزارساز‬ ‫سيستمساز‬
‫)پيادهساز(‬
‫كاربردساز‬
‫جزء تيم‬
‫جزء تيم اجرائي‬
‫مديريت پايگاه‬
‫زبان ميزبان‬
‫يكي از زبانهاي برنامهسازي متعارف مانند كوبول‪،PL1 ،‬‬

‫فرترن‪ ،‬پاسكال‪ C ،‬و زبانهايــي مثل ‪،LISP ،ADA‬‬
‫‪ JAVA‬و نيز زبان اسمبلي است‪.‬‬
‫كاهش هزينه سازمان‬
‫افزايش تعداد‬
‫انعطافپذيري بيشتر‬ ‫زبانهاي ميزبان مورد پذيرش‬ ‫تنوع كاربر‬

‫‪DBMS‬‬
‫تنوع كاربرد‬
‫زبان دادهاي فرعي‬
‫شامل سه دسته دستور زير است‪:‬‬
‫‪ -1‬دستورات تعريف دادهها )‪Data Definition Language (DDL‬‬
‫‪ -2‬دستورات عمليات روي دادهها )‪Data Manipulation Language (DML‬‬
‫‪ -3‬دستورات كنترل دادهها )‪Data Control Language (DCL‬‬

‫دستورهاي ‪ DSL‬براي سه سطح معماري پايگاه دادهها‬
‫سطح خارجي‬ ‫‪DLL‬‬
‫معماري‬
‫سطح ادراكي‬ ‫‪DML‬‬ ‫‪DSL‬‬
‫‪ANSI‬‬
‫سطح داخلي‬ ‫‪DCL‬‬

‫تقسيمبندي زبان دادهاي فرعي از نظر نياز به‬
‫زبان ميزبان‬
‫مستقل )‪ :(I.DSL‬به زبان ميزبان نياز ندارد و به صورت تعاملي استفاده‬

‫ميشود‪ .‬در واقع يك زبان پرس وجو است‪.‬‬
‫ادغامشدني )‪ :(E.DSL‬دستورهايش در متن برنامهاي به زبان ميزبان‬
‫به كار ميرود و مستقال قابل استفاده نيست‪.‬‬
‫هم مستقل و هم ادغامشدني )‪(I/E.DSL‬‬
‫روند كلي مرحله كامپايل برنامه دوزباني‬
‫برنامه به‬
‫كامپايلر‬
‫دستورهاي ‪HL‬‬ ‫‪HL‬‬
‫‪:HL‬‬
‫كامپايل شده‬
‫دستورهاي‬
‫‪ HL‬و‬ ‫پيش‬
‫اجرا‬
‫دستورهاي‬ ‫كامپايلر‬
‫‪DSL‬‬
‫كامپايلر‬
‫دستورهاي‬
‫دستورهاي ‪DSL‬‬ ‫‪DSL‬‬ ‫‪:DSL‬‬
‫كامپايل شده‬
‫ويژگيهاي زبان دادهاي فرعي‬
‫‪ -1‬تعداد دستورهايش بايد كم باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬دستورهايش بايد شبه زبان طبيعي باشد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -3‬يادگيري و استفاده ان بايد ساده باشد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -4‬در طراحي ان بايد اصل وحدت دستور رعايت شود‪.‬‬
‫‪ -5‬دستورهايش بايد مبتني بر عناصر ساختاري اساسي ساختار دادهاي‬
‫طراحي شوند‪.‬‬
‫ادامه‬
‫ويژگيهاي زبان دادهاي فرعي‬
‫‪ -6‬بهتر است نارويهاي )ناروشمند( باشند‪.‬‬

‫‪ -7‬بهتر است كامپايلري باشد و نه مفسري‪.‬‬
‫‪ -8‬بهتر است از نظر ساختاري كامل باشد‪.‬‬
‫‪ -9‬بهتر است از نظر برنامهسازي و محاسباتي كامل باشد‪.‬‬
‫‪ -10‬زبان بايد از نظر تعداد دستورهاي كنترل دادهها و عملكرد هردستور‪ ،‬غني و‬
‫قوي باشد‪.‬‬
‫‪ -11‬بايد از نظر انواع دادهاي و به ويژه انواع دادهاي انتزاعي و انواع دادهاي‬
‫پيچيده غني باشد‪.‬‬
‫جلسه ششم‬
‫سيستم مديريت پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬سيستم مديريت پايگاه دادهها ‪DBMS‬‬

‫‪ DBMS -2‬به كاربر امكان ميدهد تا‬
‫‪ -3‬ردهبندي سيستمهاي ‪ DBMS‬از نظرهاي مختلف‬
‫‪ -4‬اجزاي ‪ DBMS‬از نماي بيروني‬
‫‪ -5‬نماي بيروني )سادهشده( ‪DBMS‬‬
‫‪ -6‬اجزاي ‪ DBMS‬از نماي دروني‬
‫‪ -7‬واحدهاي اليه هسته‬
‫‪ -8‬واحدهاي اليه مديريت محيط پايگاه دادهها‬
‫‪ -9‬ساختار يك سيستم پايگاهي‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬سيستم مديريت پايگاه دادهها‬

‫• سيستم مديريت پايگاه دادهها را توصيف كند‪.‬‬
‫• ردهبندي ‪ DBMS‬را از ديدگاههاي مختلف بيان كند‪.‬‬
‫• اجزاء ‪ DBMS‬از نماي دروني و بيروني را برشمارد‪.‬‬
‫• واحدهاي اليه هسته و مديريت پايگاه داده را نام ببرد‪.‬‬
‫‪DBMS‬‬
‫تعريف‪ :‬يكي از انواع نرمافزارهاي واسط بين محيط فيزيكي‬

‫ذخيره و بازيابي اطالعات و محيط منطقي برنامهسازي‬
‫است‪.‬‬
‫‪ DBMS‬به كاربر امكان ميدهد تا‪:‬‬
‫‪ -1‬پايگاه دادههاي خود را تعريف كند‪.‬‬

‫‪ -2‬در پايگاه دادههاي خود عمليات انجام دهد‪.‬‬
‫‪ -3‬روي پايگاه دادههاي خود تا حدي كنترل داشته باشد‪.‬‬
‫ردهبندي سيستمهاي ‪DBMS‬‬
‫از نظر نوع ساختار دادهاي‬
‫• سيستم رابطهاي‬
‫• سيستم سلسلهمراتبي‬
‫• سيستم شبكهاي‬
‫• جز اينها‬
‫از نظر محيط سختافزاري‬

‫• وابسته به يك محيط خاص‬
‫• ناوابسته به يك محيط خاص‬
‫از نظر رده كامپيوتر‬

‫• خاص محيط كامپيوترهاي شخصي‬
‫• خاص محيط كامپيوترهاي متوسط )‪(Mini Computer‬‬
‫• خاص محيط كامپيوترهاي بزرگ )‪(Main Computer‬‬
‫• خاص محيط كامپيوترهاي خيلي بزرگ )‪(Super Computer‬‬
‫• اجراشونده درچند رده كامپيوتر‬
‫از نظر محيط سيستم عامل‬

‫• وابسته به يك سيستم عامل خاص‬
‫• اجراشونده در محيط چند سيستم عامل‬
‫از نظر نوع معماري سيستم پايگاه دادهها‬

‫• با توانش ايجاد پايگاه متمركز‬
‫• با توانش ايجاد پايگاه نامتمركز‬
‫از نظر معماري مشتري‪ -‬خدمتگزار‬

‫• با توانش ايجاد معماري چند مشتري – يك خدمتگزار‬
‫• با توانش ايجاد معماري چند مشتري – چند خدمتگزار‬
‫از نظر زبان‬

‫• سيستم داراي ‪SQL‬‬
‫• سيستم فاقد ‪SQL‬‬
‫از نظر نوع زبان دادهاي فرعي‬

‫• داراي ‪I.DSL‬‬
‫• داراي ‪E.DSL‬‬
‫• داراي ‪E/I.DSL‬‬
‫از نظر ماهيت زبان دادهاي فرعي‬

‫• با زبان رويهاي‬
‫• با زبان نارويهاي‬
‫از نظر سيستم فايل‬

‫• خودكـفا‬
‫• وابسته به سيستم فايل محيط سيستم عامل‬
‫از نظر نوع كاربرد‬

‫• تك منظوره‬
‫• همه منظوره‬
‫از نظر قيمت‬

‫از حدود ده هزار دالر تا صد هزار دالر و گاه بيشتر‬
‫از نظر طرز برپايــي‬

‫• با محدوديت برپايــي يكپارچه‬
‫• داراي امكان برپايــي گزينشي‬
‫از نظر واسط كاربر‬

‫• با واسط زباني‬
‫• با واسط غير زباني‬
‫• با هر دو واسط‬
‫از نظر رفتار در قبال رويدادها‬

‫• سيستم فعال‬
‫• سيستم غير فعال‬
‫از نظر متدولوژي زبان‬

‫• بدون متدولوژي شيئگرايــي‬
‫• داراي متدولوژي شيئگرايــي‬
‫از نظر بهينهسازي پرسش‬

‫• داراي بهينهسازي متعارف‬
‫• داراي بهينهسازي مبتني بر قاعده‪ ،‬معنايــي و ‪...‬‬
‫از نظر نوع تراكنش‬

‫• پذيرنده تراكنشهاي ساده‬
‫• پذيرنده تراكنشهاي با مدل پيشرفته‬
‫از نظر نوع پردازش‬

‫• با قابليت پردازش بيدرنگ‬
‫• فاقد اين قابليت‬
‫از نظر رسانه ذخيرهسازي پايگاه دادهها‬

‫• با قابليت ايجاد ‪MMDB‬‬
‫از نظر قابليت تعامل بين سيستمها‬

‫• داراي قابليت تعامل با سيستمهاي همگن‬
‫• داراي قابليت تعامل با سيستمهاي ناهمگن‬
‫از نظر پردازش دادههاي زمانمند‬

‫• فاقد جنبههاي يك سيستم زماني‬
‫• سيستم مديريت پايگاه دادههاي زماني‬
‫اجزاي ‪ DBMS‬از نماي بيروني‬
‫• واحد پردازشگر پرسشها و برنامههاي كاربردي‬

‫• واحد ايجاد و مديريت دادهاي ذخيرهشده‬
‫نماي بيروني )سادهشده( ‪DBMS‬‬
‫كاربر‬
‫برنامههاي كاربردي‪ /‬پرسشها‬

‫واحد پردازشگر برنامه كاربردي و پرسشها‬
‫واحد دستيابي به دادههاي ذخيرهشده‬
‫‪DB‬‬
‫دادههاي‬
‫ذخيرهشده‬ ‫متا داده‬
‫اجزاي ‪ DBMS‬از نماي دروني‬
‫• اليه هسته )سيستم كنترل يا موتور پايگاه دادهها(‬

‫• اليه مديريت محيط پايگاه دادهها‬
‫• اليه تسهيالت نرمافزاري )ابزارها(‬
‫واحدهاي اليه هسته‬
‫‪ -1‬واحد دريافت درخواست كاربر و وارسيهاي اوليه‬

‫‪ -2‬واحد توليد شماها‬
‫‪ -3‬پيشكامپايلرها براي ‪DML‬‬
‫‪ -4‬كامپايلرها )پردازنده ‪(DML‬‬
‫‪ -5‬پردازشگر پرسش و بهينهساز پرسش‬
‫‪ -6‬واحد مديريت سطح داخلي‬
‫ادامه‬
‫واحدهاي اليه هسته‬
‫‪ -7‬واحد مديريت بافر‬

‫‪ -8‬واحد مديريت فضاي ديسك‬
‫‪ -9‬واحد ناظر زمان اجرا‬
‫‪ -10‬واحد مديريت همروندي تراكنشها‬
‫‪ -11‬واحد مديريت انتقال دادهها‬
‫‪ -12‬واحد مديريت كاتالوگ‬
‫واحدهاي اليه مديريت محيط پايگاه دادهها‬
‫‪ -1‬واحد كنترل جامعيت پايگاه دادهها‬

‫‪ -2‬واحد ترميم پايگاه دادهها‬
‫‪ -3‬واحد ايمني و حفاظت پايگاه دادهها‬
‫‪ -4‬واحد توليد نسخههاي پشتيبان‬
‫‪ -5‬واحد توليد فايلهاي ثبت تراكنشها‬
‫كاربر نابرنامهساز‬ ‫كاربر موردي‬ ‫برنامهساز ‪AP‬ها‬ ‫مدير پايگاه دادهها‬
‫‪UFI‬‬ ‫واسط ‪AP‬ها‬ ‫واسط ‪DML‬‬ ‫‪CLI‬‬ ‫‪DDL‬‬
‫فرمانهاي زبان پايگاهي‬

‫ساختار يك‬
‫سيستم پايگاهي‬
‫‪DBMS‬‬ ‫واحد پردازشگر پرسشها‬
‫‪.......‬‬
‫واحد مديريت دادههاي ذخيرهشده‬
‫مدير فايلينگ منطق‬

‫مدير‬
‫تراكنشها‬
‫مدير بافر‬ ‫مدير‬ ‫كامپايلر‬
‫و‬
‫ترميم‬ ‫‪DDL‬‬
‫قفلها‬
‫مدير فضاي ديسك‬
‫‪......‬‬
‫فايل‬
‫شاخصها‬ ‫متادادهها‬ ‫ثبت‬
‫دادههاي ذخيرهشده‬ ‫تراكنشها‬
‫جلسه ھفتم‬
‫‪ DBMS‬در يك سيستم كامپيوتري‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬جايگاه ‪ DBMS‬در يك سيستم كامپيوتري‬

‫‪ -2‬سه طرح كاربرد ‪ DBMS‬در برنامههاي كاربردي‬
‫‪ -3‬اسلوبهاي عملياتي‬
‫‪ -4‬كاتالوگ سيستم و ديكشنري دادهها‪ :‬متا دادهها‬
‫‪ -5‬اطالعاتي كه در ديكشنري دادهها نگهداري ميشود‬
‫ٓ‬
‫‪ -6‬ديكشنري دادهها و استفادهكنندگان ان‬
‫‪ -7‬پارامترهاي شناخت ‪DBMS‬‬
‫‪ -8‬مدير پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -9‬برخي مسئوليتهاي در تيم مديريت پايگاه دادهها‬

‫‪ -10‬پنج سرمايه در مديريت نوين سازمانها‬
‫‪ -11‬مزايا و معايب تكنولوژي پايگاه دادهها‬
‫‪ -12‬مزايا و معايب سيستم تككاربري‬
‫‪ -13‬مزايا و معايب سيستم چندكاربري‬
‫‪ -14‬شرايط استفاده از تكنولوژي پايگاه دادهها‬
‫‪ -15‬كاربردهاي جديد تكنولوژي پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -16‬استقالل دادهاي و انواع ان‬
‫هدفهاي كلي‪ DBMS :‬در يك سيستم كامپيوتري و مدير پايگاه دادهها‬

‫• ارتباط ‪ DBMS‬با ساير عناصر نرمافزاري را بيان كند‬
‫• اسلوبهاي عملياتي‪ ،‬و پارامترهاي شناخت را نام ببرد‪.‬‬
‫• مسئوليتهاي تيم مديريت پايگاه دادهها را شرح دهد‪.‬‬
‫• مزايا و معايب سيستم تككاربره و چندكاربره را توصيف كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• استقالل دادهاي و انواع ان را توضيح دهد‪.‬‬
‫جايگاه ‪ DBMS‬در يك سيستم كامپيوتري‬
‫برنامههاي كاربردي‬
‫ابزارهاي توليد برنامههاي كاربردي‬
‫‪DBMS‬‬
‫سختافزار‬
‫يك ‪ DBMS‬براي هر برنامه كاربردي‬
‫درخواست كاربر‬
‫‪AP1‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫‪......‬‬ ‫‪APi‬‬
‫‪DBMS1‬‬ ‫‪DBMSi‬‬
‫‪AM‬‬
‫‪DB1‬‬ ‫‪DB2‬‬
‫يك ‪ DBMS‬براي چند برنامه كاربردي تحت كنترل سيستم عامل‬
‫‪AP1‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫‪......‬‬ ‫‪APi‬‬
‫‪DBMS1‬‬
‫‪AM‬‬
‫‪DB‬‬
‫يك ‪ DBMS‬براي چند برنامه كاربردي با اجراي تحت كنترل ‪DBMS‬‬
‫‪DBMS1‬‬
‫‪AP1‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫‪......‬‬ ‫‪APi‬‬
‫‪AM‬‬
‫‪DB‬‬
‫اسلوبهاي عملياتي‬
‫به طور كلي سه اسلوب عملياتي وجود دارد‪:‬‬

‫• اسلوب يكجا‬
‫• اسلوب برخط‬
‫• اسلوب تعاملي‬
‫كاتالوگ سيستم و ديكشنري دادهها‪ :‬متا دادهها‬
‫حاوي دادههايــي است در مورد دادههاي ذخيرهشده در پايگاه دادههاي‬

‫كاربر و اين دادهها به متادادهها موسومند‬
‫ديكشنري دادهها معموال جزئي از خود سيستم است و به دو صورت فعال و‬

‫غيرفعال توليد ميشود‪.‬‬
‫اطالعاتي كه در ديكشنري دادهها نگهداري ميشود‪:‬‬
‫• شماهاي خارجي‬
‫• شماي ادراكي‬
‫• شماي داخلي‬
‫• رويههاي مربوط به تبديالت بين سه سطح معماري‬
‫• شرح ساختار فيزيكي دادههاي ذخيرهشده‬
‫• مشخصات و حقوق دستيابي كاربران به دادهها‬
‫ٓ‬
‫• مشخصات برنامههاي كاربردي توليد شده و ارتباط انها با درخواستهاي كاربران‬
‫• مشخصات پايانههاي متصل به سيستم‬
‫ادامه‬
‫اطالعاتي كه در ديكشنري دادهها نگهداري ميشود‪:‬‬
‫• ارتباط بين برنامههاي كاربردي و دادههاي ذخيرهشده‬

‫• قواعد جامعيت‬
‫• ضوابط كنترل ايمني دادهها‬
‫• مشخصات پيكربندي سختافزاري سيستم و رسانههاي ذخيرهسازي‬
‫ٓ‬
‫• اطالعات متنوع امار پايگاه داده و كاربران‬
‫ي‬
‫• توابع تعريفشده توسط كاربران‬
‫ٓ‬
‫ديكشنري دادهها و استفادهكنندگان ان‬
‫برنامهسازان سيستمي‬
‫كاربران پاياني‬
‫تيم مديريت پايگاه دادهها‬ ‫برنامهسازان كاربردي‬
‫ديكشنري دادهها‬
‫زيرسيستمهاي ايمني‬ ‫كامپايلر‪/‬‬ ‫برنامه كاربردي‬ ‫زيرسيستم جامعيت‬

‫و مجازشماري‬ ‫پيشكامپايلر‬ ‫مولد گزارش‬ ‫پايگاه دادهها‬
‫بهينهساز‬ ‫زيرسيستم و‬
‫پرس و جو‬ ‫ترميم پايگاه دادهها‬
‫پارامترهاي شناخت ‪DBMS‬‬
‫• پارامترهاي مربوط به توانشها و كارايــي سيستم‬

‫• تسهيالت و جنبههاي ديگر‬
‫• مشخصات كلي سيستم‬
‫• پارامترهاي مربوط به معماري پايگاه دادهها‬
‫• پارامترهاي مربوط به زبان دادهاي فرعي‬
‫مدير پايگاه دادهها‬
‫فردي است متخصص در پايگاه دادهها و با مسئوليت علمي‪ ،‬فني و‬

‫نيز اداري در محدوده وظايفي كه عهدهدار است‬
‫ٓ‬
‫اين مدير همراه با يك تيم تخصصي كار ميكند كه به ان‬
‫تيم مديريت پايگاه دادهها ميگويند‪.‬‬
‫برخي مسئوليتهاي در تيم مديريت پايگاه دادهها‬
‫• مدير پايگاه دادهها‬
‫• مدير دادهها‬
‫• مدير امور پژوهش‪-‬توسعه‬
‫• مدير سيستمهاي كاربردي‬
‫• مسئول تيمهاي برنامهسازي‬
‫• مسئول كنترل كارايــي ‪DBMS‬‬
‫• مسئول كنترل كارايــي خود سيستم پايگاه دادهها‬
‫• مسئول نظارت بر عمليات روي پايگاه دادهها‬
‫• مسئول تماس با كاربران زيرمحيطهاي سازمان‬
‫• مسئول تنظيم مستندات و وضع استاندهها‬
‫در مديريت نوين سازمانها‪ ،‬هر سازمان داراي پنج سرمايه‬
‫است‪:‬‬
‫‪ -1‬سختافزار‬
‫‪ -2‬نرمافزار‬
‫‪ -3‬داده‬
‫‪ -4‬بودجه‬
‫‪ -5‬تخصص‬
‫مزايا و معايب تكنولوژي پايگاه دادهها‬
‫مزاياي اين تكنولوژي بستگي به نوع سيستم )‪ (DBMS‬و‬

‫معماري سيستم پايگاه دادهها و ماهيت كاربردها دارد‬
‫دارد‪..‬‬
‫سيستم تككاربري‬
‫مزايا‬
‫‪ -1‬هر بخش از سازمان‪ ،‬دادههاي خود را نگهداري و پردازش ميكند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -2‬با استفاده از كامپيوترهاي شخصي‪ ،‬حجم دادههاي سيستم مركزي كاهش ميايد‪.‬‬
‫‪ -3‬پايگاه دادههاي ايجادشده روي كامپيوترهاي شخصي معموال كوچك و مدلسازي‪ ،‬طراحي و‬
‫يٓ‬
‫پيادهساز انها ساده است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -4‬كار با اين سيستمها و برنامهسازي در محيط انها ساده است‪.‬‬
‫‪ -5‬با پيشرفت كامپيوترهاي شخصي‪ ،‬اين سيستمها ميتوانند بسياري از كارهاي سيستمهاي‬
‫كامپيوتري بزرگ را انجام دهند‪.‬‬
‫معايب‬
‫‪ -1‬وجود تعداد زيادي از اين سيستمها در يك سازمان باعث بروز افزونگي‪ ،‬ناسازگاري دادهها‬
‫ٓ‬
‫و ناايمني انها ميشود‪.‬‬
‫‪ -2‬محوديتهاي سختافزاري سبب محدوديت اندازه فايلها و نيز محدوديت سرعت پردازش‬
‫باعث محدود شدن حجم پايگاه دادهها ميشود‪.‬‬
‫‪ -3‬خود سيستم نميتواند قوي و كارا باشد‪.‬‬
‫ادامه‬
‫معايب‬
‫ٓ‬
‫‪ -4‬ميزان ايمني و حفاظت در انها ضعيف است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -5‬امكانات توليد نسخه پشتيبان در انها معموال كم است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -6‬اشتراكي كردن انها مشكالت تكنيكي جدي دارد‪.‬‬
‫‪ -7‬اعمال مجموعه واحدي از استاندهها در كل سازمان ناممكن است‪.‬‬
‫‪ -8‬معموال كاربر اين محيط مهارت كافي در مدلسازي و طراحي بهينه پايگاه دادهها ندارد‪.‬‬
‫‪ -9‬ايجاد يك سيستم جامع و يكپارچه‪ ،‬براساس اين سيستمها‪ ،‬دشوار و پرهزينه است‪.‬‬
‫سيستم چندكاربري‬
‫مزايا‬
‫‪ -1‬اشتراك دادهها‬
‫‪ -2‬كاهش افزونگي‬
‫‪ -3‬تعدد شيوههاي دستيابي به دادهها‬
‫‪ -4‬اجتناب از ناسازگاري دادهها‬
‫‪ -5‬تامين همروندي بهتر‬
‫‪ -6‬تسهيل پردازش تراكنشها‬
‫‪ -7‬تضمين جامعيت دادهها‬
‫ادامه‬
‫مزايا‬
‫‪ -8‬حفظ محرمانگي دادهها‬
‫‪ -9‬امكان اعمال استاندهها‬
‫‪ -10‬تعدد زبانها‬
‫‪ -11‬كاهش حجم برنامهها‬
‫‪ -12‬تنوع كاربران‬
‫‪ -13‬تسريع در دريافت پاسخ پرسشها‬
‫‪ -14‬استفاده بهتر از سختافزار و ‪...‬‬
‫معايب‬
‫‪ -1‬هزينه باالي نرمافزار و سختافزار‬
‫‪ -2‬هزينه بيشتر براي برنامهسازي‬
‫‪ -3‬هزينه باال براي انجام مهندسي دوباره به منظور تبديل سيستم از مشي ناپايگاهي به‬
‫مشي پايگاهي‬
‫‪ -4‬كند شدن اجراي بعضي از برنامههاي كاربردي‬
‫ٓ‬
‫‪ -5‬خطر اسيبپذيري دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -6‬تاثيرات گستردهتر خرابيها و دشواري بيشتر ترميم انها‬
‫‪ -7‬پيچيده بودن سيستم و نياز به تخصص بيشتر‬
‫شرايط استفاده از تكنولوژي پايگاه دادهها‬
‫‪ -1‬نياز به ايجاد يك سيستم يكپارچه اطالعاتي‬

‫ٓ‬
‫‪ -2‬حجم زياد دادههاي سازمان و رشد پوياي ان‬
‫‪ -3‬تغييرات مداوم در دادههاي ذخيرهشده‬
‫‪ -4‬باال بودن بسامد درخواستهاي كاربران‬
‫‪ -5‬نياز به اعمال كنترل متمركز و دقيق روي كل دادهها‬
‫‪ -6‬وجود ارتباطات پيچيده بين دادهها‬
‫ادامه‬
‫شرايط استفاده از تكنولوژي پايگاه دادهها‬
‫‪ -7‬زياد بودن ميزان دادههاي مشترك بين برنامههاي كاربردي‬

‫‪ -8‬مدنظر بودن صحت‪ ،‬دقت و سازگاري دادهها‬
‫‪ -9‬زياد بودن گزارشها‬
‫‪ -10‬نياز به انجام پردازشهاي تحليلي برخط‬
‫‪ -11‬نياز به سيستم دادهكاوي و كشف دانش در سازمان‬
‫كاربردهاي جديد تكنولوژي پايگاه دادهها‬
‫• سيستم پشتيبان تصميم‬
‫• سيستم دادهكاوي چندرسانهاي‬
‫• سيستم انبارش دادهها‬
‫• حيطههاي فضايــي و جغرافيايــي‬
‫• پايگاه دادههاي شخصي و همراه‬
‫• سيستم پايگاه دادهها در شبكه جهاني اطالعرساني‬
‫• سيستم اطالعات اجرايــي‬
‫• سيستم اطالعات طراحي‬
‫• سيستم پردازش تحليلي برخط چندبعدي‬
‫• ‪...‬‬
‫استقالل دادهاي‬
‫يعني وابسته نبودن برنامههاي كاربردي به دادههاي ذخيرهشده‬
‫‪DB‬‬
‫برنامههاي‬
‫دادههاي‬
‫كاربردي‬
‫ذخيرهشده‬
‫انواع استقالل دادهاي‬
‫‪ -‬استقالل دادهاي فيزيكي‬

‫‪ -‬استقالل دادهاي منطقي‬
‫استقالل دادهاي فيزيكي‬
‫عبارتست از مصونيت ديدهاي كاربران و برنامههاي كاربردي در‬

‫قبال تغييرات در سطح داخلي‪-‬فيزيكي پايگاه دادهها‬
‫چرا استقالل دادهاي فيزيكي در سيستمهاي رابطهاي جديد‬
‫كامال تامين است؟‬
‫زيرا‪:‬‬
‫‪ -1‬كاربران سطح خارجي در محيطي كامال انتزاعي عمل ميكنند و برنامههاي‬
‫كاربردي در اين سطح با فايلينگ پايگاه دادهها تماس ندارند‪.‬‬
‫‪ -2‬بين سطح خارجي و داخلي‪ ،‬يك سطح انتزاعي ديگر واسط است و مانع‬
‫تاثيرپذيري برنامههاي سطح خارجي از تغييرات درفايلينگ پايگاه دادهها ميشود‪.‬‬
‫استقالل دادهاي منطقي‬
‫عبارتست از مصونيت ديدهاي كاربران و برنامههاي كاربردي در قبال‬

‫تغييرات در سطح ادراكي پايگاه دادهها‬
‫تغيير در سطح ادراكي يعني تغيير در طراحي منطقي پايگاه‬
‫دادهها و تغيير در شماي ادراكي‬
‫اين تغيير معموال منجر به تغيير مناسب در سطح فايلينگ پايگاه‬

‫تغيير در سطح ادراكي دو وجه دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬رشد پايگاه در سطح ادراكي‬
‫‪ -2‬سازماندهي مجدد پايگاه در سطح ادراكي‬
‫جلسه ھشتم‬
‫معماري سيستم پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬معماري سيستم پايگاه دادهها‬

‫‪ -2‬انواع معماري‬
‫‪ -3‬معماري متمركز‬
‫‪ -4‬معماري مشتري ‪ -‬خدمتگزار‬
‫‪ -5‬طرحهاي معماري مشتري ‪ -‬خدمتگزار‬
‫‪ -6‬مزاياي معماري مشتري – خدمتگزار در مقايسه با معماري متمركز‬
‫‪ -7‬معماري توزيعشده‬
‫ٓ‬
‫‪ -8‬ويژگيهاي معماري توزيعشده‬

‫‪ -9‬مزايا و معايب معماري توزيعشده‬
‫‪ -10‬معماري با پردازش موازي‬
‫‪ -11‬طرح هاي معماري با پردازش موازي‬
‫‪ -12‬معماري سيستم چندپايگاهي‬
‫‪ -13‬معماري سيستم پايگاههاي همراه‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬معماري سيستم پايگاه دادهها‬

‫• گونههاي مختلف معماري پايگاه دادهها شامل معماري متمركز و نامتمركز و انواع معماري‬
‫نامتمركز و ويژگيهاي هريك را شرح دهد‪.‬‬
‫معماري سيستم پايگاه دادهها‬
‫منظور‪ ،‬چندي و چوني اجزاء تشكيلدهنده سيستم و نيز پيكربندي يا طرز‬

‫تركيب اجزاء سيستم و چگونگي تعامل اجزاء با يكديگر است‪ .‬در اين معماري‬
‫حداقل يك پايگاه دادهها‪ ،‬يك سيستم مديريت پايگاه دادهها‪ ،‬يك سيستم‬
‫عامل‪ ،‬يك كامپيوتر با دستگاههاي جانبي و تعدادي برنامه كاربردي و كاربر‬
‫وجود دارند‪.‬‬
‫معماري متمركز‬
‫انواع معماري‬
‫معماري مشتري‪-‬خدمتگزار‬
‫معماري توزيعشده‬
‫معماري چندپايگاهي‬ ‫معماري نامتمركز‬
‫معماري با پردازش موازي‬
‫معماري موبايل‬
‫معماري متمركز‬
‫در اين معماري يک پايگاه داده روي يک سيستم کامپيوتري و‬

‫بدون ارتباط با سيستم ديگر ايجاد مي شود ‪.‬‬
‫نمايش معماري متمركز‬
‫كاربران پايانهاي نزديك‬
‫پايانهاي‬
‫دور‬ ‫‪..‬‬
‫‪.‬‬ ‫كامپيوتر بزرگ‬ ‫كنترولر ديسك‬
‫‪..‬‬
‫‪.‬‬
‫كنترولر چاپگر‬ ‫كنترولر نوار‬
‫پايگاه دادههاي متمركز‬
‫‪...‬‬
‫معماري مشتري ‪ -‬خدمتگزار‬
‫ٓ‬
‫هر معماري که در ان قسمتي از پردازش را يک برنامه‪ ،‬سيستم يا ماشين انجام‬
‫دهد و انجام قسمت ديگري از پردازش را از برنامه ‪ ،‬سيستم يا ماشين‬
‫ديگر بخواهد معماري مشتري خدمتگزار ناميده مي شود‬
‫معماري مشتري ‪ -‬خدمتگزار‬
‫‪OS‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪B‬‬
‫‪DBMS‬‬
‫‪AP . . . .‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪DB‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪OS‬‬
‫ماشين مشتري‬ ‫ماشين خدمتگزار‬

‫طرحهاي معماري مشتري ‪ -‬خدمتگزار‬
‫از نظر تعداد مشتري و خدمتگزار‬

‫‪ -1‬چند مشتري – يك خدمتگزار‬
‫‪ -2‬يك مشتري – چند خدمتگزار‬
‫‪ -3‬چند مشتري – چند خدمتگزار‬
‫از نظر پيكربندي سختافزاري‬
‫الف‪ -‬معماري حول كامپيوتر بزرگ‬
‫مشتري‬
‫‪PCi‬‬ ‫‪......‬‬ ‫‪PC2‬‬ ‫‪PC1‬‬
‫‪MAIN‬‬
‫‪DB‬‬
‫خدمتگزار‬
‫از نظر پيكربندي سختافزاري‬
‫مشتري‬ ‫ب‪ -‬معماري حول شبكه‬
‫‪PCi‬‬ ‫‪......‬‬ ‫‪PC2‬‬ ‫‪PC1‬‬
‫شبكه‬
‫‪PCi‬‬ ‫‪PCk‬‬ ‫‪PCn‬‬ ‫خدمتگزاران‬

‫‪Files‬‬ ‫‪DB‬‬
‫‪Printer‬‬
‫مزاياي معماري مشتري – خدمتگزار در مقايسه با معماري‬
‫متمركز‬
‫• تقسيم پردازش‬
‫• كاهش ترافيك شبكه‬
‫• استقالل ايستگاههاي كار‬
‫• اشتراك دادهها‬
‫معماري توزيعشده‬
‫مجموعه اي از داده هاي ذخيره شده که منطقا به يک سيستم تعلق دارند‬

‫ولي در مانه هاي مختلف يک يا بيش از يک شبکه توزيع شده اند‪.‬‬
‫نماي يك مانه در معماري توزيعشده‬
OS
D
D
DB B D LAN
C NETWORK WAN
M
S MNET
‫معماري توزيعشده با سه مانه‬
‫كاربران دور‬ ‫كاربران دور‬
‫كاربران نزديك‬ ‫كاربران نزديك‬
I I I I
OS1 OS2
DDBMS1 DDBMS2
DB1 APs DC DB2
DC APs
NETWORK
. LAN
. WAN
. MNET
DC APs
DDBMS3
DB3 OS3
I
I
DDB = {DB1+DB2+DB3}
‫ويژگيهاي معماري توزيعشده‬
‫• مجموعهاي است از دادههاي منطقا مرتبط و اشتراكي‬

‫• دادهها به بخشهايــي تقسيم و در مانهها توزيع شدهاند‪.‬‬
‫• بعضي بخشها ممكن است به طور تكراري در مانهها ذخيره شده باشند‪.‬‬
‫• مانهها از طريق شبكه بهم مرتبطاند‪.‬‬
‫• دادههاي هر مانه تحت كنترل يك ‪ DBMS‬است‪.‬‬
‫• ‪ DMBS‬هر مانه‪ ،‬ميتواند برنامههاي كاربردي محلي را‬
‫به طور خودكار اجرا كند‪.‬‬
‫• هر ‪ DBMS‬حداقل دراجراي يك برنامه كاربردي سرتاسري‬
‫مشاركت دارد‪.‬‬
‫مزاياي معماري توزيع شده‬
‫• سازگاري و هماهنگي با ماهيت سازمانهاي نوين‪.‬‬

‫• كارايــي بيشتر در پردازش دادهها‪.‬‬
‫• دستيابي بهتر به دادهها‪.‬‬
‫• اشتراك دادهها‪.‬‬
‫• افزايش پردازش موازي‪.‬‬
‫• كاهش هزينه ارتباطات‪.‬‬
‫• تسهيل گسترش سيستم‪.‬‬
‫• استفاده از پايگاه دادههاي از قبل موجود‪.‬‬
‫معايب معماري توزيعشده‬
‫• پيچيدگي طراحي سيستم‪.‬‬

‫• پيچيدگي پيادهسازي‪.‬‬
‫• كاهش كارايــي در برخي موارد‪.‬‬
‫• هزينه بيشتر‪.‬‬
‫• مصرف حافظه بيشتر‪.‬‬
‫معماري با پردازش موازي‬
‫در اين گونه سيستمها معموال تعداد زيادي تراکنش در ثانيه و بطور‬
‫موازي اجرا ميشود ‪.‬‬
‫طرح كلي معماري با پردازش موازي‬
‫خدمتگزاران برنامههاي كاربردي‬
‫برنامه كاربر ‪1‬‬ ‫برنامه كاربر ‪2‬‬ ‫‪............‬‬ ‫برنامه كاربر ‪n‬‬
‫مدير تماسهاي‬
‫اجرايــي كاربران‬
‫مدير درخواست‬ ‫مدير درخواست‬ ‫مدير درخواست‬

‫برنامه كاربر ‪1‬‬ ‫برنامه كاربر ‪2‬‬ ‫‪............‬‬ ‫برنامه كاربر ‪n‬‬
‫مدير دادههاي‬ ‫مدير دادههاي‬ ‫مدير دادههاي‬ ‫مدير دادههاي‬

‫برنامه ‪1‬‬ ‫برنامه ‪2‬‬ ‫برنامه ‪m-1‬‬ ‫برنامه ‪m‬‬
‫خدمتگزار پايگاه دادهها‬
‫طرح هاي معماري با پردازش موازي‬
‫الف‪ -‬معماري با حافظه مشترك‬

‫‪P‬‬
‫‪M‬‬
‫‪P‬‬
‫‪P‬‬
‫‪P‬‬
‫معماري با حافظه مشترك‬
‫مزيت‪ :‬ارتباط بين پردازندهها به طور كارا انجام ميشود‪.‬‬
‫عيب‪ :‬نميتوان بيش از ‪ 32‬يا ‪ 64‬پردازنده داشت‪ .‬زيرا احتمال بروز‬

‫تنگنا در باسهاي حافظهاي يا شبكه ارتباطي افزايش مييابد‪.‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬ ‫ب‪ -‬معماري با ديسكهاي مشترك‬
‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬
‫معماري با ديسكهاي مشترك‬
‫مزيت‪:‬‬
‫‪ -1‬عدم بروز تنگنا در باسهاي حافظهاي‬
‫‪ -2‬تسهيل تحمل خرابي‬
‫عيب‪ :‬دشواري در گسترش سيستم‪.‬‬

‫ج‪ -‬معماري بياجزاء مشترك‬
‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪P‬‬
‫معماري بياجزاء مشترك‬
‫مزيت‪ :‬تسهيل گسترش‬
‫عيب‪ :‬هزينه ارتباط و دستيابيهاي غيرمحلي زياد است‪.‬‬

‫د‪ -‬معماري سلسلهمراتبي‬
‫‪P‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪M‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪P‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪P‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪P‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫معماري سيستم چندپايگاهي‬
‫‪S1‬‬ ‫‪Sn‬‬
‫شماي خارجي‬ ‫شماي خارجي‬
‫سراسري‬ ‫سراسري‬
‫شماي ادراكي‬
‫سراسري‬
‫‪S1‬‬
‫شماي خارجي‬ ‫شماي خارجي‬ ‫شماي خارجي‬ ‫شماي خارجي‬
‫محلي‬ ‫محلي‬ ‫محلي‬ ‫محلي‬
‫شماي ادراكي‬ ‫شماي ادراكي‬

‫محلي‬ ‫محلي‬
‫شماي داخلي‬ ‫شماي داخلي‬

‫محلي‬ ‫محلي‬
‫‪DB‬‬
‫‪DB‬‬
‫معماري سيستم پايگاههاي همراه‬
‫‪DBMS‬‬
‫پايگاه دادههاي‬
‫ميزبان‬ ‫برنامههاي كاربردي‬
‫امكانات همرسانش‬
‫امكانات همرسانش‬ ‫امكانات همرسانش‬

‫‪D‬‬ ‫سيستم‬ ‫‪D‬‬
‫‪B‬‬ ‫برنامههاي‬ ‫سيستم‬ ‫برنامههاي‬ ‫‪B‬‬
‫‪M‬‬ ‫كاربردي‬ ‫عامل‬ ‫عامل‬ ‫كاربردي‬ ‫‪M‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬
‫كامپيوتر همراه‬
‫پايگاه دادههاي‬ ‫پايگاه دادههاي‬

‫همراه‬ ‫همراه‬
‫جلسه نھم‬
‫مدل رابطهاي‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬مفاهيم اساسي مدل رابطهاي‬

‫‪ -2‬بخشهاي اساسي مدل دادهاي‬
‫‪ -3‬تعريف رابطه‬
‫‪ -4‬تناظر بين مفاهيم رابطه اي و مفاهيم جدولي‬
‫‪ -5‬ويژگيهاي رابطه‬
‫‪ -6‬انواع رابطه‬
‫‪ -7‬ميدان )دامنه(‬
‫ٓ‬
‫‪ -8‬مزاياي ميدان‬
‫‪ -9‬رابطه نرمال و غير نرمال‬
‫‪ -10‬دليل لزوم نرمال بودن رابطه‬
‫‪ -11‬معايب رابطه نرمال‬
‫‪ -12‬مزايا و معايب رابطه غيرنرمال‬
‫‪ -13‬انواع کليد در مدل رابطه اي‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با مدل رابطهاي‬

‫ٓ‬
‫• مدل رابطهاي و بخشهاي اساسي ان را توضيح دهد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• رابطه را تعريف و ويژگيهاي ان را بيان نمايد‪.‬‬
‫• انواع رابطه را نام برده و توضيح دهد‪.‬‬
‫• روابط نرمال و غيرنرمال را شرح دهد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• كليد و انواع ان را توضيح دهد‪.‬‬
‫مفاهيم اساسي مدل رابطهاي‬
‫مدل رابطهاي در سال ‪ 1970‬توسط كاد ابداع شد‪.‬‬
‫مدل داده اي امکاني است براي طراحي منطقي پايگاه دادهها‪ ،‬تعريف و کنترل‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫ان و نيز انجام عمليات دران و امکان مي دهد تا اين هر سه عمل اساسي در‬
‫محيط انتزاعي انجام شود‪ .‬بنابراين ميتوان گـفت که مدل دادهاي تامين‬
‫کننده محيط انتزاعي پايگاه داده هاست ‪.‬‬
‫بخشهاي اساسي مدل دادهاي‬
‫‪ -1‬بخش ساختاري‬
‫‪ -2‬بخش عملياتي )پردازشي(‬
‫‪ -3‬بخش جامعيتي‬
‫بخش ساختاري‪ ،‬نشاندهنده عناصر ساختاري مدل است كه همان ساختار دادهاي‬
‫ٓ‬
‫اصلي و مفاهيم مرتبط با ان است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫بخش عملياتي‪ ،‬مجموعه امكاناتي است كه به وسيله انها عمليات مورد نظر‬
‫كاربر انجام ميشود‪.‬‬
‫بخش جامعيتي‪ ،‬از مجموعهاي از قواعد و محدوديتهاي جامعيتي تشكيل شده است‬
‫كه به وسيله ٓانها سيستم مديريت پايگاه داده ميتواند صحت‪ ،‬دقت و سازگاري‬
‫دادهها را كنترل و تضمين كند‪.‬‬
‫تعريف رابطه‬
‫با فرض وجود ‪ n‬ميدان ‪ D1‬تا ‪ ،Dn‬نه لزوما متمايز‪ ،‬رابطه ‪ R‬از دو قسمت تشكيل شده است‪:‬‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫ان هر‬ ‫‪ -1‬سرايند‪ :‬مجموعهاي نامدار از ‪ n‬صفت به صورت ‪ Ai:Di‬كه در‬
‫‪ Ai‬نام يك صفت است و هر ‪ Di‬نام ميدان صفت‬
‫‪ -2‬پيكر )بدنه(‪ :‬مجموعهاي است از ‪ m‬تاپل ‪ t‬به نحوي كه ‪ t‬خود‬
‫ٓ‬
‫مقداري‬ ‫مجموعهاي است از ‪ n‬عنصر هريك به صورت ‪ Ai:vi‬كه در ان ‪vi‬‬
‫است از نوع ميدان‪.‬‬
‫مقدار ‪ n‬را درجه )همان تعداد صفات( و مقدار ‪ m‬را كارديناليتي رابطه ميگويند‬
‫تناظر بين مفاهيم رابطه اي و مفاهيم جدولي‬
‫جدول زير تناظر بين مفاهيم رابطه اي و مفاهيم جدولي را نشان مي دهد ‪:‬‬
‫مفهوم جدولي‬ ‫مفهوم تئوريک‬
‫جدول‬ ‫رابطه‬
‫سطر‬ ‫تاپل‬
‫ستون‬ ‫صفت‬
‫مجموعه مقادير ستون‬ ‫ميدان‬
‫تعداد ستونها‬ ‫درجه‬
‫تعدادسطرها‬ ‫کارديناليتي‬
‫ويژگيهاي رابطه‬
‫ويژگيهاي رابطه عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬رابطه تاپل تکراري ندارد‬

‫‪ -2‬تاپلها نظم ندارند‬
‫‪ -3‬صفات رابطه نظم مكاني ندارند‬
‫‪ -4‬تمام صفات تكمقداري هستند‪.‬‬
‫انواع رابطه‬
‫‪ -1‬مبنا‪ :‬استقالل وجودي دارد و از رابطههاي ديگر مشتق نيست و دادههاي‬

‫ذخيرهشده متناظر دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬نامدار‪ :‬با يك نام به سيستم معرفي ميشود‪.‬‬
‫‪ -3‬ديد‪ :‬نوعي رابطه نامدار كه مشتق از رابطههاي ديگر است و ماهيتا مجازي است‪.‬‬
‫‪ -4‬لحظهاي‪ :‬نامدار و مشتق است ولي مجازي نيست‪.‬‬
‫‪ -5‬مشتق‪ :‬به كمك يك عبارت رابطهاي بر حسب رابطههاي مبنا تعريف ميشود‪.‬‬
‫ادامه‬
‫انواع رابطه‬
‫‪ -6‬عبارتي‪ :‬از مجموعهاي از رابطههاي نامدار و به وسيله يك عبارت رابطهاي به‬

‫ٓ‬
‫دست ميايد‪.‬‬
‫‪ -7‬نتيجه پرسش‪ :‬بينام و مشتق است كه حاصل اجراي يك پرسش مشخص‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -8‬بينابيني‪ :‬بينام و مشتق است كه حاصل ارزيابي يك عبارت رابطهاي است كه‬
‫درون يك عبارت بزرگـتر جاي دارد‬
‫‪ -9‬مشتق‪ :‬رابطهاي عبارتي است كه به طور مستقيم و كارا ذخيره شده است‪.‬‬
‫ميدان )دامنه(‬
‫از نظر رياضي‪ ،‬مجموعهاي است از مقادير كه يك يا بيش از يك صفت از‬

‫ٓ‬
‫ان مقدار ميگيرند‪ .‬در مدل رابطهاي‪ ،‬اين مجموعه‪:‬‬
‫• نامدار است‪.‬‬
‫• مقاديرش نوع مشخص دارند‪.‬‬
‫• مقاديرش فرمت مشخص دارند‪.‬‬
‫مزاياي ميدان‬
‫سبب سادهترشدن و كوتاهتر شدن شماي پايگاه دادهها ميشود‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫تغيير در شماي پايگاه را تسهيل ميكند‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫امكاني است براي كنترل مقداري عمليات در پايگاه دادهها‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫امكاني است براي كنترل معنايــي درخواستها‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ٓ‬
‫پاسخگويــي به بعضي پرسشها را اسان ميكند‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫با استفاده از مفهوم ميدان ميتوان امكانات و جنبههاي موجود در سيستم‬ ‫‪.6‬‬
‫مديريت پايگاه دادههاي شيئگرا را به سيستم مديريت پايگاه دادههاي رابطهاي‬
‫افزود‪.‬‬
‫رابطه نرمال و غير نرمال‬
‫• رابطه نرمال ‪:‬‬

‫رابطه اي است که مقادير هيچيک از ميدانهايش ‪ ،‬يک مقدار رابطه اي با‬
‫کارديناليتي بزرگـتر از يک نباشد‬
‫• رابطه غير نرمال ‪:‬‬

‫ٓ‬
‫رابطه اي است که در ان مقادير حداقل يک صفت ‪ ،‬خود مقادير رابطهاي هستند‬
‫)رابطه اي که حداقل يک صفت چند مقداري داشته باشد(‬
‫دليل لزوم نرمال بودن رابطه‬
‫‪ -1‬سادگي در نمايش ظاهري رابطه )جدول با سطرهاي سادهتر(‬

‫‪ -2‬سادگي دستورات ‪) DSL‬بويژه ‪ DML‬و ‪(DDL‬‬
‫‪ -3‬سادگي در اجراي عمليات در پايگاه دادهها‬
‫معايب رابطه نرمال‬
‫‪ -1‬بروز پديده افزونگي كه ميتواند فيزيكي هم باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬طوالنيتر شدن كليد رابطه‪.‬‬
‫‪ -3‬عدم امكان نمايش دادههاي پيچيده‪.‬‬
‫‪ -4‬دشواري در نمايش طبيعي مفهوم سلسله مراتب‪.‬‬
‫‪ -5‬دشواري در نمايش مفهوم وراثت‪.‬‬
‫مزايا و معايب رابطه غيرنرمال‬
‫مزايا‪:‬‬
‫‪ -1‬كاهش ميزان افزونگي‬
‫‪ -2‬كوتاه شدن كليد‬
‫‪ -3‬امكان نمايش دادههاي پيچيده‬
‫‪ -4‬دشواري كمتر در نمايش مفهوم سلسلهمراتب و مفهوم وراثت‬
‫‪ -5‬افزايش سرعت عملياتي سيستم در بازيابي اطالعات‬
‫‪ -6‬عدم نياز به نرمالترسازي رابطه‬
‫معايب‪:‬‬
‫‪ -1‬پيچيدگي‬
‫‪ -2‬عدم تقارن صفات‬
‫کليد در مدل رابطهاي‬
‫در مدل رابطه اي چند مفهوم در بحث کليد داريم که عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬ابر کليد )‪(super key‬‬

‫‪ .2‬کليد کانديد )‪(candidate key‬‬
‫‪ .3‬کليد اصلي )‪(primary key‬‬
‫‪ .4‬کليد ديگر )‪(alternate key‬‬
‫‪ .5‬کليد خارجي )‪(foreign key‬‬
‫ابر كليد‬
‫تعريف‪ -‬هر زيرمجموعه از مجموعه عنوان رابطه كه يكـتايــي‬

‫مقدار در گستره رابطه داشته باشد‪.‬‬
‫كليد كانديد‬
‫تعريف‪ -‬هر زيرمجموعه از مجموعه عنوان رابطه كه دو خاصيت‬

‫زير را داشته باشد كليد كانديد رابطه است‪:‬‬
‫‪ -1‬يكـتايــي مقدار‬
‫‪ -2‬كاهشناپذيري‬
‫كليد اصلي‬
‫تعريف‪ -‬يكي از كليدهاي كانديد رابطه كه طراح انتخاب ميكند و‬

‫به سيستم معرفي ميشود‪.‬‬
‫ضابطههاي انتخاب‪:‬‬
‫‪ -1‬از نظر كاربر‪ ،‬شناسه معمول نوع موجوديت باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬طول كوتاهتر داشته باشد‪.‬‬
‫كليد ديگر )بديل(‬
‫تعريف‪ -‬هر كليد كانديد‪ ،‬غير از كليد اصلي‪ ،‬كليد ديگر نام‬
‫دارد‪.‬‬
‫كليد خارجي‬
‫‪ R‬در ‪2‬نظر‪R‬ميگيريم‪ .‬هر زيرمجموعه از صفات رابطه كه هر‬ ‫تعريف‪ -‬دورابطه و ‪ 1‬را‬
‫مقدار معلومش با‪R2‬‬
‫يك مقدار از كليد كانديد برابر باشد‪ ،‬كليد خارجي در رابطه است‪.‬‬
‫‪R2‬‬ ‫‪R1‬‬
‫كليد خارجي براي نمايش ارتباطات بين انواع موجوديتها بهكار ميرود‪.‬‬
‫جلسه دھم‬
‫قواعد جامعيت پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬جامعيت پايگاه دادهها‬

‫‪ -2‬عوامل نقض جامعيت‬
‫‪ -3‬انواع قواعد جامعيت‬
‫ٓ‬
‫‪ -4‬قواعد كاربري و انواع ان‬
‫ٓ‬
‫‪ -5‬متاقواعد و انواع ان‬
‫‪ -6‬راههاي اعمال قواعد جامعيت‬
‫ٓ‬
‫‪ -7‬عملگرهاي جبر رابطهاي‬
‫‪ -8‬كاربردهاي جبر رابطهاي‬
‫‪ -9‬حساب رابطهاي‬
‫‪ -10‬مزايا و معايب مدل رابطهاي‬
‫‪ -11‬كاتالوگ در مدل رابطهاي‬
‫ٓ‬
‫‪ -12‬اشيائي كه اطالعات انها در كاتالوگ نگهداري ميشود‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با قواعد جامعيت پايگاه دادهها‬

‫ٓ‬
‫• جامعيت پايگاه دادهها و عوامل نقض ان را توضيح دهد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫• انواع قواعد جامعيت را نام برده و راههاي اعمال ان را شرح دهد‪.‬‬
‫• جبر رابطهاي و حساب رابطهاي را توضيح دهد‪.‬‬
‫• مزايا و معايب مدل رابطهاي را نام ببرد‪.‬‬
‫جامعيت پايگاه دادهها‬
‫يعني‪ :‬صحت‪ ،‬دقت و سازگاري دادههاي ذخيرهشده‬

‫در پايگاه در تمام لحظات‬
‫عواملي كه سبب نقض جامعيت ميشوند‪:‬‬
‫• اشتباه در برنامههاي كاربردي‬

‫• اشتباه در وارد كردن دادهها‬
‫• وجود افزونگي كنترل نشده‬
‫• توارد تراكنشها به گونهاي كه داده نامعتبر ايجاد شود‪.‬‬
‫• خرابيهاي سختافزاري و نرمافزاري‬
‫انواع قواعد جامعيت‬
‫‪ -1‬قواعد كاربري )قواعد خاص(‬

‫‪ -2‬متا قواعد )قواعد عام(‬
‫‪ -1‬قواعد كاربري‬
‫قواعدي هستند كه توسط كاربرمجاز تعريف ميشوند‪ .‬وابسته به‬

‫دادههاي خردجهان واقع هستند‪ ،‬به اين معنا كه در مورد يك‬
‫پايگاه داده خاص مطرح ميشوند و عموميت ندارند‪ .‬به اين‬
‫قواعد‪ ،‬قواعد محيطي يا وابسته به داده و يا محدوديتهاي‬
‫جامعيت معنايــي ميگويند‪.‬‬
‫نماي سادهشده يك ‪ DBMS‬فعال‬
‫تعاريف قواعد‬
‫ارزياب شرايط‬
‫موتور‬
‫قواعد‬
‫تحليلگر قواعد‬
‫مجري اقدامات‬
‫مونيتور رويدادها‬
‫پرسشها‬ ‫هسته ‪DBMS‬‬
‫ديكشنري قواعد‬
‫)بخشي از متاداده(‬
‫انواع قواعد كاربري در مدل رابطهاي‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬محدوديت ميداني‪ :‬ناظر بر يك ميدان است و مقادير مجاز ان را مشخص ميكند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -2‬محدوديت صفتي )ستوني(‪ :‬ناظر به يك صفت است و بيانكننده نوع ان صفت‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -3‬محدوديت رابطهاي‪ :‬ناظر بر يك رابطه است و مقادير مجاز يك تغيير رابطهاي را‬
‫مشخص ميكند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -4‬محدوديت پايگاهي‪ :‬ناظر بر دو يا بيش از دو متغير رابطهاي است و به نحوي انها‬
‫را به يكديگر مرتبط ميكند‪.‬‬
‫‪ -2‬متاقواعد‬
‫قواعدي هستند كه بايد توسط هرسيستم رابطهاي‬

‫در هر پايگاه داده رابطهاي اعمال شود‪ ،‬ناوابسته‬
‫به دادههاي خاص هستند و عموميت دارند‪.‬‬
‫انواع متاقواعد‬
‫‪ -1‬قاعده )‪C1‬‬
‫جامعيت موجوديتي(‬
‫‪ -2‬قاعده ‪C)2‬‬
‫جامعيت ارجاعي(‬
‫قاعده ‪C1‬‬
‫ناظر به كليد اصلي است و چنين است‪:‬‬

‫هيچ جزء تشكيلدهنده كليد اصلي نميتواند هيچمقدار داشته باشد‪.‬‬
‫قاعده ‪C2‬‬
‫ناظر بر كليد خارجي است و چنين است‪:‬‬

‫اگر صفت خاصه ‪ Ai‬در رابطه ‪ R2‬كليد خارجي باشد در اين صورت‪:‬‬
‫‪ Ai‬در ‪ R2‬ميتواند هيچمقدار داشته باشد يا اينكه بايد حتما مقداري داشته باشد كه در‬
‫رابطه مرجع ‪ R1‬وجود دارد‪ .‬به عبارت ديگرمقدار كليد خارجي يك رابطه نميتواند در رابطه‬
‫مرجع وجود داشته باشد‪.‬‬
‫به قواعد ‪ C1‬و ‪ C2‬محدوديتهاي ساختاري ميگويند‬
‫• وابستگيهاي تابعي‬
‫• وابستگيهاي چندمقداري‬
‫• وابستگيهاي شمول‬ ‫محدوديتهاي ناساختاري‬
‫• وابستگي زماني‬
‫• وابستگي برابري‬
‫راههاي اعمال قواعد جامعيت‬
‫‪ -1‬معرفي كليد اصلي‬

‫‪ -2‬اعالم هيچ مقدارناپذيري صفت‬
‫‪ -3‬معرفي كليد خارجي‬
‫‪ -4‬اعالن محدوديتهاي مورد نظر‪ ،‬در شماي پايگاه دادهها‬
‫‪ -5‬نوشتن رهانا‬
‫‪ -6‬اعالن محدوديتها با استفاده از مكانيسم اظهار‬
‫‪ -1‬اجتماع‬
‫‪ -2‬اشتراك‬
‫‪ -3‬تفاضل‬ ‫عملگرهاي معمولي‬
‫‪ -4‬ضرب كارتزين‬
‫عملگرهاي جبر‬
‫رابطهاي‬
‫‪ -1‬گزينش )تحديد(‬
‫‪ -2‬پرتو‬ ‫عملگرهاي خاص‬
‫‪ -3‬پيوند‬
‫‪ -4‬تقسيم‬
‫عملگر گزينش تاپلهايــي از يك رابطه را گزينش ميكند )سطرهايــي از جدول را(‪.‬‬
‫اين عملگر تك عملوندي است و به صورت زير نوشته ميشود‪:‬‬
‫)‪R WHERE cond(s‬‬
‫* )‪ cond(s‬شرط يا شرايط گزينش را مشخص ميكند‪.‬‬

‫علمگر پرتو‪ ،‬مقادير صفت )صفاتي( از يك رابطه را به دست ميدهد‪ .‬تك عملوندي‬
‫بوده و چنين نوشته ميشود‪:‬‬
‫)‪PROJECT R OVER(A1,A2,I,Ai‬‬
‫عملگر پيوند دو عملوندي است و چنين نوشته ميشود‪:‬‬
‫‪R1 JOIN cond(s) R2‬‬
‫ٓ‬
‫كه در ان )‪ cond(s‬چنين است‪:‬‬
‫‪R1.Ai theta R2.Bi‬‬
‫‪ Ai‬يك صفت از رابطه ‪ R1‬و ‪ Bi‬يك صفت از رابطه ‪ R2‬است كه از يك ميدان مقدار ميگيرند و‬
‫بايد ناهمنام باشند‪.‬‬
‫كاربردهاي جبر رابطهاي‬
‫‪ -1‬بازيابي دادهها‬
‫‪ -2‬ذخيرهسازي دادهها‬
‫‪ -3‬تعريف انواع رابطههاي مشتق‬
‫‪ -4‬تعريف قواعد براي كنترل پايگاه دادهها‬
‫‪ -5‬تعريف دادهها به عنوان حيطه بعضي عمليات كنترل‬
‫همروندي تراكنشها‬
‫‪ -6‬ضابطه تشخيص كامل بودن زبانهاي رابطهاي‬
‫حساب رابطهاي‬
‫حساب رابطهاي‪ ،‬با جبر رابطهاي منطقا معادل است‪ ،‬يعني براي هر‬
‫عبارت جبر رابطهاي‪ ،‬يك عبارت معادل در حساب رابطهاي وجود‬
‫ٓ‬
‫دارد و برعكس‪ .‬تفاوت انها اين است كه جبر رابطهاي‪ ،‬دستوري‬
‫است‪ ،‬اما حساب رابطهاي توصيفي است‪.‬‬
‫• حساب تاپلي‪ :‬در اين حساب مفهوم مهمي به نام متغير تاپلي‬
‫وجود دارد كه تنها مقادير مجازش‪ ،‬تاپلهاي رابطه هستند‪.‬‬
‫• حساب ميداني‪ :‬در اين حساب‪ ،‬متغير ميداني وجود دارد كه از‬
‫حساب رابطهاي‬
‫يك ميدان مقدار ميگيرد‪ .‬در اين حساب يك شرط اضافي به نام‬
‫شرط عضويت وجود دارد‪.‬‬
‫در حساب رابطهاي تاپلي دو سور وجود دارد‪:‬‬
‫شود‪ ،‬به اين معنا كه حداقل يك مقدار‬‫نوشته‪( f‬مي‪∃T‬‬

‫)‬ ‫‪ -1‬سور وجودي‪ :‬به صورت‬
‫براي متغير ‪ T‬وجود دارد به نحوي كه ‪ f‬به “درست” ارزيابي شود‪.‬‬
‫نوشته ميشود‪ .‬يعني به ازاء تمام مقادير متغير‬ ‫‪ -2‬سور همگاني‪ :‬به صورت‬
‫‪ f ،T‬به “درست” ارزيابي ميشود‪∀T ( f ) .‬‬
‫مزاياي مدل رابطهاي‬
‫‪ -1‬نمايش ساده‬
‫‪ -2‬مبناي رياضي دارد‪.‬‬
‫‪ -3‬تامينكننده استقالل دادهاي است‪.‬‬
‫‪ -4‬يك عنصر ساختاري اساسي به نام رابطه دارد‪.‬‬
‫‪ -5‬كامل است‪.‬‬
‫‪ -6‬عدم نياز به مفهوم كالسيك نظم‪.‬‬
‫‪ -7‬براي بهترسازي طراحي‪ ،‬ابزار طراحي بهتر دارد‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫معايب مدل رابطهاي‬
‫‪ -1‬دشواري در نمايش دادههاي پيچيده‬
‫‪ -2‬دشواري در نمايش مفاهيمي مانند وراثت‪ ،‬تعميم و ‪...‬‬
‫‪ -3‬نداشتن قواعد جامعيت ذاتي‬
‫‪ -4‬عدم امكان مدلسازي رفتار اشياء‬
‫‪ -5‬فقدان اكمال برنامهسازي و اكمال محاسباتي‬
‫‪ -6‬دشواري در يافتن كليد كانديد‬
‫‪ -7‬جدا بودن دادهها از روشها‬
‫‪ -8‬مشكالت ناشي از وجود مفهوم هيچمقدار‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫كاتالوگ در مدل رابطهاي‬
‫كاتالوگ در مدل رابطهاي‪ ،‬تعدادي رابطه است‪ :‬يك پايگاه رابطهاي كه خود‬
‫سيستم ايجاد ميكند‬
‫در كاتالوگ اطالعاتي در مورد اشياء ذيل نگهداري‬
‫ميشود‪:‬‬
‫• ميدان‬
‫• رابطه‬
‫• صفت‬
‫• ديد‬
‫• قواعد جامعيت‬
‫• توابع و رويههاي تعريفشده توسط كاربر‬
‫• رهاناهاي تعريفشده توسط كاربر‬
‫• كاربر‬
‫ٓ‬
‫• شاخص و ساختارهاي مرتبط با ان‬
‫• ضوابط ايمني‬
‫• پرسشها‬
‫• برنامههاي كاربردي‬
‫جلسه يازدھم‬
‫زبان ‪SQL‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬انواع زبانهاي رابطه اي‬

‫‪ -2‬امكانات مهم زبان ‪SQL‬‬
‫‪ -3‬دستورات تعريف داده ها‪ ،‬دستور ايجاد و حذف جدول و ديد‬
‫‪ -4‬دستور مجازشماري‬
‫‪ -5‬دستورات پردازش داده ها‬
‫‪ -6‬توابع جمعي )گروهي(‬
‫ٓ‬
‫‪ -7‬امكان ‪ LIKE‬و ‪NOTLIKE‬‬

‫ٓ‬
‫‪ -8‬ازمون تست وجود هيچمقدار در يك ستون‬
‫‪ -9‬امكان ‪ UNION‬و ‪UNION ALL‬‬
‫‪ -10‬امكان ‪) :GROUP BY‬گروهبندي(‬
‫‪ -11‬امكان ‪HAVING‬‬
‫‪ -12‬امكان ‪BETWEEN‬‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با زبان ‪SQL‬‬

‫• امكانات زبان ‪ SQL‬را بيان كند‪.‬‬
‫• انواع دستورات تعريف دادهها و پردازش دادهها ياد گرفته و ميتواند استفاده كند‪.‬‬
‫ٓ‬
‫اشنايــي با يک زبان رابطه اي ‪SQL :‬‬
‫انواع زبانهاي رابطهاي‬

‫‪SQUARE‬‬ ‫•‬
‫‪SEQUEL‬‬ ‫•‬
‫‪SQL‬‬ ‫•‬
‫‪QUEL‬‬ ‫•‬
‫‪QBE‬‬ ‫•‬
‫‪DATALOG‬‬ ‫•‬
‫امكانات مهم زبان ‪SQL‬‬
‫• دستورات تعريف دادهها‬

‫• دستورات مجازشماري‬
‫• دستورات پردازش دادهها‬
‫• دستورات پردازش دادهها به طور ادغامشدني‬
‫• دستورات نوشتن ماژول و رويه‬
‫• دستورات كنترل جامعيت‬
‫• دستورات كنترل تراكنشها‬
‫ دستورات تعريف دادهها‬.1
: ‫ تعريف شما‬-1 -1
CREATE SCHEMA
AUTHORIZATION USER
{base – table definition , view definition ,
grant-operation }
:‫ انواع دادهاي‬-2 -1
CHARACTER[(length)]
INTEGER
DECIMAL [(precision[,scale])]
SMALLINT
DOUBLE PRECISION
REAL
FLOAT [(precision)]
NUMERIC [(precision[,scale])]
: ‫ دستور ايجاد جدول‬-3 -1

CREATE SCHEMA
AUTHORIZATION I
CREATE TABLE I
‫‪ .1‬دستورات تعريف دادهها‬
‫‪ -4 -1‬دستور حذف جدول‪:‬‬
‫‪DROP TABLE table-name‬‬
‫‪ -5 -1‬دستور ايجاد و حذف ديد‪:‬‬
‫‪CREATE VIEW I‬‬
‫‪DROP‬‬ ‫‪VIEW I‬‬
‫‪ -6 -1‬دستور مجاز شماري‪:‬‬
‫‪GRANT , REVOKE‬‬
‫با اين دستور حق انجام يك يا بيش از يك عمل به كاربر )كاربراني( داده ميشود‪.‬‬
‫ دستورات پردازش داده ها‬-2
:( SELECT ) ‫ دستور بازيابي‬-1 -2

SELECT [ALL | DISTINCT] item(s)-list
FROM table(s)-name
[WHERE condition(s)]
[GROUP BY column(s)]
[HAVING conditions(s)]
‫توابع جمعي )گروهي(‬
‫• ‪ :COUNT‬تعداد مقادير اسكالر را به دست ميدهد‪.‬‬

‫• ‪ :SUM‬حاصل جمع مقادير اسكالر در يك ستون را به دست ميدهد‪.‬‬
‫• ‪ :AVG‬ميانگين مقادير اسكالر در يك ستون را به دست ميدهد‪.‬‬
‫• ‪ :MAX‬بيشترين مقدار اسكالر در يك ستون را به دست ميدهد‪.‬‬
‫• ‪ :MIN‬كمترين مقدار اسكالر در يك ستون را به دست ميدهد‪.‬‬
‫يك مثال در مورد استفاده از توابع جمعي‬
‫)‪SELECT MIN(GRADE) , MAX(GRADE‬‬
‫’‪WHERE TR=‘2‬‬
‫‪AND‬‬
‫’‪YRYR=’78-79‬‬
‫‪AND‬‬
‫;’‪COID=‘COM222‬‬
‫باالترين و پايين ترين نمره در درس ‪ COM222‬در ترم دوم ‪ 79-80‬را بازيابي ميكند‪.‬‬
‫امكان ‪ LIKE‬و ‪NOTLIKE‬‬
‫با اين دو امكان ميتوان دادههاي مورد نظر را با دادن يك رشته كاراكـتري به عنوان‬
‫نشانوند جستجو و بيان شرايط مورد نظر‪ ،‬بازيابي كرد‬
‫كرد‪..‬‬
‫ٓ‬
‫مثال‪ :‬مشخصات استاداني را بدهيد كه نام انها با ‪ AR‬شروع شده باشد‪.‬‬
‫* ‪SELECT‬‬
‫‪FROM PROF‬‬
‫;’‪WHERE PRNAME LIKE ‘AR%‬‬
‫ٓ‬
‫ازمون تست وجود هيچمقدار در يك ستون‬
‫ميتوان با امكان ‪ IS NULL‬وجود هيچ مقدار در يك ستون را تست‬

‫كرد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬شماره دانشجوياني را بدهيد كه نمره ٓانها در درس ‪ SOC333‬در ترم دوم ‪ 78-79‬هنوز‬
‫اعالم نشده است؟‬
‫‪SELECT STID‬‬
‫’‪WHERE COID=‘SOC333‬‬
‫‪AND‬‬
‫’‪TR=‘2‬‬
‫‪AND‬‬
‫’‪YRYR=’78-79‬‬
‫‪AND‬‬
‫‪GRADE IS NULL‬‬
‫امكان ‪ UNION‬و ‪UNION ALL‬‬
‫با اين امكان‪ ،‬ميتوان عملكرد عملگر ‪ UNION‬جبري را برنامهسازي‬

‫كرد‪ .‬حاصل اين عملكرد‪ ،‬جدولي است كه سطرهاي تكراري ندارد‪ .‬اگر از‬
‫گزيدار ‪ ALL‬استفاده شود‪ ،‬سيستم ديگر سطرهاي تكراري را در صورت‬
‫وجود‪ ،‬حذف نميكند‪.‬‬
‫امكان ‪) :GROUP BY‬گروهبندي(‬
‫با اين امكان ميتوان سطرهاي جدول را حسب مقادير يك ستون ساده گروهبندي‬
‫ٓ‬
‫كرد به نحوي كه در هر گروه‪ ،‬مقدار ان ستون يكسان باشد‬
‫باشد‪..‬‬
.‫ منطقا گروهبندي كنيد‬COID ‫ را برحسب مقادير ستون‬STCOT ‫ جدول‬:‫مثال‬
SELECT COID, AVG(GRADE) AS

AVGGR
FROM STCOT
GROUP BY COID;
‫امكان ‪HAVING‬‬
‫با اين امكان ميتوان شرط )شرايطي( ناظر به گروه سطرها اعالن كرد‪ .‬نقش اين‬
‫امكان در واقع همان نقش ‪ WHERE‬در سطر است‪ .‬توجه داشته باشيد كه‬
‫ٓ‬
‫‪ HAVING‬هميشه با ‪ GROUP BY‬ميايد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫مثال‪ :‬شماره درسهايــي را بدهيد كه در ترم دوم ‪ 78-79‬كمتر از ‪ 10‬دانشجو در انها ثبت نام‬
‫كرده باشند‪.‬‬
‫‪SELECT STCOT.COID‬‬
‫’‪WHERE TR=‘2‬‬
‫‪AND‬‬
‫’‪YRYR=’78-79‬‬
‫‪GROUP BY COID‬‬
‫‪HAVING COUNT(*)<10‬‬
BETWEEN ‫امكان‬
:‫شكل كلي اين امكان چنين است‬

Scalar-expression [NOT] BETWEEN Scalar-expression AND Scalar-expression
ٓ
‫ بين‬77-78 ‫ در ترم اول‬HIS444 ‫ شماره دانشجوياني را بدهيد كه نمره انها در درس‬:‫مثال‬
.‫ باشد‬19 ‫ و‬15
SELECT STCOT.STID
FROM STCOT
WHERE TR=‘1’
AND
YRYR=’78’79’
AND
GRADE BETWEEN ’15’ AND ’19’
‫جلسه دوازدھم‬
‫ادامه زبان ‪SQL‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬دستورات عمليات ذخيرهسازي )درج‪ ،‬حذف و بهنگامسازي(‬

‫‪ -2‬جمعبندي در مورد امكانات نسخه ‪SQL1‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -3‬دستوراتي كه در نسخه ‪ SQL2‬تغيير كردند يا به ان اضافه شدند‬
‫‪ -4‬امكانات جامعيتي‬
‫‪ -5‬امكانات ايمني‬
‫‪ -6‬امتيازها‬
‫ٓ‬
‫ٓ‬
‫‪ -7‬دستوراتي كه در نسخه ‪ SQL3‬تغيير كردند يا به ان اضافه‬
‫شدند‬
‫‪ -8‬نوع داده مجرد‬
‫ٓ‬
‫‪ -9‬تعريف رهانا و مزايا و موارد كاربرد ان‬
‫‪ -10‬تراكنش‬
‫‪ -11‬طرحهاي اجراي تراكنشها‬
‫‪ -12‬تكنيكهاي كنترل همروندي‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با زبان ‪SQL‬‬

‫• از دستورات ذخيرهسازي استفاده كند‪.‬‬
‫• امكانات اضافهشده در نسخه ‪ SQL2‬را بيان كند‪.‬‬
‫• امكانات اضافهشده در نسخه ‪ SQL3‬را بيان كند‪.‬‬
‫‪ -2‬دستورات پردازش داده ها‬
‫‪ -2 -2‬دستورات عمليات ذخيرهسازي ‪:‬‬
‫براي انجام عمليات سهگانه ذخيرهسازي سه دستور ‪،DELETE‬‬

‫‪ INSERT‬و ‪ UPDATE‬وجود دارد‪.‬‬
UPDATE ‫دستور‬
:‫شكل كلي اين دستور چنين است‬

UPDATE table-name
SET assignment-commalist
[WHERE Condition(s)]
‫مثال‪ :‬تعداد واحد درسهاي عملي را يك واحد كاهش دهيد‪.‬‬
‫‪SET CREDIT=CREDIT-1‬‬
‫;’‪WHERE COTYPE=‘p‬‬
DELETE ‫دستور‬
:‫شكل كلي اين دستور چنين است‬

DELETE
FROM table-name
[WHERE Cond(s)]
‫مثال‪ :‬درسهاي دانشجوي با شماره ‪ 78110555‬را در ترم دوم سال ‪ 78-79‬حذف كنيد‬
‫‪DELETE‬‬
‫’‪WHERE STID=‘78110555‬‬
‫‪AND‬‬
‫’‪TR=‘2‬‬
‫‪AND‬‬
‫;’‪YRYR=’78-79‬‬
INSERT ‫دستور‬
:‫اين دستور دو شكل كلي دارد‬

INSERT INTO table-name
Values(one row);
INSERT INTO table-name

Subquery;
.‫ تعدادي سطر در جدول درج ميشوند‬،‫در شكل دوم‬

‫مثال‪ :‬اطالعات درسي زير را در جدول درج نمائيد‪.‬‬
‫>‪<78110888,COM888,2,78-79,12‬‬
‫‪INSERT INTO STCOT‬‬

‫;>‪VALUES <‘78110888’, ‘COM888’, 2, 78-79, 12‬‬
‫جمعبندي در مورد امكانات نسخه ‪SQL1‬‬
‫‪ -1‬نارويهاي است‪.‬‬
‫‪ -2‬داراي كمال ساختاري است‪.‬‬
‫‪ -3‬زبان استانده سيستمهاي رابطهاي موجود است‪.‬‬
‫‪ -4‬تمام انواع دادهاي ساده را دارد‪.‬‬
‫‪ -5‬عملگرهاي بسيار قوي دارد‪.‬‬
‫يٓ‬
‫‪ -6‬يادگير ان ساده است‪.‬‬
‫‪ -7‬استقالل دادهاي را تامين ميكند‪.‬‬
‫‪ -8‬هم به صورت مستقل و هم به صورت ادغامشده قابل استفاده است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫دستوراتي كه در نسخه ‪ SQL2‬تغيير كردند يا به ان اضافه شدند‪:‬‬
‫‪ .8‬دستور حذف جدول‬ ‫‪ .1‬دستور تعريف دادهها‬

‫‪ .9‬تعريف جدول موقت‬ ‫‪ .2‬دستور تعريف ميدان‬
‫‪ .10‬دستور بازيابي‬ ‫‪ .3‬انواع دادهاي‬
‫‪ .11‬امكانات جامعيتي‬ ‫‪ .4‬دستور تغيير ميدان‬
‫‪ .12‬امكانات ايمني‬ ‫‪ .5‬دستور حذف ميدان‬
‫‪ SQL .13‬پويا‬ ‫‪ .6‬دستور ايجاد جدول‬
‫‪ .7‬دستور تغيير جدول‬
‫امكانات جامعيتي‬
‫كاربر ميتواند زمان وارسي جامعيت پايگاه را )براساس محدوديتها و قواعد‬

‫دادهشده( خود مشخص كند‪ .‬ميتواند درخواست كند كه اين وارسي بالفاصله‬
‫باشد يا با تاخير‪ .‬براي اين منظور از امكان زير استفاده ميشود‪:‬‬
‫)‪SET CONSTRAINTS (constraint-name‬‬

‫}‪{DEFERRED | IMMEDIATE‬‬
‫امكانات ايمني‬
‫كاربر ميتواند امتياز دستيابي به اشياء تعريفشده در شما را به منظور انجام عمل‬
‫مشخص‪ ،‬به كاربر ديگري بدهد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫براي اعطاي امتياز از دستور ‪ GRANT‬و براي لغو ان از دستور ‪REVOKE‬‬
‫استفاده ميشود‪.‬‬
‫امتيازها‬
‫امتيازهايــي كه يك كاربر ميتواند به يك كاربر ديگر بدهد‪:‬‬
‫• ‪ :USAGE‬اجازه استفاده از يك ميدان‬
‫• ‪ :SELECT‬اجازه دستيابي به تمام ستونهاي يك جدول‬
‫• )‪ :INSERT(X‬اجازه درج يك مقدار در ستون ‪ X‬از يك جدول‬
‫• ‪ :INSERT‬اجازه درج تمام ستونهاي يك جدول‬
‫• )‪ :UPDATE(X‬اجازه بهنگامسازي ستون ‪ X‬از يك جدول‬
‫• ‪ :UPDATE‬اجازه بهنگامسازي تمام ستونهاي يك جدول‬
‫• ‪ :DELETE‬اجازه حذف سطر)ها( از يك جدول‬
‫• )‪ :REFRENCES(X‬اجازه ارجاع به ستون ‪ X‬از يك جدول در تعريف محدوديتهاي جامعيتي‬
‫ٓ‬
‫دستوراتي كه در نسخه ‪ SQL3‬تغيير كردند يا به ان‬
‫اضافه شدند‪:‬‬
‫‪ .1‬تعريف نوع داده مجرد‬
‫‪ .2‬تعريف زيرنوع‬
‫‪ .3‬امكان تعريف زيرجدول و زبرجدول‬
‫‪ .4‬امكان ارثبري ستونهاي جدول جديد از ستونهاي جدول نامدار موجود‬
‫‪ .5‬رويهاي شدن زبان‬
‫‪ .6‬رهانا‬
‫‪ .7‬نوشتن رويه‬
‫‪ SQL .8‬ادغامشده‬
‫‪ .9‬واسط درخواست فراخوان‬
‫‪ .10‬دستورات كنترل تراكنشها‬
‫نوع داده مجرد‬
‫شايد مهمترين قابليتي كه در زمينه انواع دادهاي در ‪SQL3‬‬

‫افزوده شد‪ ،‬امكان تعريف نوع داده مجرد )‪ (ADT‬باشد‪ .‬با اين‬
‫نوع داده ميتوان مجموعهاي از صفات و روالها را تعريف كرد‪ .‬نوع‬
‫داده مجرد نمونههايــي دارد و هر نمونه هم به نوبه خود‪ ،‬همه صفات‬
‫و روالهاي تعريفشده را دارد‪.‬‬
‫ساختهاي زباني افزودهشده به ‪ ،SQL3‬كه در تعريف توابع و رويهها استفاده‬
‫ميشود‪:‬‬
‫• احكام مركب )تودرتو(‬
‫• احكام حلقهگرداني(‬
‫• احكام شرطي‬
‫• احكام انتساب‬
‫• احكام اعالن اشتباهات در برنامه‬
‫رهانا‬
‫تعريف‪ -‬قاعده )محدوديت( يا قواعدي است كه قبل يا بعد از بروز يك رويداد در پايگاه‬
‫دادهها )معموال يك عمل تغييردهنده دادهها( بايد اعمال شود‪ .‬اين قاعده در سطح‬
‫برنامهسازي‪ ،‬به صورت يك رويه از پيش تعريفشده است كه به طور شرطي يا‬
‫غيرشرطي‪ ،‬قبل يا بعد از انجام يك عمل در پايگاه دادهها‪ ،‬به طور اتوماتيك اجرا‬
‫رهانا‬
‫مزايا‬
‫ٓ‬
‫‪.1‬اجراي ان تحت كنترل متمركز سيستم و نظارت مدير پايگاه دادهها است‪.‬‬
‫ٓ‬
‫ر‬ ‫ي‬
‫‪.2‬بابا وجود ان ديگر نياز نيست كه محدوديتهاي مو د نظر در هر برنامه كاربردي‬ ‫‪.2‬‬
‫اعمال شوند و كنترلهاي الزم انجام شود‪.‬‬
‫‪.3‬براي معماري ‪ C/S DB‬بسيار مناسب است‪.‬‬

‫كاربرد رهانا‬
‫‪ .1‬اعمال قواعد جامعيت‪.‬‬
‫‪ .2‬اعمال قواعد ايمني مبتني بر مقادير‬
‫‪ .3‬درج ركوردهاي ثبت عمليات در فايل ثبت تراكنشها‬
‫‪ .4‬توليد نسخهاي از دادههاي ذخيرهشده در يك سايت ديگر‪.‬‬
‫‪ .5‬در انتشار اتوماتيك عمليات در پايگاه دادههاي توزيعشده‪.‬‬
‫‪ .6‬در بهنگامسازي ديدها در سيستمهاي رابطهاي‬

‫تراكنش‬
‫تعريف‪ :‬به بيان ساده عملي است كه تغييري در پايگاه دادهها ايجاد كند‪ .‬اين عمل كه‬
‫طبعا به صورت يك برنامه يا بخشي از يك برنامه است‪ ،‬يا بايد به تمامي اجرا شود و يا‬
‫اصال اجرا نشود و ميگوييم كه تراكنش خاصيت تجزيهناپذيري دارد‪.‬‬
‫خواص‬
‫‪ .1‬تجزيهناپذيري‬
‫‪ .2‬سازگاري‬
‫‪ .3‬جدايــي )انفراد(‬
‫‪ .4‬مانايــي )دوام(‬
‫طرحهاي اجراي تراكنشها‬
‫• طرح اجراي متوالي‬

‫• طرح اجراي همروند‬
‫تكنيكهاي كنترل همروندي‬
‫• تكنيك قفلگذاري‬
‫• تكنيك زمانمهر‬
‫• تكنيك چند نسخهسازي‬
‫• تكنيك تاييد )تصديق(‬
‫جلسه سيزدھم‬
‫ديد در مدل رابطهاي‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬ديدهاي رابطهاي‬
‫‪ -2‬ديد در ‪SQL‬‬
‫‪ -3‬مزايا و معايب ديد‬
‫‪ -4‬عمليات در ديدهاي رابطهاي‬
‫‪ -5‬انواع ديد از نظر پذيرش عمليات ذخيرهسازي‬
‫‪ -6‬انواع ديدهاي پذيرا‬
‫‪ -7‬انواع ديدهاي ناپذيرا‬
‫‪ -8‬ويژگيهاي ديدهاي قابل بهنگامسازي‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با ديد در مدل رابطهاي‬

‫ٓ‬
‫• ديد را تعريف كند و دستورات ‪ SQL‬مرتبت با ان را بكار برد‪.‬‬
‫• مزاياي استفاده از ديد را برشمارد‪.‬‬
‫• عمليات قابل انجام روي ديد را شرح دهد‪.‬‬
‫• انواع ديد از لحاظ پذيرا و ناپذيرا را نام ببرد‪.‬‬
‫ديدهاي رابطهاي‬
‫ٓ‬
‫ديد در مدل رابطهاي نوعي رابطه است‪ ،‬بنابراين ميتوان ان را به‬
‫كمك يك عبارت جبر رابطهاي يا حساب رابطهاي به شكل زير‬
‫كرد‪::‬‬
‫تعريف كرد‬
‫‪View name= Relational expression‬‬

SQL ‫ديد در‬
‫دستور ايجاد ديد‬
CREATE VIEW Viewname [(Column-name(s))]
AS Subquery
.
.
.
[WITH [CASCADE|LOCAL] CHECK OPTION];
‫مثال‬
CREATE VIEW MAPHSTUD( STNUM, STLEV, STAREA)
AS SELECT STID, STDEG, STMJR
FROM STT
WHERE STMJR=‘Math’ OR STMJR=‘Phys’
WITH LOCAL CHECK OPTION;
SQL ‫ديد در‬
‫دستور حذف ديد‬
DROP VIEW Viewname {restrict | cascade}

:‫مثال‬
DROP VIEW MAPHSTUD CASCADE;

‫مزاياي ديد‬
‫‪ .1‬تامينكننده محيط انتزاعي براي كاربران سطح خارجي‬
‫‪ .2‬تامينكننده پويايــي باال در تعريف پايگاه توسط كاربر‬
‫‪ .3‬تسهيلكننده واسط كاربر برنامهساز با پايگاه‬
‫‪ .4‬امكاني است براي كوتاهنويسي يا ماكرونويسي پرسشها‬
‫‪ .5‬تامينكننده اشتراك دادهاي‬
‫‪ .6‬تامينكننده نوعي مكانيسم خودكار ايمني دادهها‬
‫‪ .7‬تامينكننده استقالل دادهاي فيزيكي و منطقي‬
‫‪ .8‬امكان تعريف شيئ با اندازههاي مختلف‬
‫معايب ديد‬
‫‪.1‬ايجاد فزونكاري در سيستم براي انجام تبديل خارجي‪/‬ادراكي و احيانا‬

‫خارجي‪/‬خارجي‬
‫‪.2‬عدم امكان انجام عمليات ذخيرهسازي در بسياري از گونههاي ديد و‬

‫در نتيجه ايجاد محدوديت براي كاربر‬
‫عمليات در ديدهاي رابطهاي‬
‫بازيابي از ديد رابطهاي‬
‫چون ديد خود نوعي رابطه است‪ ،‬پس براي بازيابي از ديد هم يك‬
‫عبارت جبري يا حسابي مينويسيم‬
SQL ‫مثال بازيابي از يك ديد با استفاده از دستورات‬
CREATE VIEW V1
AS SELECT STID, STDEG
FROM STT
WHERE STPROG=‘Math’
SELECT STID
FROM V1
WHERE STDEG=‘bs’;
‫عمليات در ديدهاي رابطهاي‬
‫عمليات ذخيرهسازي در ديدهاي رابطهاي‬
‫براي انجام عمليات ذخيرهسازي در ديد از همان دستورات سهگانه‬

‫‪ UPDATE ،INSERT‬و ‪ DELETE‬استفاده ميشود‪.‬‬
‫ديدها از نظر پذيرش عمليات ذخيرهسازي‬
‫‪ .1‬ديدهاي پذيرا‬
‫‪ .2‬ديدهاي ناپذيرا‬
‫‪.1‬ديدهاي گزينشي‬
‫‪.2‬ديد گزينش – پرتوي داراي كليد رابطه مبنا‬
‫‪.3‬ديد پيوندي ‪CK-CK‬‬ ‫ديدهاي پذيرا‬
‫‪.4‬ديد پيوندي ‪CK-FK‬‬
‫‪.5‬ديد حاصل اجتماع‪ ،‬اشتراك و تفاضل دو رابطه‬
‫ديد گزينشي حاصل عملگر گزينش در يك رابطه‬
‫است‪.‬‬
‫است‪.‬‬
‫در ديد “گزينش‪-‬پرتوي داراي كليد رابطه مبنا” عالوه بر‬
‫گزينش تاپلهايــي از رابطه مبنا‪ ،‬عملگر پرتو نيز اعمال شده‬
‫است‪ .‬اين نوع ديد را اصطالحا ديد داراي كليد با تاپلهاي‬
‫ناقص ميگوئيم‪.‬‬
‫ديد پيوندي ‪ ،CK-CK‬حاصل پيوند دو رابطه روي‬
‫ٓ‬
‫كليد كانديد مشترك انها است و در عمليات ذخيرهسازي‬
‫مشكلي ندارد‬
‫ديد پيوندي ‪ ،CK-FK‬حاصل پيوند روي كليد كانديد يك رابطه و‬
‫كليد خارجي رابطه ديگر است‪ .‬اين ديد در حذف مشكل دارد‪ ،‬زيرا با‬
‫حذف يك تاپل از اين ديد‪ ،‬در هريك از دو رابطه مبنا‪ ،‬يك تاپل حذف‬
‫ميشود و چنانچه كاربر بخواهد محتواي ديد خود را نمايش دهد‪،‬‬
‫تاپلهاي ديگر هم از ديد او حذف ميشوند كه درخواست نكرده است‪.‬‬
‫ديد حاصل اجتماع‪ ،‬اشتراك و تفاضل دو رابطه در عمليات‬
‫ٓ‬
‫ذخيرهسازي مشكلي ندارد‪ ،‬به شرط انكه سيستم بتواند‬
‫تشخيص دهد كه عمل درخواستشده‪ ،‬در كداميك از دو‬
‫رابطه مبنا انجام شود‪.‬‬
‫مشكالت مهمتر ديدهاي پذيرا‬
‫• بروز عارضه جانبي در خود ديد‬

‫• بروز عارضه جانبي در ديدهاي ديگر‬
‫• نقض قاعده جامعيت‬
‫• بروز فزونكاري در سيستم‬
‫• تغيير ماهيت عمل درخواست شده‬
‫• تعدد تبديالت و مشكل تصميمگيري‬
‫‪ .1‬ديد پرتوي يا گزينشي فاقد كليد رابطه مبنا‬
‫‪ .2‬ديد پيوندي ‪NK-NK‬‬
‫ديدهاي ناپذيرا‬
‫‪ .3‬ديد پيوندي ‪FK-FK‬‬
‫‪ .4‬ديد حاوي صفت مجازي‬
‫‪ .5‬ديد حاصل تقسيم‬
‫ويژگيهاي ديدهاي قابل بهنگامسازي‬
‫‪ .1‬عبارت تعريفكننده محدوده ديد‪ ،‬يك عبارت معتبر ‪ SELECT‬باشد‪.‬‬
‫‪ .2‬در كالز ‪ ،FROM‬عبارت ‪ ،SELECT‬فقط يك جدول وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ .3‬جدول قيدشده در كالز ‪ ،FROM‬يك جدول مبنا يا يك ديد قابل بهنگامسازي باشد‪.‬‬
‫‪ .4‬در ‪ item-list‬عبارت ‪ ،SELECT‬ستونهاي مورد نظر بايد در جدول مبنا متناظر باشد‪.‬‬
‫‪ .5‬در عبارت ‪ SELECT‬نبايد كالز ‪ GROUP BY‬و ‪ HAVING‬و گزينه ‪ DISTINCT‬وجود داشته باشد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ .6‬در كالز ‪ WHERE‬عبارت ‪ SELECT‬نبايد عبارتي حاوي كالز ‪ FROM‬باشد‪ ،‬به گونهاي كه در ان به‬
‫ٓ‬
‫همان جدولي ارجاع داده شده باشد كه در كالز ‪ FROM‬قبلي به ان ارجاع شده است‪.‬‬
‫جلسه چھاردھم‬
‫طراحي پايگاه دادههاي رابطهاي‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬مراحل طراحي پايگاه دادهها‬

‫‪ -2‬نمودار مراحل اساسي طراحي پايگاه دادهها‬
‫‪ -3‬روشهاي طراحي منطقي پايگاه دادهها‬
‫‪ -4‬روش طراحي باال به پايين‬
‫‪ -5‬روش سنتز رابطهاي‬
‫‪ -6‬روش تركيبي‬
‫‪ -7‬خصوصيات طراحي خوب‬
‫‪ -8‬چهارده روش تبديل نمودار‪ ER‬به رابطهها‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با طراحي پايگاه دادههاي رابطهاي‬

‫• مراحل طراحي پايگاه دادهها را بيان كند‪.‬‬
‫• روشهاي طراحي منطقي پايگاه را شرح دهد‪.‬‬
‫• روشهاي تبديل نمودار ‪ ER‬به رابطه را نام برده و توضيح دهد‪.‬‬
‫• خصوصيات يك طراحي خوب را بيان كند‪.‬‬
‫طراحي پايگاه دادههاي رابطهاي )روش باال به پايين(‬
‫مراحل طراحي پايگاه دادهها‬

‫‪ .1‬مطالعه و شناخت خرد جهان واقع‬
‫‪ .2‬انجام عمليات مهندسي نيازها‬
‫‪ .3‬مدلسازي معنايــي دادهها‬
‫‪ .4‬طراحي منطقي پايگاه دادهها‬
‫‪ .5‬طراحي فيزيكي پايگاه دادهها‬
‫‪ .6‬انجام تحليل عملكردي‪ :‬تعيين تراكنشها‬
‫‪ .7‬طراحي برنامههاي كاربردي و واسطهاي كاربري‬
‫مراحل اساسي طراحي پايگاه دادهها‬
‫خرد جهان ولقع‬
‫ٓ‬
‫تشخيص نيازها و تحليل انها‬
‫نيازهاي عملياتي‬
‫نيازهاي پايگاهي‬
‫تحليل عملكردي‬
‫مشخص كردن تراكنشها در سطح باال‬ ‫نمودار ‪ER‬‬
‫ناوابسته به ‪DBMS‬‬
‫طراحي منطقي‬
‫وابسته به ‪DBMS‬‬
‫طراحي برنامههاي كاربردي‬
‫و واسطهاي كاربري‬ ‫شماي ادراكي )منطقي( و شماي خارجي‬
‫طراحي فيزيكي‬
‫پيادهسازي تراكنشها‬
‫شماي داخلي‬
‫برنامههاي كاربردي‬
‫روشهاي طراحي منطقي پايگاه دادهها‬
‫‪ .1‬روش باال به پايين‬

‫‪ .2‬روش سنتز رابطهاي‬
‫‪ .3‬روش تركيبي‬
‫روش طراحي باال به پايين‬
‫در اين روش ابتدا مدلسازي معنايــي دادهها انجام ميشود‪.‬‬

‫سپس مدلسازي را به مجموعهاي از رابطهها تبديل ميكنيم‪.‬‬
‫حاصل اين فرايند‪ ،‬معموال مجموعهاي از رابطههاي‬
‫خوشطرح است‬
‫روش سنتز رابطهاي‬
‫در اين روش مجموعه صفات خردجهان واقع را مشخص ميكنيم‪ .‬سپس با تحليل‬
‫ٓ‬
‫قواعد و محدوديتهاي ناظر به صفات و تشخيص وابستگيهاي بين انها‪ ،‬صفات را‬
‫متناسبا باهم سنتز ميكنيم‪ .‬هر گروه از صفات عنوان يك رابطه را به ما ميدهد به‬
‫ٓ‬
‫گونهاي كه حتياالمكان در مطلوبترين صورت نرمال باشد‪ .‬هر رابطه بدستامده‬
‫نمايشگر بخشي از خردجهان واقع بوده‪ ،‬ضوابط يك طرح خوب و قابل دفاع را‬
‫خواهد داشت‪.‬‬
‫روش تركيبي‬
‫در اين روش‪ ،‬ابتدا طراحي را با روش باال به پايين انجام ميدهيم و‬
‫سپس با دخالت دادن برخي محدوديتهاي جامعيتي كه در مرحله‬
‫مدلسازي معنايــي دادهها منظور نشدهاند و با تحليل هر رابطه‪،‬‬
‫مرحله نرمالترسازي رابطهها را انجام ميدهيم تا به مجموعهاي از‬
‫نرمالترين رابطهها برسيم‪.‬‬
‫خصوصيات طراحي خوب‬
‫‪ -1‬نمايش واضحي از خردجهان واقع باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬نمايش صحيحي از خردجهان واقع باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬نمايش جامعي از خردجهان واقع باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬تمام قواعد جامعيتي كه قابل اعمال در هر مرحله از طراحي منطقي باشند‪ ،‬در‬
‫طراحي منظور شده باشند‪.‬‬
‫‪ -5‬معناي هريك از صفات از هر نوع موجوديت به درستي رعايت شده باشد‪.‬‬
‫‪ -6‬كمترين ميزان افزونگي را داشته باشد‪.‬‬
‫ادامه‬
‫خصوصيات طراحي خوب‬
‫‪ -7‬كمترين ميزان اختالط اطالعات را داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -8‬انعطافپذيري داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -9‬كمترين دشواري در انجام عمليات ذخيرهسازي‬
‫‪ -10‬كمترين ميزان هيچمقدار‬
‫‪ -11‬هيچ اطالع جعلي در اثر انجام عمليات در پايگاه دادهها پديد نيايد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -12‬با درنظر گرفتن طراحي فيزيكي و تاثير ان در طراحي منطقي‪ ،‬بيشترين كارايــي براي‬
‫سيستم كاربردي پايگاه دادهها تامين شود‪.‬‬
‫روش تبديل نمودار ‪ ER‬به رابطهها‬
‫حالت اول‬
‫• تعداد نوع موجوديت‪n>=2 :‬‬
‫• وضع موجوديتها‪ :‬مستقل‬
‫• چندي ارتباط‪N:M :‬‬
‫در اين حالت‪ n+1 ،‬رابطه الزم است‪ n .‬رابطه براي ‪ n‬موجوديت مستقل و يك رابطه براي‬
‫نمايش ارتباط بين ٓانها‪ .‬اگر ارتباط بين انواع موجوديتها‪ ،‬صفت ساده يا مركب چندمقداري‬
‫نداشته باشد‪ ،‬در اين صورت كليد كانديد رابطه نمايشگر ارتباط بين ‪ n‬موجوديت‪ ،‬از تركيب‬
‫ٓ‬
‫كليدهاي كانديد ‪ n‬رابطه نمايشگر ‪ n‬موجوديت به دست ميايد‪ .‬سپس كليدهاي خارجي‪ ،‬اجزاء‬
‫تشكيلدهنده كليد كانديد رابطه نمايشگر ارتباط هستند‪.‬‬
‫حالت دوم‬
‫• تعداد نوع موجوديت‪ :‬دو‬
‫• چندي ارتباط‪1:N :‬‬
‫در اين حالت‪ ،‬دو رابطه كـفايت ميكند‪ :‬يك رابطه براي نمايش نوع موجوديت طرف يك‪ ،‬يك‬
‫رابطه براي نمايش نوع موجوديت طرف ‪ N‬و نيز ارتباط ‪ .1:N‬در رابطه اخير‪ ،‬كليد كانديد‬
‫رابطه اول‪ ،‬به عنوان كليد خارجي رابطه دوم‪ ،‬ارتباط مورد نظر را نشان ميدهد و جزء‬
‫تشكيلدهنده كليد كانديد رابطه نيست‪.‬‬
‫حالت سوم‬
‫• تعداد نوع موجوديت‪ :‬دو‬
‫• چندي ارتباط‪1:1 :‬‬
‫در اين حالت‪ ،‬دو رابطه الزم است‪ :‬يك رابطه براي نمايش يكي از دو نوع موجوديت‬
‫و رابطهاي ديگر براي نمايش نوع موجوديت ديگر و ارتباط بين دو نوع موجوديت‪.‬‬
‫حالت چهارم‬
‫• تعداد نوع موجوديت‪ :‬يك‬
‫• چندي ارتباط‪N:M :‬‬
‫در اين حالت‪ ،‬ارتباط با خود داريم‪ .‬دو رابطه الزم است‪ :‬يك رابطه براي نمايش‬
‫خود نوع موجوديت و ديگري براي نمايش ارتباط‪ ،‬اعم از اينكه مشاركت الزامي‬
‫باشد يا نباشد‪.‬‬
‫حالت پنجم‬
‫• چندي ارتباط‪1:N :‬‬
‫در اين حالت‪ ،‬هم “ارتباط با خود” داريم و يك رابطه كـفايت ميكند‪.‬‬
‫حالت ششم‬
‫• چندي ارتباط‪1:1 :‬‬
‫ٓ‬
‫در اين حالت يك رابطه كـفايت ميكند‪ ،‬به شرط انكه مشاركت در ارتباط الزامي‬
‫باشد‪ .‬البته ميتوان با دو رابطه هم طراحي كرد‪.‬‬
‫حالت هفتم‬
‫نمايش موجوديت ضعيف‬
‫موجوديت ضعيف داراي شناسه يكـتا نيست‪ ،‬بلكه صفت مميزه دارد‪ .‬براي نمايش اين‬
‫نوع موجوديت در طراحي پايگاه رابطهاي‪ ،‬يك رابطه طراحي ميكنيم كه در عنوان‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫ان‪ ،‬صفات موجوديت ضعيف و كليد كانديد موجوديت قوي كه با ان ارتباط دارد‬
‫)موجوديت شناسا(‪ ،‬وجود دارند‪.‬‬
‫حالت هشتم‬
‫وجود صفت چندمقداري‬
‫اگر ‪ ،MVA‬يك صفت )ساده يا مركب( چندمقداري‪ EID ،‬شناسه موجوديت ‪ E‬و ‪... ،‬‬
‫موجوديت ‪Ai E‬‬
‫باشند‪ ،‬در اين صورت براي نمايش اين نوع موجوديت‪،‬‬ ‫مقداري ‪A2‬‬
‫و ساير صفات تك ‪A1‬‬
‫دو رابطه الزم است‪:‬‬
‫‪EID‬‬
‫( ‪R1‬‬ ‫) ‪, A1 , A 2 ,..., A i‬‬
‫‪C .K .‬‬
‫‪EID , MVA‬‬
‫( ‪R2‬‬ ‫)‬
‫‪C .K .‬‬
‫حالت نهم‬
‫ارتباط ‪ IS-A‬يا “گونهاي است از ‪”...‬‬
‫در اين حالت يك روش اين است كه موجوديت سطح باالتر با يك رابطه نشان‬
‫داده ميشود و هر نوع موجوديت سطح پايينتر با صفات خاص خودش همراه با‬
‫شناسه اصلي موجوديت سطح باالتر‪ ،‬در رابطه ديگري نمايش داده ميشود‪.‬‬
‫حالت دهم‬
‫وجود دسته )طبقه( در ارتباط ‪IS-A‬‬
‫در اين ارتباط وقتي زيرنوع دسته )طبقه( داريم و صفات شناسه زبرنوعها‪ ،‬متفاوت باشند‪،‬‬
‫يك طرز طراحي اين است كه اين زيرنوع را با يك رابطه نشان دهيم‪ .‬كليد اين رابطه‪ ،‬يك‬
‫ٓ‬
‫كليد جايگزين )شناسه ساختگي( است و بعالوه يك صفت ديگر در ان درنظر ميگيريم‬
‫ٓ‬
‫نشاندهنده نوع ان )از نوع كدام زبرنوع است(‪ .‬هر زبرنوع را هم با يك رابطه نشان‬
‫ميدهيم و صفت كليد زيرنوع را به هريك از رابطههاي نشاندهنده زبرنوعها اضافه‬
‫ميكنيم‪.‬‬
‫حالت يازدهم‬
‫ارتباط ‪ IS – A PART – OF‬يا “جزئي است از ‪”...‬‬
‫در اين حالت‪ ،‬براي موجوديت كل )شامل( يك رابطه و براي هريك از موجوديتهاي‬
‫جزء )مشمول( نيز يك رابطه طراحي ميشود‪ .‬در رابطه نشاندهنده موجوديت‬
‫ٓ‬
‫جزء‪ ،‬كليد كانديد رابطه نشاندهنده موجوديت كل‪ ،‬اورده ميشود و بقيه صفات‬
‫اين رابطه‪ ،‬خاص خود موجوديت جزء هستند‪.‬‬
‫حالت دوازدهم‬
‫بيش از يك ارتباط بين دو نوع موجوديت‬
‫فرض ميكنيم هر دو نوع موجوديت مستقل هستند‪ .‬تعداد رابطهها‪ ،‬بستگي به‬
‫چندي هر ارتباط دارد‪ .‬به صورت زير عمل ميكنيم‪:‬‬
‫• هر ارتباط با چندي ‪ N:M‬با يك رابطه نمايش داده ميشود‪.‬‬
‫•نوع موجوديت سوي ‪ N‬و همه ارتباطهاي با چندي ‪ ،1:N‬اگر مشاركت دو‬
‫نوع موجوديت در همه ارتباطها الزامي باشد‪ ،‬را ميتوان با يك رابطه نمايش داد‪.‬‬
‫ادامه‬
‫حالت دوازدهم‬
‫بيش از يك ارتباط بين دو نوع موجوديت‬
‫• اگر مشاركت دو نوع موجوديت در يك ارتباط ‪ ،1:N‬الزامي نباشد‪ ،‬بهتر است براي چنين ارتباطي‬
‫ٓ‬
‫يك رابطه جداگانه طراحي شود كه صفات ان‪ ،‬شناسه دو نوع موجوديت و در صورت وجود‪ ،‬صفات‬
‫خود ارتباط هستند‪.‬‬
‫• در صورت وجود بيش از يك ارتباط ‪ 1:1‬و الزامي بودن مشاركـتها‪ ،‬هر دو نوع موجوديت و همه‬
‫اين ارتباطها را ميتوان با يك رابطه نمايش داد‪.‬‬
‫• اگر مشاركت در يك ارتباط ‪ 1:1‬الزامي نباشد‪ ،‬بهتر است اين ارتباط را با يك رابطه جداگانه‬
‫نمايش داد‪.‬‬
‫حالت سيزدهم‬
‫ارتباط سلسلهمراتبي )پدر‪ -‬فرزندي(‬
‫در تبديل اين نوع ارتباط بين موجوديتها به طراحي رابطهاي يك روش چنين است‪:‬‬
‫‪ -1‬براي نوع موجوديت ريشه‪ ،‬يك رابطه در نظر ميگيريم‪.‬‬
‫‪ -2‬كليد كانديد اين رابطه همان شناسه ريشه است‪.‬‬
‫‪ -3‬براي هر نوع موجوديت فرزند يك رابطه در نظر ميگيريم و كليد كانديد هر نوع‬
‫ٓ‬
‫موجوديت فرزند‪ ،‬تركيب شناسه ان نوع موجوديت با كليد كانديد نوع موجوديت‬
‫پدرش است‪.‬‬
‫حالت چهاردهم‬
‫تجمع )ارتباط با ارتباط(‬
‫در اين حالت‪ ،‬ابتدا نمودار ‪ ER‬جزئي درون مستطيل نشاندهنده نوع‬
‫موجوديت حاصل از عمل تجميع را به رابطههاي الزم تبديل ميكنيم‪ .‬سپس با‬
‫توجه به چندي ارتباط بين نوع موجوديت مرتبط با ارتباط و چگونگي مشاركت در‬
‫ارتباط با ارتباط‪ ،‬طراحي را كامل ميكنيم‪.‬‬
‫جلسه پانزدھم‬
‫نرمالترسازي رابطهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬انومالي در عمليات ذخيرهسازي‬‫ٓ‬

‫‪ -2‬صورتهاي نرمال‬
‫‪ -3‬وابستگي تابعي‬
‫‪ -4‬وابستگي تابعي نامهم )بديهي(‬
‫ٓ‬
‫‪ -5‬قواعد استنتاج ارمسترانگ‬
‫‪ -6‬مجموعه كاهشناپذير وابستگيهاي تابعي‬
‫‪ -7‬وابستگي تابعي تام )كامل(‬
‫‪ -8‬رابطه ‪1NF‬‬
‫‪ -9‬رابطه ‪2NF‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -10‬رابطه ‪3NF‬‬
‫‪ -11‬صورت نرمال بايس‪-‬كاد‬
‫‪ -12‬وابستگي تابعي چندمقداري‬
‫‪ -13‬رابطه ‪4NF‬‬
‫‪ -14‬وابستگي تابعي چندمقداري ادغامشده‬
‫‪ -15‬رابطه ‪5NF‬‬
‫‪ -16‬مزايا و معايب نرمالترسازي‬
‫‪ -17‬انواع افزونگي در پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با نرمالترسازي رابطهها‬

‫• صورتهاي مختلف نرمالسازي را نام برده و هريك را توصيف كند‪.‬‬
‫• مزايا و معايب روش نرمالترسازي را شرح دهد‪.‬‬
‫طراحي پايگاه دادههاي رابطهاي‬
‫روش سنتز‪ :‬نرمالترسازي رابطهها‬
‫يك رابطه‪ ،‬هرچند نرمال‪ ،‬بازهم ممكن است در عمليات‬

‫ذخيرهسازي )درج‪ ،‬حذف و بهنگامسازي( مشكالتي داشته باشد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫انومالي در عمليات ذخيرهسازي به هريك از سه وضع زير گـفته ميشود‪:‬‬
‫• عدم امكان انجام يك عمل )كه منطقا بايد قابل انجام باشد(‬
‫• بروز پيامد بد پس از انجام يك عمل‬
‫• بروز فزونكاري در سيستم در انجام يك عمل‬
‫صورتهاي نرمال‬
‫• صورت نخست نرمال )‪(1NF‬‬

‫• صورت دوم نرمال )‪(2NF‬‬
‫• صورت سوم نرمال )‪(3NF‬‬
‫• صورت نرمال بايس‪-‬كاد )‪(BCNF‬‬
‫• صورت چهارم نرمال )‪(4NF‬‬
‫• صورت پنجم نرمال )‪(5NF‬‬
‫• صورت نرمال ميدان‪-‬كليدي )‪(DKNF‬‬
‫• صورت نرمال تحديد‪-‬اجتماع )‪(RUNF‬‬
‫وابستگي تابعي‬
‫تعريف‪ -‬فرض كنيد كه ‪ R‬يك متغير رابطهاي و ‪ A‬و ‪ B‬دو زيرمجموعه دلخواه از عنوان ‪ R‬باشند‪.‬‬
‫ميگوييم ‪ B‬با ‪ A‬وابستگي تابعي دارد و چنين نمايش ميدهيم‪:‬‬
‫ممكن‪A‬از متغير رابطهاي ‪ ،R‬به هر مقدار ‪ A‬فقط يك مقدار ‪ B‬متناظر‬ ‫اگر و فقط اگر در هر ‪B‬‬
‫ميدان→‬
‫باشد‪.‬‬
‫وابستگي تابعي نامهم )بديهي(‬
‫⊆‪B‬‬
‫اين صورت‪:‬‬ ‫اگر در )‪ R(A,B,C,P‬داشته باشيم‪ A، :‬در‬
‫نامهم است‪ .‬به بيان ديگر اگر ‪ B‬زيرمجموعهاي از ‪ A‬باشد‪،‬‬
‫→‪A‬‬ ‫يك وابستگي ‪B‬تابعي‬
‫‪A→ B‬‬ ‫يك وابستگي نامهم است‪.‬‬ ‫در اين صورت‬
‫ٓ‬
‫قواعد استنتاج ارمسترانگ‬
‫فرض‪ C ،B ،A :‬و ‪ D‬زيرمجموعههايــي از صفات رابطه ‪ R‬باشند‪ .‬قواعد زير برقرارند‪:‬‬
‫ٓ‬
‫‪A→ B‬‬ ‫‪B⊆ A‬‬ ‫‪ .1‬قاعده انعكاس‪ :‬اگر انگاه‪:‬‬
‫‪ٓB‬‬
‫‪A→C‬‬ ‫‪B→C‬‬ ‫‪ .2‬قاعده تعدي)تراگذري(‪ :‬اگر و انگاه‬
‫‪A‬‬ ‫→‬
‫ٓ‬
‫) ‪( A, C ) → ( B, C‬‬ ‫نگاه‬‫→‪A‬‬ ‫‪ B‬ا‬ ‫‪ .3‬قاعده افزايش‪ :‬اگر‬
‫ٓ‬
‫‪B→C‬‬ ‫‪A→C‬‬ ‫و‬
‫‪A‬‬
‫) ‪ C‬انگاه‬
‫→‬ ‫(‬ ‫‪B‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪ .4‬قاعده تجزيه‪ :‬اگر‬
‫ٓ‬
‫) ‪A → ( B, C‬‬ ‫و‪ A → C‬انگاه‪B → C‬‬ ‫‪ .5‬قاعده اجتماع‪ :‬اگر‬
‫ٓ‬
‫)‪( A, C ) → ( B, D‬‬ ‫و‪ C → D‬انگاه‪A → B‬‬ ‫‪ .6‬قاعده تركيب‪ :‬اگر‬
‫ٓ‬
‫‪( A, C ) → D‬‬ ‫‪A→ B‬‬ ‫‪ D‬و→ )‪ (C, B‬انگاه‬ ‫‪ .7‬قاعده شبه تعدي‪ :‬اگر‬
‫ٓ‬
‫)‪A ∪ (C − B ) → ( B, D‬‬ ‫‪A→ B‬‬ ‫و ‪ → D‬ا‪C‬نگاه‬ ‫‪ .8‬قاعده يگانگي عمومي‪ :‬اگر‬
‫مجموعه كاهشناپذير وابستگيهاي تابعي‬
‫مجموعهاي از وابستگيهاي تابعي ‪ ،R‬به نام ‪ F‬را كاهشناپذير گوييم اگر‪:‬‬

‫‪.1‬در ‪ F‬وابستگي تابعي افزونه نباشد‪.‬‬
‫‪.2‬در سمت راست هر ‪ FD‬از ‪ F‬صفت ساده وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪.3‬هيچ صفتي در سمت چپ ‪FD‬هاي ‪ F‬افزونه نباشد‪.‬‬
‫وابستگي تابعي تام )كامل(‬
‫اگر ‪ X‬و ‪ Y‬دو زيرمجموعه از مجموعه عنوان رابطه ‪ R‬باشند‪ ،‬ميگوييم ‪ Y‬با ‪ X‬وابستگي‬
‫‪X ⇒Y‬‬ ‫تابعي تام دارد و چنين نشان ميدهيم‪:‬‬
‫اگر و فقط اگر ‪ Y‬با ‪ X‬وابستگي داشته باشد‪ .‬ولي با هيچ زيرمجموعهاي از ‪ X‬وابستگي تابعي‬
‫نداشته باشد‪.‬‬
‫رابطه ‪1NF‬‬
‫ٓ‬
‫تعريف‪ -‬رابطهاي ‪ 1NF‬است اگر هر صفت خاصه ان در هر تاپل‪،‬‬
‫تكمقداري باشد‪ ،‬به بيان ديگر‪ ،‬صفت چندمقداري نداشته باشد‪.‬‬
‫تعريف‪ -‬رابطهاي ‪ 2NF‬است اگر اوال ‪ 1NF‬باشد و ثانيا تمام صفات‬

‫غيركليد با كليد اصلي وابستگي تابعي تام داشته باشند‪ .‬به عبارت ديگر هر‬
‫صفت غيركليد با كليد اصلي بطور كاهشناپذير وابسته باشد‬
‫باشد‪..‬‬
‫تعريف‪ -‬رابطهاي ‪ 3NF‬است اگر ‪ 2NF‬باشد و هر صفت غيركليد با‬

‫كليد اصلي‪ ،‬وابستگي تابعي بيواسطه داشته باشد‪.‬‬
‫صورت نرمال بايس‪-‬كاد‬
‫ٓ‬
‫تعريف اول‪ :‬رابطهاي ‪ BCNF‬است اگر در ان هر دترمينان‪،‬‬
‫كليد كانديد باشد‪ .‬اين تعريف سادهشده و غير صوري است‪.‬‬
‫تعريف دوم‪ :‬رابطه )‪ ،R(H‬با مجموعه وابستگيهاي تابعي ‪ ،F‬در ‪ BCNF‬است اگر‬
‫‪+‬‬ ‫ٓ‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫است‪ ،‬حداقل‬
‫→‬ ‫و‬
‫‪F‬‬ ‫براي هر وابستگي تابعي در به صورت كه در ان‬
‫ار باشد‪B ⊆ R(H ) :‬‬
‫⊆ر‪A‬‬
‫حالت‪(H‬زير‪R‬برق‬
‫)‬ ‫يكي از دو‬
‫يك وابستگي نامهم باشد يعني‬ ‫‪:a‬‬
‫‪B⊆ A‬‬ ‫سوپركليد رابطه ‪ R‬باشد‪.‬‬
‫‪A → B A :b‬‬
‫تعريف سوم‪ :‬رابطه ‪ R‬در ‪ BCNF‬است هرگاه يك وابستگي تابعي به صورت‬

‫وجود‪A‬داشته باشد‪ A ،‬سوپركليد ‪ R‬باشد‪.‬‬
‫‪→R‬‬ ‫در مجموعه ‪FD‬هاي ‪B‬‬
‫تعريف چهارم‪ :‬رابطهاي ‪ BCNF‬است اگر و فقط اگر سمت چپ هر‬

‫‪ FD‬مهم )مطرح( و كاهشناپذير‪ ،‬كليد كانديد رابطه باشد‪.‬‬
‫وابستگي تابعي چندمقداري‬
‫تعريف اول‪ -‬در رابطه )‪ R(X,Y,Z‬با صفات ساده يا مركب ‪ Y ،X‬و ‪Z‬‬
‫ميگوييم كه ‪ Y‬با ‪ X‬وابستگي تابعي چندمقداري دارد و چنين نمايش ميدهيم‪:‬‬
‫→→ ‪X‬‬
‫متناظر باشند‪.‬‬ ‫اگر به يك مقدار ‪ ،X‬مجموعهاي‪Y‬از مقادير ‪Y‬‬
‫وابستگي تابعي چندمقداري‬
‫تعريف دوم‪ -‬در رابطه ‪ ،R‬صفت ‪ Y‬با ‪ X‬وابستگي تابعي چندمقداري دارد اگر‬
‫و فقط اگر مجموعه مقادير ‪ Y‬متناظر با يك مقدار از جفت )‪ (X,Z‬در ‪ R‬فقط‬
‫به مقدار ‪ X‬بستگي داشته باشد و وابسته به مقدار ‪ Z‬نباشد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫تعريف‪ -‬رابطهاي ‪ 4NF‬است اگر ‪ BCNF‬باشد و در ان وابستگي‬
‫تابعي چند مقداري مهم وجود نداشته باشد‪.‬‬
‫وابستگي تابعي چندمقداري ادغامشده‬
‫در رابطه )‪ ،R(X,Y,Z,U,V,P‬پديده وابستگي تابعي چندمقداري‬

‫ادغام شده وجود دارد اگر در پرتوي از اين رابطه‪ ،‬پديده وابستگي تابعي‬
‫چندمقداري وجود داشته باشد‪ .‬توجه داشته باشيد كه اين پرتو بايد روي سه‬
‫صفت )ساده يا مركب( باشد‪.‬‬
‫ٓ‬
‫تعريف‪ -‬رابطهاي ‪ 5NF‬است اگر تمام وابستگيهاي پيوندي ان ناشي از‬
‫ٓ‬
‫كليدهاي كانديد ان باشد‪ .‬در نتيجه‪:‬‬
‫اگر بتوانيم يك وابستگي پيوندي در رابطه ‪ R‬پيدا كنيم كه در همه پرتوهايش‬
‫كليد كانديد ‪ R‬وجود نداشته باشد‪ ،‬رابطه ‪ 5NF‬نيست‪.‬‬
‫مزاياي نرمالترسازي‬
‫• ارائه يك طراحي بهتر و واضحتر با كمترين اختالط اطالعات‬

‫• كاهش بعضي انواع افزونگي‬
‫ٓ‬
‫• كاهش بعضي انوماليها‬
‫• تسهيل اعمال بعضي قواعد جامعيت‬
‫انواع افزونگي در پايگاه دادهها‪:‬‬
‫‪ .1‬افزونگي طبيعي‬
‫‪ .2‬افزونگي تكنيكي ناشي از وجود كليد خارجي يا هرصفت مشترك‬
‫ديگر در دو يا بيش از دو رابطه‬
‫‪ .3‬افزونگي ناشي از وابستگي بين صفات‬
‫معايب روش نرمالترسازي‬
‫‪ -1‬بروز فزونكاري در سيستم در عمل بازيابي‬
‫‪ -2‬ايجاد نوعي افزونگي از نوع افزونگي در سطح ادراكي‬
‫ٓ‬
‫‪ -3‬زمانگير بودن فرايند نرمالترسازي به ويژه اگر محيط عملياتي بزرگ و تعداد رابطهها‬
‫زياد باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬تصميمگيري دشوار در اثر تعدد تجزيهها‬
‫‪ -5‬ممكن وابستگي بين مجموعه صفات يك خردجهان‪ ،‬وابستگيهاي به جز وابستگي‬
‫تابعي و پيوندي باشد و بنابراين سبب مطرح شدن قواعد جامعيت ديگر و نيز ضوابط‬
‫ديگري براي تجزيه رابطهها شود و ‪. . .‬‬
‫جلسه شانزدھم‬
‫طراحي فيزيكي پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -1‬تحليل عوامل‬
‫‪ -2‬تحليل پرسشها‬
‫‪ -3‬تحليل تراكنشها‬
‫‪ -4‬تصميمات در طراحي فيزيكي‬
‫‪ -5‬اهداف تنظيم پايگاه دادهها‬
‫‪ -6‬اطالعات الزم در تنظيم پايگاه دادهها‬
‫ٓ‬
‫‪ -7‬مسائل مطرح در تنظيم‬

‫‪ -8‬نكات قابل توجه در بازبيني طراحي منطقي پايگاه دادهها پس از عملياتي‬
‫ٓ‬
‫شدن ان‬
‫‪ -9‬كارهاي الزم براي اصالح شاخصهاي ايجادشده در مرحله تنظيم پايگاه‬
‫دادهها‬
‫ٓ‬
‫هدفهاي كلي‪ :‬اشنايــي با طراحي فيزيكي پايگاه دادهها‬

‫• عواملي كه در طراحي فيزيكي پايگاه دادهها موثر هستند را بيان كند‪.‬‬
‫• پرسشهايــي را كه در تحليل پرسشها و تراكنش مطرح ميشوند‪ ،‬بشناسد‪.‬‬
‫• اطالعات الزم در تنظيم پايگاه دادهها را بيان كند‪.‬‬
‫طراحي فيزيكي پايگاه دادهها‬
‫طراحي فيزيكي به عواملي از جمله حجم و ماهيت دادهها‪ ،‬تعداد‬

‫ٓ‬
‫كاربران و از انجا تعداد و ماهيت تراكنشها و نهايتا تعداد و ماهيت‬
‫دارد‪..‬‬
‫برنامههاي كاربردي و فركانس اجراي هر برنامه بستگي دارد‬
‫تحليل عوامل‬
‫تحليل پرسشها‬
‫در اين تحليل بايد به پرسشهاي زير پاسخ داده شود‪:‬‬
‫• چه رابطههايــي در پرسش دخيل هستند‬
‫• نوع رابطهها چيست‬
‫• صفات موجود در مسند گزينش‬
‫• صفات موجود در مسند پيوند‬
‫• صفات مورد نظر در پرسش‬
‫• فركانس اجراي هر پرسش‬
‫• اسلوب اجراي پرسش‪ :‬اندركنشي يا كامپايلشده‬
‫تحليل عوامل‬
‫تحليل تراكنشها‬
‫در اين تحليل بايد به پرسشهاي زير پاسخ داده شود‪:‬‬
‫• رابطههاي دخيل در تراكنش و نوع هر رابطه‬

‫• نوع هر عمل در تراكنش‬
‫• صفات موجود در مسند گزينش‬
‫• صفاتي كه مقدارشان تغيير ميكند‬
‫تصميمات در طراحي فيزيكي‬
‫• روي چه فايلهايــي شاخص ايجاد شود يا تابع درهمساز اعمال شود‪.‬‬

‫• روي چه صفاتي از فايل‪ ،‬شاخص ايجاد شود‪.‬‬
‫• شاخص ساده باشد يا مركب‪.‬‬
‫• شاخص خوشهساز باشد يا نباشد‪.‬‬
‫اهداف تنظيم پايگاه دادهها‬
‫• تسريع اجراي برنامههاي كاربردي‬

‫• كاهش زمان پاسخدهي پرسشها‬
‫• بهبود توان عملياتي سيستم مديريت پايگاه دادهها‬
‫• اجتناب از خريد سختافزار بيشتر‬
‫• كاهش اندازه پيكربندي سختافزاري‬
‫• رضايت بيشتر كاربران سيستم‬
‫اطالعات الزم در تنظيم پايگاه دادهها‬
‫• اطالعات در مورد خود ‪DBMS‬‬
‫• اطالعات اوليه مورد استفاده در طراحي منطقي و فيزيكي پايگاه‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫• امار جمعاو شده توسط ‪ DBMS‬و ‪ DBA‬در مو د رفتار سيستم مانند‪:‬‬
‫ر‬ ‫ري‬
‫• كارديناليتي هر رابطه‬
‫• تعداد مقادير متمايز براي هرصفت و درصد هيچمقدار براي هر صفت‬
‫ٓ‬
‫• فركانس عرضه هر پرسش به سيستم و فركانس اجراي ان‬
‫• فركانس اجراي هر تراكنش‬
‫• اندازه صفحات‬
‫• زمان اجراي پرسشها و تراكنشها‬
‫• ‪...‬‬
‫مسائل مطرح در تنظيم‬
‫• چگونگي اجتناب از بروز تنگنا در قفلگذاري روي دادهها به منظور افزايش‬

‫همروندي اجراي تراكنشها‬
‫• چگونگي كاهش سربار ناشي از ايجاد فايلهاي ثبت تراكنشها‬
‫• چگونگي بهينهسازي اندازه بافرها‬
‫• چگونگي بهينهسازي زمانبندي اجراي تراكنشها‬
‫• چگونگي بهينهسازي تخصيص منابع‬
‫ٓ‬
‫در بازبيني طراحي منطقي پايگاه دادهها پس از عملياتي شدن ان‪،‬‬
‫بايد به نكات زير توجه شود‪:‬‬
‫ٓ‬
‫• ايا رابطههايــي بايد تجزيه شوند؟‬
‫ٓ‬
‫• ايا سطح نرماليتي رابطههايــي بايد كاهش يابد؟‬
‫ٓ‬
‫• ايا مجموعه ديگري از رابطهها‪ ،‬با همان سطح نرماليتي‪ ،‬بايد طراحي شوند؟‬
‫ٓ‬
‫• ايا صفاتي با پذيرش ميزاني از افزونگي‪ ،‬بايد در رابطههايــي تكرار شوند؟‬
‫ٓ‬
‫• ايا در طراحي ديدهاي خارجي بايد تغييراتي داده شود؟‬
‫كارهاي الزم براي اصالح شاخصهاي ايجادشده در مرحله تنظيم پايگاه‬
‫دادهها‬
‫• ايجاد شاخصهاي جديد‬
‫• حذف برخي از شاخصها‬
‫• كاهش تعداد شاخصها روي صفاتي كه مقاديرشان مرتب تغيير ميكنند‪.‬‬
‫• اصالح شاخصهايــي كه در كنترل همروندي تراكنشها تاثير دارند‬
‫• بازسازي شاخصها ميتواند در كارايــي سيستم تاثير مثبت داشته باشد‬
‫• در بعضي از ‪RDBMS‬ها بهينهساز‪ ،‬اگر در پرسش‪ ،‬عبارت محاسباتي‪ ،‬مقايسه يا‬
‫هيچ مقدار و محاسبه تفاوت مقادير وجود داشته باشد‪ ،‬از شاخص استفاده نميكند‪.‬‬

جزوه پایگاه داده

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

جزوه پایگاه داده

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

جزوه پایگاه داده

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫بسم ﷲ الرحمن الرحيم‬

‫نام درس‪ :‬اصول طراحي پايگاه دادهها‬

‫جلسه اول‪ :‬مفاهيم پايگاه دادهها‬

‫جلسه نهم‪ :‬مدل رابطهاي‬

‫‪ -1‬سيستم ذخيره و بازيابي اطالعات در معناي عام‬

‫‪ -7‬مراحل كلي كار در مشي فايلينگ‬

‫هدفهاي رفتاري‪ :‬دانشجو در پايان اين جلسه ميتواند‪:‬‬

‫در اين درس دانشجويان تنها با بخشي از مفاهيم بنيادي‬

‫‪ -10‬سيستم مديريت پايگاه دادههاي بي درنگ‬

‫تعريف اول‪ -‬نمايش ذخيرهشده اشياء فيزيكي‪ ،‬چيزهاي مجرد‪،‬‬

‫تعريف دوم‪ -‬هر مجموعهاي از بودهها‬

‫تعريف سوم‪ -‬بودههاي خام كه معناي اندكي دارند مگر اينكه‬

‫نمايش بودهها‪ ،‬پديدهها‪ ،‬مفاهيم يا شناختهها به طرزي صوري و‬

‫اطالع به دادهاي اطالق ميشود كه توسط يك فرد يا سازمان‬

‫اطالع‪ ،‬داده پردازششده است‪.‬‬

‫اطالع عبارت است از داده سازمان يافتهاي كه شناختي را منتقل‬

‫دانش عبارتست از نمايش نمادين جنبههايــي از‬

‫‪ -1‬رهيافت سنتي يا مشي فايلينگ‬

‫نمايش سادهشده مشي فايلينگ‬

‫محيط فايلينگ‬ ‫محيط فيزيكي‬

‫‪ -‬تحليل و بررسي نيازهاي اطالعاتي و پردازشي هر قسمت به طور جداگانه‬

‫‪ -‬استفاده از يك پيكربندي سختافزاري و نرمافزاري مشخص‬

‫‪ -‬انجام تستهاي الزم و تنظيم سيستم كاربردي‬

‫‪ -2‬عدم وجود سيستم كنترل متمركز روي كل دادهها‬

‫‪ -4‬عدم وجود ضوابط ايمني كارا و مطمئن‬

‫‪ -5‬خطر بروز پديده ناسازگاري دادهها‬

‫‪ -6‬عدم امكان اشتراكي شدن دادهها‬

‫‪ -7‬مصرف نابهينه امكانات سختافزاري و نرمافزاري‬

‫‪ -8‬حجم زياد برنامهسازي‬

‫‪ -9‬وابستگي برنامههاي كاربردي به محيط ذخيرهسازي دادهها‬

‫‪U‬‬ ‫تعريف دادهھا‬

‫تعريف و كنترل دادهھا به طور‬

‫‪U‬‬ ‫تعريف دادهھا و‬

‫كثرت و تنوع ديدھا نسبت به‬

‫‪ -‬بررسي و تحليل نيازهاي پردازشي و اطالعاتي همه قسمتها توسط يك گروه‬

‫‪ -‬انتخاب يك يا چند پيكربندي سختافزاري‪-‬نرمافزاري‬

‫‪ -‬استفاده از يك يا چند ‪DBMS‬‬

‫‪ -‬توليد مجموعهاي از برنامههاي ايجاد و كنترل پايگاه داده‬

‫‪ -‬طراحي و توليد واسطهاي كاربرپسند مورد نياز‬

‫‪ -‬تعريف پايگاه داده هر قسمت توسط كاربر مربوطه‬

‫‪ -‬طراحي برنامههاي عمليات در پايگاه داده‬

‫‪ -‬بهرهبرداري واقعي از سيستم پس از تستهاي الزم‬

‫‪ -1‬سختافزار ذخيرهسازي دادهها‬

‫‪ -3‬سختافزار همرسانش )ارتباط(‬

‫‪ -1‬سيستم مديريت پايگاه دادهها )‪(DBMS‬‬

‫‪ -1‬مدلسازي معنايــي دادهها‬

‫‪ -8‬انواع صفت و تعاريف هريك‬

‫هدفهاي رفتاري‪ :‬دانشجو در پايان اين جلسه ميتواند‪:‬‬

‫دادههاي ذخيرهشدني در پايگاه دادهها ابتدا بايد‬

‫روش موجوديت‪ -‬ارتباط )‪(ER‬‬

‫‪ -1‬معموال نمونههايــي متمايز از يكديگر دارند‪.‬‬

‫‪ -3‬معموال حالت كنشگري )فاعليت( يا حالت كنشپذيري )مفعوليت( دارد‪.‬‬

‫موجوديت مستقل )قوي(‪ ،‬موجوديتي است كه مستقل از هر‬

‫موجوديت وابسته )ضعيف(‪ ،‬موجوديتي است كه وجودش‬

‫خصيصه يا ويژگي يك نوع موجوديت است و هر نوع‬

‫شناسه يا ناشناسه موجوديت‬ ‫انواع صفت‬

‫صفت چندمقداري بيش از يك مقدار از دامنه مقادير‬

‫‪ -1‬يكـتايــي مقدار دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬حتي االمكان طول مقاديرش كوتاه است‪.‬‬