PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

TAJUK TUGASAN:
TOKOH FALSAFAH ISLAM: AL-GHAZALI

KOD KURSUS : CTU552

NAMA KURSUS : PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUE
PROGRAM : SARJANA MUDA PENTADBIRAN
PERNIAGAAN KEWANGAN KEPUJIAN
KOD PROGRAM : BA2421A
NO. KUMPULAN : KUMPULAN 5
k 3 kali enter)
NO. NAMA AHLI KUMPULAN NO.
PELAJAR
1. AINA MAISARAH BINTI MOHD. AZIZI 2022461514

2. AMALIN SOFEA BINTI MOHAMMAD BASIR 2022887846

3. FATIN INSYIRAH BINTI YAACOB 2022622532

4. NUR AIDA BINTI MOHD AMRAN 2022882264

5. NUR ERIKA AYUNI BINTI KAMRUZAMAN 2022663494

6. WAN NURLYANA ATIRAH BINTI WAN ABDUL 2022844232

RAZAK

1
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

ISI KANDUNGAN

NO. PERKARA MUKA SURAT

1. MUKA HADAPAN 1

2. ISI KANDUNGAN 2

3. PENDAHULUAN 3-4

4. DEKLARASI 5

5. RIWAYAT HIDUP IMAM AL-GHAZALI 6-8

6. KARYA-KARYA IMAM AL-GHAZALI 9-11

7. FALSAFAH IMAM AL-GHAZALI 12-14

8. SUMBANGAN IMAM AL-GHAZALI 15-18

9. KESIMPULAN 19-20

10. RUJUKAN 21-22

2
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

PENDAHULUAN

Assalamualaikum wbt, syukur ke hadrat ilahi, Allah SWT yang maha berkuasa lagi
maha pemurah dalam membantu kami dalam menjayakan tugasan berkumpulan tentang
Imam al - Ghazali.

Abu Hamid al-Ghazali yang dikenali sebagai Algazel di Dunia Barat adalah salah seorang
ilmuwan Islam yang terkenal bukan sahaja di kalangan umat Islam bahkan juga dari kalangan
bukan Islam. Ketokohan beliau telah memberikan kesan yang amat mendalam kepada jiwa
kaum Muslimin dari segi pemikiran dan juga budi pekerti. Beliau juga merupakan seorang
wali Allah yang besar dan lebih dikenali umum sebagai seorang tokoh pemikir Islam serta
disepakati oleh para ulama' sebagai al-mujaddid untuk kurunnya. Nama penuh beliau ialah
Abu Hamid Muhammad Ibn Muhammad al – Ghazali. Beliau digelar al – Ghazali ( Hujjatul
Islam ) yang bermaksud pembela islam kerana kepetahan beliau berhujah membela islam dan
umatnya. Bapa Imam al-Ghazali merupakan seorang tukang tenun kain bulu yang dalam
bahasa arabnya dikatakan al-Ghazzal. Gelaran al – Ghazali sempena kerjaya bapanya sebagai
peminat bulu kambing ( al – Ghazzal ). Namun ada juga pendapat lain mengatakan gelaran
itu diambil sempena nama kampung kelahirannya, Ghazalah . Beliau dilahirkan pada 1058 M
atau 450 H . Beliau dilahirkan di desa Ghazalah, pinggir Kota Thus, timur laut Iran. Imam al-
Ghazali wafat pada Isnin 19 Disember 1111 M atau 14 Jamadilakhir 505 H Tabran, Tus,
Empayar Saljuk. Mengikut catatan sejarah, Imam al-Ghazali adalah berbangsa Parsi
walaupun sebahagian besar daripada karyanya ditulis dalam bahasa Arab.

Imam al-Ghazali telah melanjutkan pelajaran ke Jurjan dan berguru dengan Abu Nasr al-
Ismaili. Di sana beliau telah berkahwin kemudian pulang ke Tusi selama tiga tahun. Dalam
masa ini, beliau telah belajar tasawuf daripada Yusuf an-Nassaj, seorang sufi terkenal. Imam
al-Ghazali pernah memegang jawatan pengetua di Madrasah Nizamiyah, Baghdad selama 5
tahun ( 1091 -1095 M ). Di Universiti tersebut, beliau memberi kuliah dalam bidang hukum
dan teologi. Imam al-Ghazali menguasai pelbagai bidang ilmu pengetahuan termasuk
falsafah, keagamaan, kenegaraan, pendidikan dan sebagainya. Kebanyakan bahan pengajaran
Imam al-Ghazali dicatat oleh Sayyid bin Faris dan Ibnu Lubban. Sifat kepimpinan dan

3
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

kepintaran Imam al-Ghazali telah menarik minat Nizam al-Mulk, wazir Kesultanan Seljuk
untuk melantiknya sebagai pengetua di Madrasah al-Nizamiyyah di Baghdad. Beliau
merupakan ulama terkenal dalam sejarah pemikiran Islam, menghidupkan fahaman Islam dan
meninggalkan taqlid yang membuta-tuli untuk kembali kepada al-Quran dan sunah.

Terdapat banyak karya agung yang dibuat oleh beliau antaranya ialah Ihya Ulum al-Din,
al-Munqaz al-Dulal, Tahafut al-Falasifah, al-Wajiz. Kitab Ihya Ulumuddin yang merangkumi
topik berkaitan ibadah, akhlak dan metodologi disebut antara yang paling masyhur. Ia
dianggap sebagai karya utama Imam al-Ghazali sebagai pengenalan seorang yang beriman
kepada Tuhan. Pemikiran Islam seperti yang dikemukakan oleh al-Ghazali merupakan
mazhab yang dominan berkenaan dengan teori dan amalan Islam ( khususnya, Islam Sunni).
Dengan kebesarannya ketokohan intelektual dan ilmu ensiklopedianya, al-Ghazali telah
mempengaruhi pemikiran Islam dan mentakrifkan amalannya selama hampir sembilan abad.
Dia adalah wakil 'Islam pendamai'. Sepanjang tiga dekad yang lalu, arus baru ‘Islam tempur’
telah muncul dan berkembang dengan cepat, dan sedang berusaha untuk menguasai dunia
Islam . Ini memperoleh asas intelektualnya daripada ajaran Abu-l-A‘là alMaududi, Sayyid
Qutb dan Ruhollah Khomeini, serta pengikut garis keras mereka yang aktif dalam mana-
mana bilangan negara. Ahli aliran ini berpendapat bahawa Islam seperti yang dianut dan
diamalkan selama berabad-abad, menyediakan penyelesaian kepada semua politik, ekonomi,
sosial, budaya dan masalah pendidikan yang dihadapi dunia Arab dan Islam, dan
sememangnya seluruh planet ini. Perjuangan antara pemikiran al-Ghazali dan pemikiran al-
Maududi masih berlangsung dan mungkin bertukar menjadi salah satu faktor terpenting
dalam membentuk masa depan Arab dan dunia Islam . Walau apa pun hasil perjuangan ini,
al-Ghazali tetap antara yang paling berpengaruh ahli falsafah (walaupun beliau membantah
untuk disifatkan sedemikian) dan pemikir tentang pendidikan dalam Islam sejarah.
Biografinya sebagai pelajar yang mencari ilmu, sebagai guru menyebarkan ilmu dan sebagai
seorang ulama yang meneroka ilmu memberikan gambaran yang baik tentang cara hidup
pelajar , guru dan ulama dalam dunia Islam pada Zaman Pertengahan .

DEKLARASI

4
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

Dengan ini kami mengesahkan bahawa kertas kerja ini adalah hasil berkumpulan semata-
mata dan bukanlah ditiru dari mana-mana sumber yang berkaitan.

Tandatangan : ………………………….
Nama pelajar : AINA MAISARAH BINTI MOHD. AZIZI

Tandatangan : ………………………….
Nama pelajar : AMALIN SOFEA BINTI MOHAMMAD BASIR

Tandatangan : ………………………….
Nama pelajar : FATIN INSYIRAH BINTI YAACOB

Tandatangan : ………………………….
Nama pelajar : NUR AIDA BINTI MOHD AMRAN

Tandatangan : ………………………….
Nama pelajar : NUR ERIKA AYUNI BINTI KAMRUZAMAN

Tandatangan : ………………………….
Nama pelajar : WAN NURLYANA ATIRAH BINTI WAN ABDUL RAZAK

RIWAYAT HIDUP

5
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

Al-Ghazali dilahirkan pada tahun 450 M/950 M. di sebuah kampung bernama

Ghazalah, sebuah kampung di pinggir Kota Tus, sebuah daerah di Wilayah Khurasan. Nama
asal beliau ialah Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Ahmad al-
Ghazali al-Tusi. Gelaran Abu Hamid pada awal namanya diberikan kepada anaknya yang
meninggal dunia ketika masih bayi. Namun, terdapat segelintir ulama yang mengatakan
bahawa gelaran (Abu Hamid) hanyalah panggilan kerana beliau tidak mempunyai anak lelaki.
Beliau menerima pelbagai gelaran selepas kematiannya, seperti B. Hujjat al-Islam (The Proof
of Islam) dan Zayn al-Din (The Ornament of Religion).

Gelaran yang dikurniakan kepada beliau melambangkan penghormatan yang tinggi

terhadap sumbangan beliau dalam bidang sains dan pemikiran Islam. Al-Ghazali dibesarkan
dalam persekitaran keluarga yang sederhana. Namun, kedudukan ini tidak menghalang
keluarganya daripada menghayati ajaran Islam dalam kehidupan seharian. Ayah Al-Ghazali
bekerja sebagai pemintal, ayahnya memintal benang daripada kulit binatang untuk membuat
pakaian yang dijual di Kota Tus, Khurasan. Ayahnya seorang yang soleh, seorang ahli sufi,
dan tidak mengharapkan bantuan orang lain melainkan hasil daripada titik peluhnya sendiri.
Di samping itu, bapanya mempunyai minat yang mendalam terhadap ilmu sains dan
menghormati orang yang berilmu.

Menurut sejarawan, Al-Ghazali merupakan orang berbangsa Parsi, namun

bagaimanapun kebanyakan karyanya ditulis dalam bahasa Arab. Beliau juga mempunyai

6
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

seorang adik lelaki bernama Ahmad dan beberapa adik perempuan. Al-Ghazali berkahwin
sebelum beliau berumur 20 tahun, namun tiada nama isterinya dinyatakan dalam sejarah.
Hasil daripada perkahwinan ini, beliau dikurniakan empat orang anak, seorang lelaki dan tiga
perempuan.

Dari sudut pendidikan, Al-Ghazali dan adiknya Ahmad mendapat pendidikan awal
daripada seorang tokoh sufi yang menerima wasiat daripada bapa mereka sebelum meninggal
dunia ketika Al-Ghazali masih kecil. Melalui tokoh sufi ini, Al-Ghazali dan Ahmad mula
mempelajari asas membaca dan menulis, serta asas mempelajari al-Quran dan Hadis. Al-
Ghazali mendapat pendidikan formal apabila beliau melanjutkan pengajiannya di sebuah
madrasah di Kota Tus. Al-Ghazali telah dimasukkan ke institusi tersebut kerana keluarganya
tidak mampu untuk menanggung perbelanjaan Al-Ghazali dan adiknya atas faktor
kemiskinan.

Namun begitu, institusi ini menawarkan biasiswa kepada setiap pelajarnya. Keadaan
ini memberikan peluang kepada Al-Ghazali untuk menerima pendidikan yang sempurna
seperti kanak-kanak lain pada zamannya. Ketika Al-Ghazali masih remaja, beliau
mengembara ke Jurjan untuk menyambung pelajaran dalam bidang fiqh di bawah bimbingan
Al-Imam Abi Nasr al-Isma'ili. Beliau kemudiannya berhijrah ke Naysabur pada usia hampir
20 tahun. Di sini, beliau bertemu dengan Abu al-Ma'ali al-Juwayni (w. 478 H./1047 M) dan
menjadi muridnya, yang juga dikenali sebagai al-Imam al-Haramayn. Al-Ghazali belajar di
bawah al-Imam al-Haramayn sehingga gurunya meninggal dunia pada 478 H./1085 M.
Gelaran Haramayn yang bermaksud Dua Tanah Haram diperoleh kerana beliau pernah
tinggal dan mengajar di dua tanah suci iaitu Mekah al-Mukarramah dan Madinah al-
Munawwarah.

Selepas kematian gurunya, Al-Ghazali mengembara ke Al-'Askar, Baghdad, dan

bertemu dengan seorang menteri bernama Nizam al-Mulk, seorang bangsawan dari keturunan
Bani Saljuk, yang sangat mengambil berat tentang kegiatan intelektual. Kehebatan
pengetahuan beliau dalam bidang sains mendorong menteri Nizam al-Mulk melantik beliau

7
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

sebagai profesor di Universiti Nizamiyyah pada tahun 484 Hijrah. Tugasnya sebagai seorang
profesor membimbingnya secara langsung dalam bidang perguruan. Menurut Ibn al-'Arabi
(w. 543 H./1148M.), kuliah yang diadakan oleh beliau dihadiri sehingga 400 orang pelajar
termasuk pembesar kerajaan ketika itu.

Setelah empat tahun menjadi profesor di Universiti Nizamiyyah, beliau kemudian

meninggalkan kota Baghdad mengasingkan diri dan beruzlah di Damshiq, Syria. Setelah
sekian lama menyepi, beliau kemudian kembali pada tahun 490 Hijrah dan mengajar di
Universiti Nizamiyyah. atas permintaan Sultan. Setelah mengajar di sana selama beberapa
tahun, Al-Ghazali memutuskan untuk pulang ke kampung halamannya di Kota Tus dengan
mendirikan sebuah madrasah untuk menjalani cara hidup sufi sehingga kematiannya pada
hari Jumaat, 14 Jamadilakhir 505H bersamaan dengan 19 Disember 1111M ketika beliau
berumur 55 tahun. Jenazahnya dikebumikan di sebelah kubur penyair terkenal iaitu Firdausi.

Perjalanan hidup Al-Ghazali boleh dibahagikan kepada dua peringkat di mana pada
peringkat awal, beliau lebih mementingkan semua disiplin teori seperti ilmu khat, fiqh dan
falsafah. Manakala pada fasa kedua hidupnya lebih bersifat kerohanian, iaitu selepas
mengasingkan diri di Damshiq, Syria, yang bermula pada 488 Hijrah hingga akhir hayatnya
pada 505 Hijrah selama 17 tahun.

KARYA – KARYA IMAM AL GHAZALI

8
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

Abu Hamid Muhammad bin Muhammad al-Tusi al-Ghazali ataupun lebih dikenali
sebagai Imam Al Ghazali merupakan antara salah seorang tokoh ulama yang mempunyai
pengetahuan yang luas dalam sejarah Islam dan dunia barat. Imam Al Ghazali telah pun
menulis kira-kira 300,000 kitab yang menjadi antara rujukan sepanjang zaman oleh umat
Islam.

Karya Imam Al Ghazali yang paling dikenali ialah Ihya’ Ulumuddin yang bermaksud
“menghidupkan kembali ilmu-ilmu agama”. Kitab ini ialah kitab terbesar yang ditulis oleh
Imam Al Ghazali selama bertahun-tahun lamanya pada abad ke-11. Beliau berpindah-randah
semasa dalam proses menghasilkan karyanya yang terkandung panduan fiqh, tasawuf dan
falsafah. Kitab ini dianggap sebagai karya utama beliau dan bertemakan pengenalan seorang
yang beriman kepada tuhan. Imam Al Ghazali menekankan bahawa ulama’ ialah penunjuk
jalan kerana mereka ialah pewaris-pewaris Nabi SAW. Beliau bertungkus-lumus menulis
kitab ini supaya dapat menjadi inspirasi kepada seluruh umat Nabi Muhammad SAW.
Contohnya, Imam Al Ghazali membincangkan tentang adab mengamalkan amar ma’ruf dan
nahi mungkar.

Selain itu, Imam Al Ghazali juga telah mengeluarkan kitab yang diberi gelaran Al-
Wajiz yang bermakna “yang ringkas”. Kitab ini ialah karya fiqh ringkas dan padat yang
ditulis Imam Al Ghazali tentang pandangan beliau terhadap pendapat-pendapat tokoh-tokoh
Mazhab Syafi’e. Kitab ini termasuk rantaian bersiri karya fiqh Imam Al Ghazali yang
terkenal iaitu Al-Basith, Al-Wasith dan Al-Wajiz. Kitab ini merupakan ringkasan daripada
kitab Al-Basith dan Al-Wasith. Isi kandungan kitab Al-Wajiz telah dimasukkan sekali

9
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

pandangan Imam Al Ghazali termasuklah pembetulan dan penambahan mengenai usul-usul

fiqh.

Seterusnya, terdapat juga kitab yang diberi nama Tahafut Al Falasifah yang
terkandung bantahan Imam Al Ghazali terhadap pandangan dan pemikiran para filsuf iaitu
pengikut Ibnu Sina dengan menggunakan kaedah Asy’ariah. Kitab ini merupakan karya yang
menekankan sikap berpegang teguh dengan kepercayaan bahawa setiap sesuatu itu terjadi
atas takdir dan kehendak Allah SWT. Karya ini menjadikan isu keimanan sebagai keutamaan
melebihi falsafah. Contohnya, Al Ghazali menyangkal pandangan Ibnu Sina tentang
keabadian alam serta mengemukakan perselisihan faham bahawa tuhan ialah pencipta alam
dan alam ialah pencipta tuhan. Imam Al Ghazali membincangkan pernyataan yang
didakwanya bukan sahaja bid’ah malah murtad.

Imam Al Ghazali juga telah pun menulis kitab yang diberi nama Al-Munqidzu Min
adl-Dlalal yang merupakan karya unik beliau. Kitab ini juga ialah biografi yang menceritakan
peristiwa penting dalam kehidupan dan pengamalan Imam Al Ghazali. Pengalaman-
pengalaman beliau telah dicatat dalam kitab ini dan dianggap penting para tokoh falsafah dan
ahli psikologi Barat. Di dalam karya ini, Imam Al Ghazali menceritakan tentang krisis jiwa
yang dialaminya sehingga mengganggu aspek spiritual dan rohani beliau. Disebabkan oleh
krisis ini, Imam Al Ghazali tidak dapat mengajar walaupun jasmaninya kelihatan baik-baik
sahaja. Oleh itu, Imam Al Ghazali pun membawa diri berkelana sebagai pengembara sufi dan

10
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

meninggalkan kerjaya beliau di kota Baghdad. Sebelum beliau meninggalkan kerjayanya di

Kota Baghdad, ramai pelajar beliau yang terkesan disebabkan pergolakan rohani yang
dialami Imam Al Ghazali.Setelah sekian lama berkelana, beliau pun kembali ke Tus untuk
menyambung proses menuntut ilmu dan mengamalkan tasawuf bersama-sama muridnya.
Imam Al Ghazali mula kembali menyandang jawatan sebagai guru di Nesyrabur. Imam Al
Ghazali menunjukkan sifat yang patut dicontohi iaitu berani mengakui kelemahan diri sendiri
untuk menjadi lebih baik. Dari kitab ini, pelbagai kisah Imam Al Ghazali yang dapat
diketahui dan diambil pengajaran dalam kehidupan akan datang.

Akhirnya, Imam Al Ghazali mempunyai kitab yang digelar sebagai Nasihat al-Muluk.
Nama kitab ini memberi makna sebagai adab ketatanegaraan. Buku ini telah pun diolah oleh
Imam Al Ghazali untuk memberikan panduan kepada para pemimpin Islam sesuai peribadi
Muslim yang seutuhnya juga sentiasa bersikap adil kepada rakyatnya. Beliau menekankan
susur alur sebuah sistem pemerintahan yang terdiri daripada pemimpin dan menteri yang
mentadbir. Imam Al Ghazali juga menyatakan pendapat beliau tentang keperibadian yang
digalakkan dalam diri seorang pemimpin Islam. Beliau juga mengukuhkan pandangan beliau
dengan menyertakan ayat-ayat al-quran dan hadith sebagai asas sandaran yang berkaitan
untuk menyokong penyataan tersebut. Secara umumnya, kitab ini menumpukan perbincangan
tentang organisasi pentadbiran berkerajaan. Imam Al Ghazali bukan sahaja memberi
sumbangan dalam bidang falsafah dan tasawuf semata-mata malah turut mengambil berat
tentang asas pentadbiran sesebuah negara.

11
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

FALSAFAH IMAM AL-GHAZALI

Perkataan falsafah berasal daripada dua perkataan Yunani kuno "philosophia". Philos
bermaksud "cinta", manakala Sophia bermaksud "kebijaksanaan", akhirnya bermaksud "cinta
kebijaksanaan" atau "kawan kebijaksanaan". Sinonim bagi falsafah ialah kepercayaan,
ideologi, doktrin, konsep, sikap atau kepercayaan sesuatu kumpulan. Falsafah secara
umumnya ditakrifkan sebagai kajian umum tentang realiti, sifat kewujudan atau peristiwa,
pengetahuan, nilai, akal, pemikiran, dan bahasa.

Oleh itu, falsafah mempunyai beberapa definisi khusus. Pertama, falsafah ialah
refleksi sistematik, kritis dan rasional tentang sifat asas alam semesta (metafizik atau
ontologi), justifikasi kepercayaan (epistemologi) dan cara hidup (etika, falsafah moral atau
aksiologi). Kedua, falsafah ialah kajian tentang isu-isu asas, penting, abstrak dan umum.
Persoalannya merangkumi kajian tentang hakikat kewujudan, ilmu, akhlak, penaakulan dan
tujuan hidup manusia. Selain itu, falsafah juga merupakan satu disiplin yang menerangkan
dengan jelas sifat alam semesta dan kepentingan sesuatu kepercayaan. Falsafah ialah bidang
ilmu yang menyiasat kebenaran sesuatu konsep melalui hujah yang rasional, mengujinya dari
segi andaian, implikasi dan perkaitan. Ia dilakukan melalui kajian khusus tentang sifat dan
struktur realiti (metafizik), sumber dan had pengetahuan (epistemologi), prinsip dan asas
pertimbangan moral (etika), dan hubungan bahasa dengan realiti (semantik).

Menurut Al-Ghazali, falsafah boleh dibahagikan kepada enam ilmu iaitu matematik,
logik, fizik, metafizik, politik dan etika. Bidang-bidang ini kadangkala selari dengan agama
dan kadangkala agak bertentangan dengan agama. Namun, agama Islam tidak menghalang
umatnya daripada mempelajari ilmu jika ia mendatangkan kebaikan dan kemudaratan.
Sebagai contoh, agama tidak melarang ilmu matematik kerana ilmu itu adalah hasil ujian
minda, yang tidak boleh dinafikan apabila difahami.

Matematik menurut Al-Ghazali merujuk kepada perakaunan dan kejuruteraan. Ia tidak

ada kena mengena dengan pembahasan dari sudut agama, sedangkan mantiq ialah ilmu yang

12
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

berkaitan dengan logik akal dan bagaimana akal bertindak sebagai agen pengatur hujah yang
dikemukakan. Fizik juga berkaitan dengan kajian alam, langit, bintang, air, udara dan alam
secara keseluruhannya. Selain itu, ilmu ketuhanan dalam falsafah mengkaji aspek ketuhanan
dari perspektif akal. Ilmu ketuhanan ini berdasarkan logik dan logik. Menurut Al-Ghazali,
ilmu ini terpisah daripada falsafah ketuhanan yang sebenar. Siasah menurut Al-Ghazali ialah
perkara yang berkaitan dengan benda-benda duniawi yang membantu manusia menjalani
kehidupan seharian dengan lebih baik. Ilmu falsafah yang terkini menurut Al-Ghazali ialah
akhlak, iaitu ilmu bagaimana seseorang itu menjalani kehidupan seharian dengan sikap dan
kepribadian yang mulia. Pengalaman Al-Ghazali dalam bidang falsafah tidak boleh
dipertikaikan lagi.

Terdapat tiga idea falsafah metafizik yang menurut Al-Ghazali sangat bertentangan
dengan Islam, iaitu alam ini, kejahilan Allah terhadap perkara dan kejadian yang kecil, dan
penafian terhadap kebangkitan jasad. Al-Ghazali tidak menolak penggunaan akal dalam
perbincangan falsafah dan penghasilan ilmu lain. Sebaliknya, beliau percaya mengetahui
kalam dan meneliti dengan akal mampu meningkatkan keyakinan diri dan menyemarakkan
kebolehan meyakini kebenaran ajaran Islam dalam hati orang bukan Islam. Oleh itu,
perkembangan sesuatu ilmu bukan sahaja berdasarkan kepuasan akal, tetapi juga perlu
mengambil kira aspek perasaan dan kesedaran. Al-Ghazali menyarankan agar umat Islam
mencari kebenaran dengan menjadikan al-Quran sebagai sumber utama, bukannya melalui
proses pemikiran dan akal semata-mata. Maka apa yang Al-Ghazali cuba lakukan ialah
mendedahkan kepalsuan dan kebatilan dalam bidang ilmu yang bertentangan dengan agama
dan bertentangan dengan kedudukan umat Islam.Ia segera menunjukkan bahawa Al-Ghazali
sebenarnya adalah seorang ahli falsafah Islam yang mencari kebenaran berdasarkan Al-Quran
dan Hadis, berbanding permainan logik dan minda yang biasa digunakan oleh ahli falsafah
Yunani. Yang ditolak oleh Al-Ghazali bukanlah ahli falsafah dan pemikiran yang dibawa,
tetapi kesilapan, kesilapan dan kesalahan yang dilakukan oleh golongan tersebut. Bagi Al-
Ghazali, al-Quran itu sendiri adalah tonggak pemikiran falsafah.

Akhir sekali, Iradat Tuhan mengenai kejadian alam dan dunia. Al-Ghazali
berpendapat bahawa dunia ini wujud semata-mata dengan Iradat (kehendak Allah), ia tidak
boleh wujud dengan sendirinya. Ia adalah Iradat Tuhan yang dimaksudkan dengan

13
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

penciptaan. Adat ini menghasilkan ciptaan yang pelbagai, di satu pihak ia adalah undang-
undang, sebaliknya ia masih merupakan zarah abstrak (atom). Penjajaran antara zarah abstrak
dan keteraturan membentuk dunia dan tabiatnya yang kita lihat di sini, dan yang dicetak pada
akal manusia (intelek), terhad dari segi ruang dan masa. Al-Ghazali berpendapat bahawa
Tuhan adalah transenden, tetapi kehendak iradatnya adalah kekal di dunia ini dan merupakan
punca penting bagi semua kejadian.

14
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

SUMBANGAN IMAM AL-GHAZALI

Imam Al-Ghazali merupakan seorang ahli sufi yang bergelar “Hujjatul Islam” kerana
beliau mempunyai kemampuan dalam memanfaatkan ilmu yang dipelajari daripada tokoh-
tokoh ulama dan kebijaksanaan berhujah dengan mengemukakan pandangan-pandangan yang
bernas. Beliau lebih dikenali sebagai ulama’ tasawuf dan akidah. Oleh sebab itu,
sumbangannya terhadap bidang falsafah dan ilmu pengetahuan lain tidak boleh dinafikan.
Antara sumbangan imam Al-Ghazali dalam falsafah ialah hasil karya falsafah,
menyelamatkan umat Islam daripada pengaruh falsafah Yunani, memurnikan fahaman umat
islam terhadap ilmu falsafah, mengklasifikasi ilmu falsafah dan sumbangan kepada Tamadun
Dunia.

Sumbangan hasil karya falsafah Al-Ghazali memberi impak yang besar dalam ilmu
kalam. Tidak dapat dinafikan lagi bahawa imam Al-Ghazali mempunyai kepakaran dalam
bidang falsafah yang menepati makna ilmu falsafah itu sendiri iaitu ilmu pengetahuan yang
mencari hakikat segala yang ada dan ini telah dikatakan oleh Azizah Zakaria (2004). Menurut
al-Farabi, falsafah ialah ilmu pengetahuan tentang alam maujud dan bertujuan menyelidiki
hakikat yang sebenar. Imam Al-Ghazali telah mengarang lebih daripada 300 kitab yang
meliputi bidang falsafah, keagamaan, kenegaraan dan juga tanggungjawab seorang ketua
negara. Walaubagaimanapun, sebahagian besar hasil tulisannya hangus dibakar oleh tentera
Mongul yang menyerang kota Baghdad pada abad ke-13. Dalam penulisan beliau, Al-Ghazali
banyak mematahkan hujah-hujah daripada pihak lawan yang dilihat agak keterlaluan semasa
membahaskan isu-isu yang timbul daripada perbincangan ilmu Kalam. Antara karya yang

15
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

dihasilkan oleh beliau ialah penulisan kitab Maqasid-falasifah atau juga dikenali sebagai
Tujuan Ilmu Falsafah yang membincangkan tentang teori falsafah. Ini merupakan karya
pertama al-Ghazali ketika beliau berumur sekitar 25-28 tahun. Hasil karya ini telah mendapat
perhatian di Eropah dan Sepanyol pada abad ke-12 dan ke-13. Selain itu, kitab al-Ma’riful’
Aqaliyah atau Ilmu Pengetahuan yang Rasional yang memaparkan tentang hakikat
kewujudan ilmu-ilmu rasional serta tujuan penghasilannya. Beliau juga pernah menghasilkan
kitab yang berjudul Tahafut al-Falasifah atau Kekacauan Para Filosofi. Buku ini
membincangkan tentang penyelewengan falsafah Barat tentang fizik dan metafizik daripada
sudut pandangan Islam. Kitab ini mengecam dan mengkritik ilmu falsafah Barat yang tidak
berpaksi kepada kebenaran. Karya ini dihasilkan ketika beliau berada di Baghdad sewaktu
usianya menjangkau 35-38 tahun. Karya ini telah menunjukkan bahawa beliau berusaha
membuktikan kebebasan mutlak Tuhan dan keterbatasan akal manusia untuk mengetahui
masalah-masalah ketuhanan.

Selain itu, imam Al-Ghazali telah menyelamatkan umat islam daripada pengaruh
falsafah Yunani. Kemunculan imam Al-Ghazali bertepatan ketika pemujaan terhadap falsafah
Yunani telah mencapai kemuncaknya sehingga menggoncangkan akidah umat Islam. Umat
islam serta sebahagian ulama’ masih lagi terancam dengan pengaruh falsafah Yunani
walaupun fahaman rasional dalam mazhab Mukhtazilah pada ketika itu tidak lagi menggugat
Ahl as-Sunnah wa al-Jamaah. Tambahan pula, pada ketika itu ulama’ tradisional tidak begitu
mahir dengan aliran Neo-Platonisme lalu tidak berupaya mematahkan kemaraan falsafah
tersebut. Imam Al-Ghazali memainkan peranan yang penting dalam perkembangan ilmu
falsafah Islam, bagi menyelamatkan akidah umat Islam daripada terus direntap oleh fahaman
falsafah ketuhanan Yunani yang tidak bertauhidkan agama Islam sekaligus mengelak amalan
mengagungkan falsafah Yunani tanpa menyedari ia bertentangan dengan akidah Islam.
Beliau juga berupaya membersihkan akidah islam dari diwarnai oleh pemikiran falsafah
Yunani. Ini kerana pemikiran falsafah Yunani dalam bab ketuhanan dan akidah mendedahkan
umat islam kepada bahaya yang lebih serius berbanding dengan muktazilah kerana golongan
muktazilah masih menerima wahyu dan akal dalam menjelaskan sesuatu. Sedangkan ahli
falsafah islam mula meletakkan martabat falsafah menyamai atau lebih tinggi daripada
wahyu. Kewibawaan beliau membezakan kebenaran dan kepalsuan ilmu falsafah seperti yang
dipaparkan dalam karyanya yang berjudul Tahafut al-Falasifah memberi tamparan yang hebat

16
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

kepada para cendiakawan Islam yang terpengaruh dengan falsafah Yunani. Selain itu, beliau
juga lantang menegur falsafah Aristotle berkenaan kewujudan dunia sejak azali dan tiada
permulaannya, manakala Al-Ghazali menyatakan dunia berasal daripada tidak ada dan
diciptakan oleh Tuhan. Ini telah membuktikan bahawa kehadiran imam Al-Ghazali memberi
sumbangan dalam bidang falsafah dengan menyelamatkan umat Islam daripada
pengaruh falsafah Yunani.

Sumbangan imam Al-Ghazali yang seterusnya ialah beliau telah memurnikan

kefahaman terhadap ilmu falsafah. Pemikiran dan falsafah Yunani (Greek) meresap masuk ke
dalam pemikiran masyarakat Islam secara meluas setelah berlakunya kegiatan terjemahan
karya tamadun Yunani sejak abad ke-3H lagi. Awalnya, Islam menggalakkan perkembangan
ini. Namun, apabila ilmu metafizik dan ketuhanan asing juga diterjemahkan, makai ia mula
mempengaruhi dan mengancam kemurniaan ajaran Islam khususnya akidah umat Islam. Pada
tahap pertama, masyarakat Islam hanya terpesona dengan kaedah rasional akal yang terdapat
dalam falsafah dan pemikiran Yunani. Kesannya, muncul golongan Muktazilah yang
meletakkan kelebihan akal rasionalnya dalam memahami ajaran Islam termasuk hal-hal
ketuhanan. Imam Al-Ghazali mengecam golongan ini melalui karyanya iaitu al-Tahaful al-
Falasifah. Kritikan beliau terhadap ahli falsafah berkaitan dengan perkara yang terkandung
dalam karyanya itu yang mana tiga daripadanya didakwa boleh membawa kekufuran kerana
tidak bertunjangkan tauhid dan akhlak Islam. Perkara ini boleh membawa ancaman dan
bahaya kepada umat Islam, malah boleh membawa kepada kesesatan. Walau bagaimanapun,
Al-Ghazali telah mengambil langkah untuk membincangkan ilmu kalam menurut methologi
Rasulullah SAW dan para sahabat berdasarkan al-Quran, as-Sunnah dan perbahasan para
sahabat.

Di samping itu, imam Al-Ghazali telah mengklasifikasikan ilmu falsafah. Beliau

merupakan individu pertama yang mengklasifikasikan semula ilmu falsafah kepada enam
bahagian. Antaranya ialah matematik, mantiq, ilmu fizik, ilmu ketuhanan, siasah dan akhlak.
Menurut Al-Ghazali, matematik berkaitan dengan ilmu hisab dan kejuruteraan. Ilmu ini tidak
mempunyai kaitan dengan perbahasan dari sudut agama. Mantiq pula ialah ilmu yang
berkitan dengan logik akan dan bagaiman akal sebagai agen penyusun hujah-hujah yang
dikemukakan. Seterusnya, ilmu fizik berkaitan dengan kajian alam, bintang-bintang, air,

17
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

udara dan alam seluruhnya. Ilmu ketuhanan dalam falsafah mengkaji aspek ketuhanan dan
perspektif akal dan ilmu ini didasari oleh perbincangan mantik dan logik. Akhir sekali,
siasah merupakan perkara yang berkaitan dengan unsur-unsur keduniaan yang membantu
manusia menjalani kehidupan seharian dengan lebih baik manakala akhlak pula ialah cara
seseorang menjalani kehidupan seharian dengan sikap dan peribadi mulia. Menurut imam Al-
Ghazali, bidang-bidang ilmu adakalanya selari dengan agama dan adakalanya sebaliknya.
Namun, Islam tidak mengharamkan umatnya mempelajari ilmu-ilmu berkenaan sekiranya
mendatangkan kebaikan dan tidak menimbulkan kemudaratan kepada mereka.

Akhir sekali, imam Al-Ghazali telah memberi sumbangan kepada Tamadun Dunia.
Para pengkaji Barat telah menganggap beliau adalah seorang ahli falsafah dan kebanyakan
hasil karya imam Al-Ghazali berbentuk falsafah dan agama. Beberapa karya falsafahnya telah
diterjemahkan ke dalam pelbagai bahasa Eropah untuk dijadikan rujukan di pusat-pusat
pengajian tinggi. Antara karyanya yang diterjemahkan ke dalam bahasa Inggeris, Perancis
dan Jerman ialah Tahafut al-Falasifah dan Ihya Ulumuddin. Hasil- hasil tulisan falsafah imam
Al-Ghazali turut mempengaruhi ahli fikir Islam selepasnya seperti Jalaluddin ar-Rumi, Ibn
Rusyd dan Syah Waliyullah.

18
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

KESIMPULAN

Imam al-Ghazali merupakan salah seorang daripada golongan agamawan yang

bersikap terbuka, kreatif dan juga proaktif dalam menangani isu-isu kontemporari
terutamanya dalam bidang-bidang yang berkaitan dengan Pendidikan dalam sebuah
masyarakat pada zaman beliau. Beliau banyak melibatkan diri dalam bidang penulisan secara
lebih serius. Ketokohan Imam al-Ghazali dalam bidang Pendidikan amat tinggi sekali seperti
ketokohan Ibnu Sahnun, al-Farabi, al-Qabisi, Ikhwanusafa, dan Ibnu Jama'ah. Keilmuan
beliau sangat luas dalam pelbagai bidang ilmu pengetahuan khususnya dalam bidang falsafah,
usul, fiqh, ilmu kalam, tasawuf, kemasyarakatan, Pendidikan, sains politik dan sebagainya.

Selain itu, kepakaran beliau dalam pelbagai bidang tersebut melahirkan idea-idea
pendidikan yang menonjol sejak abad kelima Hijrah sehinggalah masa kini. Imam al-Ghazali
menjadi menjadi pembimbing umat dan seorang imam mujtahid pada zamannya. Namanya
terkenal di seluruh dunia dan keutamaannya tersohor di kalangan umat Islam. Amat tidak adil
mengatakan bahawa Imam al-Ghazali telah memilih jalan sufi yang pasif dan menjauhkan
diri dari permasalahan kehidupan masyarakat. Buktinya beliau tidak terus menerus
mengundurkan dirinya serta beruzlah melainkan kembali kepada kehidupan masyarakat
sekitarnya setelah berhasil mengubah keadaan dirinya dan memperbetulkan model pemikiran
dan konsep keagamaannya. Imam al-Ghazali juga berjaya menghidupkan semula fahaman
Islam dan meninggalkan taklid yang membuta tuli kepada punca petunjuk yang betul iaitu
kitab ALLAH dan sunah Rasulullah SAW.

Oleh itu, para cendekiawan Islam sama ada pada zamannya atau zaman selepasnya
amat tertarik dengan daya pemikiran dan falsafah yang diketengahkan oleh beliau untuk
tatapan umat Islam di seluruh dunia. Sebagai seorang pengkritik kepada ilmu falsafah, beliau
juga tidak terlepas daripada dipertikaikan sebagai seorang ahli falsafah. Contohnya Ibnu
Rushd telah menulis sebuah buku berjudul Tahafut al-Tahafut sebagai jawapan balas
terhadap dakwaan Imam al-Ghazali yang menentang pemikiran falsafahnya. Walau
bagaimanapun perkara tersebut dianggap sebagai satu kebiasaan para ilmuwan mendatangkan
hujjah dan dalil terhadap perselisihan pendapat di kalangan mereka.

19
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

Kesimpulannya, konsep Imam al-Ghazali lebih menitikberatkan tentang sesuatu

dalaman yang berkait rapat dengan ilmu, terutamanya dalam membezakan yang benar dan
salah. Bagi mencapai kebaikan dan kebahagiaan duniawi dan ukhrawi, akhlak dan juga
Pendidikan perlulah dititikberatkan dalam diri seseorang sebagaimana Nabi Muhammad
SAW yang diutuskan oleh Allah dalam menyebarkan agama dan membentuk akhlak manusia.

20
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

RUJUKAN

1. Basri Husni , February 18 , 2020 Biografi Imam al-Ghazali: Tokoh Yang Disegani
Dunia Islam dan Barat ( Online )

https://theinspirasi.my/biografi-imam-al-ghazali/

2. wanamiranazira. (2022, May 31). Sumbangan Imam al-Ghazali dalam bidang

falsafah - Flip eBook Pages 1-14 | AnyFlip | wanamiranazira. Anyflip.com;
wanamiranazira.
https://anyflip.com/iohpp/rvhv/basic

3. ‌Ustaz Muhammad Hafizuddin B Nordin, (2016, August 20), Mengenali Imam Al

Ghazali

https://muis.ismamesir.net/mengenali-imam-al-ghazali/

4. Ahmad Adnan Fadzil, (2021, August 3), Penulisan Kitab Ihya Ulumuddin Oleh
Hujjatul Islam Imam Al Ghazali

https://nurfeed.com/penulisan-kitab-ihya-ulumiddin-oleh-hujjatul-islam-imam-al-
ghazali/

5. Arif Rahman Hakim, (2019, September 21), Kitab Al Wajiz, Fiqih Madzhab Syafii
Karya Imam Al Ghazali

https://pecihitam.org/kitab-al-wajiz-fiqih-madzhab-syafii-karya-imam-al-ghazali/

21
 PHILOSOPHY AND CURRENT ISSUES (CTU552)

6. Asma’ Al Banjari, (2017, Oktober 27), Ulasan Bahagian Falsafah : Kitab al-
Munqidh Min al-Dhalal : Karya Imam al-Ghazali

http://mak-andak.blogspot.com/2017/10/ulasan-bahagian-falsafah-kitab-al.html

7. Al-Ghazali. (2022). Tripod.com.

https://alhakelantan.tripod.com/tokoh/id10.html

8. Iradat Tuhan - Aliran dan Paradigma Pendidikan Al-Ghazali Oleh: Indra Prayugo.

(2022). 123dok.com. https://123dok.com/article/iradat-tuhan-aliran-paradigma-

pendidikan-ghazali-indra-prayugo.yerm75rq

9. Apa itu Falsafah? – TahuTuai. (2020, April). Tahutuai.com.

https://tahutuai.com/apa-itu-falsafah/#:~:text=Perkataan%20falsafah%20berasal

%20daripada%20dua,’%20(friend%20of%20wisdom).

10. Ashaari Selamat. (2021, January 21). Imam Al-Ghazali dan Falsafah – Angkasfera.

Angkasfera.com.

https://angkasfera.com/2021/01/21/imam-al-ghazali-dan-falsafah/

22