ჩახაზული და შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედები

მრავალკუთხედს, რომლის ყველა გვერდი ტოლია და ყველა კუთხე ტოლია,

ეწოდება წესიერი მრავალკუთხედი. მაგალითად, ტოლგვერდა სამკუთხედი წესიერი
სამკუთხედია, კვადრატი წესიერი ოთხკუთხედია.

თუ წესიერ მრავალკუთხედს n გვერდი აქვს ან n კუთხე აქვს, მაშინ მას წესიერი

n - კუთხედი ეწოდება . გავიხსენოთ , რომ n - კუთხედის ყველა კუთხის ჯამი
გამოითვლება ფორმულით ( n – 2 ) 1800 , მაგრამ თუ მრავალკუთხედი წესიერი
n - კუთხედია, მაშინ მისი შიგა კუთხე გამოითვლება ფორმულით
(n  2)180 0
.
n
თეორემა: ყოველ წესიერ მრავალკუთხედში შეიძლება წრეწირის ჩახაზვა და
შეიძლება წრეწირის შემოხაზვა. ეს თეორემა ასეც შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ: ყოველ
წესიერ მრავალკუთხედში არსებობს წერტილი, რომელიც ტოლი მანძილითაა
დაშორებული ამ მრავალკუთხედის ყველა წვეროდან და ტოლი მანძილითაა
დაშორებული ყველა გვერდიდან.

დამტკიცება: გამოვიყენოთ მაგალითად წესიერი ექვსკუთხედი. ვინაიდან

თეორემის დამტკიცება მრავალკუთხედის გვერდების სიგრძეზე არ არის
დამოკიდებული, გავავლოთ ორი მეზობელი კუთხის ბისექტრისები.
ბისექტრისები აუცილებლად გადაიკვეთება,
ვინაიდან თითოეული კუთხე 1800 – ზე ნაკლ-
B C ებია. ვთქვათ მათი გადაკვეთის წერტილი O
წერტილია. მოცემულ შემთხვევაში თითოეული
კუთხე 600 – ია. შედეგად მივიღებთ ტოლგვერ-
A O D და სამკუთხედებს და მათი წვეროები იქნება
წერტილი, რომლიდანაც მრავალკუთხედის
თითოეული წვერო ფერდის ტოლი მანძილი-
თაა დაშორებული. რაც ნიშნავს , რომ OA = OB
= OC = OD = OE = OF = R, ანუ ეს გვერდები
F K E
შემოხაზული წრის რადიუსის ტოლია.

რადგან ყველა ეს სამკუთხედი ერთმანეთის ტოლი ტოლფერდა სამკუთხედია,

ამიტომ მათი სიმაღლეებიც ტოლია. ეს სიმაღლე იქნება ჩახაზული წრის
რადიუსის ტოლი, ვინაიდან ბისექტრისების გადაკვეთის O წერტილი თანაბარი

1
მანძილითაა დაშორებული კუთხის გვერდებიდან. სწორედ ეს მანძილი (ანუ
ტოლფერდა სამკუთხედების სიმაღლე ) იქნება ჩახაზული წრის რადიუსი.

გამოვსახოთ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდი ჩახაზული და შემოხაზული

წრის რადიუსით . დავუშვათ , რომ გვაქვს წესიერი n – კუთხედი.

360 0  180 0
ნახაზის მიხედვით < AOB =  = ;  ;
n 2 n
O
განვიხილოთ სამკუთხედი BOK. მასში < BOK =
  / 2 ; OK ჩახაზული წრის რადიუსია, ხოლო
OB შემოხაზული წრის რადიუსია, KB მრავალ-
კუთხედის გვერდის ნახევრის ტოლია. თუ
A K  B მრავალკუთხედის გვერდს ავღნიშნავთ a
a
ასოთი, მაშინ KB = .
2

O

∆ KOB - დან sin = ( a / 2 ) : R , საიდანაც
 2 
∆ KOB - დან sin = ( a / 2 ) : R , საიდანაც
2 2
 180 0
a = 2 · ( a / 2 ) : R = 2 R sin = 2 R sin .
r R 2 180n0
a = 2 · ( a / 2 ) : R = 2 R sin = 2 0R sin
2180 n
ამრიგად a = 2 R sin .
n
ამრიგად,
გამოვსახოთ მრავალკუთხედის გვერდი ჩახაზ-
K  B
ული წრის რადიუსით.

გამოვსახოთ მრავალკუთხედის გვერდი ჩახაზული წრის რადიუსით. ∆ KOB -

 a a   180 0
დან tg = : r , საიდანაც = tg · r ; a= 2r · tg = 2r · tg .
2 2 2 2 2 n
180 0 ცხადია, რომ ყველა შიგა (n  2)180 0
ამრიგად a = 2r · tg . .
n კუთხე ტოლია და იქნება: n
a

. იგივე გამოთვლები შეგვეძლო ჩაგვეტარებინა  კუთხის მიხედვითაც.

 =  B  (n  2)180 . ∆ KOB - დან cos  = a : R, ხოლო tg  = r : ( a ) .

0

2 2n 2 2

2
 მიღებული ფორმულებით შეგვიძლია წესიერი მრავალკუთხედის გვერდი
გამოვსახოთ ჩახაზული ან შემოხაზული წრის რადიუსით და პირიქით , ჩახაზული
ან შემოხაზული წრეწირის რადიუსი შეგვიძლია გამოვსახოთ წესიერი
მრავალკუთხედის გვერდით;
a a a a a a
r= = ან r=  tg ; R= ან R= : cos   .
 180 0 2 180 0 2 2 cos 
2tg 2tg 2  sin
2 n n

დავუშვათ, რომ გვაქვს ორი წესიერი n–კუთხედი, რომელთა გვერდის

სიგრძეებია შესაბამისად a1 და a2. ცხადია , რომ
a1 R
180 0 180 0 მაშინ  1 .
a1= 2 R1 · sin და
a2= 2 R2 · sin , a 2 R2
n n

მათი პერიმეტრები იქნება შესაბამისად

P1 = n · a1 ; P2 = n · a2 .

P1 a R
= 1  1.
აქედან გამომდინარეობს, რომ P2 a 2 R2

ამრიგად, წესიერი n - კუთხედების პერიმეტრები ისე შეეფარდება ერთმანეთს,

როგორც შემოხაზული წრის რადიუსები. განვიხილოთ კერძო შემთხვევები:

a
1 ) n = 3. გვაქვს ტოლგვერდა სამკუთხედი. მაშინ R= =
180 0
2 sin
3
𝒂 √𝟑 𝒂 √𝟑
=
a
=
a

a

a 3
; r=
a

a

a 3
. R= ; r= .
0 0 𝟐 𝟔
2 sin 60 3 3 3 2tg 60 2 3 6
2
2

2) n = 4. მოცემული გვაქვს კვადრატი.

𝒂 √𝟐 𝒂
R= ; r= .
a a a 2a a a 𝟐 𝟐
R=    ; r=  .
2 sin 45 0 2 2 2 2tg 45 0
2
2
2
𝒂 √𝟑
3 ) n=6. მაშინ R=
a

a
 a; r =
a

a

a 3 R=a; r=
. .
0
1 0 𝟐
2 sin 30 2tg 30 3 2
2 2
2 3

3
 ცხადია, ამ ფორმულების მიღება უფრო მარტივი გზითაც შეიძლება.

დავალებები

28.1. დავუშვათ, რომ წრეწირში ჩახაზული წესიერი n - კუთხე-

დის შიგა კუთხე 1200 –ია, მაშინ n=
.

1200 1) 3 2)4

1200 3)6 4)5

28.2. დავუშვათ, რომ წრეწირში ჩახაზული წესიერი n - კუთხე-

დის შიგა კუთხე 600 –ია, მაშინ n=
.

6000
120 1) 3 2)4

1200 3)6 4)5

28.3. წრეწირში ჩახაზული წესიერი n– კუთხედის გვერდი

შემოხაზული წრეწირის რადიუსის ტოლია, მაშინ n =

n=
1) 3 2)4

3)6 4)5

28.4. ვთქვათ, წესიერ n - კუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსი არის

R, მაშინ ამ n - კუთხედის გვერდი არის

360 0 1800
1 ) 2Rsin 2 ) 2 R sin 3)
n 𝑛

90 0 180 0
2Rtg 4 ) 2R tg
n n

4
28.5. დავუშვათ, რომ წესიერ n - კუთხედში ჩახაზული წრეწირის რადიუსი
არის r, მაშინ ამ n - კუთხედის გვერდი არის

180 0 360 0 90 0 180 0

1 ) 2rtg 2 ) 2rtg 3 ) 2rtg 4 ) rtg
n n n n

28.6. წესიერ 6– კუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსი 8 დმ – ია.

იპოვეთ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი.

1)4 3 2)8 3 3) 6 3 4 ) 12 3

28. 7. წესიერი 6– კუთხედის ცენტრიდან გვერდისადმი დაშვებული

მართობის სიგრძე 1 , 2 სმ – ია. იპოვეთ წრეწირის ცენტრიდან ერთ – ერთ
წვერომდე მანძილი.

2,4
1) 2 ) 0, 6 3
3

3)1,2 3 4 ) 0,4 3

28.8. წრეწირის დიაგონალი 32 სმ – ია. რას უდრის მასში ჩახაზული წესიერი

ექვსკუთხედის პერიმეტრი?

1 ) 32 2 ) 64 3 ) 48 4 ) 96

28. 9. წრეწირზე შემოხაზული წესიერი n - კუთხედის გვერდი წრეწირის

დიამეტრის ტოლია. რას უდრის n ?

1) 3 2) 6 3)4 4)9

28. 10. წრეწირში ჩახაზული წესიერი n - კუთხედის შიგა კუთხე 1080 – ია.
რას უდრის n ?

1) 3 2) 5 3)4 4)9

5
28.11. წრეწირში ჩახაზულია კვადრატი და წესიერი სამკუთხედი. კვადრატის
ფართობი 54 ერთეულია. იპოვეთ სამკუთხედის პერიმეტრი.

1 ) 25 2 ) 26 3 ) 32 4 ) 27

28.12. წრეში ჩახაზული წესიერი სამკუთხედის გვერდია 2 3 . იპოვეთ ამავე

წრეში ჩახაზული წესიერი ექვსკუთხედის გვერდი.

1) 5 2) 6 3) 2 4) 3

28.13. წრეში ჩახაზული წესიერი ექვსკუთხედის გვერდია 5 3 . იპოვეთ ამავე

წრეში ჩახაზული წესიერი სამკუთხედის გვერდი.

1 ) 15 2 ) 16 3 ) 14 4 ) 12

28.14. წრეში ჩახაზული კვადრატის გვერდია 2 √2 იპოვეთ ამავე წრეში

ჩახაზული წესიერი ექვსკუთხედის გვერდი.

1) 3 2) 6 3) 4 4) 2

28.15. წრეწირის რადიუსი 2 დმ – ია. იპოვეთ ამ წრეწირში ჩახაზული წესიერი

რვაკუთხედის ფართობი.

1 ) 4 3 დმ 2 2 ) 8 √2 დმ 2 3 ) 6 3 დმ 2 4 ) 12√2 დმ 2

Y საკოორდინატო სიბრტყეზე მოცემულია

B ტოლგვერდა ABC სამკუთხედი, რომლის C
B B წვერო კოორდინატთა სათავეშია. ნახაზზე
ყველა დანაყოფის სიგრძე 5 ერთეულის
OB X
ტოლია. ნახაზისა და ამ მონაცემების
B
მიხედვით უპასუხეთ კითხვებს:
B
A CB
B 28.16. რისი ტოლი იქნება სამკუთხედის
B
სიმაღლე?
B

1)4 3 2)8 3 3 ) 10 3 4)5 3

O
6
28.17. რისი ტოლი იქნება ზემოთ მოცემულ სამკუთხედში ჩახაზული წრის
რადიუსი?

√3 √3 √3 √3
1 ) 10 2) 5 3) 8 4) 4
3 3 3 3

28.18. რისი ტოლი იქნება ზემოთ მოცემულ სამკუთხედზე შემოხაზული

წრის რადიუსი?

√3 √3 √3 √3
1 ) 10 2 ) 15 3 ) 18 4 ) 20
3 3 3 3

Y საკოორდინატო სიბრტყეზე მოცემულია

B კვადრატი , რომლის ყველა წვერო დანაყო-
B ფების ბოლოებს ემთხვევა. თითოეული
დანაყოფის სიგრძე 5 ერთეულის ტოლია.
OB X
ნახაზისა და ამ მონაცემების მიხედვით
B
უპასუხეთ კითხვებს:
B
CB
B 28.19. რისი ტოლი იქნება კვადრატის
B
დიაგონალი?
B

1 ) 10 √2 2 ) 20 √2 3 ) 4 √2 4 ) 8 √2

O
28.20. რისი ტოლი იქნება ზემოთ მოცემულ კვადრატში ჩახაზული წრის
რადიუსი?

1 ) 10 2 ) 16 3) 4 4 ) 12

28.21.
A რისი ტოლი იქნება ზემოთ მოცემულ კვადრატზე შემოხაზული
წრის რადიუსი?
B1
1 ) 5 √2 D
2 ) 20 √2 3 ) 10 √2 4 ) 8 √2

7
 Y საკოორდინატო სიბრტყეზე მოცემულია
B წესიერი ექვსკუთხედი. ნახაზზე თითოეული
B დანაყოფის სიგრძე 5 ერთეულის ტოლია.

B X ამ მონაცემების მიხედვით უპასუხეთ

B კითხვებს:
B
B
B 28.22. რისი ტოლი იქნება წესიერი
B
ექვსკუთხედის გვერდი?
B

1) 8 2 ) 10 3) 4 4 ) 20

O
28.23. რისი ტოლი იქნება ზემოთ მოცემულ ექვსკუთხედში ჩახაზული წრის
რადიუსი?

1)4 3 2)8 3 3 ) 10 3 4)5 3

28.24.
A რისი ტოლი იქნება მოცემულ ექვსკუთხედზე შემოხაზული წრის
რადიუსი?
B1
1) 8 2 ) 10 3) 4 4 ) 20
D
28.25. რისი ტოლი იქნება მოცემული ექვსკუთხედის ფართობი?

1 ) 400 3 2 ) 800 3 3 ) 100 3 4 ) 600 3

ავტორები : გულიკო საბაძე , ნუნუ

წიკლაური gulikosabadze@gmail.com

A C

8
9