Cele hodowli owiec.

Rozmieszczenie i wielkość pogłowia owiec na świecie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Cele hodowli owiec. Rozmieszczenie i wielkość pogłowia owiec na świecie
Źródło: By Dilipshah64 - Own work, CC BY-SA 3.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0, dostępny w internecie: h
curid=25192108.
ps://commons.wikimedia.org/w/index.php?

Udomowienie owiec nastąpiło około 11 tysięcy lat temu w Azji Południowo‑Zachodniej. Za przodków współczesnej owcy domowej uznaje się muflona europejskiego, muflona
azjatyckiego, azjatycką owcę stepową (urial) oraz owcę ałtajską (argali). Żyją one również współcześnie, lecz część z nich jest zagrożona wyginięciem. Istnieją różne podziały
owiec hodowlanych. Jednym z najczęściej stosowanych jest kryterium użytkowe, według którego zwierzęta te dzielimy na: wełniste, mięsne, mięsno‑wełniste,
mięsno‑tłuszczowe, kożuchowe, mleczne i mięsno‑wełnisto‑mleczne. Podział ten odzwierciedla wiele zastosowań tego gatunku - między innymi w przemyśle lekkim,
spożywczym i wielu innych dziedzinach życia i gospodarki.

Owca stepowa (urial) to prawdopodobnie jeden z przodków współczesnej owcy domowej. Jest gatunkiem narażonym na wyginięcie.
Źródło: autor – jonsson (No real name given) - h ps://www.flickr.com/photos/81571077@N00/6070226723/, CC BY 2.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by/2.0/, dostępny w internecie:
h ps://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ovis_vignei_bochariensis.jpg.

Twoje cele

Podasz przykłady czynników chowu owiec.

Wymienisz i scharakteryzujesz główne kierunki chowu owiec.
Przedstawisz dynamikę zmian wielkości pogłowia owiec na świecie oraz określisz ich główne przyczyny.
Wskażesz państwa o największej obsadzie owiec.
Porównasz cechy głównych rejonów koncentracji owiec.
Przeczytaj

Występowanie
Występowaniu w danym miejscu dużego pogłowia owiec sprzyjają różne czynniki, między innymi obecność rozległych, naturalnych użytków zielonych (łąk i pastwisk)
porośniętych przez gatunki traw o mniejszej przydatności dla wypasu bydła. Należą do nich na przykład mongolskie stepy. Miejscem wypasu tych zwierząt są także tereny
położone na dużej wysokości nad poziomem morza – górskie hale niedostępne dla bydła. Owce mają małe wymagania pokarmowe i mogą być hodowane niemal wszędzie.
Oprócz uwarunkowań przyrodniczych, ważne są też te kulturowe. Chów owiec ma duże znaczenie w państwach islamskich, w których hodowla trzody chlewnej jest wykluczona
ze względów religijnych. Wśród czynników ekonomicznych wymienić należy zapotrzebowanie na produkty mięsne, mleczne i przemysłowe (na przykład na wełnę i skórę, futra).

Chów
Podstawowym celem chowu owiec jest uzyskiwanie znacznej ilości wełny i skór. Taki kierunek prowadzony jest między innymi w Australii, Nowej Zelandii, Europie Zachodniej
i Chinach. Z jednego dorosłego osobnika dobrej rasy (na przykład merynos) można otrzymać rocznie nawet 25 kg wełny wyjątkowej jakości. Mniejsze znaczenie w chowie ma
produkcja mięsa i mleka. Kierunek ten występuje m.in. w Mongolii, Turcji i Pakistanie. Baranina jest popularna także w Australii, w krajach muzułmańskich i w Indiach – ze
względu na zakaz spożywania innego rodzaju mięsa. Krajem europejskim, który słynie z dużego spożycia mięsa owiec, jest Wielka Brytania. Ponadto jest ono popularne
w państwach bałkańskich. Chów tych zwierząt ma charakter ekstensywny i jest prowadzony na gorszych jakościowo i suchszych terenach niż chów bydła.

Wełna merynosów (rasa owiec) jest ceniona na całym świecie ze względu na jej miękkość i wytrzymałość. Duże pogłowie tych zwierząt występuje w Australii, która charakteryzuje się wysokim odsetkiem pastwisk
w ogólnej powierzchni. Ponadto duża część tych użytków jest bardzo sucha, więc nie zawsze nadaje się do chowu bydła
Źródło: autor – Cgoodwin, praca własna, CC BY-SA 3.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0/, dostępny w internecie: h ps://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7697403.

 

 
Futro z karakułów. Jest to odmiana owiec, która cechuje się krótkim i kręconym włosiem. Występuje w Azji Środkowej i Mniejszej
Źródło: domena publiczna, dostępny w internecie: h ps://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=18449795.

Oscypek to wędzony ser zrobiony z mleka owczego. Charakterystyczny jest dla Polski, a w szczególności dla Podhala. Stanowi on produkt regionalny,chroniony przez prawo unijne
Źródło: Pixabay License, h ps://pixabay.com/pl/service/terms/#license, dostępny w internecie: h ps://pixabay.com/pl/photos/jedzenie-zdrowy-przekąska-smaczny-3240882/.

Cele hodowli
Owce mogą być hodowane w prawie wszystkich typach klimatu – poza gorącym i suchym oraz polarnym. Cechy klimatu wpływają na jakość wełny, która ma największe
znaczenie w chowie tych zwierząt. Na chłodniejszych obszarach otrzymuje się bardziej gęstą i zbitą wełnę. Nadaje się ona na futra i kożuchy. Z kolei w klimacie o cechach
kontynentalnych, przy dużych dobowych amplitudach powietrza, wełna jest lżejsza, dłuższa i bardziej przewiewna. Taki rodzaj wełny jest przydatny m.in. do produkcji
naturalnych włókien wykorzystywanych do wyrobu tkanin. Warto jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że owce hodowane na mięso potrzebują bardziej wilgotnych pastwisk niż
pozostałe.

Pogłowie
Pogłowie owiec na świecie przeżywa poważny regres. W ostatnich latach zaczęło ono powoli wzrastać do poziomu z przełomu lat 80. i 90. XX wieku i obecnie wynosi ok. 1,2 mld
sztuk. Tradycyjny chów tych zwierząt jest uznawany za najmniej efektywną gałąź hodowli, dlatego też w wielu regionach świata – w związku z intensyfikacją produkcji – podlega
on systematycznym ograniczeniom. Do tego wskazać należy wykorzystanie części naturalnych pastwisk na bardziej dochodowy wypas bydła. Zmniejszająca się rola hodowli tych
zwierząt wynika także z rosnącej popularności tańszych włókien sztucznych. Natomiast wzrost pogłowia owiec w niektórych krajach europejskich (Hiszpania, Włochy, Francja
i Wielka Brytania) jest związany z rozwojem hodowli zagrodowej w oparciu o dostawy przemysłowych mieszanek paszowych.

Zmiany wielkości pogłowia owiec na świecie od początku lat 60. XX w.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FAO.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Według danych FAO za 2017 rok, w strukturze światowego pogłowia przodują: Chiny (13%), Australia (6%), Indie (5%), a także Nigeria, Sudan, Iran i Wielka Brytania (po 3–4%).
Australia, ze względu na najważniejszą rolę tej hodowli w rolnictwie, jest nazywana największą „owczarnią świata”. Natomiast w przeliczeniu liczby owiec na powierzchnię
użytków rolnych (UR), pierwsze miejsce zajmują Wyspy Owcze (23–24 szt. na 1 ha UR). Jeżeli zaś chodzi o państwa, to największą obsadą cechują się kraje islamskie (najwyższy
wskaźnik występuje w Zjednoczonych Emiratach Arabskich - 5–6 szt. na 1 ha UR). Ich wysokie wartości wynikają nie tylko z dużego pogłowia, ale także z małej powierzchni
gruntów rolniczych. Wysokim wskaźnikiem charakteryzuje się także Nowa Zelandia oraz niektóre małe kraje wyspiarskie. Wśród krajów europejskich dominującymi pod tym
względem są: Norwegia, Wielka Brytania i Albania.

Struktura światowego pogłowia bydła według krajów w 2017 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FAO.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Obsada owiec w szt. na 1 ha użytków rolnych (UR)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FAO.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik
baranina

mięso otrzymywane z owiec

chów ekstensywny

rodzaj chowu zwierząt polegający na wypasaniu ich na naturalnych pastwiskach

intensyfikacja produkcji

w rolnictwie: zwiększanie nakładów środków produkcji oraz pracy na jednostkę powierzchni ziemi

karakuł

jedna z najstarszych ras owcy domowej, która występuje najliczniej w Azji Mniejszej i Środkowej; znana najbardziej z produkcji skór (futer)

kartogram dazymetryczny

rodzaj kartogramu, w którym układ podstawowych jednostek przestrzennych zależy od zmienności natężenia badanego zjawiska; zwykle tworzony jest w oparciu o mapę
kropkową

merynos
owca o bardzo cenionej, cienkiej wełnie

użytki zielone

grunty rolne zagospodarowane pod uprawę traw (łąki i pastwiska) lub innych upraw zielnych w celu dostarczania latem paszy zielonej, a zimą pasz objętościowych (siano,
kiszonka)
Grafika interaktywna

Polecenie 1
Przeanalizuj poniższy kartogram dazymetryczny i wskaż obszary o dużej koncentracji owiec na świecie i te, w których hodowla owiec nie występuje. Określ czynniki
wpływające na to zróżnicowanie.

Obsada owiec w sztukach na kilometr kwadratowy

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FAO.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
Sprawdź się

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz główny cel chowu owiec na świecie.">

Zaznacz główny cel chowu owiec na świecie.

wełna
mleko
mięso
siła pociągowa

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz poprawne słowa w poniższym tekście.">

Zaznacz poprawne słowa w poniższym tekście.

Po kryzysie lat 90. XX w. pogłowie owiec w ciągu ostatnich 20 lat wykazuje niewielką tendencję spadkową/wzrostową. Prowadzeniu dużej hodowli tych zwierząt sprzyjają duże
powierzchnie lasów/traw, które odznaczają się zbyt wysoką/niską jakością, żeby móc wypasać na nich bydło. Takie warunki mogą także występować na trudno dostępnych
dla bydła obszarach górskich/nadmorskich. Na wymienionych terenach prowadzi się chów intensywny/ekstensywny. Ważnym czynnikiem wpływającym na duże pogłowie
owiec jest również religia, a w szczególności hinduizm oraz chrześcijaństwo/islam. Owce najczęściej hoduje się w celu uzyskania wełny. Szczególnie dobrą jakość tego włókna
uzyskuje się w państwach o klimacie kontynentalnym/morskim.
Źródło: Falkowski J, Kostrowicki J., Geografia rolnictwa świata, PWN, Warszawa 2005.

Ćwiczenie 3 輸
Ułóż podane kraje według rosnącego udziału procentowego w światowym pogłowiu owiec.

1 2
5
4
3

1. Wielka Brytania

2. Polska

3. Nigeria

4. Indie

5. Chiny

6. Australia

2
5
6
3
1
4

Ćwiczenie 4 醙

Do każdego kraju dopasuj jego charakterystykę związaną z hodowlą owiec.">

Do każdego kraju dopasuj jego charakterystykę związaną z hodowlą owiec.

wysokiemu pogłowiu owiec sprzyja zakaz spożywania wołowiny w tym kraju, duże powierzchnie trawiaste sprawiają, że kraj ten znajduje się obecnie na drugim miejscu
w światowym pogłowiu owiec, w kraju tym duże pogłowie owiec wynika zarówno z zapotrzebowania na wełnę, jak i gusty żywieniowe jego mieszkańców; po raz pierwszy
uzyskano tam mięsną rasę tego gatunku, w tym kraju występuje przemysłowy, zagrodowy chów owiec, głównie w celu uzyskania mięsa, wysokiemu pogłowiu owiec w tym
kraju sprzyja m.in. zakaz spożywania wieprzowiny

Indie

Wielka Brytania

Australia

Egipt

Albania
 Ćwiczenie 5 醙

Pogrupuj podane elementy.">

Pogrupuj podane elementy.

Nizina Mandżurska, Zagros, Kotlina Konga, Wyżyna Gujańska, Nizina Nadatlantycka, Półwysep Bałkański

obszary o dużej obsadzie owiec

obszary o małej obsadzie owiec

Ćwiczenie 6 醙

W tabeli przedstawiono wybrane informacje o pogłowiu i poszczególnych produktach chowu owiec. Uzupełnij tabelę, wybierając odpowiednie państwa.">
W tabeli przedstawiono wybrane informacje o pogłowiu i poszczególnych produktach chowu owiec. Uzupełnij tabelę, wybierając odpowiednie państwa.

30,1, 6,9, 161,4, 8,6, 172,0, 102,0, 2402,5, 56,6, 40,0, 323,6, 1171,3, 753,8, 37,8, 11,6, 543,9, 11,6, 38,9, 14,3, 409,4, 7,3, Australia, Ukraina

Państwa Pogłowie owiec (mln) Produkcja mięsa owczego (tys. ton) Produkcja mleka owczego (tys. ton)
30,1 172,0 40,0

6,9 102,0 323,6

161,4 2402,5 1171,3

8,6 56,6 753,8

Źródło danych: FAO, 2017 r.

Ćwiczenie 7 醙

Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.">

Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Chów owiec w Wielkiej Brytanii stanowi ważną gałąź □ □

rolnictwa ze względu na duży udział użytków zielonych
oraz preferencje żywieniowe Brytyjczyków.

Karakuły hodowane są powszechnie w Europie □ □

Zachodniej, głównie w celu produkcji futer.

Owce mają niewielkie wymagania pokarmowe □ □

i klimatyczne, zatem mogą być hodowane niemal
wszędzie.

Jedną z najbardziej wydajnych oraz najlepszych □ □

jakościowo pod względem produkowanej wełny jest
odmiana owiec o nazwie merynos.

Ćwiczenie 8 難
Przeczytaj poniższy tekst źródłowy i przeanalizuj zamieszczone wykresy. Następnie, korzystając z tych materiałów oraz własnej wiedzy, zadecyduj, którą literą na
wykresach oznaczono Indonezję, a którą - Nową Zelandię. Uzasadnij odpowiedź, podając dwa argumenty.

“
Owca reaguje na klimat przede wszystkim jakością wełny. W krajach o klimacie chłodnym owca ma runo o wełnie gęstej, grubej i zbitej,
niezbyt przydatnej na tkaniny, używanej głównie na futra i kożuchy. W krajach jednostajnie gorących wełna staje się rzadka lub krótka,
a nawet przekształca się w krótką sierść. W krajach natomiast, gdzie zaznacza się przeciwieństwo gorącego lata i chłodnej zimy oraz
występują znaczne wahania dobowe temperatur owce uzyskują długą, puszystą wełnę, przewiewną, gdy jest gorąco, a dostatecznie
ciepłą, aby chronić zwierzę od chłodu.

Źródło: Falkowski J., Kostrowicki J., Geografia rolnictwa świata, PWN, Warszawa 2005.

Ilość produkowanej wełny owczej w wybranych państwach świata (w tys. t) w 2018 r.

Żródło danych: FAO

Pogłowie owiec w wybranych państwach świata (w mln) w 2018 r.

Źródło danych: FAO
Ćwiczenie 9 難
Owce i kozy są blisko spokrewnione - oba gatunki należą do rzędu parzystokopytnych, podrzędu przeżuwaczy, rodziny wołowatych, podrodziny koziorożców. Sprawdź
w dostępnych źródłach informacji geograficznej i scharakteryzuj najważniejsze różnice między nimi.
Dla nauczyciela

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Pogłowie owiec na świecie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

X. Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo: czynniki rozwoju rolnictwa, struktura użytków rolnych, obszary upraw i chów zwierząt, leśnictwo, rybactwo (morskie i śródlądowe,
akwakultura). Uczeń:

3) wyjaśnia zasięg geograficzny głównych upraw i chowu zwierząt na świecie.

Kształtowane kompetencje kluczowe

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

podaje przykłady czynników wpływających na chów owiec,

wymienia i charakteryzuje główne kierunki chowu owiec,
przedstawia dynamikę zmian wielkości pogłowia owiec na świecie oraz określa ich główne przyczyny,
wskazuje państwa o największej obsadzie owiec,
porównuje cechy głównych rejonów koncentracji owiec.

Strategie: odwrócona klasa, konstruktywizm

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, praca z e‑materiałem, burza mózgów

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), mapa polityczna świata (lub mapa pogłowia obsady owiec na świecie),
zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Karta pracy:
Plik o rozmiarze 578.39 KB w języku polskim

Bibliografia:

Bański J., Geografia rolnictwa Polski, PWE, Warszawa 2016 (lub wyd. starsze).
Falkowski J., Kostrowicki J., Geografia rolnictwa świata, PWN, Warszawa 2005.
Fierla I., Geografia gospodarcza świata, PWE, Warszawa 2005.
Grzebisz W., Szramka H., Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. 11. Rolnictwo i leśnictwo, Wyd. Kurpisz, Poznań 1998.

Dane dotyczące pogłowia owiec FAO: www.fao.org/faostat/en/, dostęp: 08.08.2019 r.

Dane dotyczące pogłowia owiec FAO: www.fao.org/faostat/en/#data/QA, dostęp: 08.08.2019 r.

PRZEBIEG LEKCJI

Kilka lekcji wcześniej nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie i przyswojenie wiedzy z tematu Pogłowie owiec na świecie. W tym celu proponuje uczniom e‑materiał oraz
dodatkową literaturę i netografię, skąd mogą pobrać dane dotyczące m.in. pogłowia owiec według państw i regionów świata.

Faza wprowadzająca

Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie stanu klasy, sprawdzenie obecności).

Sprawdzenie ewentualnego zadania domowego.
Nauczyciel pyta uczniów, czy mają jakieś wątpliwości lub czy napotkali na jakieś problemy podczas przygotowywania się z tego materiału. W razie pytań, rozwiewa
wątpliwości lub odsyła do stosownej literatury.
Nauczyciel przedstawia uczniom cele lekcji.

Faza realizacyjna

W pierwszej części lekcji nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy. Prosi, żeby – bez korzystania z pomocy naukowych, indywidualnie lub w parach, rozwiązali zadania.
Określa czas pracy: 15 minut.
Po upływie czasu odbywa się dyskusja. Chętni lub wskazani uczniowie przedstawiają wyniki swojej pracy. Zadaniem nauczyciela jest rozwianie wszelkich wątpliwości. W tym
celu może posłużyć się e‑materiałem, który wyświetli na tablicy multimedialnej.
Po skończonej pracy, druga część lekcji polega na rozwiązywaniu ćwiczeń zamieszczonych w e‑materiale. Tym razem nauczyciel wskazuje uczniów, którzy byli najmniej
aktywni podczas dyskusji. Ćwiczenia wyświetlają się na tablicy multimedialnej. Gdyby pojawiły się problemy z ich rozwiązaniem, chętni uczniowie pomagają tej osobie.
Nauczyciel czuwa nad stroną merytoryczną pracy.

Faza podsumowująca

Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy: nauczyciel zadaje pytania podsumowujące i prosi wybranych przez niego uczniów o udzielenie odpowiedzi.
Nauczyciel wstawia oceny za aktywność według uznania i przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

Praca pisemna dotycząca porównania głównych importerów i eksporterów owiec oraz głównych producentów owiec. Nauczyciel wskazuje źródła danych, z których
uczniowie mogą skorzystać, np. FAO, a także prosi o wzbogacenie pracy wykresami lub mapami i wyciągnięcie wniosków.
Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafikę interaktywną można wykorzystać także osobno – na zajęciach – w celu podsumowania wiedzy.