10/16/2019

MOBBİNG NEDİR?
MOBBİNG
(PSİKOLOJİK ŞİDDET)
İŞ YERİNDE PSİKOLOJİK TACİZ
(MOBBİNG)

Mobbing kavramı Latincede şiddet

uygulama yanlısı ve yasaya uygun olmayan
kalabalık anlamına gelen “mob”kelimesinden
türemiştir.
“Mobbing”, birine karşı cephe oluşturma,
duygusal saldırıda bulunma, “psikolojik terör”,
“psikolojik şiddet” olarak ifade edilmektedir.
Mobbing sendromu, haksız suçlamalar,
küçük düşürmeler, genel tacizler, duygusal
eziyetler ve/veya terör uygulamak yolu ile
bir kişiyi işyerinden dışlamayı amaçlayan
kötü niyetli bir eylemdir.

3 4

Mobbing;
TÜRKÇE’DE ; bir veya birkaç kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik
olarak, düşmanca ve ahlak dışı yöntemlerle sistematik
“İşyerinde psikolojik taciz” bir biçimde uygulanan psikolojik terördür.

“İşyerinde psikolojik terör”

“İşyerinde manevi taciz”
“Yıldırma”
“İşyerinde yıldırmaya yönelik psikolojik
saldırı”

1
 10/16/2019

Mobbing; En Çok Karşılaşılan

Mobbing Davranışları
İşyerinde gerçekleşir
bir veya daha fazla kişi tarafından
Yapılan yanlışlardan sorumlu tutulma
bir veya daha fazla kişiye
Kişiye mantıksız işler verilmesi
sistemli bir şekilde
Yeteneğinin eleştirilmesi
süreklilik gösteren bir sıklıkta
Birbiriyle çelişkili kurallara itaat ettirilme
çok çeşitli sebeplerden dolayı
kişiyi sindirme maksadı ile yapılır Görevin kaybettirileceğine ilişkin tehditler
Küçük düşürülme
Başarısının olduğundan az gösterilmesi
Şerefin lekelenmesi

MOBBİNG SÜRECİ
MOBBİNG DAVRANIŞLARI
Çatışma
1. Kendinizi göstermeyi ve iletişim oluşumunu etkilemek mobbing

2. Sosyal ilişkilere saldırılar

3. İtibarınıza saldırılar
1.aşama; çatışma
4. Kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırılar 2. aşama; saldırgan eylem
5. Kişinin sağlığına doğrudan saldırılar 3.aşama; işletme yönetiminin devreye
girmesi
4.aşama; yanlış yakıştırmalarla damgalama
5. aşama; işine son verme

MOBBİNG SÜRECİNDE ROL

ALANLAR (AKTÖRLER)
1.Mobbing uygulayanlar (Zorbalar)
2.Mobbing yardımcıları
3.Mobbing güçlendiricileri
4.Mobbing mağdurları
5.Mobbinge karşı savunucular
6.Mobbing izleyicileri

2

AKTÖRLERİN ROLLERİ
1. ZORBALAR, aktiftir, yönlendiricidir, lider benzeri
davranışlar sergiler.
2. YARDIMCILAR, aktiftir ve zorbaya yardımcı olurlar.
3. GÜÇLENDİRİCİLER, zorbayı cesaretlendirir ama
daha çok izleyici konumundadır.
4. MAĞDURLAR, süreç boyunca pasif konumdadır,
kendisini nasıl savunacağını bilemez,hatta tam
olarak maruz kaldığı şeyin adını bile koyamaz.
5. SAVUNUCULAR, kurbanın tarafını tutar ve
kurbanı teselli eder.
6. İZLEYİCİLER, süreç boyunca hiçbirşey yapmaz,
uzak durur, sürecin dışında kalır. 13
MOBBİNG UYGULAYICILAR (ZORBALAR)
ZORBALAR, altı farklı kimlikte ortaya
çıkabilmektedir:
1. Sahte Dostluklar Kuran Zorba: Bu bireyler
bir özel danışman gibi davranırlar. Kişisel,
finansal ve diğer alanlarda tavsiyelerde
bulunurlar. İlişkiler pozitif bir biçimde başlar
ama bu insanların asıl amacı zorbalığı
oluşturmak için gerekli olan bilgiyi elde
etmek ve zorbalığı kolaylaştıran atmosferi
sağlamaktır. 15
MOBBİNG UYGULAYICILAR (ZORBALAR)
3. Entelektüel Zorba: Bu bireyler bilgi ve
zekalarını kurbanlarını etkilemek, onları alt
etmek için kullanırlar. Böylece kimi zaman
bilgiyi açığa çıkarmayı başarabilirler ki, bu
bilgi daha fazla suistimala yol açabilir.
Yıldırma bir tesadüfmüş, bir hataymış gibi
gösterilir.
17
10/16/2019
1. MOBBİNG UYGULAYANLAR
KİŞİLİKLERİ
Narsist mobbingci
Hiddetli mobbingci
İki yüzlü mobbingci
Eleştirici mobbingci
Megolaman mobbingci
Hayal kırıklığına uğramış mobbingci
MOBBİNG UYGULAYICILAR (ZORBALAR)
2. Dert Ortağı/Sırdaş Zorba: Bu bireyler
yalnızca güveni teşvik etmezler, aynı
zamanda bir dost gibi davranırlar,
kurbanlaştıracakları kişinin sorunlarını ve
hayat öykilerini paylaşırlar. Çalışan için
sürekli iyilik yaparlar. Bu yüzden çalışanlar
da kendilerini bu kişiye borçlu hisseder.
Zorbalığın bu türünde kurbanın zorbaya
sempati duyması bile olasıdır.
16
MOBBİNG UYGULAYICILAR (ZORBALAR)
4. Şakacı Zorba: Bu tipler söylemek isteyip
de söyleyemedikleri şeyleri şakacı
maskesi takarak söylerler. Yapılan şakalar
ima ve alay doludur.
18
3
 10/16/2019

MOBBİNG UYGULAYICILAR (ZORBALAR) MOBBİNG UYGULAYICILAR (ZORBALAR)

5.Güç Simsarı: Bu tipler otokratik gücü,
direkt bir biçimde itaati sağlamayı umarak
kullanırlar.
6. Sadist Zorba: Bu zorbalar genellikle anti
sosyal kişiliğe sahiptir ve duygulara dikkat
etmede tecrübeli değildir. Diğer insanlarla
empati kurmada sıkıntı yaşar ve aynı
zamanda diğer insanların duygusal
tepkileri zihinlerini karıştırır. Başlıca amaç
kimi zaman şiddet kullanmayı da içeren
yıldırmadır.

19 20

MOBBİNG MAĞDURLARI (KURBANLAR)

Zorbaların hedef seçtiği kişilerin ortak özelliği “çok iyi”
olmalarıdır.
2. MOBBİNG MAĞDURLARI Kurbanlar kaytarıcı insanlar değildir, aksine işlerine dört
elle sarılan birçok titiz insan kurbanlar arasında
bulunmaktadır. Bir çoğu da MÜKEMMELLİYETÇİ
Yalnız kişi insanlardır.
Tuhaf kişi Bu yaratıcı ve çalışkan insanların ürettikleri yeni
fikirler, kimi zaman diğerlerini rahatsız etmektedir.
Başarılı kişi
Kurbanlar, çalışma ilkeleri ve değerleri sağlam ve
Yeni gelen kişi bunlardan ödün vermeyen; ilişkileri olumlu, sevilen,
yetenekli, duyarlı, yardımsever,çalışkan, idealist
paylaşımcı, hayır demekte zorlanan, öfkesini ve
stresini içine atan kişilerdir. 22

MOBBİNG TÜRLERİ
SİSTEMLERDE MOBBINGE YOL AÇAN NEDENLER
Yukarıdan Aşağıya Doğru (Dikey) Duygusal Taciz  Aşırı hiyerarşik yapı
(Mobbing): Duygusal taciz (mobbing) yapan kişi, mağdura
göre daha üst konumdadır.  İnsan kaynaklarına yapılan
harcamaların azaltılması
Aşağıdan Yukarıya Doğru Duygusal Taciz (Mobbing):  Kapalı kapı politikası
Duygusal tacizci (mobbingci), mağdura göre daha alt  Örgüt içi iletişim kanallarının etkili
konumdadır. çalışmaması
 Örgütte çatışma çözme yeteneğinin
Eşdeğerler Arasında (Yatay) Duygusal Taciz (Mobbing):
zayıflığı ya da etkisiz çatışma yönetimi
Duygusal tacizci (mobbingci) ve mağdur, benzer görevlerde ve
benzer olanaklara sahip aynı konumda iki iş arkadaşıdır.

4

SİSTEMLERDE MOBBINGE YOL AÇAN NEDENLER
 Zayıf liderlik
 Takım çalışmasının azlığı ya da hiç olmaması
 Eğitim farklılığının dikkate alınmaması
 Kötü yönetim
 Yoğun stresli işyeri
MOBBİNGLE İLGİLİ YAPILAN
ARAŞTIRMALARDAN
ÖRNEKLER
 Bir Norveç çalışmasında 2095 kişiye yapılan
anketten çıkan sonuçlara göre katılımcıların %
21,6’sı mobbingin insanın mutluluğunu
etkilediğine inandıklarını belirtmişlerdir.
 Yapılan bir başka çalışmaya göre ise
çalışanların % 98,7’si işyerlerinde şüpheli,
motivasyonunu kaybetmiş, gergin ve güvenli
olmayan durumda olduklarını, bu kişilerin sosyal
izolasyon ve teslimiyet durumu ile karşı karşıya
kaldıkları belirtilmektedir .
27
MOBBİNG ;
STRES VE ÇATIŞMAYA YOL AÇAR.
29
10/16/2019
Erkek çalışanların genellikle erkek çalışanlar
tarafından, kadın çalışanların ise ağırlıklı olarak
kadın çalışanlar olmak üzere her iki cinsiyetten
çalışanlar tarafından mobbinge uğradıkları
belirlenmiştir.
İsveç’te yapılan bir başka araştırmada 55 yaş ve
üzerindeki çalışanların %25’i mobbinge maruz
kalmaları nedeniyle işlerinden erken ayrılmak
zorunda kaldıklarını belirtmişlerdir
28
Belirli bir saldırganlık ve yıkıcılık içeren
davranışların mobbing kapsamında
değerlendirilebilmesi için:
-bu davranışların belirli bir süreyi içermesi
(haftada en az 1 kez gerçekleşmesi ve bunun da
en az 6 ay boyunca süregelmesi),
-belirli bir hedefe yönelik olması ve zorbalığa
maruz kalan kurbanın durumla baş etmekte
zorlanıyor olması gerekmektedir.
30
5

Mobbing sürecinde kurbanı en fazla
etkileyen, mobbingin sıklığı, tekrarı ve
süresidir. Psikolojik şiddet arttıkça ve
süresi uzadıkça, etkisi de artar. Herkesin
psikolojik şiddete dayanma sınırı farklıdır.
Birisi için, dayanılabilir olan bir durum,
diğerine çok büyük zarar verebilir,
psikolojik olarak yaralayabilir. Psikolojik
şiddet arttıkça mutsuzlaşan ve içine
kapanan çalışanın sadece kendisi değil bir
müddet sonra ailesi de durumdan
etkilenmeye başlayabilir.
31
Orta evrede ise süreci yaşayanlar artık bir
çatışma ortamını hissedemezler ve daha
çok biz ve o kavramları mevcuttur. Temel
çatışma sebebi artık ortadan yok olmuş ya
da arka plana düşmüştür. Yadsıma
sadece belli davranışlara karşı olmamakta
daha çok tüm gruba karşı tavır şeklinde
ortaya çıkmaktadır.
33
MOBBİNGLE İLGİLİ SOMUT
DAVRANIŞLAR
Çalışanı yeterince çaba göstermediği için
suçlamak,
Çalışanı, yaşını temel alarak deneyimsiz
olduğu gerekçesiyle aşağılamak,
Örgütün sunduğu imkanlardan
yararlanmasını engellemek,
Çalışana aşırı iş yükü vermek,
İşlerin gerçekleştirilmesi mümkün olmayan
tarihlerde bitirilmesini istemek,
35
10/16/2019
Mobbing sürecinde üç evre vardır:
- Erken evrede, çatışma ortamı hala
tanınabilir, çatışma ve kavgalar tüm
çalışanlar tarafından hissedilebilir. Genel
anlamda çatışma halinde iki grup ve
olaylara dört taraftan yaklaşan bir başka
grubun mevcudiyeti ortadadır.
32
Son evrede grup veya departmanların sınırları
belirlenmiş, resmi önlemler uygulanmaya
başlanmıştır. Bu önlemler uyarı ya da bölüm
değiştirme şeklinde olabilir. Ayrıca grubun
dışında sorun çıkaran hakkında yorumlar ve
dedikodu yoluyla organizasyon dışında diğer
insanlarla da paylaşılma yoluna gidilir.
34
Çalışana iş tanımının dışında olan, yapıldığı takdirde
hiçbir örgütsel kazanç/katkı sağlatmayacak olan ya da
yüksek bir olasılıkla başarılı olamayacağı işler vermek ya
da başarısızlığa götürecek bir iş ortamı sunmak,
Çalışana sürekli olarak, yaptığı hataları hatırlatmak,
Çalışana işle ilgili konularda düşüncesine açıklamasına
izin vermemek,
İş arkadaşlarının ya da müşterilerin önünde hakaret
etmek/küçük düşürmek,
Performans düzeyi hakkında ağır ithamlarda bulunmak,
Çalışanı işten atmakla tehdit etmek,
Çalışanın telefon ya da e-postalarına cevap vermemek,
36
6

Çalışanı onun da bulunması gerektiren
toplantılardan haberdar etmemek,
Çalışanı diğer iş arkadaşlarıyla iletişim
kurmasını engelleyecek biçimde izole edecek bir
fiziksel iş ortamı yaratmak,
Çalışan hakkında söylenti yaymak ya da
dedikodu yapmak,
Çalışana son derece basit ya da az sayıda görev
vermek,
Çalışana fiziksel şiddet uygulamak ya da bu tür
bir tehditte bulunmak,
Çalışanın ruh sağlığı hakkında ”üstü kapalı”
ifadeler kullanmak biçimlerinde mobbing
görülebilir.
37
MOBBİNGCİLER NEDEN
MOBİNG YAPARLAR?????
Kötücül, Sarkastik, Nihilist İnsan Kimdir?
Değerleri olmayan insandır (nihilisttir), sözde bazı
değerleri vardır da, o değerler sadece kafasındadır.
Böylece aslında insanın değerlerinin uymak için değil,
söylemek için olduğunu düşünür ve herkesin böyle
olduğuna inanır.
Empatiyi bilinçli olarak terketmiş insandır (kötücüldür).
Diğer insanların en ufak bir eksiğini bile diline
dolamayı sever.
39
Durup dururken ısırır. Anlayamazsınız. Oysa o kendisi
gibi olmayanı görmeye dayanamaz. Direngen, umutlu,
çabalayan, inanan, eksiklerini benimsemek yerine,
aşmaya çalışan insana tahammül edemez ve onu
kendi çamuruna çekmek ister.
O, aslında, bir hastadır, zavallıdır. Toplumsal işlevini
kaybetmiştir. Çünkü kendisinin ne olduğunu görmek
ve yüzleşmenin korkunçluğundan kaçmak derdiyle,
içinde bulunduğu çamuru etrafa saçmakla kendi halini
gizleyeceğini sanmaktadır.
41
10/16/2019
MOBBİNGCİLERİN
ÖZELLİKLERİ
Düşmanlık
Kontrollü gerilim stratejisi
Yalancı
İlgi açlığı
Suçlayıcı
Yargılayıcı
38
Aslında o başkasının eksiğini diline dolarken
yargılayan değil alay eden (sarkastik) bir havadadır.
Çünkü o yargılamaz, sadece değerler sahibi olduğunu
söyleyen insanı düşmüş görmekten, eksikli görmekten
hoşlanır.
Daha ilginci, öyle hoşlanır ki insanların da değerlerinin
olmadığını, herkesin aslında kötü olduğunu düşünür,
çünkü karşısındaki her insanı kendisi gibi sanır ve
bunu gösterebilmenin fırsatlarını arar.
Tam da bu yüzden, karşısındaki insan aslında onun
sandığı gibi olmasa da, o, onun her davranışını imalı
bir biçimde yorumlar ve kendi kötücül ruh haline
uyarlar. Kimse aslında iyi değildir, rol yapıyordur,
çıkarı gereği öyle yapıyordur, yalan söylüyordur vs vs.
40
•Ve bütün bunları yaparken gülümser, çünkü alay
etmek onun süreklilik kazanmış bakışıdır. Alay
ettiğinde hem küçümseme ile kendisini yüceltir, hem
de korkak olduğu için, eleştirilerinin doğuracağı sert
tepkilerden kendisini korur. Alaycıdır, çünkü aslında
değerleri olmayanın, sözünün de bir değeri
olmadığını bilir ve eleştirileri bile, aslında sizin
değerlerinizi size karşı kullanmaktan ibarettir.
Alaycıdır, çünkü “sen de kimsin” sorusuna muhatap
olmadan ileri geri konuşmanın yolu budur.
•Onu anlayıp, mazur görsek de, uzak durmak en
iyisidir.
42
7

MOBBING KURBANLARININ
ÖZELLİKLERİ
İşini çok iyi hatta mükemmel yapan,
İlişkileri olumlu ve çevresindekilerce sevilen,
Çalışma ilkeleri ve değerleri sağlam, bunlardan
ödün vermeyen,
Dürüst ve güvenilir, örgüte sadık,
Bağımsız ve yaratıcı,
Mobbinge başvurandan daha üstün özelliklere
sahip olan,
Duyarlı, hassas, yardımcı, çalışkan ve idealist,
Kendisini sürekli geliştiren, başarılı, azimli, zeki
kişilerdir.
43
MOBBİNGİN SONUÇLARI
Mobbingin tüm stres kaynaklarından daha yoğun
ve yıkıcı bir etki yaptığı bir gerçektir. İnsanlarda
bıraktığı kalıcı etkiler ise insan sağlığını ciddi
rahatsızlıklarla karşı karşıya bırakabilecek
derece olabilmektedir.
Mobbing ciddi anlamda kişinin sağlığını
tehlikeye atan, karşılaştığı durumla başa
çıkamayacak kadar güçsüz bırakabilmekte, özel
hayat ve iş hayatında köklü değişikliklere neden
olabilmektedir.
45
İş Yerlerinde Olabilecek Olumsuzluklar:
Mobbingte yok etme güdüsü sonucunda
yaratılan psikolojik olumsuzluklar
paralelinde, üretkenlik düzeyinin de
azalmasına neden olmaktadır.
47
10/16/2019
Leymann, yüzlerce örnek mobbing
olaylarını inceledikten sonra dört temel
faktör üzerine yoğunlaşarak mobbingi
anlamaya ve açıklamaya çalışmıştır:
- İş dizaynındaki eksiklikler
- Liderlik davranışındaki eksiklikler
- Mobbing kurbanlarının teşhiri
- Organizasyonda geri plana itilen ahlaki
standartlar
44
Uykusuzluk, öfke, konsantrasyon
bozukluğu, depresyon, işe yabancılaşma,
iş arkadaşlarıyla uyumun ve üretkenliliğin
düşmesi, sürekli gerginlik, kaygı, çaresizlik
duygusu, kendini suçlama, iş
arkadaşlarına ve yöneticilere karşı
güvensizlik, işten ayrılma eğilimi, sosyal
olarak geri çekilme, alkol kullanımı,
örgütsel bağlılığın düşmesi, işten
kaçmaların ve işten ayrılmaların artması,
motivasyonun düşmesi şeklinde insanın
psikolojisini etkileyebilmektedir.
46
Zaman kaybı, performansta azalma, işin niteliği ve
niceliğinde düşme,
Çalışanların işten ayrılması, yükselen personel
döngüsü, yeni personel eğitim ve adaptasyon maliyetleri,
Tazminat talepleri,
Sigorta, sağlık maliyetlerinde artma,
Hastalık izinlerinde artma, işe gelememe nedeniyle
artan kayıplar,
Takım çalışmalarında bozulma, çalışanların arasındaki
ilişkilerin bozulması sonucu müşterilerle ilişkilerin
olumsuz etkilenmesi,
Kuruluşun isminde aşınma olabilir.
48
8

49
Tüm çalışanların adil ve geçerli olduğunu
kabul ettiği bir soruşturma yönteminin
saptanması, şahitlerin güvenliği korunarak
tanıklık etmeleri için koşulların belirlenmesi,
Maddi ve manevi zararın saptanması ve
yazıya dökülmesi
İşverenin güvenilirliği: Bir şikayet
bildirildiğinde; işverenin olumlu ve zamanında
vereceği tepkinin, şikayetçiye doğrudan
bildirilmesinin zorunlu olduğunun belirtilmesi,
51
Mobbinge hukuki açıdan alınacak önlemler
de bu sürecin devamının engellenmesi
açısından önem taşımaktadır. İsveç,
Norveç, Finlandiya ve Almanya yasal
süreçte mobbingi tanımaktadır.
53
10/16/2019
SONUÇ VE ÖNERİLER
Kötü bir çalışma ortamından ayrıcalıksız tüm
çalışanların korunması,
Zorbalığın tanımlanması; sözlü saldırılardan,
kişinin işini verimli bir şekilde yapmasını
engelleyen tüm davranışlara kadar açıklanması,
bu olgunun yıkıcı olduğunun resmen ilan
edilmesi, uygulanan duygusal şiddetin ihbar
olarak kabul edilmesi ve soruşturma
başlatılabilmesi,
Hedef olan kişinin, hakları korunmak koşuluyla,
zorba zanlısından derhal ayrılması,
50
İşverenin düzeltmek amacıyla duruma
müdahalesinin nasıl olacağının
tanımlanması,
Zorbalığı kesinleşen ve suçlu bulunan
kişinin cezalandırılması
Misillemeyi veya intikam almayı
engelleyen bir tedbirin alınması, bunun
yeni bir zorbalık ve taciz olarak kabul
edileceğini bildiren önlemler alınması
gereklidir.
52
Ülkemizde ise hukuki anlamda
kanunlarımızda yıldırma davranışını
tanımlayan madde bulunmamaktadır.
Ancak son yıllarda mobbing mağdurlarının
açtığı emsal davalar ve konu hakkında
yürütülen farkındalık çalışmaları ile
mobbing ülkemizde günden güne dikkat
çeken bir olgu olmuştur.
54