ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΏΝ

Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΤΜΗΜΑΤΑ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ

ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2020

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Βαρελά Ελένη, Βολτυράκη Αργυρώ, Γεωργοπούλου Δήμητρα,

Γιακουμή Όλγα, Γιαννοπούλου Βούλα, Δημακοπούλου Χριστίνα,
Δραγώγια Κατερίνα, Ζαντιώτη Εύη, Κομιανού Νατάσα, Κόκκα Ρούλα,
Κουτσογιαννοπούλου Φωτεινή, Λάμπρου Ελένη, Λιοτσάκη Ζωή,
Μανώλη Βάσια, Ξαπλαντέρη Τζένη, Παπαντωνίου Κυριακή, Σπήλιου
Χριστίνα

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πολιτεία 514A-519B

Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν
παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας. Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει
σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ
πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς
αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς
κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν
καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν
δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ’ ἣν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς
θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ
θαύματα δεικνύασιν.
Ὁρῶ, ἔφη.
Ὅρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε
παντοδαπὰ ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ
ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ
σιγῶντας τῶν παραφερόντων.
Ἄτοπον, ἔφη, λέγεις εἰκόνα καὶ δεσμώτας ἀτόπους.
Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ’ ἐγώ.

Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων,

μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν
ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν
ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν
ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν,
ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
Ἀληθῆ, ἔφη.
 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. 1. Να γράψετε διπλά στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις

παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν είναι
λανθασμένη, λαμβάνοντας υπόψη το διδαγμένο κείμενο που σας δίνεται.

α. Η αλληγορία του σπηλαίου δια στόματος Σωκράτη αποδίδει

παραστατικά την επίδραση που ασκεί η παιδεία στην ανθρώπινη φύση.
β. Μέσα σε μια υπόγεια σπηλιά, δεσμώτες από την παιδική τους ηλικία δεν
βλέπουν παρά μόνο σκιές που προβάλλονται στο βάθος πάνω στο
τοίχωμα της σπηλιάς.
γ. Οι δεσμώτες μπορούν να γυρίσουν και να δουν την είσοδο της σπηλιάς,
που βρίσκεται επάνω.
δ. Στο βάθος, πίσω και χαμηλότερα από τους δεσμώτες καίει μία φωτιά.
ε. Ανάμεσα στους δεσμώτες και τη φωτιά, υπάρχει ένας δρόμος στον
οποίο έχει χτιστεί ένας μικρός τοίχος και άνθρωποι κινούνται στον
δρόμο μεταφέροντας κάθε είδους αντικείμενα, άλλοι μιλώντας και άλλοι
όχι.
ζ. Οι δεσμώτες βλέπουν τις σκιές των ανθρώπων που μεταφέρουν τα
αντικείμενα και τις σκιές των αντικειμένων.
στ. Οι δεσμώτες αποδίδουν στις σκιές των αντικειμένων τις φωνές που
ακούν από τους ανθρώπους που μεταφέρουν τα αντικείμενα.
η. Ο Γλαύκωνας, διατυπώνοντας ένα σχόλιο, εκφράζει την έκπληξή του,
αλλά συμφωνεί με την περιγραφή των δεσμωτών από τον Σωκράτη.
θ. Όσοι αναλαμβάνουν τη διακυβέρνηση της πολιτείας οφείλουν να έχουν
ένα συγκεκριμένο στόχο, έναν ανώτερο στόχο, που να κατευθύνει όλες
τους τις ενέργειες και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή.
ι. Η επιθυμία των πεπαιδευμένων να συνεχίσουν να ζουν στον κόσμο των
πνευματικών ενασχολήσεων παρουσιάζεται στο κείμενο με την
παρομοίωση «ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι».
Μονάδες 10

B. 1. Να αναλύσετε τους παρακάτω συμβολισμούς της αλληγορίας του

σπηλαίου: τὸ σπήλαιον, ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς, φῶς πυρός,
ἀνδριάντας.
Μονάδες 10

Β. 2. Σύμφωνα με τα δεδομένα του κειμένου που σας δίνεται ποιες

κατηγορίες ανθρώπων ακατάλληλων για τη διακυβέρνηση της πολιτείας
διακρίνει ο Σωκράτης και για ποιον λόγο απορρίπτει την καθεμία
κατηγορία;
Μονάδες 10
Β. 3. α. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:

α. Όπως ομολογεί ο ίδιος ο Πλάτωνας στην

του, όταν ήταν ακόμη νέος φιλοδοξούσε να ασχοληθεί με την
πολιτική.
β. Δύο συγγενείς του, ο και ο , ανήκαν
στην ηγετική ομάδα των ολιγαρχικών.
γ. Τις απόψεις για την ιδεώδη πολιτεία, την καλλίπολιν, που
διασφαλίζει στον πολίτη της τον άριστον βίον, εκθέτει ο Πλάτων
στον διάλογό του .
δ. Στη συζήτηση που ακολούθησε εκείνο το καλοκαιρινό δειλινό
πήραν μέρος ο (ο πατέρας του ρήτορα
Λυσία), ο μεγαλύτερος γιος του ο Πολέμαρχος, ο σοφιστής
Θρασύμαχος, ο , οι δύο μεγαλύτεροι αδελφοί
του Πλάτωνα, ο Γλαύκων και ο Αδείμαντος, και ο Σωκράτης.
ε. Θέμα του διαλόγου είναι και
κατ' επέκταση αν και κατά πόσο ο δίκαιος ή ο άδικος είναι
ευτυχέστερος και σε αυτήν και στην άλλη ζωή.
(Μονάδες 5)

Β. 3. β. Να αντιστοιχίσετε καθεμία λέξη ή φράση της στήλη Α με τη

σωστή πρόταση της στήλης Β: (Μονάδες 5)
ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
α. φύλακες – επίκουροι 1. ένα είδος αρμονίας
των αντιμαχομένων
τάσεων της ψυχής.

β. φύλακες – άρχοντες 2. σπουδή της

διαλεκτικής

γ. δικαιοσύνη 3. είναι ανδρείοι και

μπορούν να
υπερασπισθούν αφενός
την εδαφική
ακεραιότητα και
αφετέρου τις αξίες που
προβάλλει το
εκπαιδευτικό σύστημα.

δ. σωφροσύνη 4. επιβάλλει τον

αυτοέλεγχο.

ε. φιλοσοφία 5. έχουν την ευθύνη

για την εκπαίδευση
της νέας γενιάς των
φυλάκων.
Β. 4. α. Να συμπληρώσετε τα κενά με ομόρριζα ουσιαστικά της λέξης
ἐχούσῃ:
α) Οι δύο εμπόλεμες δυνάμεις συμφώνησαν να κάνουν προσωρινή
.
β) Η γυμναστική χαρίζει σωματική .
γ) της Αθήνας είναι ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης.
δ) Με την προσπάθεια που έκανε ξεπέρασε τα όρια της
του.
(Μονάδες 4)

Β. 4. β. Να αντιστοιχίσετε καθεμία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με

τη σωστή ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της
στήλης Β (Στη στήλη Β περισσεύει μία λέξη):

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β

ἀπείκασον είδωλο
Ἰδὲ παρείσακτος
περιάγειν αμφορέας
ἔφη απόφθεγμα
φέροντας επιεικής
ἡγούμενοι προφήτης
εισηγητής

(Μονάδες 6)

Β6. «Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον … τῶν παραφερόντων»:

Αξιοποιώντας τα δεδομένα του παραπάνω χωρίου από το διδαγμένο κείμενο
και του παρακάτω μεταφρασμένου κειμένου (511d-e) από τον ίδιο διάλογο,
την Πολιτεία, να αναλύσετε τους βαθμούς πραγματικότητας με τους
αντίστοιχους βαθμούς γνώσης, προκειμένου να αναδείξετε τις φάσεις που
χωρίζεται ο αλληγορικός μύθος του σπηλαίου: «Και πάρε για τα τέσσερα αυτά
τμήματα τις τέσσερις αυτές ενέργειες που διαθέτει η ψυχή, το νου για το
ανώτατο, τη διάνοια για το δεύτερο, απόδοσε στο τρίτο την πίστη και στο
τελευταίο την εικασία και κατάταξέ τις αναλόγως, έχοντας υπόψη σου ότι
έχουν τόση καθεμία τους σαφήνεια όση είναι και η σχέση που έχουν με την
αλήθεια τα αντίστοιχα τμήματά τους» (Μετάφραση Ι. Ν. Γρυπάρη).
Μονάδες 10
 Αδίδακτο κείμενο
Το απόσπασμα πραγματεύεται την αθανασία της ψυχής και την υποχρέωση των
ανθρώπων να τη φροντίζουν.

Ἀλλὰ τόδε γ᾽, ἔφη, ὦ ἄνδρες, δίκαιον διανοηθῆναι, ὅτι, εἴπερ ἡ ψυχὴ
ἀθάνατος, ἐπιμελείας δὴ δεῖται οὐχ ὑπὲρ τοῦ χρόνου τούτου μόνον ἐν ᾧ
καλοῦμεν τὸ ζῆν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τοῦ παντός, καὶ ὁ κίνδυνος νῦν δὴ καὶ δόξειεν
ἂν δεινὸς εἶναι, εἴ τις αὐτῆς ἀμελήσει. εἰ μὲν γὰρ ἦν ὁ θάνατος τοῦ παντὸς
ἀπαλλαγή, ἕρμαιον ἂν ἦν τοῖς κακοῖς ἀποθανοῦσι τοῦ τε σώματος ἅμ᾽ ἀπηλ-
λάχθαι καὶ τῆς αὑτῶν κακίας μετὰ τῆς ψυχῆς. νῦν δέ, ἐπειδὴ ἀθάνατος
φαίνεται οὖσα, οὐδεμία ἂν εἴη αὐτῇ ἄλλη ἀποφυγὴ κακῶν οὐδὲ σωτηρία,
πλὴν τοῦ ὡς βελτίστην τε καὶ φρονιμωτάτην γενέσθαι. οὐδὲν γὰρ
ἄλλο ἔχουσα εἰς Ἅιδου ἡ ψυχὴ ἔρχεται πλὴν τῆς παιδείας τε καὶ
τροφῆς, ἃ δὴ καὶ μέγιστα λέγεται ὠφελεῖν ἢ βλάπτειν τὸν
τελευτήσαντα, εὐθὺς ἐν ἀρχῇ τῆς ἐκεῖσε πορείας.
Πλάτωνας, Φαίδων, 107
Λεξιλόγιο
ἕρμαιον ἐστί = είναι καλή τύχη (δώρο του Ερμή)

Παρατηρήσεις

1. Να γράψετε τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἀλλὰ τόδε γ᾽……. μετὰ

τῆς ψυχῆς».

10 Μονάδες

2.α. Να βρείτε τις δεικτικές αντωνυμίες του κειμένου και να σχηματίσετε την
ίδια πτώση και αριθμό στο θηλυκό γένος.

2.β. Να εντοπίσετε τα ρήματα που βρίσκονται σε ευκτική και να σχηματίσετε

το ίδιο πρόσωπο στην οριστική και προστακτική του ίδιου χρόνου.

2.γ. Να εντοπίσετε ένα ρηματικό τύπο σε παθητικό αόριστο και να τον

αντικαταστήσετε εγκλιτικά στο β’ ενικό πρόσωπο.

2.δ. «Ἀλλὰ τόδε γ᾽…… μετὰ τῆς ψυχῆς» : από το συγκεκριμένο απόσπασμα να
γράψετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού των τριτόκλιτων ουσιαστικών.
10 Μονάδες
3.α. « εἰ μὲν γὰρ ἦν ὁ θάνατος …..….. ἕρμαιον ἂν ἦν τοῖς κακοῖς
ἀποθανοῦσι» : να χαρακτηρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να το
μετατρέψετε έτσι ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο.
4 Μονάδες

3.β. «οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἔχουσα ………… τῆς ἐκεῖσε πορείας» : να βρείτε τους
παρατακτικούς συνδέσμους του αποσπάσματος και να δηλώσετε τους όρους
που συνδέουν.
1 Μονάδα

3. γ. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους ακόλουθους όρους : διανοηθῆναι,

ἐπιμελείας, δεινὸς, τοῦ παντὸς , οὖσα.
5 Μονάδες

4. Για ποιους λόγους και με ποιον τρόπο οι άνθρωποι χρειάζεται να

φροντίζουν την ψυχή τους;
10 Μονάδες