Uçaklarda Kullanılan Kompozit

Malzemeler

Giriş
✓ Kompozit malzeme; fiziksel, kimyasal ve mekanik
özellikleri önemli ölçüde birbirinden farklı iki veya
daha fazla malzeme bileşeninin bir araya
getirilmesiyle (birbiri içinde çözünmeden)
oluşturulmuş, tek tek her bir bileşeninden farklı
özelliklere sahip meydana gelen yeni malzemeyi
tanımlayan ifadedir.
Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Yaygın olarak kompozit malzeme denildiğinde, modern kompozitler olarak elyaf ile
güçlendirilmiş plastik malzemeler anlaşılmaktadır.
✓ Kompozit malzemenin bileşenleri, yeni yapı içinde ayrı ve belirgin olarak kalır. Birbiri içinde
çözünmezler. Bir çözelti yada metal alaşımındaki gibi olmaz.
✓ Kompozit malzemelerin mekanik davranışının analizi diğer malzemelere göre daha zordur.
Nedeni, isotropik olmayan (anisotropic) yapıları yüzünden.
✓ Bunun anlamı, isotropik malzemelerden farklı olarak kompozit malzemeler farklı yönlerde
(farklı eksenlerde) farklı malzeme özelliğine sahiptirler ve her bir yönde farklı malzeme yada
mekanik davranış gösterirler. Bir sonraki şekilde; 1-2-3 yönleri (yada x-y-z), malzemenin
konumlanması ile birlikte sürekli fiberlerin yönleri gösterilmiştir.
✓ Sürekli fiberlerde olduğu gibi süreksiz fiberlere sahip çoğu kompozit malzemelerde de
matris içinde fiberler çözünmüş veya homojen bir dağılım sağlamadıklarından isotropik
olarak tanımlayamayız.

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Aşağıdaki parametreler uçağın yapısal dizaynında hangi malzemelerin seçileceğini
etkileyen unsurlardır:
➢ Dizayn mukavemetinin (dayanımının) ve Elastisite modülünün malzeme yoğunluğuna oranları

➢ Yorulma karakteristikleri

➢ Kırılma tokluğu ve çatlak yayılması davranışı

➢ Baskın arıza tipleri

➢ Hasar ve korozyon toleransı ve/veya direnci

➢ Mevcut imalat kolaylıkları

➢ Malzemenin maliyeti

➢ İmalat maliyeti

➢ Pazar gerekleri
Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Kompozit malzeme kullanımındaki en önemli amaç,
daha güçlü (dayanımı yüksek) ve sertliği (katılığı)
yüksek daha hafif yapılar elde etmek. Yani, mekanik
avantajı ölçmek ve arttırmak için Özgül Dayanımı ve
Özgül modülü arttırmak.
𝐷𝑎𝑦𝑎𝑛𝚤𝑚 𝐸𝑙𝑎𝑠𝑡𝑖𝑠𝑖𝑡𝑒 𝑀𝑜𝑑ü𝑙ü
𝑌𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢𝑘 𝑌𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢𝑘
Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Kompozit malzemeler iki veya daha fazla (minimum
2) malzemeden oluşabilir, fakat malzemeler temel
olarak 2 ana malzeme tipi altında toplanır:
➢ Taşıyıcı görevi gören takviye eleman
➢ Bütünleştirici, bir arada tutan, fiberleri koruyan ve
destekleme görevi gören matris eleman

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Doğal (insan üretimi olmayan kompozit
malzemeler)
➢ Ahşap (Odun) – Yarı selüloz ve odun özü matrisi ile
selüloz fiberlerin birleşimi
➢ Kemik – Yumuşak kalojeni destekleyen kalsiyum-fosfor
iyonları

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Kerpiç – En eski kompozit malzeme uygulaması
➢ Çamur veya kil matris ve saman da takviye elemanlar
✓ Beton ve beton yapılar – Dünya’daki en yaygın kompozit
malzeme uygulaması
➢ Sadece 2006 yılında 7.5 milyar m3 beton kullanımı
➢ Çimento ve su matris - kum ve çakıl takviye elemanlar (süreksiz
takviye elemanları)
➢ Ayrıca binalarda yapıyı çok daha kuvvetlendirmek için demir
çubuklar (sürekli takviye elemanları) ile takviye edilir.
Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Takviyeli plastikler (Fiber takviyeli polimerler)
✓ Metal kompozitler (Metal matris)
✓ Seramik kompozitler (Seramik matris – dayanımdan
ziyade yüksek sıcaklık gerektiren uygulamalarda ve
kırılma tokluğunun ve darbe hasarının önemli olduğu
özellikle zırh teknolojilerinde sıkça kullanılır)
✓ Organik matrisli kompozitler (asfalt)
Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Kompozit malzemeler kullanım alanları; binalar,
köprüler, ev içi yapılar (duş tekneleri, mutfak ve lavabo
tezgahları, imitasyon mermerler), depolama ve basınç
tankları, müzik aletleri, spor aletleri, biomedikal, gemi
gövdeleri, hava ve uzay araçları komponentleri,
arabalar -özellikle yarış arabaları-, v.b.
✓ En ileri modern kompozit malzeme örnekleri, havacılık
ve uzay uygulamalarında görülür.
Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Kar kayaklarının kompozit malzeme ile üretilme aşaması

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Tarih
➢ İlk insan yapımı kompozit malzemeler saman ve çamur birleşiminden tuğla ve kerpiç ev yapımı.
Binlerce yıl önce.
➢ 6000 yıl önceye dayanan sazlık kamışları ve daha sonra bambu ve palmiye (M.Ö. 1500 Mısır) gibi
odunsu bitkilerle destekli çamurdan evler. İlk beton-demir çubuk örneğine benzer uygulamalar.
➢ İlk kontrplaklar (M.Ö. 3400 Mezopotamya) – Ahşabı farklı açılarla birbirine yapıştırarak birleştirme
➢ Cartonnage – Alçı ile ıslatılmış keten veya papirüslerin katman katman dizilimi – M.Ö. 2000 Mısır
cenaze maskeleri
➢ Betonun ilk keşfi – M.Ö. 25 Roma Vitruvius tarafından – Matris olarak volkanik kül (günümüzdeki
çimento yerine)
➢ Kağıt hamuru veya kartonpiyer – Yüzlerce yıl önce – Kağıt parçalarını kumaş parçaları da ekleyerek
tutkalla yapıştırma
➢ 1800’lerde dövme kılıçlardaki tabakalı metal uygulamalar

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Tarih
➢ 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren plastikler ile ilgili çalışmaların yapılmaya
başlanması ve 20. yüzyılın başında sentetik plastiklerin geliştirilmesi aynı zamanda
takviyeli plastiklerin başlangıcıdır.
➢ 1907 yılında Belçikalı-Amerikalı kimyacı Leo Baekeland tarafından dünyanın ilk
sentetik plastiği Bakalit geliştirilmiştir.
➢ 1910 yılında George Westinghouse tarafından kurulan Micarta şirketinin kağıt ve
kumaş destekli ürettiği polimer matris kompozitlerde Bakalit kullanılmıştır.
➢ Yıllar ilerledikçe yeni geliştirilen plastik ve elyaf türleri ile kompozit malzemelerin
büyük bir ivme ile üretimleri artmıştır. Kompozit üretim yöntemlerinin
geliştirilmesi de yeni malzemeler yanında bu yüksek üretim ivmesinin
sağlanmasında önemlidir.

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Uçaklarda Kullanılan Kompozit
Malzemeler

Giriş
✓ Tarih
➢ 1930'ların sonunda plastik malzemelerin özellikleri diğer malzeme çeşitleri ile boy ölçüşür
düzeyde gelişmeye başlamıştır.
➢ 1930’larda cam elyaf ve epoksinin kullanılmaya başlanması modern kompozitlerin başlangıcıdır.
➢ 1970’lerden itibaren karbon, aramid ve daha sonra bor ve basalt gibi yeni fiber tiplerinin
geliştirilmesi
➢ Metallerden ve seramik matrislerden yapılan kompozitler
➢ 3 Boyutlu Kompozitler: 1960’ların sonlarından başlayarak 1980’lerde asıl ivmeyi kazanan 3D
kompozitlerin üretilmesi de uygulama alanına bağlı olarak 2D kompozitlerin dezavantajlarını
ortadan kaldırmıştır.
➢ Prepreg kompozitler
➢ Nano kompozitler
➢ 3D Printer kullanılarak fiber destekli polimer kompozit üretimi

Kocaeli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi