Jekk lIIum issaqsi liema hi l-akbar ħsara li saret fil·paiii~

m'hemmx biża' illi, tneħhi I·ftit, mhux kullhadd iwieġeb li

l-akbar ħsara hi t-tiġrif tal·bini u tal-ibliet u l-herba li l-għadu
ħallielna fein dari kien hemm il-ħajja. Ma għandniex xi ngħidu
din hi l-ħsara li tolqot l-għajnejn; imma dawk in·nies li ma ~
jiqfux biss fuq il-hsara materja~i ma jistgħux ma jindehxux'
għall-ħsara wisq agliar li qieghd3 ssir kull jum u dejjem tidħol
iI ġewwa għalkemm,AlIa jbierek, kullħadd sieket qisu nagliġa,
ħadd ma għandu xi jgħid, kullħadd fommu mitbuq, kulhadd
jitqanna. Din i1-ħsara li qiegħda ssirilna fil-poplu tagħna hi
J·ħsara tar-ruħ u hawn il-kelma ruh nifhimha mhux biss fis-
sens imdorri tagħha imma fis-sens usa' ta' dak kollu li għandu
x'jaqsam mal·ħidma spiritwali tat-bniedem u li aħna nistgħu
nqassmuhom f'tewġt irjus (i) Morali u (ii) Edukazzjoni li fi· istess
ħin mhumiex hlief żewġ nahiet ta' setgħa waħda. Ghall-morali
hemm il·kleru li. bil-ghajnuna tas-sekulari la' rieda tajba,
qegħdin irażżnu mill-aħjar li jistghu l-mewġ ta' mard spiritwali
li l-għaks wit-twegħir tat-gwerra jdahħlu magħħom. Billi "
l-knisja hija organizzlzzjoaj qawwija u rajha f'Idejha mmexxij;!
minn nies li jaħdmu mhux għall-flus u lanqas għall·frugha ta'
xi ġieh, il-ħazen morali gtimdu nies tajba biex m~ jhallul1x
jagħmel ttegħu. Imma feJnha dik I·organizzazjoni li ghandha
tiehu hsieb l·edukazzjoni tat·tfal taghnd?
It-tfal tal-lum huma l·irġiel ta' ghada. Malti tat·lum hi
mxandra bhala l-art ta' l-eroj: im'na aħna qegħdin nibżgħu li
Malta ta' żmien il-Paċi, meta kullħadd jibda jinsa iimgħoddi I
Ml!ta sejra tkun m.lgħruh bl1 rlJ I·art bn·nie'l injoranti u tal·
psatas u b'd.m ir-reklam imċappas ma' wiċċna aħna nsibu
ruħna fi tfixkil kbir meta niġu biex nidhru bhala n ilzjqn qud·
diem id-dinja. L-Ingilterra tatna l-ezel1pju .neħtieġ. MII·lum
stess hi qiegħda !I/ħabat biex tirbaħ mhux biss il-gwerra imma
I paċi; għaldaqshekk hi qIegħda torganizza l-edukazzjoni tal-
pajji~ kif u kemm iħallu ċ·ċirkostanzi tal-lum Għaqdiet lette·
rarji bħal P. . etry S-Jciety (Lond.); ġurnali kulturali bħal fforizon
Poetry Review, Times Lit. S!lppl. The Wind and the Rain,
The L/stener, u oħrajn għadhom igħixu '-ħajja ħielsa tal-hsieb,
ighinu I·pajji~ mhux biss bit-tifhir agħma imma wkoll bil-kritikl\
meqj~sa.
 U dan għaliex il-Gvern Ingliż għadu jaħmel bħal fi żmien il-
Paċi l-kritika tal-pubbliku li ssir għall-ġid, u l-istudjusi qegħdin
ikunu mhux imġennba imma mistiedna biex mil-lum stess
jagħtu l·fehmiet tagħhom ħalli u la s-saħħa tar-ruħ u lanqas tal·
ġisem ma jmorru lura. Ingilterra injoranta u marida hi regħxa
għall-Jngliżi. Malta injoranta u marida hi regħxa għall-Maltin.
Għalhekk jeħtieġ li daqs kemm iħalluna ċ·ċirkostanzi tal-gwerra,
u mhux nitfa inqas, aħna nibdew inħejju l-pjanijiet tagħna
biex nirbħu )-paN, mal-gwerra. Il-Maltin jistennew ġid kbir
mill-board li nħatar mingħajr ma ltaqa' qatt, għall-inqas biex
jurina li twieled ħaj. Aħna nafu li l-lum I.edukazzjoni hi mfixkla,
li ma għandniex nistennew li nibqghu bħal ma konna fi żmien
il-paċi. Iva, nafu dan kollu, imma nafu wkoll li bħall·Ingli!i u
bħal ġnus oħra nistgħu, mingħajr ma nfixklu jew inċekknu l·
ħidma tal-gwerra, illum s~ess nibdew innejju l-pjanijiet tagħna
għal rebħa tal·paċi għax ahna l-paċi nkunu t1ifniha jekk kemm·
il darba wara t-gwerra Malta ser ikollha tissallab b'nies mingħajr
tagħlim jew b'tagħlim nieqes. Aħna nifhmu li ma għandhomx
jitħallew tfal jiġġerrew fit·triqat ma jagħmlu xejn. Tagħlim
ta' snajja wedukazzjoni għadhom jistgħu jsiru sal-lum u, ghall-
btonn, llagl'iollu t·til:ldil meħtieġ fis· sistema mħabba ż-żmeni­
jiet tal-lum mill-aktar fis. Kollox jiġi mill-organizzazzjoni.
Min jaqta' qalbu jitlef li jtellef.
Għadu ż żmien, għalkemm qiegħed jitwaħl'iar, li aħn3
naħdmu iżjed għall-ġid tal-paċi li 'kk Alla} jrid tkun wisq itwal
mill-gwerra. Lilhinn mid djar imwaqqgl:ia nharsu lejn Malta
ta' wara l-gwerra, u nħabirku bieK naglimluha kif jixirqilha Art
li ċ-ċittadini tagħha għandhom bħal nies oħra l-ħila li jieħdu
hsieb ħwejjiġhom, magħquda b'idijal U lsien tagħna bħala
poplu qawwi taħt it-tmexxija tal· Bandiera tagħna flimkien ma'
dik ta' l-Ingilterra. Jekk ma ngħaġġluK inħarsu r-ruħ tat·tfaJ
tagħna, ibqgħu żguri li Iv\a!ta ta' l·er,oj ta' żmien il-gwerra,
tkun magħrufa u mxandra bħala Malta ta' l-injoranti, Malta
tal-mogħoz fi żmien il-Paċi.
11 bini mġarraf jarġa' jitla' u sa l-ibliet jinbnew u l-meitin
ighixu f'dawk li jitwieldu wrajhom, imma I·ġenerazzjoni !l1waq·
qgħa tibqa' titmiegħek taħt is-saqajn -injoranta u pastaia.
U dik għalina tkun I·akbar telfa --is·saħta tal-Paċi.
Ġ. AQUILINA