1. TANIM Bir Menard Presiyometresi ana blmden oluur: 1. Bir izleme kutusu 2.

. Radyal olarak geniletilebilen silindirik bir sonda 3. zleme kutusunu sondayla birletiren bir hortum. 1.1 ZLEME KUTUSU zleme kutusu tanabilir bir kutuda bulundurulur, bir ayak ve bir kapak ile donatlmtr. Btn vanalar ve basn gstergeleri, i balantlara ve tplere eriilebilmesi iin alabilen bir n panele yerletirilmilerdir. Vanalarn ve basn gstergelerinin dzeni ekil 1de gsterilmitir. Kullanmlar 2. Blmde tarif edilecektir. Devrelerin detaylar 1.4 paragrafnda verilmitir. zleme kutusu 0-6 Mpa (0-60 bar) ya da 0-10 Mpa (0-100 bar) aralklarndaki basnlar iin ayarlanabilir. Bir konfigrasyondan baka bir konfigrasyona nasl deitirileceinin detaylar 5.5 paragrafnda verilmitir.

ekil 1 zleme kutusu n paneli

ekil 2 zleme kutusunun arkadan grnm (13) filtre muhafazas

1.2 G TR SONDA Sonda aadakilerden oluur (ekil 3): Merkez hcrenin snrlarn ayarlayan iki simetrik kontrol ve koruma hcrelerini snrlayan iki O-halkas ieren metal bir silindirik gvde. Merkez hcreyi oluturan, aadaki iki kontrole skca balayan iki zar halkasyla kenetlenen plastik bir zar (1) Ekteki Tablo 1den seilen zelliklere sahip olan koruyucu bir kapak. Bu kapak, trtll somunla sabitlenen, iki kapak halkasyla iki O-halkasna tutturulur. Sondann zerindeki iki balant: Balantlardan birisi merkez hcresine su salamak, dieri koruma hcrelerine gaz vermek iindir. Bu balantlar bamsz ya da e eksenli olabilirler. Su devresini szmek iin sondann tabannda bir kanal.

(1) Standart zarn sertlii 50 Kpadan (0,5 bar) daha dktr. Bununla birlikte, bu sertliin yaklak yarsna (25 Kpa ya da 0,25 bar) sahip olan esnek zarlar, 1,5 mm kalnlndaki plastik muhafazalarla birlikte, 50 Kpadan (0,5 bar) daha dk minimum sonda sertlii snrn elde edecek ekilde kullanlabilirler Ekteki Tablo 1e baknz.

Tama ubuklarn vidalamak iin sondann st tarafnda yiv alm olan blm.

Sondann 60 mm nominal ap vardr ve DCDMA snflandrmasna gre BX sonda olarak adlandrlabilir. Oluklu tpn kullanlmas gereken zamanlarda, 44 mm nominal ap olan bir sonda kullanmak zorunludur. Bu sonda ayn zamanda AX sonda olarak da adlandrlr. ki tr 44 mmlik ap olan, birisi uzun merkez hcreli, dieri ksa merkez hcreli sonda olduunu not edin. kisinin toplam uzunluu ayndr. Bu sondalar, dorudan zemin zerinde ya da nceden delinmi bir sondaj deliinde kullanlmak iin ya 4-63 mm kalkanla ya da 45-56 mm kalkanla birlikte kullanlrlar.

ekil 3 G TR PRESYOMETRE SONDASI a) 63 mm apl sonda (BX) b) oluklu bir tp (55 ya da 63 mm apl) iindeki 44 mm apl sonda (AX)

ekil 3de ayn zamanda iki darbe emicili, stte ve altta, ve iki metal ara levhal bir oluklu tp iindeki 44 mm apl sondann uzunlamasna kesiti, rnekleyicinin (ya da koruyucu koninin) st yivinin iindeki en altta ve eimli tp yivinin iinde en stte - yerinde bulundurulan altta bir disk ve stte bir delikli pul gsterilmektedir. Eimli tpn kullanm 4.5 paragrafnda tarif edilmitir. G tr sondaya ayn zamanda kollu hcreli sonda da denilir. E tr presiyometrelerde bamsz hcreler birbirlerine balanmlardr. Son zamanlarda olduka az kullanlan bu tr sondalar izleme kutusunu sondaya balayan hortum balantsnda ayarlamalar gerektirmektedirler. 1.3. BALANTI HORTUMU Balant hortumu ya e merkezli ya da ikiz, birisi gaz iin, dieri su iin iki plastik borudan oluur. kiz hortumlarda, krmz koruma hcreleri iin ve siyah merkez hcre iin olacak ekilde, Rilsan 3-6 mm apl boru takm kullanlr. Merkez hcre boru takm 5 MPalk (50 bar) basn deiimine tabi tutulduunda 50 metre uzunluu iin ortalama 5 cm3lk bir genilemeye sahip olacak sertliktedir. Piyasada bulunabilen standart uzunluklar 25, 33, 50 ve 100 metredir. Dier uzunluklar talep zerine retilirler. E merkezli hortumlarda, i boru takm iin 3-5 mm apl Rilsan ve d boru takm iin 6,3511,3 mm apl Tecalan (test basncnn 2,5 MPadan (25 bar) daha dk olduu durumlarda, 7,5-10 mm apl Rilsanlar da kullanlabilir) kullanlr. Dier btn durumlarda boru takmlar 20 MPaa (200 bar) kadar olan basnlarda almak iin tasarlanmlardr. 1.4. TEDARK DEVRELER (ekil 1, 2 ve 4de gsterilmilerdir) 1.4.1 Gaz tedariki Giri deliinden (11) beslenen gaz basnc ana basn drme vanas (9) tarafndan, iki bamsz hcreye verilmeden nce drlr. Bir devre basn geciktirme reglatr (8), 4 yollu vana (3), durdurma musluu (1) ve k balants (12g) zerinden geer; dieri ise 4 yollu vana (3) zerinden volmetre (20) ve grme tp (21) boyunca geer konfigrasyon iin ekil 4e baknz. 4 yollu vanann (3) dndrlmesiyle, basn geciktirme reglatr (8) dier devre zerine geer. Gaz devresi, su devresini atmosfer basncna da aan besleme vanasndaki (2) atmosfer basncnda alabilir. 1.4.2 Merkez hcre suyu 3 yollu vanann (14) konumuna bal olarak volmetredeki (20) ve grme tpndeki (21) su, devre kesme musluu (4) zerinden basn gstergelerinden (5), (6), birisine balanr. Dii fie (17) olan balant 3 yollu vanadan bamszdr ve her zaman iin baka bir basn gstergesi iin uygundur. Su, esnek boru takm giriinden sondann merkez hcresine, kesme musluundan (4) dii balantlardan (12e) birisine akar.

1.4.3 Koruyucu hcre gaz Gaz ayn zamanda 4 yollu vanadan (3), kesme musluu (1) araclyla dii balantya (12g), hortuma gittii yerden sonda koruma hcrelerini basn altna almaya gider. Kesme musluundan (1) nce devre besleme vanasyla (2) atmosfer basncna alabilir. Kesme musluundan (1) sonra, vanann konumuna bal olarak, basn ya basn gstergesiyle kaydedilir ya da dii fi tarafndan kesilir.

ekil 4 Devre diyagram Paralar 1- Gaz kaynan kesme musluu 2- Hem gaz hem de su iin besleme vanas 3- 4 yollu vana 4- Su kayna kesme vanas 5- 0-2,5 MPa (0-25 bar) sayac merkez hcresi 6- 0-6 Mpa (0-60 bar) sayac merkez hcresi 7- 0-2,5 MPa (0-25 bar) sayac koruma hcresi 8- Basn geciktirme reglatr 9- Ana basn reglatr 10- Enstrmann gaz kayna basn sayac 11- Gaz kayna balants 12e- Su k balants 12g- Gaz k balants 13- Otomatik kesme musluuyla volmetre doldurma fii 14- Merkez hcre saya seme vanas 15- Merkez hcre saya izolasyon vanas 16- Gaz devresindeki (koruma devreleri) destekleyici saya iin dii fi 17- Su devresi iin ayns 18- Vana koruma filtresi 20- Volmetre 21- Grme tp

2- EKPMANIN HAZIRLANMASI 2.1 ZLEME KUTUSUNUN HAZIRLANMASI (zleme kutusu) - aya, kutu tabannn altndaki yivlere saat ynnde yavaa dndrerek yerletirin, aya st kol ile sabitleyin. - zleme kutusu kabn yukarya doru yerletirin. - ayan alt kolunu kullanarak, dikeylii ayarlayn. - Kapa kartn. - Sayalarn ve ana basn azaltma vanasnn gereken basn aralna ayarlanm olup olmadklarn, aada tarif edildii gibi, kontrol edin. 2.1.1 Sayalarn seilmesi zleme kutusu aadaki sayalarla birlikte teslim edilir: - Su devresinde: Bir 0-2,5 MPa (0-25 bar) sayac ve bir 0-6 MPa (0-60 bar) sayac. Daha dk aralkl bir saya, rnein 0-0,6 MPa (0-6 bar), dk basn-gerilim zellikleri gsteren topraklarda bu dk basnlarda (1) daha doru okumalar yaplabilmesi iin ya da 6 MPadan (60 bar) daha yksek basnlar kullanlacaksa, 0-10 MPalk (0-100 bar) bir saya fie (17) eklenebilir. 10 cm uzunluunda yz ap olan bu sayalar arkas yatay bir basn jakna uyarlar (te yandan izleme kutusunun n paneline eklenen sayalarda dik jaklar bulunur). - Gaz devresinde: Bir 0-2,5 MPa (0-25 bar) saya. Ayn balamda, arka jak olan daha dk ya da daha yksek basnl sayalarn eklenmesi iin fi (16) kullanlabilir. UYARI: (16) ve (17) balantlarna taklan sayalar (14) ve (15) vanalar hangi konumda olurlarsa olsunlar, aktiftirler. Gerekli olduu zamanlarda bu vanalar kapatmak ya da dk basnl sayalar kartmak iin gereken zeni gsteriniz. Sayalar seildikten sonra, sfra ayarlanp, ayarlanmadklarn kontrol ediniz, ayarlanmamlarsa, dili dmeleri ya da vidalar kullanarak sfr gstermelerini salaynz. Sayalarn, standart bir sayala her alt ayda bir karlatrldklarndan emin olmak gereklidir. 2.1.2 Ana basn reglatr iin ve diferansiyel basn vanas iin yaylarn seilmesi 2.1.2.1 Ana basn reglatr yay zleme kutusunda normal olarak kullanlan basn reglatrnn maksimum basnc yayn (11) sertliiyle belirlenir, ekil 5e baknz. Yayn trne bal olarak, vanann alabilecei maksimum basnlar 1, 2, 4, 8 ya da 10 MPadr (10, 20, 40, 80 ya da 100 bar). Maksimum basn ne kadar yksek olursa, reglatr tarafndan elde edilen basn o kadar dk bir hassaslkta olur. Mekanik olarak zayf topraklarn test edilmesi iin, 1 MPalk (10 bar) bir yay reglatre taklmaldr. Paragraf 5.5e baknz.
(1)

bir basn sayacnn hassasl, tam lekli olarak 1/100 olarak alnmtr; 0-6 MPalk (0-60 bar) bir sayacn hassasl sadece 0,06 Mpadr (6 bar).

2.1.2.2 Basn geciktirme reglatr yay zleme kutusu 400 ila 500 MPalk (4 ila 5 bar) bir yayn takld bir basn geciktirme reglatryle birlikte teslim edilir. Bu presiyometrenin 50-60 metreye kadar olan derinliklerde test yapabilmesini salar. Bu yay deitirmek iin Paragraf 5.2.4e baknz.

ekil 5 Ana basn reglatrnn kesiti 2.2 DEVRELERN DOLDURULMASI 2.2.1 zleme kutusunun doldurulmas (ekil 1e baknz). zleme kutusunun tepesindeki volmetrenin zerindeki fie (13) bir huni takn, vanay (2) water-suya getirin, ardndan volmetreyi su seviyesi tam olarak gsterge tpndeki renkli blgeye gelecek ekilde doldurun. Gaz devresinin suyla dolmasn engellemek iin seviyenin daha yksek olmasna izin vermeyin. Huniyi kartn ve vanay (2) teste getirin. Boru takmn ve gsterge tpn kirletmemek iin sadece temiz su kullann. Havann etkilerine maruz kalan kayalar test ederken, havas alnm su kullanlmas tercih edilir. Donma koullar altnda, -27 0Cde almaya izin veren otomobil soutma svsn kullann. Ayrca yar seyreltilmi n cam temizleme suyu -20 0Cye kadar allmasna izin verir. Sulandrlm olsa bile, ok yapkan olduu iin asla glikol kullanmayn. zleme kutusundaki suyu boaltmak iin fie (12e) bir jak takn (3n en sol tarafnda). Doldurma hunisi de kullanlabilir. Vanay (2) watera getirin. zleme kutusunda su, yerekimiyle boalacaktr.

2.2.2 zleme kutusu gaz tedariki (ekil 1) Primer bir basn azaltma vanasn bir sktrlm gaz iesine (tercihen nitrojen, oksijen kullanmak yasaklanmtr) vidalayn ve izleme kutusunun tabanndaki fie (11), bir erkek trnakl balantyla takn. Gaz kutusunu amadan nce, primer basn azaltma vanasnn kapal olduundan emin olun (yani kontrol dmesi sklmemi ve serbest). Ana izleme kutusu reglatrnn (9) kapal olup olmadn (kontrol dmesi sklmemi) olduunu kontrol edin. hortum ve sonda izleme kutusuna takl deilken, izleme kutusunu, iedeki boaltma vanasn dndrerek maksimum alma basncna kadar test edin izleme kutusundaki maksimum basn kk basn sayacnda (10) gsterilir-, ama izleme kutusundaki ana basn boaltma vanasnn zerindeki kontrol dmesi tamamen sktrlm olmaldr. Uyar: zleme kutusunun teslimat konfigrasyonuna bal olarak, ana reglatrdeki patlama diski ya 6 MPa (60 bar) ya da 10 MPadr (100 bar). Konfigrasyonun nasl deitirileceini renmek iin Paragraf 5.5e bakn. Gaz iesindeki boaltma vanasndaki patlama diskinin genellikle 80 barlk bir hat basnc iin tasarlandn unutmayn (1/10 mm kalnlk). Gerekiyorsa bu diski 10 MPa ya da 100 barlk (15/100 mm kalnlk) iin olanyla deitirin. 2.2.3 Borularn ve sondann doldurulmas (ekil 3) E merkezli ya da ikiz borulu hortumun bir ucunu nceden hazrlanm olan sondaya ve dier ucunu da izleme kutusunun tabanndaki trnakl balantlara (12e) ve (12g) takn. E merkezli hortumlarda 2 trnakl balant hava ve gaz devrelerinin tersine evrilmesini engellemek iin akmayacak ekilde dzenlenmilerdir. Uyar: Hortumun ucundaki sondadaki balant somunlarn ksmen sklayarak, conta demirlerinin yerlerine basite skmalarn salayn. Koruma hcrelerinin ayn anda genilemelerini engellemek iin musluu (1) kapatn. Sonday bir elinize aln, an, koruyucu koniyi (10) skn, su boaltma kabn (9) skn yaklak 2 dn ve izleme kutusu ana basn reglatrn (ekil 1de 9) kullanarak devreye yaklak 25 KPa (0,25 bar) basn uygularken, bu konumda kalmasn salayn. ekil 1deki (5) ve (6) sayalarndaki basn deerlerini okuyun. Volmetredeki su seviyesi azalrken, sonda ba aa dururken, bir parmanz su boaltma vanasnn inesine basl tutun. Suda hava kabarc kalmad zaman, su boaltmay kapatn ve koruyucu koniyi (10) vidalayn. Uyar: Volmetrenin iindeki su seviyesi 750 cm3e ulat zaman musluu (4) kapatn. Su seviyesi volmetreden grlemiyorsa, gaz su devresinin iine girerken, doldurma ilemini balatn. Volmetreye su eklemek iin, basn reglatrnn (9) zerindeki kontrol dmesini skn, vanay (4) Watera getirin ve 2.2.1 ve 2.2.3 paragraflarndaki prosedrleri, bu srayla tekrarlayn. Devre havadan tamamen arnd ve su boaltma somunu skland zaman basn reglatrnn (9) kontrol dmesini tekrar skn ve vanay (2) Watera bir sre iin dndrerek devrelerdeki basnc serbest brakn. Ardndan vanay (2) tekrar Teste dndrn. Gerekiyorsa, volmetredeki su seviyesini, 2.2.1deki prosedr tekrarlayarak tamamlayn.

3 - KALBRASYONLAR Kalibrasyon testleri aadakileri bilmek iin gerekletirilirler: - llen hacmin bir fonksiyonu olarak, sondann patlamas srasnda kabn ve zarn direnme basnc (ASTM Standardnn blm 6.2), ayn zamanda basn kayb da denir. - Sondaj deliinin genilemesinden bamsz olarak, uygulanan basncn bir fonksiyonu olarak, ekipmann hacmindeki genileme (ATSM Standard blm 6.3), ayn zamanda hacim kayb da denir. 3.1 BASIN KAYBININ BELRLENMES Deneyimlerin, sondann basnca direncinin gerekletirilen testlerin says arttka azaldn gsterdii not edilmelidir. Bu kalibrasyonu gerekletirmeden nce, kapan ve zarn birka defa geniletilmesi tavsiye edilir. 3.1.1. Zar basn kaybnn llmesi Zarn maksimum basn kayb APAGEO tarafndan verildii iin (mevcut deer 50 kPa 0,5 bardr), bu lm normalde gerekli deildir. Gene de, yeni bir plastik tr kullanldnda, bu testin yaplmas dnlebilir. ncelikle zar birka defa geniletin (1). Ayn prosedrn ardndan, balang aamasndaki geniletmesinde olduu gibi tekrar geniletin, ama her dakikada 7 ila 12 eit artlarla, her arttrmadan sonra ieri atlan hacmi not edin. basn hacim erisini izin ve 60 mm apl sondalarda 700 cm3lk ve yuval tpn iindeki bir ksa merkez hcreli, 44 mm apl sondalarda 400 cm3lk ieri atlan hacim iin zar basn direncini not aln (Fransz standard Ek B.2.2). 3.1.2. Sondann hazrlk genilemesi Bu, sahada yeni bir sondann kullanld her defasnda gerekletirilir (Paralar ekil 1deki gibi). Btn vanalar testteyken ve basn geciktirme reglatr 0 metre derinlii iin ayarlanmken zeminde yaplan bir testteki gibi gerekletirin (Tablo 4.1e baknz).
(1)

Kapak aadaki gibi taklmadan nce zar kendi kendine geniletilebilir (ekil 1): gaz musluunu (1) Closedkapalya getirin. Btn dier vanalar Teste getirin. Basn reglatr dmesini (9), volmeter 700 cm3 (ya da ksa AX sondalarda 500 cm3) gsterinceye kadar merkez hcrenin genilemesi iin yavaa dndrn. Su seviyesi ok hzl bir ekilde dyorsa, vanay (4) Closea dndrn (ferme). (17)ye bal olan, tercihen 0-600 kPalk (0-6 bar) bir sayata elde edilen deeri not aln. Merkez hcrenin havasn almak iin, basn reglatrnn (9) dmesini skn ve musluu (2) yavaa Watera dndrn. Bunu 2-3 kez tekrarlayn ve sayata (17) llen basn deerinin dengelenip, dengelenmediini kontrol edin. dengelenmiyorsa, prosedr tekrarlayn.

Basn reglatrnn dmesini (9), sonday 700 cm3lk hacme (yuval tpteki 44 mm apl (AX) sonda iin 550 cm3) ulancaya kadar yavaa dndrn. Sayata (5) oluan basnc not aln. Sondann havasn almak iin, basn reglatrnn dmesini sklayn ve musluu (2) yavaa Draine dndrn. Bunu 2-3 kez tekrarlayn ve sayata (17) llen basn deerinin dengelenip, dengelenmediini kontrol edin. dengelenmiyorsa, prosedr tekrarlayn. 3.1.3. Sonda basn kaybnn kalibrasyonu (ASTM standardnn 6.2 blm) Sonday izleme kutusunun yanna koyun, btn vanalar Test konumuna getirin ve vanay (3) 0-11 metreye getirin. Testi 4. blmdeki talimatlar izleyerek gerekletirin, basn geciktirme vanas 0 metre derinliine ayarlanacaktr (Tablo 4). Fie (17) takl olan 0-600 kPalk (0-6 bar) bir saya kullanmak daha iyidir. Sondann basit bir plastik kabnn m (metal eritli ya da deil) olduu yoksa yuval bir tpn iinde mi olduuna bal olarak 25 kPa (0,25 bar) ila 50 kPalk (0,50 bar) basn artlarn kullann. Yuval tpn iindeki kk merkez hcreli 44 mm apl sondalarda asla 550 cm3 asla amayn. Sfra geri dnn. Test tamamland zaman, uygulanan basnlara karlk gelen 60 saniyede not alnan hacimlerin erisini izin. Bu basn kayb iin gerekli kalibrasyon erisidir. 3.2 HACM KAYBININ BELRLENMES (ASTM Standardnn 6.3 blm) Bu ilem bir uygunluk tpnn iinde gerekletirilir ve sk sk uygunluk testi olarak adlandrlr. Merkez hcredeki hacmin belirlenmesini ve volmetrede sfr okumann tanmlanmasn salar. Seilen kapak ve zarn monte edildii sonday elik uygunluk tpne (genellikle 1,05 metre uzunluundadr) yerletirin. Bu ya BX sondalar ve 63 mm apl yuval tpteki AX sondalar iin 65-85 cmlik ya da 56 mm apl yuval tpteki AX sondalar iin 58-75 mmlik bir tptr. Testi, 2,5 MPa (25 bar) maksimum basnla alan sondalar iin 250 kPa (2,5 bar) ya da 5MPaya (50 bar) kadar basnla alan sondalar iin 500 kPa (5 bar) seviyesindeki artlarla 4. blmde verilen prosedre uygun olarak gerekletirin. Uyar: Uygunluk tpnn duvarlarna kar mkemmel bir ekilde ayarlanacak sondalarda ilk basn art, ekil 6da gsterildii gibi, 100 kPa (1 bar) olacak ekilde drlmelidir. Uygulanan basnca karlk gelen hacimleri 60 saniyelik aralklarla not aln (ekil 6).

Geleneksel olarak: - merkez hcrenin ilk hacmi u ekilde tanmlanr: Vs = {(di2/4) x ls} - Vc Burada: ls zar halkalarnn i iki i kesi arasndaki mesafedir (normal olarak yaklak 210 mmdir). di uygunluk tpnn i apdr. Vc Hacim eksenindeki, izilmi genileme erisinin ikinci ksmndaki en iyi uyan dz izgi tarafndan kesildii noktadr, ekil 6ya bakn.
Aamann sonunda Eklenilen sv hacmi

basn

ekil 6 Uygunluk tpnn iindeki bir presiyometre sondasnn genileme erisi (diferansiyel basn 100 kPa 1 bar) Vs 480 cm3 olacak kadar dk bulunabilir ve teorik 535 cm3e ulamaz. Bu mevcut ekipmanlarla tamamen bekleme durumunda olan sondalarda, zarn d yzyle kabn i yznn birbirleriyle temas etmemesi nedeniyledir. Bu test lm hcresinin evresindeki boluun hacminin llmesini salar, 535 480 = 55 cm3e kadar olabilir. Karlatrma amacyla Vsnin en yaygn deerleri Ekte verilmitir. - Aparatn genileme katsays, a (boru sistemi, art saya lm sistemi vs): a = V/P Bu AB dorusunun eimidir. a, 50 m boruya uygun olan ekipman iin 6 cm3/MPa (0,6 cm3/bar) deerinden kk olmaldr. Bu APAGEO ekipmanlar iin her zaman dorudur.

4- BR PRESYOMETRE TESTNN GEREKLETRLMES Sondaj delii, Standarda (1) uygun bir duvar bozukluuyla delindikten sonra, sonday (11) ekil 3 sondann tepesine eklenmi olan delgi yayn kullanarak, bir delgi ubuu-sonda balants araclyla, dikkatli bir ekilde indirin. Sonday karma riskiyle birlikte delie indirirken, hortumun bklmesini engellemek iin dzenli aralklarla hortumu delgi yayna (rnein yapkan bant kullanarak) balanmas tavsiye edilir. Sondaj delii tamamen suyla ya da delgi amuruyla doluysa, koruyucu koninin (10) ucunu engellemeyin, bylece bir piston olumas riskini engellersiniz. Bu sondann delikte aaya inmesini ok zorlatrr ve testin doruluuna zarar verir. Sondaj delii kuruysa, derinlikle birlikte artan, sondann genilemesine ters etki yapacak olan d bir hidrostatik bir basn yoktur. Borularn iindeki suyun hacminin genilemesini snrlamak iin vanay (4) Closed konumuna getirmeniz tavsiye edilir (2). Sonday indirmeden nce ya da yerine yerletii zaman, diferansiyel basn reglatrn istenilen deere ayarlayn. Presiyometre testi bundan sonra gerekletirilebilir. 4.1 BASIN FARKINI Pdiff AYARLAMAK (ASTM Standardnn 6.5 ve 6.6 blmleri) Basn fark nosyonu aada tarif edilen iki durumdan kaynaklanr: A. Koruma hcreleri tarafndan genilemesi iin sktrlan merkez hcrede, merkez hcrede koruma hcrelerinden daha yksek bir basn olmas gerekir. Ayrca, merkez hcrenin uzunluu sabit kalrken, merkez hcre ve koruma hcreleri arasnda iyi tanmlanm bir basn fark oluturulmaldr. B. zleme kutusunun seviyesindeki iki devredeki basnlar eitken, merkez hcre ile koruyucu hcreler arasndaki basn fark sondann derinliiyle birlikte, sadece merkez hcrede oluan hidrostatik basn(3) nedeniyle giderek artar. Basn fark, Pdiff, bu iki gerei dikkate almak iin, izleme kutusunun ykselmesi srasnda elde edilmesi gereken basn farkdr. Merkez hcredeki ek basn normal olarak merkez hcre zarn 700 cm3e (ksa 44 mm apl sondalarda 450 cm3e) geniletmek iin gereken basncn iki katdr. Standart zarlarda bu ek basn 100 kPadr (1 bar). Sonda, izleme kutusundaki sayalarn seviyesinin 10 metre altndaki derinlie indirildii zaman, borulardaki hidrostatik basn nedeniyle merkez hcre ile koruma hcrelerinin basnlar arasndaki istenilen fark elde edilir. Bundan sonra merkez hcre ve koruma hcrelerinin sayalarnda gsterilen basnlar ayn olurlar.
(1) (2) (3)

ASTM Standard D 1719-87 blm 7ye ve Tablo 3e baknz. Kuru sondaj deliklerinde, 50 metreden daha byk derinliklerdeki testler iin 6.6 paragrafna baknz. Saf suyla, bu hidrostatik basn her metrelik derinlik iin 10 kPa artar (0,1 bar/metre).

10 metre derinlikten daha dk derinlikteki testlerde, gaz devresindeki basn izleme kutusunda azaltlmaldr. 0 metre derinliinde, koruma hcresi sayacnda okunan basn lm hcresindekinden 100 kPa (1 bar) daha dk olmaldr. 11 metre derinliin altndaki testlerde, hidrostatik basntaki, derinlie bal olan dorusal art, izleme kutusu devresindeki gaz basncnn eit miktarda artyla dengelenmelidir. Farkl derinlikler iin koruma hcresi ve merkez hcresi sayalarndaki kaytl basnlardaki gerekli farklar aadaki tabloda, ekil 7de gsterilen sayalarla birlikte verilmitir. Tablo 1: Sonda derinliinin bir fonksiyonu olarak basn fark Pdiff (Standart bir zarla). Sonda derinlii 0 m* 1m 2m 3m 4m 5m 6m 7m 8m 9m 10 m 11 m 12 m 20 m 25 m 30 m * Kalibrasyon testleri iin. (Daha aa derinlikler ve 6 MPadan -60 bar daha yksek basnlar iin gazn arln dikkate almak iin Paragraf 4.6ya baknz.) Saya 7 (gaz) Koruma hcreleri ve merkez hcre sayalarndaki okumalar arasndaki fark -1,0 bar -0,9 bar -0,8 bar -0,7 bar -0,6 bar -0,5 bar -0,4 bar -0,3 bar -0,2 bar -0,1 bar Eit basnlar +0,1 bar +0,2 bar +1,0 bar +1,5 bar +2,0 bar

Saya 5 (su)

ekil 7 zleme kutusunun altndaki farkl z derinliklerinde testin balangcnda sayalarn ularnn konumlar. Okumalar bar cinsindendir.

Basn farkn, Pdiff, doru ayarlayabilmek iin aadaki prosedr takip edin: 4.1.1. 10 metreden daha dk, rnein 5 metre derinliklerdeki testler (ekil 1): zleme kutusundaki gerek basn fark bilinmiyorsa: 1. Sonda hortumunu izleme kutusundan kartn. 2. Vanay (3) 0-10 mye dndrn. 3. (5) ve (6) sayalarnda 100 kPa (1 bar) okumasn elde etmek iin ana basn reglatrn (9) kullann. 4. Sayata (7) gsterilen deeri okuyun. 5. Pdiff < -0,5 bar ise, (rnein -0,7 bar ise) 6. maddeye gidin. Pdiff = -0,5 bar ise, basn fark doru olarak ayarlanmtr. Pdiff > -0,5 bar ise, (rnein -0,3 bar ise) 10. maddeye gidin. 6. Basn farkn (8) hafife gevetin (saat ynnn tersine dndrn). 7. (6) sayacnda 200 kPa (2 bar) okumasn elde etmek iin ana basn reglatrn (9) tekrar kullann. 8. Sayataki (7) yeni basnc okuyun. 9. Gsterilen basn 150 kPadan daha bykse 6. maddeye geri dnn. Gsterilen basn 150 kPadan daha kkse 10. maddeye gidin. 10. Diferansiyel basn reglatrn (8) hafife skn (saat ynnde dndrn). 11. Ana basn reglatryle (9), sayataki (6) basnc 200 kPaya ayarlayn (eer son yaplan eylem 5. madde ise) ya da 300 kPaya ayarlayn (eer son yaplan eylem 9. madde ise). 12. Sayataki (7) basnc okuyun. 13. 5. maddenin ayns. Farkl ilemler bir ak emasnda da gsterilebilir, ekil 8e baknz. Her prosedrn sonunda, her devredeki basnc muslukla (2) aktn, ardndan, sonda hortumunu izleme kutusuna yeniden balayn. Trnakl balantlar izleme kutusuna hava girmesini engellemek iin tasarlanmlardr.

Z metredeki testler iin (Z < 10 metre) Hortumu izleme Kutusundan skn. Vanay (3) 0-10 m olarak ayarlayn Ana basn reglatryle (9) (5) ya da (6) sayalarndaki basnc 100 kPa artrn. Sayataki (7) basnc okuyun.

Basn fark: Saya (7) saya (5 ya da 6) Tablo 1deki deere eit mi?

Hayr Fark ok kk

Evet Ayarlama tamam

Hayr Fark ok byk

Basn farkn (8) sklayn ekil 8 Basn farkn ayarlamak iin ak emas (1-10 metreler arasnda test yaplrken).

Basn farkn (8) gevetin

4.2 BR TEST GEREKLETRMEK Bir presiyometre testi toprak zerinde basn seviyelerini uygulayarak ve bir dakikalk bir sre iin koruyarak ve basn sabitlendikten sonra 15, 30 ve 60. saniyedeki hacim lmlerini kaydederek gerekletirilir. Genellikle test boyunca basn artlar sabittir, rnein snr basnc 1 MPa (10 bar) olarak tahmin edilen bir toprak iin 100 kPa (1 bar). Test, son okuma 60 mm apl sondalarda 750 cm3 ve 44 mm apl sondalarda 550 cm3 civarna geldii zaman sonlandrlr. 4.2.1 Hazrlk kontrolleri (2. Blmde zaten tarif edilenlerin dndakiler) Basn farknn (8) testin derinliine gre zorunlu olan diferansiyel basnc verdiinden emin olun. Vermiyorsa, Paragraf 4.1e baknz ve musluun (4) kapal olduundan emin olunuz. Vanay (3) testin derinliini gsteren konuma dndrn (10 mnin zeri ya da 10 mden derin) Musluu (1) ve vanay (2) Test konumuna dndrn (essai). Aa ya da yukar basn aral sayalar (17)ye uymuyorsa, vanay (14) aaya ya da yukarya dndrerek, (5) ve (6) vanalarndan birisini sein. Uyuyorsa, vana (14) yatay olmaldr. Ayrca, saya (7) kullanlmyorsa ve baka bir saya (16)ya uyuyorsa, vanay (15) yatay olacak ekilde dndrn. Sonday gerekli olan derinlie indirin. 4.2.2. Test Musluu (4) Test konumuna dndrn. Herhangi bir basnc uygulamadan nce, sondadaki hidrostatik basn altnda volmetredeki sabitlenmi hacmi okuyun. Basn dzenleme dmesini (9) yavaa dndrerek, ilk basn artnn (5) ya da (6) sayalarnda ya da (17)ye uyan sayata gsterilenle ayn olmasn salayn. Sayata (7) ya da (16)ya uyan sayata okunan basn ve (5) ya da (6) sayacnda ya da (17)ye uyan sayataki ilk okunan basn arasndaki farkn istenilen basn fark deeri (Tablo 1) olup, olmadn kontrol edin. Deilse, basn farkn basn fark reglatryle (8) ayarlayn. Uyar: Yeni basn fark, sadece azaldysa ((5) ya da (6) ve (7) sayalarndaki deerlerle kyaslandnda) gsterilecektir. Basn farknn artrlmas gerekiyorsa, sonu, bir sonraki basn artna kadar bilinemeyecektir. Test 10 mnin altndaki bir derinlikte gerekletiriliyorsa, reglatr dmesinin dndrlmesi merkez hcresindeki basnc dorudan artracaktr. ki basn dengelendikten 1, 15, 30 ve 60 saniye sonra hacim okumalarn kaydedin.

Bir sonraki arta, her zaman iin basn reglatr dmesini (9) yavaa dndrerek gein. Hortum boyu uzadka, merkez hcrenin ve koruyucu hcrelerin basn/hacim dengesini elde etmek ve korumak iin gereken gei zaman da uzar. Basn ok ani bir ekilde artarsa, merkez hcresinin zar zarar grebilir ya da genilemesi engellenebilir. Uyar: Eer basn fark reglatr dmesi (9) ok hzl olarak dndrlrse ve basn istenilenden daha yksek bir deerde dengelenirse, dzeltmeye almayn. Gerekte, basn fark reglatr sadece tek ynl olarak alr ve koruma hcresi devresindeki okunan maksimum basn zaten uygulanmtr. Not: Musluu (4) kapatarak ve (5), (6) ya da (7) sayalarndaki okumalar sayesinde merkez hcredeki gerek basnc bilmek her zaman iin mmkndr (eksi su kolonundan kaynaklanan hidrostatik basn). Koruma hcrelerindeki basncnn sayata (7) ya da (16)da sabitlenende gsterilmesiyle, basn fark basn reglatrnn (9) ayarlanmasnn bitirilmesinden ksa bir sre sonra basn fark okunabilir. 4.3 SONDANIN BOALTILMASI Testin sonuna hacim okumas yaklak 700 cm3 (yuval tpl ksa AX sondalarda 550 cm3) olduu zaman ulalr. Sondann boalmasna, sondaj delii kuruyken bile suyu merkez hcresinden kartan kollu koruma hcreleri yardm eder. Basn reglatr dmesini (9) skn, 4-yollu vanay (3) Bleed-ak konumuna getirin (test 11 mnin altnda gerekletiriliyorsa, vana zaten bu konumda olmaldr), vanay (2) yavaa Water konumuna dndrn. Saya (7) ya da (16)ya sabitlenen saya koruma hcrelerinde yaklak olarak 500 kPa (5 bar) deerini gsterdii zaman musluu (1) kapatn. Btn su volmetreye dnd zaman, musluk (1) Test konumundayken, musluu (4) Closed ve vanay (2) Gas konumlarna dndrn. Zarn patlamasn nlemek iin, boaltmann yavaa yaplmas gereklidir. Boaltmadan sonra, vanay (3) bir sonraki gerekli konuma evirin. 4.4 EVRMSEL TEST DNG evrimsel test dngs, bir boaltma ve bir yeniden ykleme fazn ierir. Aparatn tasarm nedeniyle, boaltma faz en az basn olan devredeki basncn ayarlanmasyla gerekletirilir: - Sonda 1 ila 10 metre aralndaki bir derinlikteyse gaz devresi (vana (3) 0-10 m konumunda) - Sonda 10 metreden daha derindeyse, su devresi (Vana (3) deeper than 10 m-10 mden daha derin konumunda.

Bu nedenle, derinlie bal olarak, ilk negatif basn artn fark edebilmek iin ya sayac (7) ya da (16)ya sabitleneni ya da (5) ya da (6) sayalarn ya da (17)ye sabitleneni gzlerken, vanay (2) yavaa gas ya da water konumuna evirin. Basn fark reglatr iki devre arasndaki ayarlanan basn farkn elde edebilmek iin dier devre zerinde harekete geecektir. 1, 15, 30 ve 60. saniyelerde hacim okumalarn kaydedin. Ayn ilemi, bir sonraki basn seviyesine boaltmak iin tekrarlayn. Fransz Standard, boaltma faz srasnda okuma almay ngrmemitir. Ancak, bu faz doru bir ekilde kontrol edebilmek iin ve zar patlatacak ekilde ok hzl boaltmay engellemek iin okumalarn alnmas tavsiye edilir. Yeniden ykleme standart bir testte olduu gibi gerekletirilir (4.2.2). 4.5 YUVALI TPN KULLANIMI elik yuval tp bir dizi yark elde edebilmek iin lazer yntemiyle uzunlamasna olarak ksmen kesilir (ekil 9).

st rondela

Darbe emici

Darbe emici Alt disk

ekil 9 Sondal yuval tp

Yuvalar tam olarak boylamasnadrlar (tpn 6 izgisi boyunca), Her biri kendisine ait genileme tp olan tr yuval tp vardr: - Dorudan kullanm iin: - 49-63 mm tp - Takviye dii-dii vidal ek yerleri olan 45-56 mm tp - Sadece sondann korunmas iin: - Erkek-dii vidal ek yerleri olan 45-56 mm tp Yuval tpler birka deiik yoldan kullanlabilirler. 4.5.1 Dorudan kullanm Bu yntem kumlarda ve zemin suyu seviyesinin altndaki akllarda kullanm iin nerilir. Sonda (genellikle 4 mm kalnlndaki bir kapla kaplanmtr) yuval tpn (genellikle 49-63 mm) iine yerletirilir ve bir dizi darbe emiciyle yerinde tutulur (ekil 2 ve 9). Kaln duvarl bir kutunun yay yuval tpn zerine vidalanr ve btn yap zeminin iine srlr. nceden suyla doldurulan ve tpn iindeki hortuma balanan sonday yerletirin. Kalkann tabanndaki alt darbe emiciyi (21) yerletirin, ardndan diski (22) koyun. rnekleyiciyi (ya da uzun koniyi) yuval tpn zerine vidalayn. Tp dikey olarak tutun, st darbe emiciyi (24) ve ardndan st rondelay (25) hortumdan geirin ve rondelay gvenceye almak iin yuval srme baln vidalamadan nce yerlerine oturtun. Kabn eklenmesi gerekiyorsa, srme baln skn ve kab hortum boyunca ve dnyle st rondela ve darbe emici konumunu alncaya kadar tpn zerinde kaydrn. Genellikle, ne zaman bir kap borusu eklenecekse, trnak balantlarnn (12) etkilenmemesi iin hortumda yivler alarak kap nceden hazrlanr. Not: Aadakiler tavsiye edilmektedir: - Yeni bir presiyometrenin sondaj balarken: Yuval tp takmn nceden hazrlanm 2 metrelik bir sondaj deliine indirmelisiniz. Bu tp kesiklerinin, dengeleyen basncn eksikliinde, zellikle olduka sert bir s tabaka varken, ilerlemenin balangcnda zarar grmelerini engeller. - Bir testi gerekletirmeden nce ilerletmekte srar etmeyin, aksi takdirde, toprak, test seviyesinde tp kesiklerinin arpmas nedeniyle dalacaktr. Bu balamda sarmal yuvalar daha iyi sonu verirler. - Olduka youn kum ve akllarda, amur sirklasyonuyla birlikte dnen darbeler araclyla kk apl bir delii (genellikle 56-58 mm) nceden hazrlayn. Bu delie sk sk pilot delik denir.

4.5.2. Ak ulu yuval tpn kullanm Yuval tp kaln duvarl bir kabn yayyla birlikte kullanlabilir. Bu durumda kap yay ya srlecektir ya da ieri itilecektir, kabn iindeki toprak, kap test seviyesine ulatktan sonra kabn dna kacaktr. Kabn iinde bir matkap ucunun kullanlmas da dnlebilir. Bu durumda matkap ucu, itilecek ya da vibrasyonla itilebilecek olan kap yaynn tabanndan hafife dar kar, matkap ve kap yay birlikte ilerlerler. Sonda konumuna, matkap yay geri ekildikten sonra iner. Matkap yay geri ekilirken, su ya da sondaj amuru zemin suyunun seviyesinden daha yukardaki bir seviyede olmaldr, aksi takdirde kum ieri girip, yuval tp doldurabilir. 4.5.3. Bir sondaj deliinde yuval tp akmak ta ya da dier keskin kenarl kaya paralar ieren toprak tabakalarnda test yaplaca zaman, sondann daha iyi korunmasnn salanmas iin yuval tpler, nceden alm sondaj delikleriyle de kullanlabilirler. Bu durumda tp matkap yaynn, rnein AX (44 mm), dibine kadar indirmek ya da itmek daha kolaydr. Sonda ve tp (genellikle 45-56 mm) dorudan srme iin olanla genellikle ayndr. 4.6. OK DERN TESTLER Aadaki talimatlar, 80 ve 120 m arasndaki derinliklerde gerekletirilecek olan testler iindir. 50-60 mden daha derinlerde gerekletirilecek olan testlerde basn fark reglatrndeki yayn deitirilmesi gerekti daha nce belirtilmiti (Paragraf 5.2.4). Test balamadan nce sondaj delii sondann genilemesini snrlamak iin sondaj amuruyla DOLDURULMALIDIR. Merkez ve koruma hcreleri arasnda uygun bir basn farkn elde edebilmek iin seri olarak monte edilmi bulunan iki 0-800 kPa (0-8 bar) yayl basn fark reglatrlerini izleme kutusuna balayn. Destekleyici basn fark reglatr ana basn reglatr ile izleme kutusundaki basn fark reglatr arasna yerletirilecektir. Yuvasna vidalayarak tamamen oturtun. 800 kPalk (8 bar) bir basn fark elde edilecektir. Herhangi bir fazladan basn fark izleme kutusundaki ana reglatrn ayarlanmasyla elde edilebilir. Borular ve sonda, borularn iinde hava kabarcklarnn olumasn engellemek iin, havadan tam olarak arndrlmaldrlar ve zel olarak havas alnm suyla doldurulmaldrlar. Bu sondadaki hidrostatik basncn deerini deitirecektir.

Koruma hcresinin iindeki gazn younluu, basnla deiirken, izleme kutusundaki basn fark, aadaki tabloda gsterilen ekilde, uygulanan basncn bir fonksiyonu olarak ayarlanmaldr: Tablo 2 : Basn fark deerleri, Pdiff, derinliin ve gstergede okunan basncn bir fonksiyonu olarak Derinlik (m) 10 60 80 100 120 0 0 4,9 6,9 8,9 10,9 (5), (6) ya da (7) sayacnda okunan basn (bar) 20 40 60 80 0 0,1 0,1 0,1 4,8 4,6 4,4 4,2 6,7 6,4 6,2 6,0 8,6 8,3 8,0 7,7 10,5 10,1 9,8 9,4 100 0,1 4,1 5,7 7,4 9,0

Sonday, sondaj deliine indirmeden nce, hortum bal deilken, izleme kutusundaki (5), (6) ya da (7) sayalarndaki 0 deeri iin basn farkn dzenleyin (Paragraf 4.1e baknz). Test srasnda basn artlarn yukardaki tabloya gre ayarlayn. Aparatn genileme katsaysn bilmek zorunlu olduu iin, Pdiffi sabitlemeden nce ASTM Standard D 471987de tarif edildii ekilde basn ve hacim kayb testlerini gerekletirin. Sonda, delikte aaya indirilirken, istenilen derinlie ulamadan nce karma riskini dikkate alarak, zamansz genilemeyi engellemek iin su devresi kesme musluunu (4) kapatn. Test balamadan nce bu musluu tekrar an. Basn artlar yavaa elde edilmelidir. Basnc artrrken, merkez hcredeki basnc, su devresi kesme musluunu (4) kapatarak basnc kontrol edin. Merkez hcre basn sayalar (5), (6) ya da (7) ayn bir sensor gibi hareket edecektir. 15, 30 ve 60. saniyedeki okumalar, sadece sayataki basn deeri sabitlendikten sonra yaplmaldr. stenilenden daha yksekse, hibir nedenle, yaplan eyleri geri almaya almayn. Dk mekanik mukavemetli zemin hari (snr basnc < 6 bar), elik bezli kaplama kullanmak daha iyidir. Presiyometrenin zel kullanmlar iin, ltfen APAGEO ile temasa gein.

5- BAKIM VE KONFGRASYONUN DETRLMES 5.1. BAKIM Presiyometre, yani izleme kutusu, sonda ve hortumlar basn boaltma vanas ve basn fark reglatrndeki vida balarnn dzenli olarak yalanmas hari herhangi bir bakma ihtiya duymazlar. Vanalarn iini anmadan korumak iin temiz su kullannz. Ayn nedenle, koruma hcresi devresinde (1) ve (12) arasna, herhangi bir pisliin devreye gelmesine ve bir patlama durumunda su devresini kirletmesine engel olmak iin bir filtre (18) yerletirilmitir. Bu filtre kartlabilir ve temizlenebilir (filtre yuvas a ekil 2de gsterilmitir). Karbon dioksit gaz kullanlyorsa (bu durumda basnlar 2,5 MPay (25 bar) amayacaktr), bu gaz suda zlebildii iin, izleme kutusundaki ve borulardaki suyu dzenli olarak deitirin. 5.1.1. Sayalarn ve volmetrenin dzenli kontrolleri Ekipmann tasarm spesifikasyonlar, basn lmlerinin hassasl sayataki basn aralnn maksimum deerinin %1e eit ya da daha iyi ve hacim lmlerinin hassasl 0 ve 200 cm3 aralnda 2 cm3e eit ya da daha iyi ve 200 cm3n zerindeki lmlerde %1 olacak ekilde ayarlanmtr. Ulusal Arlklar ve lmler Brosunun belirledii talimatlara uygun olarak, APEGEO aadakilerin kontroln en fazla 6 aylk aralklarla gerekletirebilir: - 2 merkez hcre sayac - koruma hcresi sayac - volmetre lei zleme kutusuyla birlikte bir GeoSPAD kullanlyorsa, onun hacim ve basn gstergeleri de kontrol edilebilir. Her iki durumda da izleme kutusu aadaki ekilde iaretlenmitir:

5.2. ZLEME KUTUSUNUN TAMR EDLMES 5.2.1.Krk hacim grme tp (ekil 1) Grme tpnn (21) n tarafndaki polikarbonat koruma eridini kartn, 2 somunu (36) skn, grme tpn (21) kartn, bozuksa, izleme kutusu kabnda bulunan yedek grme tpyle deitirin. Yukardakinin tersi sray izleyerek yeniden monte edin. somunlar (36) ar skmayn. 5.2.2. Szma ak vanas (2) Vanann zerindeki dmeyi bir BTR 5/64 somun anahtar kullanarak skn ve rondelay bir 8 mm dz somun anahtaryla sklayn. 5.2.3. Su devresinde sabit olmayan basn Basn seviyesi dengelenemiyorsa, bu durum ana basn reglatrnn yanl konfigrasyonu (ana yay ok sk, Paragraf 2.1.2ye baknz) ya da anm vana (ekil 5) yznden olabilir. Durum ikinciyse: Ana basn reglatrn izleme kutusu panelinden skn, viday (2) skn, vanay (5) kartn ve deitirin, ters srayla tekrar monte edin. 5.2.4. Koruma hcreleri yava boalyor zleme kontrol panelinin arkasndaki filtre yuvasndaki (a) (ekil 3) filtreyi deitirin. 5.2.5. Basn reglatr hi almyorsa (ekil 5) Somunu (25) skn, delikli bakr patlama diskini (24) skn ve deitirin. Diskin kalnl 10 MPaa (100 bar) kadar olan testlerde 15/100 mm, 6 MPan (60 bar) altndaki ya da eit basnlarda 10/100 mm olmas gerekmektedir. 5.2.6. Dengesiz diferansiyel basn Basn fark reglatrnn (8) arkasnn vidalarn skn ekil 1 -, vanay (4) kartn (ekil 10) ve ona skm olabilen, contann (5) doru bir ekilde sklmasn engelleyen ince tozlar temizleyin. Vanay tekrar takn.

ekil 10 Basn Fark Reglatr boyunca kesit. Paralar: 3 4 5 6 Oturma contas Vana Vana contas Yay 7 8 13 14 Filtreli giri balants k balants * Vana vida contas Dme

* k balants, filtresiz giri balantsna benzer (6 1/8 balant) 5.3. SONDANIN TAMR EDLMES Sonda patlad zaman, onu daha iyi bir tanesiyle deitirin. Borulardaki balantlar (12) kartn ve sonday deitirin, yeniden balayn ve Paragraf 2.2.3deki talimatlar izleyerek doldurun. Zarar grm sonda dar kartlabilir ve zaman izin verdiinde tamir edilebilir. Kullanmdan nce yeni sondann test edilmesi gerektiini unutmayn. 5.3.1 Sondann sklmesi Presiyometre takmnda bulunan sonda desteini kullanmak faydaldr. nce kaplamay kartn (ekil 2): - Koruyucu koniyi (10) ve ona vidalanm olan ubuk balanty (11) skn. - Bir somunu (6) skn ve ona karlk gelen kaplama halkasn (4) kartn. Eer bu plastikse, zel trnakl ngiliz anahtarn kullanarak, kaplamay bir filtre kay ile tutarken, onu hafife dndrn (elik eritli kaplamalarda, eritlerin aaya doru olduu ynde dndrn), - kinci somunu (6) ve halkay (4) skn, - Kaplamay her iki ynde de evirerek kartn.

Ardndan, merkez hcre zarn kartn: ki halkay (5) sondann merkezine doru hareket ettirin. Zar, sondann gvdesi ve merkezde duran halkalarn arasndan syrn. 5.3.2. Zarn taklmas Presiyometre takmyla birlikte verilen destei kullann. Destei mengeneyle sklayn. Bir kaplama O-halkasn sondann gvdesine yerletirin ve sondann u tarafnda (A ucu) 35 mm vida boluu brakacak ekilde kaplama kenetleme somunu zerine vidalayn. Bu ucu destee doru vidalayn. Genellikle standart zarlar kullanlr (pm < 50 kPa). Paragraf 1.2de zaten bahsedildii gibi, daha esnek zarlar vardr ama onlarla daha dk bir basn fark kullanlmaldr. a) ki zar halkasn B ucundan sondann merkezine doru kaydrn, kesik konilerin daha geni i aplar sondann ularna doru dnk olacaktr. b) Zar B ucundan, halkalarn altndan, iki conta yuvasna simetrik olacak ekilde geirin. c) Halkalar elle mmkn olduunca uzaa ekin, halkalar arasndaki mesafe en son 210 mm olmaldr. Balant gevek gzkyorsa, zara yuvalarn zerinde yaptrlan bir yaptrc bant tabakasyla halkalarn oturmasn sklatrn. d) Son olarak iki halkay yaptrc bantla sabitleyin. Bantlamaya, merkez hcre boyunca 5 mmden balayn ve sondann metal gvdesine 10 mm kalnca tamamlayn. e) Monte srasnda zar esnetmeyin. 5.3.3. Kaplamann oturtulmas Kaplama seimi test edilecek topran cinsine baldr. Elik eden dokmana baknz: a) Sondann gvdesini ve zarn dn yalayn. kinci O halkasn sondann gvdesindeki B ucuna yerletirin. b) Kaplamay zarn zerine koyun ve O halkalarnn kaplamann kenarlarndan 2 cm mesafede kalaca ekilde ortalayn. Zar halkalarnn oynamamas iin ve O-halkalarnn contalarndan kurtulmamalar iin dikkatli olun. c) Kaplamann B ucunun yaklak 60 mmsini 38 mm geniliindeki yapkan bantla kaplayn (metal eritli takviyeli kaplamalar bu tr korumalar zaten varken sunulurlar). d) Yapkan bantla kaplanan ksm yalayn.

e) Kaplama halkasnn i yzn yalayn ve kaplamann B ucunun zerine yerletirin. Kaplama tutturma somununu, sonda gvdesinin ubuk balantsna vidalanmas iin 4-5 viday brakacak ekilde vidalayn. f) Sondann A ucunu destekten skn ve B ucunu vidalayn. A ucu iin c, d ve e aamalarn tekrarlayn. g) Kaplamann zerinde hibir knt olmamaldr. Eer varlarsa, kaplamann halkalarn tabanna tam olarak oturup, oturmadn kontrol edin. Oturuyorsa, kaplamay hafife (yaklak 5 mm) ksaltn. 5.4 K HORTUMUN BALANMASI 25, 33 ve 50 metrelik standart hortumlar kullanlabilir. Okumalardaki belirsizlikleri en aza indirmek iin, mutlaka olas en ksa hortumun kullanlmas tavsiye edilir. 100 m uzunluundaki hortumlarda, okumaya balamadan nce basn dalgasnn hortum boyunca hareket etmesine izin verilmesi tavsiye edilir. Balangta dnlenden daha byk derinliklerde, testleri gerekletirmek iin iki ksa hortumun birbirine eklenmesi gerekebilir. 5.4.1. kiz borulu hortumlar. Sadece, ift borular dz balantlarla birletirin, sondaj deliinin iindeki kaplad halka alannn hacmini en aza indirmek iin birbirlerine balayn. Gerekirse, u somunlarn ve zvanalar deitirin ve gemeli balantlar iki hortumun kesiim yerinde somun ve zvanalarla yenileyin. 5.4.2. Koaksiyal borular D boru takm genellikle Tecalan olur. Baz aparatlar Rilsan d boru takm ile hazrlanmlardr (250 kPaya kadar olan testler iin). Bu durumda iki boru takmn merkezi durdurma halkasna (ekil 11) ve her uta 3 O-halkasna uyan bir balantyla balayn. Tecalan d boru takmndaki, hortumun ucundaki dzenleme ekil 12ada gsterilmitir. ki hortumu balamak iin, zel bir ift nipel ve kk bir i boru kullann (ekil 12b). 2 No. 4x3 inelerinin ularn i boruya geirin ve 10 mm somunlar ift nipele vidalayn. ne O-halkalarnn ve 10 mm bileziklerin, balanmadan nce iyi durumda olduklarndan emin olun.

ekil 12 Tecalan d boru takm iin ift borulu koaksiyal hortum balants 2 No. 4x3 ineleri kk borunun ularna itin ve 10 mm somunlar ift nipele vidalayn. ne O-halkalarnn ve 10 mm bileziklerin, balanmadan nce iyi durumda olduklarndan emin olun.

5.4.3. 10 MPa (100 bar) koaksiyal hortumun tamir edilmesi a) Hortumu an ve dzleyin. b) ki boru boyunca dz kesin (ekil 13a) c) boruyu (2) kesme ucundan yaklak 8 cmde bir mengene ile d boruya iyice sktrarak hareketsizletirin. d) 4x3 mm inenin (3) ucunu slatn ve ucunu boru takmnn (2) ucuna 15 mm itin. e) Boru takmn serbest brakmak iin mengeneyi hafife gevetin. f) 4x3 ine (3) ile boru takmn (2) d boru takmndan yaklak 30 mm ekin. g) Boru takmn (2) yeniden hareketsizletirmek iin mengeneyi sklayn ve 4x3 ineyi (3) kartn (ekil 13c).

ekil 13 (a) (c) Koaksiyal bir hortumun tamir edilmesi

h) Bilezii (4) (saat ynnn tersinde) sona gelinceye kadar vidalayn, ardndan eyrek dn kadar saat ynnde dndrn (ok nemlidir ekil 13d -) i) Boru takmn (2) bileziin (4) burnundan 1 mm kesin (ekil 13e) j) neyi (3) bilezie (4) yerletirin, ardndan ineyi koninin tabanna kadar boru takm (2) iine itin. k) Mengeneyi an, boru takm (2) yerine geri dner, ine (5) bilezie (4) temas etmeye balar. Bilezii (4) mengeneye yerletirin ve hafife skn, deforme etmeyin. nenin ucunu yalayn, ardndan, bilezii engellemeden, ona vidalayn, 0,2 mmlik bir hareket yeterlidir (ekil 13g) l) boru takmnn (2) birka milimetre serbest hareket edebildiinden emin olun; kullanm iin hazrdr. boru takm (2) d boru takmnn (1) iinde serbest kalmadysa, tamir prosedrn yeniden yapn. ne (5) kablo takmnn (1) iine kaymak yerine, onu geri itmitir.

ekil 13 (d) (g) Koaksiyal bir hortumun tamir edilmesi

5.5. ANA BASIN REGLATRNN ARALIININ DETRLMES Ana basn boaltma vanasnn aralnn yayn (11) sertliiyle belirlendii daha nceden belirtilmiti (ekil 5). 1, 2, 4, 8 ya da 10 MPalk (10, 20, 40, 80 ya da 100 bar) maksimum basnlar iin yaylar piyasada bulunabilir. Sadece 6 MPaya (60 bar) kadar almas iin retilen presiyometrelerde, patlama diski (24) 10/100 mm kalnlndadr. 10 MPaya (100 bar) kadar almas iin retilen presiyometrelerde, disk 15/100 mm kalnlndadr. Yay deitirmek iin: Ana basn reglatrn izleme kutusunun n panelinden kartn. Somunu (17) skn. Krom plakal pistonu (10) ve contay (15) kartn. Yay (11) deitirin. Tekrar birletirin ve vanay monte edin.

Bu frsat kullanarak: a) Somunu (25) skn ve patlama diskini (24) deitirin. Bu izleme kutusunun konfigrasyonu 0-6 MPadan (0-60 bar), 0-10 MPaya (0-100 bar) deitirilecekse, zorunludur; diskin kalnl 10/100 mmden 15/100 mmye deitirilmelidir. b) Topu (13) yalayn, pistonu (10), onun yuvasn ve contasn (15) temizleyin ve hafife yalayn.

EK Sondann sertliini, Pel(1) Kaplamann trne bal olarak, Fransz standard NF P 94-110-1: Ocak 2000e uygun olarak snrlayn.

60 mm sondalar
Kaplama siparii iin madde numaras A1 1416002 Madde tanm Vs(2) (cm )
3

Pel kPa (bar )

Test *

Topraklar

Plastik kaplama (3) (3 mm kalnlnda) + standart zar

510

140 (1,4)

Dk basn amur, yumuak kil, balk, gevek kum, macun tebeir Orta basn akl, sert kil, tebeir vs. + amur, yumuak kil, balk, gevek kum, macun tebeir

A1 1416006

elik eritli takviyeli kaplama (Metal kaplama da denir) + Standart zar

505

90 (0,9)

A1 1416007

Bez takviyeli kaplama (3 mm kalnlnda) + standart zar

500

100 (1)

Orta basn

Kil, balk, kum

A1 1416008

H.P. Bez takviyeli kaplama (4 mm kalnlnda) + standart zar

520

250 (2,5)

Orta ve yksek basn Yksek basn

Kil, balk, kum +

Kireli kaba taneli toprak

A1 1416010

elik bez takviyeli kaplama + standart zar

530

320 (3,2)

Kireli kaba taneli toprak, boluklu kaya, yeni kaya

(1)

Pel, 1,2 Vsye eit enjekte edilen hacim iin sonda kalibrasyon testi erisinden (basnhacim) elde edilebilir.
(2)

Vsde beklemede olan sondann hacmi farkl zar takm (merkez hcre uzunluu 210 ila 220 mm arasnda deiir), su szme, kaplama trne bal olarak deiebilir. Deerler sadece tipik rnekler iin verilmitir.
(3)

4 mm kalnlnda plastik kaplama iin Pele 0,3 bar ekleyin.

NOT: a) Standart zarn sertlii 50 kPadan (0,5 bar) daha dktr. Daha dk sertlie sahip zarlar da mevcuttur (Paragraf 1.2ye baknz).

b) Uyar, bu deerler sadece rnek olmas iin verilmitir. Operatr basn kayb ve hacim kayb testlerini ATSM Standard D 4719-87ye uygun olarak gerekletirmelidir. * Yazlan topran tr dkten yksek basnca dorudur. Sondann sertliini, Pel(1) Kaplamann trne bal olarak, Fransz standard NF P 94-110-1: Ocak 2000e uygun olarak snrlayn.

Kaplama siparii iin madde numaras

Madde tanm

Vs(2) (cm3)

Pel kPa (bar )

Test

Topraklar

DZ KESKLER A1 141 4407 A1 141 4405 elik eritli takviyeli (ya da Metal) kaplama(4) + standart zar Plastik kaplama (3) (3 mm kalnlnda) + standart zar A1 141 4409 A1 141 4411
(1)

565

210 (2,1)

Orta basn

Orta kap (dorudan dalma ya da pilot delii)

580

230 (2,3)

Orta basn

Dengesiz topraklar (dorudan dalma)

H.P. Bez takviyeli kaplama (4 mm kalnlnda) + standart zar elik bez takviyeli kaplama + standart zar

590

270 (2,7)

Orta ve yksek basn Yksek basn

Dengesiz topraklar, kire, kaba akl

590

540 (5,4)

Kire, kaba akl, pilot delikli atlak kayalar

Pel, 1,2 Vsye eit enjekte edilen hacim iin sonda kalibrasyon testi erisinden (basnhacim) elde edilebilir.
(2)

Vsde beklemede olan sondann hacmi farkl zar takm (merkez hcre uzunluu 210 ila 220 mm arasnda deiir), su szme, kaplama trne bal olarak deiebilir. Deerler sadece tipik rnekler iin verilmitir.
(3) (4)

4 mm kalnlnda plastik kaplama iin Pele 0,3 bar ekleyin. elik eritlerin tpn kesikleri iinde bozulmas riski

NOT: a) Standart zarn sertlii 50 kPadan (0,5 bar) daha dktr. Daha dk sertlie sahip zarlar da mevcuttur (Paragraf 1.2ye baknz).

b) Uyar, bu deerler sadece rnek olmas iin verilmitir. Operatr basn kayb ve hacim kayb testlerini ATSM Standard D 4719-87ye uygun olarak gerekletirmelidir.

PRESYOMETRE TEST PRENSB

1. MENARD PRESYOMETRE TEST PRENSB 1957de, bir Fransz inaat mhendisi olan Louis MENARD topra test etmek iin basit bir ekipman kefetti. Ayn zamanda temellerin tasarlanmas iin bulunan parametrelerin dorudan kullanm nerisini de getirdi. Bu gelimeler temellerin dk maliyetle tasarlanmasnda yeni trendlere de yol at. PRENSP: Bu test laboratuar testlerine karlk, yerinde test olarak da adlandrlr. Prensip, bir sondaj deliinin iine radyal olarak genileyebilen, esnek kaplamal silindirik bir sondann sokulmasdr. (ekil T.1e baknz). SLNDRK DEFORMASYON SONDAJ DEL TOPRAK SONDA

Sonda tarafndan deliin duvarlarna bir basn uygulanr ve delik hacminin artnn elde edilmesi araclyla topran deformasyonu llr (ekil T.2ye baknz). PRESYOMETRE TEST Orijinal boluun iki kat Hacim (cm3)
SAHTE ELASTK BLGE MENARD KATSAYISI Em

Snr basnc PL

ekil T.2 Bu stres-gerilim erisi farkl blmlere ayrlr: - Sonda kaplamasnn imesi, bylece sonda ve delik duvarlar arasnda temasn salanmas - Topran sondann basncna sahte elastik tepkisi - Topran, sondann basnc karsnda byk miktarda yer deitirmesi Presiyometre parametreleri: - Em: Menard Katsays, temelin kurulumunun hesaplanmasnda kullanlr. - PL: Snr basnc, topran belirli bir temele gre tama kapasitesinin hesaplanmasnda kullanlr. - Pf: Srtnme basnc, presiyometre stres hattnda topran sahte elastik trde tepkisi ile reaksiyonun byk yer deitirmeleri arasndaki snrdr.

2.EKPMAN TANIMLARI - Radyal genileme, plastik bir zarla kapl olan elik bir silindir kullanlarak elde edilir. - Uygulanan basn, ucuz ve basit bir enerji kayna olan ntr bir gazn (nitrojen) kullanlmasyla elde edilir. - Uygulanan basncn kontrol ve radyal deformasyonun lm MENARD izleme kutusu araclyla yaplr. APAGEO SEGELM MENARD PRESYOMETRES HACM KONTROL BASIN SAYACI zleme Kutusu SIKITIRILMI GAZ (nitrojen)

BORU HATTI

TOPRAK G SONDASI

ekil T.3

SONDA Tek hcreli 32 mm ODlik basit durumda, plastik kaplama, plastik kaplamay O-halkalarna doru sktran 2 elik halka ile sktrlr (ekil T.4e baknz).

TEK HCREL SONDA 32 mm O.D. ekil T.4 Teorik olarak genileme plastik kaplamann silindirik kalaca ekilde olur. Gerekte ise baz u etkileri gzlenir (ekil T.5e baknz).

U ETKLER

ekil T.5 ki koruma hcresi, sondaya btn lm hcresi boyunca genlii ayn olan bir radyal gerilimin gerekletirilmesi iin gereklidirler. Ayrca, bu iki koruma hcresi lm hcresinin uzunluunun snrlanmasna yardmc olurlar. Koruma hcreleri hacim artn lmek iin kullanlmazlar ve gaz ya da suyla dolarlar; buna E SONDASI ad verilir (ekil T.6ya baknz). GENLEM E SONDASI MERKEZ LM HCRES GAZ SU GAZ

KORUMA HCRELER ekil T.6

Gerekte 30 yldr kullanlan G SONDASI Louis MENARD tarafndan ekonomik ve pratik nedenlerle gelitirilmitir. Ayn prensibe dayanr, ama koruma hcrelerinin snrlar fiziksel olarak bulunmazlar: Merkez lm hcresinin zar, sondann plastik zar ve sondann elik ekirdei tarafndan snrlandrlrlar. Kaplama daha kalndr ve genellikle eitli yollarla takviye edilir. GENLEM G SONDASI MERKEZ LM HCRES Zar

KORUMA HCRELER ekil T.7 G SONDASININ avantajlar: - 4 tp yerine sadece 2 tp (gaz ve su) kullanlr. - Kolay montaj ve demontaj eitli balant gereleri mevcuttur:

Kaplama

- Sonday topran trne uyarlamak iin eitli plastik kaplama eitleri vardr. En yaygn olarak kullanlanlar ya elik eritli ya da elik takviyeli kaplamalardr. - Kaplamann takviyesi, incelenen toprak iin yeterince direnli deilse, bir yuval kap kullanlabilir: Yuval kap sondann iine yerletirildii elik bir tptr. Tp boyunca yerletirilen uzun yuvalar sayesinde bu tp kolayca genileyebilir.

PRESYOMETRE: zleme kutusu basncn adm adm ayarlanmasna ve topran deformasyonunun llmesine, yani sondann merkez hcresine giren suyun hacminin llmesine izin verir. Btn i bileenlere erimek olduka kolaydr. Sondadaki btn gaz ve su giri ve klar Rilsandr.

ekil 7.8 BALANTI BORULARI Borular su ve gazn sondann iine enjekte edilmesi iin kullanlrlar. Orijinal olarak kablo takm koaksiyaldir; dtaki tp gaz basncn iletir ve iteki tp suyun enjekte edilmesi iin kullanlr. 1986dan beri, APAGEO SEGELM yeni bir boru takm, tamamen bamsz hcreleri olan, yan yana, ikiz borulardan yaplan bir boru sistemi gelitirmitir. zel hzl birletirme balantlar sayesinde borularn taklmas ve sklmesi ok kolaylamtr. Not: Yksek basnlarla urarken, borunun kendisinde hafif bir genileme oluur. Bu fenomeni dikkate almak iin, daha nce tarif edildii ekilde bir kalibrasyon testi yaplmas zorunludur.

3. EKPMANIN ALIMASI 3.1. SONDANIN BESLENMES: lk ilem sondann tutabilecei havann salanmasdr. Bu testin kendisinin yaplmasndan nce yaplr. 3.2. BASIN KAYBI TEST: Sondann zerine tutturulan lastik kaplama genilemeyle birlikte artan hafif bir diren gsterir. Bu diren, topran direncinden kartlmak zere belirlenmelidir. Bu diren, kaydedilen her basn genilemesi iin test srasnda elde edilen basn deerlerinden kartlr. Bu Basn Kayb Testi u ekilde yaplr: Sonda presiyometrenin yanna, ak havada yerletirilir; ardndan sanki normal bir testmi gibi, adm adm basncn artrlmasyla iirilir: basn, hacim erisi elde edilir (ekil T9a baknz). AIK HAVA BASIN KAYBI TEST

ekil T9

3.3. HACM KAYBI TEST Daha nce akland gibi, basn artndan kaynaklanan, btn su boru hatt boyunca hafif genileme, toprak boluundaki artla birlikte okunarak, hafife daha yksek lme yol aar. Bu kalibrasyon prensibi, daha sonra test verilerinden kartlmak zere, giderek artan basnlarla, sadece bu boru hatt boyunca olan genilemenin llmesidir. Bu Hacim Kayb Testi u ekilde gerekletirilir: sonda, tamamen kat olduu kabul edilen bir ar elik tpn iine yerletirilir. Ardndan sonda iirilir ve basnca kar hacim erisi bu hacim kaybn ak bir ekilde gsterecektir. SONTA HACM KAYBI TEST

ekil T10

3.4. DFERANSYEL BASIN YA DA BASIN FARKI: Burada, merkez hcre (su) ve koruma hcreleri (gaz) arasndaki basn farkn ve bunun sonda zerindeki etkilerini tanmlayacaz (ekil T11e baknz). 3.4.1. Sonda ykselirken basn fark: Pgaz Psu = 2 x Pzar P gaz >= Psu Psu >>Pgaz

1. Durum ekil T11

2. Durum

3. Durum

Geerli bir testi gerekletirebilmek iin, btn uzunluu boyunca, toprakla temas halinde (1. durum) olmaldr. ekil T11de koruma hcreleri ve merkez hcresinin basnlar birbirlerine yaknsa, koruma hcrelerinde daha yksekse (2. durum), merkez zarnn genileyemeyecei, yani toprakla temas edecei grlebilir. Bunun tersine, merkez hcredeki basn ok daha yksek olursa (3. durum) merkez hcrede, gerek radyal genileme deerini etkileyen u etkileri elde ederiz. Buradan, 1. durumda olabilmek iin bir diferansiyel basn reglatr araclyla, koruma hcrelerinde, merkez hcresiyle kyasland zaman, biraz daha az bir basn elde etmemiz gerektii sonucuna varabiliriz. Bu diferansiyel basn deerini belirleyebilmek iin, merkez lastik zarnn tam imesini elde etmek iin gerekli olan basnc lmemiz gerekir. Bu, daha nce tarif ettiimiz basn kayb testi ile belirlenebilir. Standart bir zarn maksimum basn direnci 50 kPadr (30-60 kPa ya da 0,3-0,6 bar arasnda deiebilir), deneyimler sonda ykselirken, 100 kPalk bir basn farknn ayarlanmasna yol amtr.

Bu diferansiyel basn test srasnda her an iin kontrol edilmelidir. 3.4.2 zleme kutusunun ykselmesinde basn fark Ardndan, baka bir fenomen de, sondann yksekliinin artmasndan kaynakl olarak suyun basncnn artmas da dikkate alnmaldr. Bildiiniz gibi, bir su stununda, suyun basnc derinlikle birlikte artar. rnek ekil T12de grebileceiniz gibi, musluk suyu kullanldnda: en yksei su deposudur, en yksek basn musluunuzdaki basntr. 10 metre basn deerini 100 kPa (1 bar) artracaktr. Bu basn sadece suyun seviyesinin yksekliine, ya da bizim durumumuzda, sondann derinliine baldr. Bu derinlik izleme kutusunun ortas ile sondann ortas arasnda llr (ekil T13e baknz). Bundan sonra, izleme kutusunun seviyesinde, hava ve su arasndaki basn farkn ayarlamalyz, bylece, suyun hidrostatik basncn dikkate almak iin, sondann iinde 100 kPalk (1 bar) bir basn fark elde ederiz.

Presiyometre artk ilk testine hazrdr. altrma detaylar ASTM Standard D 471987yle birlikte okumanz gereken MENARD PRESYOMETRES TALMATLAR KTAPIINDA verilmitir.