Memleket Hikâyeleri

REFİK HALİD KARAY © İnkılâp Kitabevi

Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Sertifika No: 10614

Bu kitabın h e r tü rlü yayın hakları Fikir ve Sanat Eserleri Yasası gereğince

inkılâp K itabevi Yayın Sanayi ve Ticaret A .Ş.'ye aittir.

MEMLEKET
Sayfa tasarım M eline Pamukçuoğlu

HİKÂYELERİ Kapak Sait Maden

ISBN: 978-975-10-0106-1

08 09 10 11 12 30 29 28 27
Günümüz Türkçesine uyarlayan
E nder K A R A Y

Raskı
İNKILÂP KİTABEVİ BASKI TESİSLERİ

:İİ: İN K IL A P
Çobançeşme M ah. Sanayi Cad. A ltay Sk. No. 8
34 196 Yenibosna - İstanbul
Tel : (0 2 1 2 )4 9 6 11 11 (Pbx)
Fax: (0 2 1 2 )4 9 6 11 12
posta@ inkilap.com
'¡I* İN K ILÂ P www.inkilap.com

Y A T I K E M İN E
— I — kışı; susuz, dayanılm az bir yazı vardı.
A k şam üzeri, g e ç vakit, jandarm a teğm en i k a le m -
d e n ^ ) çıkarken çavu ş o d a y a girdi: S elâ m verip bir
kâğıt uzattı:
"İl merkezinde ard arda olaylar çıkmasına sebep
olan uygunsuz takımından Yatık Emine ilçede oturtul-
m ak ve başk a yere gitm esine engel olunm ak üzere
yollandığından gereğinin yapılm ası..." em rediliyordu.
K aym a k a m bu tezkerenin arkasına kırmızı m ü rekkebe
batm ış kam ış k a le m le y a zd ığ ı h a v a le d e "Kasabanın
genel ahlâkını bozm asına meydan verilmemek için g e -
reken önlemlerin jan darm a bölük komutanlığınca alın-
m ası" demişti.
T e ğ m e n daha yen i okuldan çıkm ış, p em b e, sarı-
şın, tüy gibi ince, güzel endam lı bir delikanlıydı. Okulda
adı "D al Sabri" idi. Bunu okuyunca garip bir u tan ga ç-
lıkla h afifçe kjzardı; daha bu cinsten bir işe ilk Taslıyor-
du. Fakat çavu şa a c e m iliğin d e n renk v e rm e m e k v e
çap kın gö rü n m em ek için kaşlarını biraz çatarak ç o k
ciddi y a p m a k istediği bir sesle:
— Getirin onu buraya!
Dedi. N e ya p a ca ğın ı kendisi de p ek iyi bilmiyordu.
Ö n ce şu kadını bir görecekti; sonra, sonra da belki k or-
( * ) Resm î dairelerde yazı işlerinin görüldüğü yer.
12 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
kutacak, ona bazı em irler verecekti. Dirseklerini m a sa -
sına dayadı, önüne kâğıdı çekti v e bekledi.
Burası A n k ara 'ya iki gün öte, ana yollardan aykırı
küçük bir kasabaydı. İki gün bitm ez tükenm ez yokuşlar
çıkılarak bin yorgunlukla gücü tükenm iş v e ezilm iş bir
durum da gelin d iği halde orada oturulacak bir kahve,
ya ta ca k bir han bulunmaz; şu çıplak kuru m em le k e te
varm ak için neden bu kadar yollar aşıp güçlükler ç ek il-
diğini insan bir türlü anlam azdı. S oğuk, barınılm az bir
Y ö re y e oranla o kadar yolsuz v e yüksekti ki sanki
buraya insanlar yokuşları tırm ana tırm ana değil, g ö k -
ten serpilerek gelm işler v e in m eğe iz bulam ayarak ö y -
le, dün yaya ilgisiz bir küm e halinde kalm ışlardı. H a y -
m ana ovasının ortasında, en yüksek bir yerd e gözcü g i-
bi b ek ley en kasaba, kerpiç evleri ve a ğ a ç sız so k a k la -
rıyla ne kadar zevksiz, yürek karartıcıydı. Bütün öm ü r-
lerini sonuç v e rm e y e n d avalar arkasında büyük üm it-
lerle koşa didişe geçirip sonunda umduklarını bu lam a-
dan yıkılıp ölen adam lar gibi buraya tırm ananlar da hiç
kuşkusuz arayıp beklediklerini bulam am aktan ileri g e l-
m e bir k ederle düşüp kalmışlardı.
İlk insanlar o, yanık ovaları, sarp dağları aşarak
buraya çık m a ya neden gerek görm ü şlerdi? Tufan gibi
nasıl bir teh like önünden kaçarak buraya yerleşm işler-
di? O, şim di bilinm iyordu, fakat her halde, bu d erece
zorluğa katlanabilm ek için önem li sebepler olm alıydı.
Zaten y ö re d e k i halk ile k o la yc a buluşup ilişkiye
g iriş e m e m e k yüzünden bu kasaba g a y e t geri, g a y e t
uyuşuk, atılım sız kalm ıştı. N e gen çlerin d e hayatın ilk
tadlarını duym aktan g elen bir iştah, bir sıcaklık; ne de
ih tiyarların d a rahat bir ya şlılığ ın v e r d iğ i çubuklu,
hikâyeli bir keyif...
Kadınlar ise taş gibi duygusuz, kütük kadar h are-
ketsiz v e donuktular; fakat hepsinin de ne kadar gü r-
 YATIK EMİNE/ 13
büz, ne dinç v e sağlam vücutları vardı... Sıtm aların tır-
m anam adığı, hastalıkların barınam adığı bu d ağ sırtında
çınarlar gibi gelişe gen işleye uzun, bıktırıcı bir öm ür sü-
rüyorlardı. N e kadar h eyecansız, ne d erece uyuşuk bir
ömür!
Hayatın alt tabakalarda insanları kavuran, çarpışıp
didiştiren fırtınaları, burasını tutmuyordu. Burada d u y-
gu yönünden de durgun, değişim siz bir hava, karları la -
pa lapa yağan, kıpırtısız bir dağ iklimi vardı. K öylerinde
halk apaçık, kaç göçsü z gezip yaşadıkları halde, bu k a -
sabada kadınların iki gözünü birden gö rm ek olan aksız-
dı. Gelin bir evde, kayın babasından kaçar, g ü ve y b a l-
dızının yüzünü tan ım azdı. Sazsız, sözsüz; düğünsüz,
d em eksiz bir ölü hayatı geçiriyorlardı.
Bol bol evlen m ek ten v e sık sık doğurm aktan b a ş -
ka öm ürlerinin tadı, acısı yoktu. K adınlarında ne o y -
naklık, erkeklerin de ne bir haşarılık. K açm a, kaçırm a
gibi olayla ra tektük rastlanırdı; ahlâksızca olgu lar da
binde bir görülürdü.
İşte il m erkezinde bitip tükenm ez uygunsuzluklara
seb ep olan Yatık Em ine, huyunu düzeltm ek için bu d o -
nuk kasabaya gönderilm işti.
Jandarm a kum andanı kapının önünde sesler du-
yunca tavrını büsbütün ağırlaştırdı. İçeri, arkasında ren-
gi atmış siyah bol çarşaf, yazm a p eçesi inik, elleri p e le -
rininin altında saklı ufak tefek, sıkılgan v e korkak bir
kadın girdi; hem en oracıkta, eşiğin yanında durdu.
T e ğ m e n bunu b ek lem iyordu . O sanıyordu ki, İs-
tanbul sokaklarında bazan rasgeldiği gibi, sigarası p ar-
m aklarında, allıkları yüzünde, p e ç e s i açık, dişleri ç ü -
rük, yürüyüşü kıvrımlı, tıknaz bir kadın girecek, yayvan
y a y va n h em en k on u şm a ya b aşlaya rak sonunda ja n -
darm alarla tutturulup dışarı artırılacaktı.
Karşılıklı duruyorlardı. T e ğ m e n b ek ley ip hazırlan-
dığının çıkm am asından, büsbütün durgunlaşıp kızardı;
14 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
n eden sonra, okur gib i ya p tığı kâğıd a başını e ğ e re k
sordu:
— Em ine sen misin?.. Yatık Emine!..
Öbürü hiç c e v a p verm ed i; kım ıldam ıyordu bile...
Sıkı sıkı yüzüne çek ip çenesinin altından iğn elem iş o l-
duğu, üzeri m or v e b eya z dallı yazm a peçesin in arka-
sında gözlerinin canlılığı, dikkatli dikkatli baktığı farko-
lunuyor, bu gergin tülbendin bastırdığı burnunun ucu
da b eya z, toparlak bir b en ek le yüzünün tam ortasında
g ö ze çarpıyordu. Sabri şim di yan gö zle onu inceliyor; o
kadar kapalı, şekilsizdi ki insana ne iğren m e, ne b e -
ğen m e, hiçbir duygu verm iyordu . Ö k çeleri çarpık, u ç -
ları kalkık yam ru yumru ayak kabıları toz için d eydi;
çarşafının kumaşı da yer yer akm ış v e buruşmuştu.
— S ö ylesen e be!.. S en misin?
K adın biraz kım ıldadı, sonra o vücuttan çıktığına
in an ılm ayacak kadar boğuk, kalın bir, yaşlı v e şişman
Lehli kadın sesiyle:
— Benim , dedi, adım Em ine, babam ın adı A b d u l-
lah, anamınki Hürmüz... ü ç yüz y irm id e (*) doğm uşum ,
ru m î h es a p , h a m id iy e m d e (* * ) ö y le k a y ıtlı im iş,
kâğıdım a Yanık E m ine yazm ışlar am m a o yanlış, bana
Yatık Em ine derler...
K arakollarda, m a h k em elerd e tekrar ed e ed e ö ğ -
renmiş, ezberlem iş olduğu bu sözleri bir bir arkasından
kayıtsızca söylüyordu.
T eğm en , sözünü keserek:
— Bana bak dedi, Yatık Em ine misin, Yanık E m i-
ne mi, her ne herze isen, bana onun g e re ğ i yok; burası
A n kara değil, aklını başına al, uslu uslu otur, ufak bir
uygunsuzluğunu duyarsam seni karakola çeker, eşek
sudan g e lin c e y e kadar döverim , kem iklerin kırılır anla-
dın mı? Şim di marş!
( * ) 1904.
( * * ) 2. Abdülham it çağın d a yapılan nüfus kaydı.
 Y A TIK EMİNE/ 15
K adın hiç c e v a p verm ed i; ezile büzüle, sıska bir
yavru k öp ek gibi duvara, kapının pervazına sürünerek
dışarı çıktı.
İyi m a l olsa buraya gö n d erirler m iyd i? K avruk
murdarın biri... Çavuşu çağırdı: "A lın onu, kadınlar h a -
pish an esin e m isafir edin !" em rini verdi, kılıcını taktı,
avluya yürüdü. Em ine orada etrafını alan yılışık jan d ar-
m a halkası ortasında sırtını duvara verip çöm elm iş, p e -
çesini açm ış, hararetli hararetli konuşuyor:
— Taşlar ayaklarım ı daladı, bu ne cehennem in bu-
ca ğı yerm iş...
D iye yılgın bir tavırla yold a çek tiği sıkıntıları an la-
tıyordu.
— II —
K asabada kim se Yatık E m in e'y e ev v erm ek is te -
m iyor, hiçbir m a h a lle onu a lm a ya katlan am ıyord u .
M em lek ette içten içe kayn ayan bir hiddet, bir hoşnut-
suzluk vardı. K a h v e le rd e top lan an erkek ler, ç e ş m e
başlarında biriken kadınlar hep bu işi konuşuyorlar:
— H ele hükûmatm ettiğine, bak, kötü karıları g ö n -
d erecek bizim m em lek eti m i bulmuşlar?..
D iye s ö y len iy o rla rd ı. V aliliğin bu kirli h ed iy e si
onurlarına dokunmuştu. Hatta halkın sıkıştırması üzeri-
ne B eled iye üyeleri k aym akam ın yanına çıkıp şikâyet
bile etm işlerdi. Fakat aldıkları c e v a p sertti; m a d em k i
valiliğin em riyle gelm işti, geri çevrilm esin e olanak y o k -
tu; h em bu m em lek etleri için bir şerefti; vali burasının
ne kadar ahlâklı bir kasaba olduğunu bildiğinden huyu-
nu düzeltsin d iye onu gönderm işti. Hiç şüphe yoktu ki
gü nah yo lu n a sa p a n bu kadın, m e m le k e tle rin d e
ahlâkını değiştirecek, doğru yolu bulacaktı; bunun h a y -
rı, sevabı onlara idi. Kırk yıl kötü, bir gün tövbekâr...
16 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
Bu açık lam a eşrafı p ek de kandıramadı, fakat d a -
ha çok zorlam aya çekinm işlerdi. "H ele bir zam an b e k -
leyelim !" karariyle dağıldılar.
Halk hâlâ sert, acım a sız davranıyordu. K a y m a -
kam , Yatık Em ine'nin kadınlar hapishanesinde usul dışı
uzun süre kalm asından ürküyor, jan d arm aya "ille e ve
çıkarm alı" diyordu.
Bir gün E m in e'yi kanlar içinde hapishanenin avlu -
sunda yatar buldular.
E m ine oradan m em nundu; dostunu baltalayan bir
yörük karisiyle kom şusunun sandığından b eşib iryerd e-
ler aşıran bir g ö ç m en kadın arasında külfetsiz, zah m et-
siz yaşıyor, başını dinliyor, yorgunluğunu alıyordu.
A m a bir gün, hapishane bahçesindeki ağaçta dut-
lar oldu. Yarı ham, yarı olm uş silkinip ye re düşenlerin
b era b erce yen m esin e ö n ce ses çıkarm adılar, fakat y e -
m işler pişip tatlılaşınca iş değişti. H apse g irm eğ e hakkı
o lm ad ığı halde aralarına sokulup kısm etlerini yiyen bu
kadın da kim di? İki m ahpus başbaşa verip konuştuktan
sonra hiç yok tan bir k a v g a çıkardılar, E m in e'yi iyi bir
dövdüler.
O layı haber alan kaym akam , teğm en i çağırttı:
— H aspa orada rahat durm am ış, bir gün Yörük
karısı kızıp gırtlağından sıkarsa neden hapishanede du-
ruyordu d iye bizi sorumlu tutarlar. Bugün çıkacak, an-
laşıldı mı?
Emrini verdi. E m ine sokak ortasında kaldı. N ered e
yatıracaklardı? Sonunda k alem odacılarından bir ihti-
yar, evin d e a lık o ym a ğa razı oldu. Kasaba kadınları bu-
nu haber alınca ö b ek ö b ek yollara düzülüp seyre, o d a -
cının evin e geliyorlardı.
O rak b içm e k için kasaba dolayın da çadır kuran
çin g en e kadınları bile kulaktan kulağa işi duym uşlar,
onlar da toplanarak odacının evin e m isafir gelm işlerdi.
 YATIK EMİNE/
E v dolup dolup boşalıyor, bir düğüne gelir gibi fe ra c e -
lerine inci, boyunlarına b eşibiryerde takm ış, yüzlerine
düzgünler sürmüş iri kuvvetli ve bu, yeni d işiye karşı
kıskanç kadınlar arasında Yatık Em ine, Ş ak ağın d ak i
taze yarası, sol ayağın a topallık veren beresi ile d ola şı-
yor, kovu lm am ak, dışarı atılm am ak için her ş e y e razı,
kendini seyrettiriyordu.
Kadınlar ona baktıkça şaşırıyorlardı. An kara'da bu
cılız, sıska için m i adam lar birbirini vurmuş, k ocalar
karılarını boşam ış, kasaba karm akarışık olmuştu. A n -
lamlı, anlamlı birbirlerine işaretler yaparak, gö z kaş sü-
zerek E m in e'ye uzun uzun bakıyorlar, fiskos gülüşüyor-
lardı.
E rkeklerde m erak daha çoktu: "A c e p ne biçim k a -
rıym ış ki bu..." d iye toplaştıkları d ere boyunda k on u -
şurlar, fakat evlerin d e sorm aya cesa ret e d e m e y e re k
kafalarında E m in e'yi büyütürlerdi. İşi gidip jan d arm a-
lardan soruşturm ağa kadar vardıran daha m eraklıları
ise:
— K or gibi sıcak am a bir sıkım lık canı var... dan
başka, daha ayrıntılı cev a p alam am ışlardı.
E m ine zayıf, çelim siz bir kadındı; fakat çirkin d e -
ğildi. Duru beyaz, ufacık yüzü üstünde birbirine uygun
insanı şaşırtacak kadar kara, kapkara v e parıl parıl iki
gözü vardı. İnsan gözünden ç o k bunlar kafese konm uş
vahşi, yırtıcı hıyvanların içleri hırs v e haşinlikle dolu,
gösterişli, fakat yılgın, ürkek gözlerine benziyordu.
Bu gözlerin en ön em li özelliği dişiliği idi; hırsını bir
türlü yen em iyen , bir türlü cinselliği bastırılam ayan bir
kısrak b akışıyle erkekleri süzerken insanın, dam arları-
na bir ılık duygu yayardı. Bu etkiyi kendinde d u ym a -
yan yoktu. Serseri m üşterilerinden sık sık işinin düştü-
ğü kom iserlere, jan darm a subaylarına v e hatta m u ta-
s a r r ıf^ ) valilere kadar kimin karşısına çıkarsa peçesini
( * ) K a ym a k a m ile Vali arası idare amiri.
M e m le k e t H ik a y e le ri - F. 2
17 1 8 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
kaldırınca gözlerin in izini bırakır, birkaç gün arasıra
kendini düşündürür, hatırlatırdı. O harap, hasta, güçsüz
vücudunun üstünde bu gö zler ne kadar sağlam , ne k a -
dar sağlıklı v e güçlü dururdu... İnsan, onların b ö y le bir
kadına nasip oluşuna acır, bayıltıcı olm ası gerek en k e -
yiften ancak birtakım serserinin tattığına kızardı.
Em ine'nin dudakları da kendiliğinden fazla kırmızı,
sanki b o y a lı gibiydi. D udağa allık sürm esini b ilm eyen
bu m em lek ette duru b eya z yüz üzerindeki kırmızılık da
çok etkili oluyordu. Sonra onun endam sız, za yıf vü cu -
dunda ısınmış bir tuğla gibi ç o k yalın, fakat işleyici, sü-
rekli, bir sıcaklık da vardı. Ö zetle hangi toplum dan o l-
salar k öylü v e y a m em u r, bütün erk ek ler E m in e'n in
karşısında, yürekleri üzerine isteğin, bir kanat gibi sürü-
nüp geçtiğin i duyarlardı.
O dacının karısı şim di m em lek ette ünlü, m e v k iliy -
di. Sokaklardan geçerk en her kapıdan bir kadın fırlıyor,
onu lâfa tutarak E m ine hakkında bilgi alıyordu. İçlerin-
den bazıları da kocasına gö z kulak olm asını, kara gözlü
büyücü kadına görü nm em esini söylüyorlardı. Bu ö ğ ü t-
lerin etkisinde kalan kadın artık gelip gid en misafirlerin
şerefinden, E m ine'nin gördüğü işlerden de v a z g e ç m e ğ e
razı oluyordu.
Bir gün, kendisi de e vd e yokken, hiç alışkısı o lm a -
dığı halde k ocası, k alem i bırakıp e v e gelm işti. Bunu
kom şu lardan h aber alınca k ıya m e t koptu; hırsından
pen cereleri açıp sok ağa bağırıyor, üstünü başını p a rç a -
lıyordu. Fakat ö ğ le üzeri olduğundan erkek ler işte idi;
kapının önü, başına d ö ş e m e s in i(* ) ş ö y le iğreti örtüp
evinden fırlam ış kadınlar, entarilerinin etekleri yerlerde
sürünen çocu klarla doldu. Bir aralık kadınlar h ep bir
ağızdan:
— H ele at dışarı, at dışarı!..
D iye bağırdılar. İçeri giren ler oldu. Biraz sonra
E m in e'n in b oh ça gibi dışarı fırlatıldığı görüldü. O hiç
( * ) Bir çeşit baş-örtüsü.
 YA TIK EMİNE/ 19
ses çıkarm ıyor, elleriyle başını e s irg e m e ğ e çalışarak
y e rd e yatıyordu. Öbürleri, sanki bu sessiz, hareketsiz
vücut onları ısırıyor, sokuyorm uş gibi korka korka hay-
kırışarak, ara verm ed en nalınlı ayak larıyle vuruşturu-
yorlardı.
B ereket Hüküm et k on ağı uzak değildi; haber aldı-
lar, gelip E m in e'yi kaldırdılar. N e re y e götü receklerdi?
Hapishanede ölm esin e razı olm ayan k aym akam şimdi:
— G eberseyd i de kurtulsaydık!
Diyordu. Sonunda hastahaneyi uygun buldular. Bu
karar v e rilin c e y e k ad ar E m in e, eczah an en in kapısı
önünde p eçesi inik, inliye inliye sekiz saat beklem işti.
İhtiyar Rum eczacı yaralarını yık ayıp sarmıştı. İlaç p a -
rasını nereden alacaktı? B eled iyen in v e re c e ğ i kuşku-
luydu; hapishanenin çoktan ö d e n e ğ i bittiğinden zaten
artık ölüm halindeki m ahpuslara bile ilâç v erile m iy o r-
du.
Sonunda akşam a doğru elinde pusulasıyla bir ja n -
darm a geldi, k ım ıldam aya gücü olm ayan E m in e'yi ite,
s ö v e önüne kattı, şehrin dışındaki hastahan eye götü r-
dü. Y old a iki defa düşmüş, fakat jandarm anın akıl a l-
m az bir ahlâksızlıkla şurasına burasına attığı çizm elerin
tek m eleri altında, k am çı zoruyla kalkan bir cılız at gibi
burnundan korkunç sesler çıkarıp soluyarak kendini to -
parlayabilmişti.
Daha iki saat ön ce, içinde ölü yatan te m izle n m e -
m iş bir yatağa onu soktular. Bayıldı, kaldı... İşte bunun
için, b öy le her zora katlanıp ne yapılsa sızıltısız boyun
eğdiğinden E m in e'ye, Yatık E m ine derlerdi.
— III —
Hükümet m em urlarınca gelenekti; akşam üstü k a -
lem den çıkanlar ecza n ed e toplaşırlar, m em lek et v e iş-
20 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
leri üzerine sonu g e lm e z dedikodular yaparlardı. K a y -
m akam ın yolsuz davranışları, ö zel hayatı hep burada
konuşulur, kasabanın olup biten işleri hep burada ö ğ r e -
nilirdi. Rum eczacı, biri kırmızı, diğeri m or boyalı v e şiş
karınlı iki cam k avan oz arasında yarı gizlen erek g ö z -
lüklerinin ardında dikkat kesilen gö zleriyle bu kon u ş-
m aları dinler, sigara yakm ak isteyenlere kibrit yetiştirir,
kendi eliyle yaptığı zencefil liköründen arasıra ik ram -
larda bulunurdu. A m a m em lekette her türlü fenalıkların
artm asını b ek led iği halde, söze karışm az, ufak bir fikir
yürütmez, pek zorda kaldığı zam an da sade:
— Ç ok sasti bu ise!..
Derdi. Bu cüm le her yeni habere, her yeni d ed ik o -
duya yaraşır ve ona hiçbir sorumluluk getirm ezdi.
G en e b ö y le bir ak şam kasaba kodam anları e c z a -
n ey e toplaşm ışlardı. İki ay e vv el izinli gittiği il m e rk e -
zinden yeni dönen tapu memuru bir aralık sordu:
— A y o l, dedi, buraya bir kadın gönderm işler, E m i-
ne mi, A y ş e mi, ne... Merkez kom iseri Hacı Bekir E fen -
di bana, "Git de gözü onda gör, adam ın yüreğini gıcık lı-
yor!" dedi, doğru mu?
Jandarm a subayı hastane memuruna döndü:
— Sahi ne oldu E m i n e 'y e , hâlâ ya tıyor m u? diye
sordu. Hastane idare memuru sürmeli gözlü, yanık yü z-
lü ürfalı bir kırklık adam , hafifçe kızardı. Sonra, arap
şivesine uygun sıcak bir sesle:
— Yok, kalktı, fakat hastanede; h ad em e kadın ç o -
cuk düşürdü de onun işlerine bakıyor! dedi. E czan ed e
herkes, birdenbire, kuşku ve duraksam a dolu bir ağır
suskunluğa daldı. A c a b a hastane m em uru Yatık E m i-
n e 'y e m i tutulmuştu? Kâfir ürfalı, daha yen i de e v le n -
mişti, fakat ona bir karı, beş karı yetişir mi?..
Dal Sabri'nin yü reği âdeta burkuldu; "S ıc a ğ a fa y -
dalıdır, hararet k eser!" d iye eczacın ın uzattığı zen cefil
 Y A TIK EMİNE /
likörünü bir ham lede yutup kalktı, kılıcını daha çalım la,
sanki gö zd a ğı verirm iş gibi şakırdatarak askerce selâm
verdi, çıktı. Bir ş ey e canı sıkıldığı zam an o b öyle yapar,
selâm ını ask erce verir, kılıcını şakırdatırdı. E czan ed e
kalanlar bir süre daha sustular; sonra tapu m emuru,
çift çubuk sahibi kim seyi takm az bir yerli:
— N e oldu bu tüysüze? Canı sıkıldı, hele hastaneci
s ö y le bak alım , E m in e 'y e ta k ılıy o r m usun? Ç ocu ğu
şüphelendirdin...
D iye alay etti, ürfalı:
— Y o k a canım , ben im o tarafa uğradığım yok,
gardiyan Gürcü S erve r ilgili... İkisini de a tacağım ya,
bir yakalarsam ... dedi.
Dal Sabri o hiddetle çarşı boyunu geçti; çevresin e
bakm ıyor, bir ola y a yetişir gibi a c e le acele yürüyordu.
Y old a rasgelenlerin selâm ını bile gö rm ezliğ e geliyordu.
Burada jandarm a subayı olsun da daha bir defa, A n k a -
ra'da şöhret salm ış olan o gözleri görm esin... Hay aptal
hay, işte hastane m em uru işini yoluna bile koymuştu;
h em bana haber verm ed en , danışm adan nasıl olu yor
da jandarm anın gözetim i altında bulunan bir kadını iy i-
leştiği halde hastanede alıkoyuyordu: Yarın k a y m a k a -
m a m ü z e k k e r e (*) verecekti...
Önlerinde, e v boyunda gübre yığılı, bahçelerine çit
yerin e ölm üş h ayvan k em ik leri örtülü dış m ahallelere
gelm işti. Hazır hastane de şurada idi. Bir kere uğrasa,
araştırm a yapsa fena olm azdı. Fakat ilk ön ce erkekler
tarafına girdi. L âf yaparlar d iye korkmuştu; şöyle, ç a -
buk çabuk odalara baktı, havasız, kirli yerlerdi; b atm a-
ya başlayan güneşin ışıkları sık dem ir parm aklıklı kü-
çük p en cerelerden içeri girem ed iğin d en her yönü lo ş -
luk bürümüştü.
A vlu biraz asitfenik, biraz da ap tesan e v e çirkef
kokuyordu; h ava d eğişim in e g e le n askerlerden ölen
( * ) Bir iş hakkında üste sunulan yazı.
21 22 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
çoktu; delik tıkandığından teneşirin sabunlu suları etra-
fa taşıyor, her zam an yenisi döküldüğünden batak bu
kızgın güneş altında bile kurumuyordu.
Sabri karşısında ellerini göğü slerin e k a p a yıp bir
çeşit divan duran hastabakıcılara! "A çın ! Süpürün! Y ı-
kayın.." d iye em irler verdikten sonra bah çe içindeki tel
kapıdan öbür tarafa geçti, m erdivenleri çıktı.
S ofada, çarşafının pelerinini om uzlarına atıp başı-
na b eya z bir tülbent örtmüş, yüzü açık bir kadın vardı;
is k e m le y e oturmuş, hareketsiz duruyordu, a y a ğ a bile
kalkm adı, acab a Sabri'nin çizm e seslerini d uym am ış
m ıydı? Y ok sa uyuyor m uydu? E vet uyuyordu. A ğ zı b i-
raz çarpılm ış, gözünün biri yarı açık, rahat bir solu m a y-
la derin derin uyuyordu. K apıdan giren kızıl bir aydınlık
altında hiç de fena görünm üyordu; yüzü ne kadar b e -
yaz v e dudakları ne kadar kırmızıydı; haspa burada bile
m uhakkak düzgününü sürüyor, allığını unutmuyordu.
Sabri'nin , üzerine dikilip kalan bakışları altında
E m ine uyandı; hem en a y a ğ a kalktı. G özleri şaşkınlıkla,
korkaklıkla doluydu; kendisini çarşaflı sanarak elini h e -
m en p eç e s in e attı; fakat hatırlayarak tülbendin ucunu
çekti; ağzının üstüne kapattı; Sabri dik, ürkütücü bir
sesle:
— Başka kim se yo k mu burada?
D iye sordu. E m in e'ye , nedense, doğrudan d oğru -
ya b ak am ıyor v e bunu sorarken içeriye, boş bir k orido-
ra sesleniyordu. Öbürü, kalın, boğuk sesle anlattı:
— Hanife kadın hastalandı; şimdi, o ge lin c e y e k a -
dar işlerini ben yapıyoru m ; çam aşır yıkadım da yoru l-
muşum, şöyle içim geçm iş...
Sabri, etrafın sessizliğin den , binanın loşluğundan
cesaret aldı, birden başını çevirip gözlerini E m ine'nin tâ
gözlerin e dikerek:
— Nasıl, artık iyileştin mi?
 Y A TIK EMİNE /
Dedi. Bu cü m lede, bu seste; istem eyerek fazla bir
acım a, bir sam im iyet vardı; hem en değiştirdi:
— Bir dayak daha yersen geberirsin ha!..
D iye ilâve etti. T e ğ m e n in yü reğin d en g e ç e n bu
yufkalık E m ine'nin gözünden kaçm am ıştı. T ecrü b eleri-
nin bilgisiyle şimdi karşısındaki şu ince, güzel delikanlı-
nın kendisine istem ey e istem ey e sokulduğunu, soku l-
m a ya m ecbur kaldığını, anlamıştı. Yüzünün gül destesi
gibi ne de dalga dalga renkleri vardı... Ya boyu bosu?
Em ine istekli, aç gözleriyle şimdi, korkusuzca, zevk ala
ala bakıyordu; karşılıklı bakışıyorlardı. Bu, iki taraf için
de sıcak, sokulgan bir bakıştı.
Sabri, fazla ileri gittiğini anladı, başını kapıya d ön -
dürüp:
— Hastane mem uru sık sık gelir mi buraya?
D iye sordu. Konuşa konuşa, biri arkada uyumlu,
ezgin, öbürü ön de hâkim v e dik, m erdiven leri indiler.
Kapının önünde Sabri döndü, etkisini duyduğu o istekli
g ö zlere şim di bir daha, k açam aksızca baktı; sonra h iç-
bir ş e y d em ed en , yen i bir karar alm ış gibi sert, çıkıp
gitti.
* Jc it
K aym a k a m ertesi günü hastane memurunu ç a ğ ır-
dı:
— Hani, dedi; A n k ara 'd a n g e lm e bir kadın vardı;
jandarm a dairesi ona bir e v bulmuş, artık hastanede
kalm ası doğru değil; elin oynağını biz mi b esleyeceğiz;
onu gönderin de yerin e namus ehli bir başkasını kulla-
nın!
E m in e'ye bu kararı bildirdikleri'zam an gen e, huyu
üzere, hiç itiraz etm edi. Fakat yüreği sızlamıştı. Ö m rün-
de bu kadar, hiçbir ye rd e rahat görm em işti; vücudu;
yerlerde sürüklenm eden, hırpalanm adan Allah azığını
veriyordu. İçinden: "A h o jandarm a, diyordu, beni h as-
tane mem urundan kıskandı da buradan attırıyor!"
23 24 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
O na buldukları ev, kasabanın ucunda, göçm en lere
ayrılm ış ü cra m a h ellen in en izb e bir k öşesin d eyd i.
B om b oştu , ne m inder, ne şilte, ne perde... İçeri girdi;
kom şunun kuyusundan taşm a bir su ayağından kuvvet
alan bodur kabaklar dizili bir b ah çesi v e iki yer odası
vardı. N e y iy ip ne yakacak, nasıl geçin ecek ti? Kenarda
hasır esk ileri kalmıştı, onları b a h çeye bakan p e n c e re -
nin önüne çekti, üstüne kıvrıldı, düşündü. A h hastane!
N e rahat, am m a ne rahattı... Şimdi, bu saatte, çorba v e
ek m ek dağıtılırdı. Gürcü gardiyan S erver duvardan:
— E m ine, kâseleri yakala da gel!
D iye seslenir, sonra onun tabağına bir k ep çe fazla
dökerek:
— Y e de biraz et, can tut, yü reğim gibi kavrulup
gidiyorsun b e kız...
D iye takılırdı. Ş im di, gü neş k ayboldu ğu n dan bu
çukur o d a y a karanlık, batan bir gem in in am barlarına
su nasıl dolarsa, ö y le her taraftan taşkın bir halde giri-
yor; koyulaşıp ağırlaşıyordu.
Em ine, rahatın tadını aldıktan sonra ilk defa şu d e -
ğişiklikten, şu yoksulluktan üzüntü duymuştu! Sabri'yi
hatırlayarak:
— A h gidinin k öp eği!
D edi; fakat etkisinden de kendisini kurtaram aya-
rak:
"A m an ın ne körpe çocu k ..." diye söyleniyor, düşü-
nüyordu.
— IV —
Hükümet konağının yan sokaklarında bir sıra ufak
dükkân vardı, arzuhalci v e avukat dükkânları... Küçük
bir ç ek m ecen in önüne g e ç ip bol sigara v e ç a y içerek
sohbet eden bu dükkâncılara arasıra köylüler uğrar, d i-
 Y A T IK EMİNE /
le k ç e yazdırır, dâva açarlardı. Bunların çoğu toprak s a -
hibi, zen gin ce adamlardı; eşraf ile düşer, kalkar, onlarla
eş sa ygı görürlerdi. S aygın yaşarlardı; fakat m em urluk-
tan ayrılm a arzuhalciler de vardı ki k alem odalarından
kovula atıla, azarlana sövüle şunun bunun işini kurtarıp
beş on para çıkarm aya çalışırlar, bu parayı da içki ile
bitirirlerdi.
Em ine günlerce beklem iş, ne kom şulardan, ne de
baş vurduğu jandarm a çavuşundan bir yardım görm ü ş-
tü. N e yapacaktı? Bir gün sıkıca örtündü, arzuhalcilere
birer birer baş vurdu, itibarlıları derhal bu yabancı v e
çarşaflı kadının kim olduğunu seziyorlardı v e m evk ileri-
nin şerefin i koru m ak için daha lâkırdı s ö y le m e s in e
m e yd a n v erm ed en "B aşka dükkâna, bizim vaktim iz
dar!" bahanesiyle başlarından savuyorlardı: Öbürleri ise
halk nazarında kirlenip söylen m ek ten , m üşteri k a çır-
m aktan korkarak:
— F ayda etm ez kadın, pul parasına yazık...
Nasihatiyle atlatıyorlardı. O, b ö y le bir c ev a p alınca
hiç sızlanm adan, kızm adan dükkândan çıkıyor, sabırla
öbürüne dalıyordu. Sonunda birisi:
— ü ç kuruş pul parası, on para kâğıt, bir çeyrek
de ya zm a hakkı; hadi çıkar, ben sana dokunaklı bir d i-
lek çe yazıvereyim ...
Dedi. Bu, reji kantarcılığından kovulm uş serseri ve
yarı deli bir adam dı. E m ine göğsünün altından çıkardı-
ğı rutubetli bir m eşin çantanın orta gözünü açtı, h esap -
ladı; kırk para çıkışm ıyordu. Öbürü dayatıyordu, başka
türlü yazam azdı; canı isterse, hem onun ya za c a ğ ı çok
etkili, acıklı olurdu, kesinlikle istediğini yaparlardı. K a -
dın, iri, derin gözlerini karşısındaki bu gö ğsü açık, b ı-
yıkları dağınık kaba herife dikmiş:
— N e etsek ki, vallahi yok, olsaydı saklar m ıydım
ayol! d iye söylen iyordu . D ükkânda yalnızdılar; sokak
25 26 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
ö ğ le güneşinin altında tenhalaşm ış; gübreleri eşen ser-
çelerle arasıra haykıran horozlardan başka m eydan da
canlı kalm am ıştı. E rkek düşünüyor. E m ine de m erh a-
m ete getiririm , diye sürekli anlatıyordu:
— Dört gündür sıcak y e m e k yem ed im , günah d e -
ğil mi, beni buraya gön derdilerse açlıktan ölsün d e m e -
diler a; A n k ara'da hiç olm azsa karnım doyardı... G ö zle-
rim kararıyor!
Bir aralık arzuhalci düşündü:
— Haydi git, pul getir!
Dedi; sonra tuttu uzun bir dilekçe yazdı. Em ine k a-
lan parayı v erm ek istiyordu; öteki alm ıyordu: "S en de
kalsın, k eb ap y e !" diyordu. İki serseri acım a duygusu
ile birbirlerine ne kadar yaklaşm ışlardı... E m in e ç ık -
m akta a c e le etm edi; tahta kanapenin bir kenarına ilişti,
arzuhalci de m ürekkebin kurumasını bekledi. Konuşu-
yorlardı. Kadın:
— Bu m em leketten misin?
D iye sordu. Öbürü R u m eli'den geldiğin i, dört yüz
kuruş aylıkla rejide çalışıp giderken kafasına bir sızı y a -
pıştığını, şim di, işte gördüğü gibi, arzuhalcilikle g e ç in -
diğini anlattı. Hükümet konağını işaret ederek:
— Bunlarda akıllıca iş aram a... Seni sürerler, nasıl
geçin eceğin i düşünmezler; açlık bu, ne yapacaksın, g e -
ne önüne ge len le düşüp kalkacaksın... Yarın hadi yeni
bir olay, buradan da b ilm em n ereye; oradan da başka
bir cehennem in bucağına...
D iye söyleniyordu. Sonunda: "H ele götür bakalım
şu kâğıdı, ne buyuracaklar?" cüm lesiyle bir türlü kalkıp
g itm ey e istek gösterm eyen E m in e'yi harekete getirdi.
Kâğıt, yen iden ilgi yönünden, jan d arm aya h avale
edilmişti. E m ine'nin kapıdan içeri girdiğini görü nce Dal
Sabri:
 YATrK E M İN E /
— G en e ne var, artık her iş bitti, Yatık E m in e'yle
uğraşacağız!
D iye haykırdı; d ilek çeyi okuduktan sonra büsbü-
tün kızdı:
— N e o, dedi, hastane hoşuna m ı gittiydi? Ye, iç,
keyfini d e getir, âlâ... Ben sana bir ş e y s ö y le y e y im m i?
Bir daha hüküm et tarafına a yağın ı attığını duyarsam
karakola tıkarım! Çam aşıra git, hizm etçilik et, çorap ör,
dikiş dik, geçin, anlaşıldı mı? Yallah!
Sabri, eni konu hoşlandığı E m in e 'y e için için k ız-
gındı; gözlerini unutam ıyordu; fak at o kadar s e v iy e si
düşük, b a ya ğı bir kadındı ki, elini sürebilm esine imkân
yoktu; işte bu im kânsızlık onu b ö y le kötü v e kıskanç
ediyordu.
E m ine çıktı; beş, altı senelik sok ak orospusu ö m -
ründe ne acı zam anlar geçirm işti... İşte bu da onlardan
biriydi; bu da elbette g e ç e c e k ti. Firm a uğradı, k o c a -
man, has bir pide aldı; kalan paranın yarısını peynire,
yarısını da karpuza verdi; yolunun üstünde bir bostan
vardı; sulak, serin, g ö lg e bir yer seçip oturdu, iştiha ile
karnını doyurdu.
Henüz yem eğin i bitirmişti, arkadan biri:
— N e o, Emine, g e z m e ğ e m i çıktın kız!
D iye seslendi. Bu, h astan ed ek i Gürcü S erver'd i;
m eşe gibi sağlam , gürbüz bir delikanlı... Hiç ç e k in m e -
den gelip setin üstüne, E m ine'nin yanına oturdu. O, ne
şehirler görm üş, ne m aceralar geçirm iş, yiğit bir ad am -
dı; bu m em lek ette zevksizlikten bunalmıştı; kaçıp b aş-
ka bir tarafa gid ecek ti am m a askerliğini bitirem em işti.
Em ine dedi ki:
— Bizi görürler, lâf olur...
Server:
— Ö y le ise gel, nah şuracıkta kireç o c a ğ ı var, si-
per yer, rahat rahat konuşuruz...
Tl 28 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
Kalkıp yürüdüler; gerçek ten orası h em izbe, hem
de serindi. S erve r bir sigara da E m in e 'y e sardı. D u-
manları savura savura sıcaktan bunalmış bir d oğa orta-
sında, akşam a, hatta g e c e y e kadar konuşup kaldılar.
_ v —
Ertesi gün Gürcü S erver Erm eni kuyum cuya u ğra-
dı, o güne yetişm ek üzere savatlı bir bilezik ısmarladı;
sonra çarşıyı dükkân dükkân dolaştı; p em b e papatyalı,
k ocam an dallı in ce bir kum aştan dokuz e n d a z e (* ) e n -
tarilik (orad a fistanlık derlerdi) birkaç gaz b oyam ası al-
dı, biraz da y iy e c e k , iç e c e k düzdü; bunların hepsini iki
çıkın yaparak akşam karanlığında Em ine'nin evin e g ö -
türdü.
K ap ıyı ça ld ığı vak it E m in e çoktan uyumuştu; bir
türlü duyuram ıyordu; geri d ön ecek değildi ya, elini ara-
lıklardan sokarak m andalı çevirdi, açtı, b a h çe y e girdi.
C am a ö n ce fisk eyle vurdu; işittiremedi, sonra p arm ak -
larının tersiyle sert sert, bir darbuka gibi öttürdü. E m i-
ne:
— O kim ? Me istersin?
D iye soruyordu. Beriki:
— Benim , Server, al şunları...
Diyordu.
Fakat kadın başka başka adam lar tarafından sık
sık uyandırılm aya alışık olduğundan v e kafasında birbi-
rine karışm ış birçok erkek isimleri dolaştığından birden
gelenin kim olduğunu v e nerede bulunduğunu hatırlıya-
m ıyor, halâ S erver'i tanıyam ıyordu. N ih ayet anladı, k a -
pıyı a çm a ya cesaret e d e m e y e re k p en cereyi sürdü. D ı-
şarıda ç o k yıldızlı bir gecen in , yü ksek d ağ gecelerin in
( * ) Endaze; 65 cm .lik uzunluk ölçüsü.
 YATIK EMİNE / 29
durgun, huzurlu aydınlığı vardı. Odanın v e uykunun k a -
ranlığından çıkan E m in e 'y e bah çe sanki sabah alacası
içinde gittikçe açılır gibi göründü, gittikçe kıyıyı, k ö ş e -
yi, S erver'in yüzünü daha iyi seçiyordu.
O rada, kom şulara duyurm am ak için fısıl fısıl k o -
nuşm aya başladılar. N e S erver içeri girm ek isteği g ö s -
teriyor, ne de öbürü gelm esin i tek lif ediyordu. Çıkınlar
p en cereden uzanınca Em ine şaşaladı, sevinçli bir sesle:
— N e y e m asraf ettin a kız!
D iye söylendi.
O, b öy le sevindiği zam an erkeklere de tıpkı kadın-
larla konuşur gibi "A kız!" diye seslenirdi. Mennun, k o -
ruyucu tavırla:
— Paranı tü ketm işsin sen... N e le r var bunların
içinde?..
D iye hem fazla m asrafa taraftar olm adığını anlatı-
yor, hem de çok m em nun olduğunu, m eraktan çatladı-
ğını gösteriyordu. Server:
— K aç kuruşluk iş ki... Ye, kuşan!
D iye c ev a p veriyordu.
Pen cered en içeriy e yıldızlı gecen in keskin soğuğu
doluyordu. Bir aralık söz bitti, gök teki yıldızlar gibi bun-
ların da gözleri karanlığın içinde keskin bir aydınlıkla
parıldaşıyor, birbirlerinden alm a ışıkla yanıyordu.
İkisi d e düşün celerin den g e ç e n le r e dalm ış ö yle,
sessiz duruyorlar, bekliyorlardı. S erve r om uzlarını o y -
natarak: "A y a z y a p ıy o r b e!" d iye söylen di. E m in e bu
fırsatın üzerine bir kedi gibi atılarak:
— Gir içeri, kendini soğuklatırsın!..
D iye c ev a p verdi. Sanki soğuk birden, yıldırım hı-
zıyla S erver'in üzerine düşecek, v e onu yakacakm ış g i-
bi telâş ederek hem en koştu, iç kapının sürmesini ç e k -
ti. Şim di E m in e'n in sıcak n efesleriyle sanki ılıklaşm ış
30 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
olan o d a d a kapalı, gü ven ilir bir y e rd e idiler. Lam ba
yoktu ki yaksın... S erver bir kibrit çaktı: fakat etrafına,
o d a ya değil, karşısındaki kadına, daha doğrusu kadının
derin kara gözlerin e baktı. Sonra birden tekrar karanlı-
ğa, daha koyu, daha kapanık bir karanlığa gömüldüler.
G ecen in sesleri büyülten durgunluğu içinde p e n c e -
renin y a va şça cık indiği duyuldu.
* * *
S erver, E m in e 'y e iyi bakıyordu. Tütün k a ç a k çılı-
ğıyla hastane m utfağından payın a düşen kârı hep ona
sarfediyor, şurada burada ne bulursa h em en çıkın y a -
pıp g e c e , bir yavrulu k öp ek gibi duvarlara sürüne sürü-
ne görünüşte m iskin v e korkak, fakat için için azılı v e
hücum a hazır, hep ona taşıyordu. T ere k e v e m ezadlar-
dan m inder, şilte gibi, çanak çöm lek gibi e v eşyası da
almıştı.
Şim di oda, döşeli, p en cere perdeliydi; ocakta ateş,
duvarda lâm ba vardı. E m ine ne kadar rahattı... B o h ça -
sını hazırlayıp sık sık h am am a gidiyor, bir k oca kalıp
sabunla yıkandığını, fildişi tarakla tarandığını gören k a-
dınlan kıskandırıyordu. O na Server, h am am dan başka,
dışarıya çıkm asını yasaklam ıştı. Bütün gün yapayalnız
canı sıkılıyordu, am a katlanm aktan başka çare bulam ı-
yordu.
F akat e v e g e lip gitm esin i a ç ığ a vuran S e rv e r'e
düşmanlar türemişti. K om şu Tatarlar kendi soylarından
o lm ayan bu iki uslu insanla pek ilgilenm iyorlardı, am a
arasıra da elinde dolu sep et v e m endi! ile Gürcü uşağı-
nın içeri girdiğin i gö rd ü k çe alınıyorlardı. B erek et güz
m evsim i gelm işti; kasaba kışlık hazırlığı ile u ğraşıyor-
du. Bu sırada hastanedeki çavuş, bir g e c e S erver ç ek i-
lip gittik ten sonra, yü reğin d ek i k ısk an çlığın arttığını
duydu, yanındaki arkadaşına açıldı:
— H ele ettiğine bak Gürcünün... Bizi, çağırsa ya!..
 YA T IK EMİNE / 31
D iye söylendi. O gün, kasabadan gelirken yan s o -
kakta h am am dan dön en E m in e 'y e rastlam ıştı; salına
salına, oyn ak oyn ak gidiyorm u ş, onu tanım ış am a a l-
d ırm am ış... Öbürü çavuşun hoşuna gitsin d iye kızar
görünüyor:
— İndireydin kafasına kasaturayı!..
D iyordu. B ö yle saatlerce söyleştiler. Sonra bölük
yazıcısına işi haber verm ek karariyle yattılar. Ertesi gün
S erve r köprü n ö b e tç iliğ iy le iki günlük u zağa atıldı;
E m in e'yi görm esin e bile m eyd an verm em işlerdi; olayı
haber alan Dal Sabri:
— K ahpe bize de gö z yumdurttu be, hele bir payını
vereyim !..
D iye bağırm ış, E m in e'yi çağırtm ıştı. İki jan d arm a-
ya tutturup kılıcının kabzası ile onu bir iyi döverken:
— G eldiğin gün sana uslu otur, yok sa kem iklerini
kırarım dedim di; al işte...
D iye söyleniyordu. Her vuruşta biraz daha sakinle-
şiyor, yatam ad ığı bu kadını d övm ekten tad alıyordu.
Sızıltısız, sessiz d a ya ğı yedikten sonra E m in e’yi b ı-
raktılar, doğru arzuhalciye gitti; onu kendisine candan
bir ahbap sayıyor, o günkü dostluğunu unutam ıyordu.
Kollarını bacaklarını a c e le acele, açarak berelerini g ö s -
terdi.
— Bak, bana ne etti o oğlan?..
Dedi. Fakat m em nun gibiydi, sesinde keder yoktu,
sanki k en disin e e ziy e t ettiği halde elinde o lm a y a ra k
hoşlandığı bu güzel delikanlıdan d ayak y e m e k ona tatlı
gelm iş, sinirlerini yatıştırmıştı. Bunu yarı yarıya farke-
den öbürü, filozof tavriyle:
— Onlar öyledir, adam ın posasını çıkarırlar.
D e d i. E m in e , iy iliğ in i g ö rd ü ğ ü bu a d a m ı
mükâfatsız, karşılıksız bırakm aya razı değildi; çantasın-
32 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
dan iki çeyrek çıkardı, elaçıklığı, sevecen liğ i ü zerindey-
di: "A l borcunu, yarın ahrette Allah benden sorar!" d e -
di. Arzuhalci hâlâ inad ediyordu:
— G eç kız, var işine, ben para mara istem em !
D iye söylen iyor, gözlerin i yum uyordu. K adın d a -
ya ğın tadından sanki şım arm ıştı. Donuk yüzü p e m b e -
leşm iş, o her zam anki kıpkırm ızı dudakları ise tersine
uçuk bir renk almıştı, gözlerinin siyahlığı şim di yorgun,
dumanlı, fakat ateşliydi; yarı sarhoş gibiydi, arzuhalci-
ye:
— A lıv e r be kız!..
D iye ısrar ediyor, arasıra da kendi kendine s ö y le -
nir gibi:
— Hay gidinin oğlanı, bedenim i bere etti...
Diyordu. Bunu söylerk en sanki tatlı bir şeyd en söz
eder gibi süzülüyor, yutkunuyordu. Çoktandır erkek d a -
ya ğı yem em işti. Onu şim di çok tatlı bulmuştu... A rzu -
halci birden kızdı; ikindiden çıkanlardan üç dört kişi
durmuş, yazıhanenin cam ek â n ın d a n bunları s e y r e d i-
yordu. M askara olacaktı, bu ne belâlı karıydı, yerinden
fırladı, onun b ö y le b irden bire tutan delilik leri vardı.
E m in e'yi yakaladı, kapının önüne götürdü, om uzların -
dan tuttu, sonra b acağın ı olan ca k u vvetiyle kaldırıp ni-
şanlayarak tâ arkasına bir tek m e vurdu..
Bu durum sözü k a h velere düşürdü. Gürcü S erver
işinden haber alan yerlilerin ayak tak ım ı bir zam andır
g e c e le ri E m ine'nin e vi önünde d ola şm ayı âd et e tm iş -
lerdi. Hatta güpegündüz iki delikanlının kapıyı zorlayıp
içeri girdiklerini ileri sürenler vardı. D endiğin e g ö re d a -
dananlar yalnız bunlar da değildi; o, ürfalı m em u r da
arasıra uğruyordu.
Halbuki hiçbir ş ey d e n E m in e'n in haberi yoktu,
hepsi yalandı. İşin doğrusu bir gün kendisi yo k k en T a -
tar karıları e v e girm işler, buldukları eşy a y ı m inderlere
 Y A T IK EMİNE/ 33
kadar aşırmış, taşım ışlardı. K im se şikâyet d in lem iyo r-
du: "H angi eşya be? S en d e m al ne arar, jandarm anın
önünde kolunu sallıya sallıya geld iğin i daha unutm a-
dık!" diyorlardı. Em ine, Sabri'nin yanına girm ek istedi,
fakat d evre çıktığını haber aldı. E vi soyulduğu zam an
yarı kederlenm işti, fakat bu fırsatla jandarm a te ğ m e n i-
nin yanına gireceğin i düşünmüş, sevinm işti. Şim di bu
ümidin b oşa çıktığını anlayınca birden üzüntüye k ap ıl-
dı: "Kuru tahtada kaldım . Fildişi tarağı da aşırm ışlar,
asıl buna canım yan d ı!" d iye tutup jan d arm alara bir
m üddet derdini döktü; hiç acım ayarak hatta alay e d e -
rek dinliyorlardı. Sonunda, kalem lerin b oşalm aya b aş-
ladığını, m em urların birer birer çıktığını görü nce k ork -
tular, E m in e'yi kovdular.
Boş evd e sıkıntılı bir g e c e geçirdi. Arasıra, bir te -
selli gibi: "T eğm en ge lin ce çıkar anlatırım, isterse beni
g e n e d övsü n .." d iye söylen iyord u . F akat te ğ m e n bir
türlü gelm iyor, E m ine de bu sefer büsbütün aç çıplak,
fırınlar bakkallar önünde çarşıyı kovula, sövü le d ola şı-
yor, bazan da bostanlarda, kırlarda yatıp kalkıyordu.
Arasıra sataşanlar oluyordu; açlıktan gözleri kararan,
bu güçsüz, bitkin kadına sadaka verecek lerin e lâf atıp
geçiyorlar, gülüşüyorlardı.
Artık soğuklar da başlamıştı; yağm urların ardı ara-
sı k esilm iyor, bazan sulu sep ken kar bile düşüyordu.
M ahalle aralarında dolaşan E m ine fırını tüten evlerin
kapısını çalıyor, ek m ek dileniyordu; am a ek m ek yerine
"Daha çıkm adı", yahut "Fırına salm adık" gibi ters c e -
vaplar alıyordu. Bir gün sabahtan akşam a kadar polis
kom iserinin kapısında bekledi. Kapı aralığından, Yatık
Em ine'nin şekli gözüne iliştikçe herif içeriden:
— Kırk gün beklesen boşuna... d iye haykırıyordu.
Bir aralık polislerden biri, yeni kaydolm uş bir d eli-
kanlı, m erh am ete geldi, çantasını açtı, bir kuruş çık a r-
dı. Bir kuruş k oca bir e k m ek dem ekti. Lâkin nasılsa bu
M e m le k e t H ik a y e le ri - F. 3
34 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
sadaka hazırlığı kom iserin gözü n e ilişti; tutuşmuş gibi
bir ham lede gözleri dönm üş, kendisini dışarı attı:
— Verm e, verm e! d iye bağırdı...
Em ine'nin uzattığı el boşta kaldı. H ayatın dayan ıl-
m az bir sarsıntısı bu kadını bir defa yere kapatm ış, son -
ra her halkası başka biçim sıkıntı v e katlanıştan y a p ıl-
m a bir uzun, ağır zincir vücuduna dolanarak onu yaralı-
ya, b ereliye sürüklemiş, param parça etm işti. Bu, m a -
n evi değil âdeta elle tutulur bir zincirdi... Bu, ben zetm e
değil, işin doğrusuydu. O her ş e y e ne derin bir boyun
e ğ işle katlanm ıştı. Fakat bu kadar h ayın lığa şim diye
dek ra stgelm em işti. G özlerini çevirdi, içinden on beş
senelik uğursuzlukların h azm ed ilm em iş acısı taşan bir
bakışla kom iseri uzun uzun süzdü. Sonra g e n e bir şey
dem eden, aç bir kurt gibi üstüne atılıp ısırması, p arça-
lam ası gerek en bu herife karşı hâlâ isyan etm ek isteği
duym adan salma salına hüküm et avlusundan çıkıp g it-
ti.
— VI —
Em ine'nin b ö y le çarşıda, pazarda düşe kalka, d ile-
ne kovula gezd iğin i gö ren eşraftan bazı güçlüler sarık-
larını bastırıp k aym a k a m a çıktılar. Burası namuslu bir
kasabaydı, o karı açlıktan geberir, fakat kim seden ya r-
dım görm ezdi; günahtı, başka bir yere d efetm ek için bir
defa vilâyete yazılsa uygun olurdu... K aym akam : "Nasıl
olur canım ? diyordu, ben nasıl kendiliğim den yazarım ."
G ene de başka çare olm adığın ı gö rerek razı oldu. M u-
tasarrıflığa tezkere yazıldı, kâğıt buradan vilâ yete g id e -
cek, sonra ge n e uğraya uğraya, kim bilir kaç ayda, o
da izin çıkarsa buraya g e lec e k ti. D evird en dönen Dal
Sabri bir aralık m erh am ete geldi, kendi tayınından gü n -
d e bir e k m e k v e rm e k ü zere fırın cıya em ir gön derdi.
 Y ATIK EMİNE/
Emine, teğm en in bu ekm eğin d en sanki ayrı bir tad bu-
luyordu. Önüne gelen e, tablakâra, çıraklara:
— Bir yiyip bin şükür ediyorum , öm rüne öm ür b e -
reketli, yavuz çocuk...
D iy e şükranını anlatıyordu. F a k a t tabla kâ r hile
ediyor, fırına uğrayan E m in e'ye bazı günler:
— Kız dem in verdik ya, ne arsız şeysin, defol!..
D iye haykırıyordu. Etraftaki adam lar da buna ina-
narak: "H ay çirkef hay, sıkılm asa fırını götü recek!" diye
ona arka çıkıyorlardı. G itgide verm ed iği günler ç o ğ a lı-
yordu. E m in e'd e itiraz, şikâyet, hakkını korum a gücü
yoktu. B öyle bir c e v a p alınca dönüp gidiyordu. Bir gün
cesa rete geldi, iki gündür, kom şusunun b ah çesinden
çaldığı lâhana yapraklarından başka m idesin e bir şey
girm em işti.
— D em in aldın ya, günde beş çift m i yiyecek sin ?
D em esi üzerine elini uzattı, tezgâhın üzerinden sı-
cak, b eya z bir okkalık yakaladı, ortasından böldü, iri
bir parçayı hem en ağzına attı. Çıraklar koştular elinden
alm aya, ağzındakini çıkarm aya uğraşıyorlardı. O sırada
biri yetişti, çocuklara birkaç tokat attı, fırıncıya bir kü-
für patlattı:
— H ele itlere bak, aç olm asa karı e k m e ğ i kapar-
m ıydı be...
D iye bağırdı. Bu, arzuhalci idi, ge çe rk en görm üş,
dayanam am ış, işe karışmıştı. Em ine, elinde kalan e k -
m eği sıkıca yakalam ış, şimdi kaçıyordu. Halk delişm en
bir adam olduğundan arzuhalciden çekinirdi; sessizce
dinliyorlardı; o sürekli bağırıyor:
— ülan ambarlarınız zahire dolu; bir ordu beslenir,
elin sıska karısına bir dilim ek m ek verm ez misiniz? Siz
ne alçak adamlarsınız!
D iye s ö y lem e d iğin i bırakm ıyordu. Sonunda daha
35 36 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
ileri gitti, bütün halka sövdü. O zam an sarıklılardan b i-
ri:
— Hadi nene lâzım , İsmail efendi, bizi de b elaya
sokm a...
D iyerek arzuhalcinin arkasını sıva ya sıvaya, yarı
tehdit, yarı nezaket sokaktan çıkardı. M eydanı boş bu-
lan fırıncı şimdi:
— Kahpenin gözlerin e m i tutulmuş ne... Arka çık ı-
yor, aha uyuz, küreği kafana indirirdim am m a Hatip
E fen di'ye dua et! Diyordu.
Biraz sonra peştem alını toplayıp kuşak gibi beline
doladı, doğru jandarm a kumandanına çıktı, onuru kırıl-
mış bir adam davranışıyla:
— Paşam , dedi, affet, o kötü karıya ben artık e k -
m ek m ek m ek verm em , çarşı ortasında h aysiyetim i bir
paralık ediyor.
Dal Sabri o sırada eşk iya işleriyle ç o k m eşguldü;
öfkeliydi:
— Kes, dedi, gebersin kahpe!
E rtesi gün süklüm püklüm fırına u ğraya n E m i-
n e 'y e bağırdılar:
— Başka kapıya, senin tayınını kestiler!
* "k *
E kim ayı içinde yağm urun kar parçalarına d ö n e -
rek rüzgârlar önünde savrula savrula harm anlara y a ğ -
dığı sert bir ge ce yd i. S erver'in e v v e lc e yattığı koğuştaki
çavuşla arkadaşı önlerine m angalı çek m işler, karanlı-
ğında sigara içerek konuşuyorlardı; nefeslerinin buharı
köm ürlerin kızıl ışığı üzerinden geçerk en p em b em si bir
ç içe k gibi açılıyor, sonra birbirlerinin yüzlerine çarpıp
dağılıyordu.
D oğru ca gidip kapıyı çalsalar sanki ne lâzım gelir-
di? Gürcünün girdiği gibi bunlar da girerlerdi, elin kah-
 Y A T IK EMİNE/ 37 38 / MEMLEKET HİKÂYELERİ

pesi, ne d iyecekti ki? Bu karada kalktılar, başlarına ö r-
tülerini sıkıca dolayarak sok ağa çıktılar. Bastıkları yeri
görm üyorlar, bataklara, su birikintilerine dala çıka, k o -
nuşm adan acele a c e le yürüyorlardı. Sonunda soğ u ğa
rağm en terlem iş bir halde evin önüne geldiler; çavuş
kapıya abandı; m andalı bile inik değildi, acaba iç kapı
ne tarafta idi? E lleriyle duvarı yo k la y a y o k la ya biraz
gittiler; yüzlerine iri iri, yum uşak kar parçaları çarpıyor,
yapışıyordu.
— Sabaha kadar bastıracak...
D iye söylendiler. Sonra ellerine kerpiç yerine tahta
iliştiğini anlayınca:
— Aha, karı buz kesm iş!..
D iye haykırdı. Yatık E m ine açlıktan v e soğuktan
ö leli sanırım günler geçm işti. Tüh, bu ne aksi işti...
Jandarm a eri de, işi daha sağla m tutm ak için, bir kez
yokladı:
— Y etişem ed im be, geberm iş!..
Dedi. Bir süre akıllarından kötü şeyler ge çirere k
durdular. Sonra "Hadi, gid ek !" uyarısı ile birbirlerini ite-
rek ge ce n in karlı rüzgârlarına karışıp küfür ed e ed e
uzaklaştılar.
Feneryolu, 1919

— Hah, kapıyı bulduk...

Dediler, kancasını yokladılar. Bu da açıktı, acaba
karı e vd e değil m iydi? İçeri girdiler. N efeslerini tıkıyan
rüzgârdan burada eser yoktu.
— Behey, Em ine!..
D iye içlerinden birisi seslendi; fakat c ev a p veren
olm adı. Çavuş, kibrit kutusunu bulm ak için ceplerini
karıştırıyor, tütün tabakasın a anahtar v e y a çak ı gibi
şeylerin çarptığı duyuluyordu. Sonunda yarı boş bir ş a -
m alı kutusunun yok lan dığı, kibritin zım para kâğıdına
sürtüldüğü duyuldu; rutubet aldığından o la ca k y a n m ı-
yordu. B ö yle dört beş kibrit sürttüler, fosfordan birkaç
çizgi kapkaranlık odanın ortasında m a v iy e yakın bir
aydınlıkla ışıldıyordu.
Sonunda tem bel, isteksiz, çok dumanlı bir alev b e -
lirdi... K öşede, ikiye katlanm ış bir hasır parçası üstünde
bir şekil uzanmış, yatıyordu. Sevin çle:
— Hah, burada!..
D ediler. Kibrit sönm üştü, fak at artık g e re k var
m ıydı ya? Çavuş, karanlıkta h esapladığı k ö ş e y e yürü-
dü, elini uzattı, fakat ürkek bir sesle:

ŞEFTALİ BAHÇELERİ
Irm ağa giden yol, kasabadan kurtulunca, gö z a la -
bildiğine uzanan sayısız şeftali bahçeleri arasından g e -
çerdi. Haziran içinde b ile taşkın dere ayaklarının ç a -
murlu, ıslak tuttuğu bu g ö lg e li yerlerde otlar bütün bir
yaz m evsim i yeniden yen iye sürer, kızgın güneş, a ğ a ç -
ların tepelerinde m eyvaları pişirirken, rutubetli toprakta
birbiri arkasına yon ca lar fışkırır, çayırlar kabarırdı. S u -
ların serinliği, taze ot kokusu, gö lg e lik v e bereket için -
de bahar, bu bahçelerde tâ kışa kadar uzanıp giderdi.
Her tarafa taşkın bir şeftali kokusunun dolup sindi-
ği durgun sıcak gü nlerde işsizler takım takım k a s a b a -
dan inerler, ırmakta yıkandıktan sonra gelip g ö lg e li ç i-
m enlerde yatarlardı. Yüksek dallardaki fazla olgun, b al-
lı şeftaliler saplarından kurtularak dolgun, yum uşak bir
sesle yerlere, çim en ler içine, yatanların üzerine durma-
m acasına yavaş yavaş dökülürdü. Top lam ak la biter tü-
kenir şey değildi; ürünün yarısı ağaçlard a kalır, b öyle,
pişip oldukça teker teker, ağır ağır top rağa düşer, karı-
şır, kaybolurdu.
Kasabanın çocu k çiğliğiyle dolu, gübre kokulu kız-
gın sokaklarından kurtulanlara; bu kuytu, loş, hoş k o -
kulu yerler ne tatlı gelirdi. A k şa m üzerleri hüküm et m e -
murları h eybelerin e rakılarını koyar, m erk ep lere binip
bu b ah çelere gelirlerdi... Y er yer içki sofraları kurulur,
sohbetler edilir, ga zeller okunurdu. Şeftali bahçelerinin
40 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
eğlentisi tâ uzak diyarlara bile ün salm ış, dillere destan
olmuştu. Onun için ne kadar zevkin e düşkün, k eyfin e
m eraklı m em urlar varsa hep burasını ister buraya y e r-
leşirdi. Çapkın m u tasarrıflarla(*) hoş görülü kadınların
u ğrağı olm aktan kasaba ö y le serb eslem iş, halkı ö y le
açılıp zevke, safaya dalmıştı ki artık uygun görü lm eyen
günah kalm am ıştı.
B u rası A n a d o lu 'n u n S a a d â b a d ı idi. T ıp k ı
"S aadâbad" gibi burada da sürekli sazlar çalınıp ç e n g i-
ler oynar; gazeller okunup şiirler yazılırdı, içki düşkünü
mutasarrıflar, müdürler içinde, çoğu şairdi. N ed im gibi
g a z e lle r yazarlar; aruzdan, ta sa vvu fta n konuşurlar;
M evlevîlikten d em vururlardı. Ömürleri sazla, sözle tatlı
geçerd i. Bu k ey if düşkünü m em urlar suya sabuna d o -
kunan işlere karışm adıklarından s en e lerc e yerlerin de
kalırlar, kasabayı ben im seyip evler yaptırırlar, havuzlar
açtırıp k am eriyeler kurdururlardı. Aslında çoğu , devrin
hoş görm ed iği, başından savd ığı kim selerdi. Yü kselm e
üm idinde olm adıklarından resm î işlere ö n em v e rm e z -
ler, zevklerine bakarlardı.
•k -k -Je
Sıcak, ağır bir yaz günü idi... Yeni g elen Yazıişleri
Müdürü ikindi vakti, kalem lerin boşalıp dairelerde k im -
senin kalm adığına p ek şaştı, hükümet konağının iç a v -
lusuna dizili kadife palanlı, dinç, gürbüz m erk ep lerden
birine atlıyan, şeftali bah çelerin in yolunu tutuyordu.
K âtiplere kadar herkes, b öy le birbirlerine selâm lar d a -
ğıtarak, şakalar yaparak, kabarık, taşkın heybelerinin
ortasına göm ülü, keyifli keyifli, koşa koşa uzaklaşıp g i-
diyorlardı. Şehrin açığında, tâ o va ile b ah çeler arasında
gü neşe karışm ış, gittik çe büyüyen, ge n işle ye n bir toz
bulutu geçtikleri yolu gösteriyordu.
A g â h B e y dünya gid işin den habersiz, kuram sal
görü şlerle büyüm üş dik başlı, kuru zevk li bir adam dı.
( * ) Vali ile K a ym a k a m arası m ü lkiye amiri.
 ŞEFTALİ BAHÇELERİ/
M ü lkiyeden çıktıktan sonra A v ru p a 'y a kaçm ış, fakat
nüfuzlulardan birinin aracılığıyla İstanbul'a dönmüştü.
T a m dört ay Zaptiye N e z a r e ti(* ) tutukevinde sebepsiz
alıkonulduktan sonra buraya Y azıişleri M üdürlüğüyle
atılmıştı.
A n adolu içinden hanlarda kalıp k öylerd e yatarak
m em uriyetin e gelirken yüreğini keder, ga m kaplam ış,
m em lek ete ciddî hizm et etm ek kararını almıştı. Başının
içinde, k asabaya indiği gün, yeni düzenlem eler, örgü t-
ler, yardım dernekleri gibi ağır düşünceler doluydu. Bu
küçük şehirde k ocam an işler gö receğin i, h erkese p ar-
m ak ısırtacak eserler çıkaracağını sanıyordu. Durm ıya-
cak, dinlen m iyecek, çalışacaktı. Atılgan lık gerekdiyor-
du, m utasarrıftan tutarak âm ir v e m em urların hepsini
yola g etireceğin e inanmıştı. M em lek eti k aplayan te m -
belliği, durgunluğu kafası alm ıyordu. "Bu uyuşukluk,
bu kayıtsızlık ne?" diye kendi kendine soruyor, c e v a b ı-
nı bulam ıyordu.
Hayır, kendisi büsbütün başka türlü bir m em ur,
A vru p a 'lı bir hüküm et adam ı olacak tı... İşte bu ufak
m em uriyet ne iyi bir d en em e alanıydı...
Fakat ilk günü üm itsizliğe düştü. Mutasarrıf ona bu
m em lekette işlerin az olduğundan, rahatına b ak m asın -
dan, yorgunluk alm asından söz etti. "K adı Yah ya"d a n
beyitler okuyarak yerden selam lar, g e v re k kahkahalar
arasında; yerine getirip, kuru üzümden iki çekilm iş, yir-
m i iki grado sert rakısını övdü. Bal ile yapılm ış b a k la -
vanın türlüsünü sayıp döktü. E vk a f mem uru daha ileri
varm ış, bekâr olduğunu anlayınca burada yokluk ç ek il-
m e y e ce ğ in i m üjdelem işti. A la y kom utanı altmış beşlik
iri yarı bir bunak, baba diliyle onu; "S afa âm edi, safa
â m e d i(* * )" d iye p ek teklifsiz karşılam ış, hiç sebepsiz,
birdenbire saat m eydan ın daki som ak i m erm erd en ge-
niş g ö b e k taşlı, yü ksek kubbeli selâtin h am am ını tarif
( * ) Eski idarede, E m n iyet işleri gören bakanlık.
( * ) Hoş geldiniz
41 42 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
etmişti. Ö nüne gelen d e şeftali b ah çelerin i söylü yor,
keyiften, eğlen ced en söz ediyordu.
A g â h B ey şaşkına dönmüştü. M uhasebecinin: "A r -
zu buyurursanız b ah çelere gidelim , m erk ep hazırlattık,
e ğ le n iriz !" tek lifin i h em en sert bir yü zle redd etti.
Hükümet konağında bir başına kalmıştı.
ikindi güneşinin gö zler alan çiy aydınlığı içinde bil-
m ed iğ i sokakları yaban cı yabancı d ola şm aya m ecbur
oldu. Kasabanın içi m ah alleleri şenlik günlerine özgü
bir boşlukla sessiz, durgundu. Ç eşm elerd en su taşıyan
tek tük adam larla birkaç yaşlı nineden başka k im seye
rasgelm em işti. Onlar da kendisine acayip bir g ö zle bu
saatte, herkes b ah çelerde iken neden buralarda d o la ş -
tığına şaşar gibi bakm ışlardı... Sonra... Kızgın, dumanlı
bir gurup oldu; ezan sesleri arasında kısık, uyuşuk
lâm balar birer birer yanıp k asab ayı k asvetli bir g e c e
sardı. Erkenden yatmıştı...
A rad an birkaç saat g e çm işti ki uykusundan şen
seslerle uyandı, p e n c e re y e koştu. Dar sokakları kızıl
alevli m eşaleler aydınlatıyor, gündüz hükümet avlusun-
da gördüğü kadife palanlı eşeklerd e m em urlar yarı k e -
y if şakalaşa gülüşe geçiyordu . G eç kalanların uzaklar-
dan gürültüsü duyuluyordu. A g â h B ey öfkelendi. Zevk,
safa bu adam ları bir deniz gibi, gırtlaklarına kadar sar-
mıştı, içinde rahat, durgun bir balık hayatı geçiriyorlar,
dünya ile ilgilenm iyorlardı. Ertesi günden b aşlayarak
daha ciddi daha kararlı görünm ek, bu b a ya ğı duygulu,
âdi ömürlü adam lara daha sert, daha kaba davranm ak
niyetiyle yumruklan sıkılı, yüreği kinli, tekrar uyudu...
•k "k •k
Her gün bir düğün evi n eş'esiyle çalkalanan bu ş e -
hirde yen i Yazıişleri Müdürü sıkıntıdan boğuluyordu .
Ö n ce işiyle uğraşıp boş vakti k a lm a yacağın ı sanmıştı,
fakat ya p a ca ğ ı kıttı. E sn iye esn iye odasında gevşiyor,
uyuşuyordu. Mutasarrıfa ilk h evesle şehrin imarına, s a -
 ŞEFTALİ BAHÇELERİ /
pan v e tırpanlarının islâhına, kağnı arabalarının d eğişti-
rilmesi gereğin e dair ayrıntılı öneriler vermişti.
Hiçbir sonuç çıkm ıyordu. D aim a gelişim d en , u y-
garlıktan söz açıp uzun, sinirli, umutsuzluk dolu nutuk-
larını, nezaketin bile örtem ed iği ö y le anlam sız, hiçten
bakışlarla uyuşuk uyuşuk dinliyorlardı ki ağlıya ca ğı g e -
liyordu. Hayır, hiçbir iş y a p m a k , bir h izm et g ö rm e k
o lan ağı yoktu. Ö d en ek azlığı, arkadaşların tem b elliği
her atılım a engeldi. Yü reğinde köpüren gayret, hizm et
isteği yavaş yavaş sönüyor, yatışıyordu. Bu dayanılm az
bir ömürdü...
Zaten hüküm etteki arkadaşları da ondan b ezm iş-
ler, yo la g e lm e y en , zevk ten an lam ayan bu adam dan
yüz çevirm işlerdi. Eski Yazıişleri Müdürü gözlerinde tü-
tüyordu. N e çapkın bir İzm ir'liydi... K asab aya ilk g e ld i-
ği g e c e onu bir ziy a fete götürm üşlerdi. İçip içip ö y le
coşm uştu ki...parm aklarına tahta kaşıklar takm ış, daha
yeni tanıdığı adam lar arasında takırdata takırdata sa a t-
lerce "A dan alıyı" "K on yalıyı" oynam ıştı. Şairdi de... S a -
bahleyin g e c e k i eğlen tiyi anlatan "kat ender kat" mat-
l a 'l ı ( * ) ga zel yazıverm iş, mutasarrıfın b eyen isin e eriş-
mişti. Hatta kadı efendi; "Aziz, sen devrin Fuzulî'sisin!"
diyerek onu gözlerinden öpmüştü.
Şim diki müdür ne gazelden anlıyordu, ne de rakı-
dan... N ereden de buraya gelm iş, herkesin başına dert
kesilmişti? Aradan iki ay geçtiği halde, bugüne dek ş e f-
tali bahçelerinin ak şam cılığın a onu götü rem em işlerdi.
Kafasına zevk e ğ len c e düşüncesi sokam ıyorlardı. M u-
h asebeci boş yere yirm i iki gra d o şeftali rakısını ballan-
dırıyor. E vk af memuru arasıra evin e aşırdığı H avva ku-
zularını boşuna övüyordu.
Bir gün m u haseb eci dayattı, hatırını kırarsa gü ce-
n ecekti, p ek g e ç kalm azlar, onu rahatsız etm ezlerdi;
şöyle bir kır gezintisi yapacaklardı. Kadı, E vk a f m e m u -
( * ) K aside v e y a gazelin ilk b e y iti.
43 44 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
ru, Posta müdürü, dört, beş kişi, kalabalık değil... Artık
büsbütün kabalık olur d iye A g â h B ey korktu, "Peki"
dedi. K asab ad a kim sesizlikten, işsizlikten de b oğu lu -
yordu. Bir defa eğlen ip şu âlem i görm esi elbette uygun
olurdu, b elki de eğlenirdi; d o ğ a gü zelliğin e bu kadar
çekin gen durmak saçm aydı...
İkindi üzeri m erkeplere bindiler, rahvan yürüyüşlü,
yum uşak palanlı rahat hayvanlardı; kendilerine özgü,
ufak ufak adımlarla, çabuk çabuk v e düzenli salıntılari-
le tuhaf bir yürüyüşleri vardı. A g â h B ey hoşlandı. İlle
şeftali bahçelerinin arasına girip de tozdan, güneşten
kurtuldukları zam an yosun gibi koyu yeşil, yarı ıslak
yon ca lar v e su sesi büsbütün keyfin e gitti. İğdeler, b ö -
ğürtlenlerle örtülü iki yüksek çit arasından dolana d ola -
na uzun bir y o l gittiler. Şeftalilerin kokusu sinirlerini
gevşetm işti. E ğile kalka m e y v a devşiren kızlara şimdi
tuhaf, istekli bir gö zle bakıyordu. Arasıra elleri bohçalı,
yüzleri terli takım takım kadınlara rasgeliyorlardı. Bun-
lar ırmaktan dönüyorlardı. M em leketin gelen eğiyd i; y a -
zın hepsi açıkta d ereye girerler, oyn aşa haykırışa uzun
uzun yıkanırlardı. N e de iri kalçalı, endam lı kadınlardı...
Y ü reğe fazla bir sıcak gibi, çarpıntılar getiren sarıcı, is-
tekli bakışları da vardı...
M uhasebeci Bey, p em b e y e yakın bulanık renkli bir
cins şeftali rakısına düşkündü; "B akalım benim âbı h a-
y a t ^ * ) nasıl bulacaksınız?" d iye kad eh i uzattı: A g â h
B ey içti; biraz buruk am a baygın kokulu, değişik tadlı,
hoş bir içkiyd i. Ö ted e k a lem efen dileri rakı sofrasını
kurm ak, m ezeleri, salataları hazırlam akla uğraşıyor;
odacılar kenarda ateş yakm ışlar, k eb ap çeviriyorlardı.
Şeftali kokusuna karışan bu pişmiş et kokusu akşam ın
serinliği içinde insana keyifli bir iştah veriyordu; sürekli
içiyorlar, üzerlerine yoğu rt dökülm üş sıcak patlıcan kı-
zartmalarından, taratorlu sem izotu salatalarından kaşık
kaşık yiyorlardı.
( * ) H ayat suyu. İçki (ra k ı) anlamına.
 ŞEFTALİ BAHÇELERİ /
T â g e ç vakit döndüler; dağların ardından yarısı k o -
puk kırmızı bir ay karanlığı yararak hüzünlü hüzünlü
yü kseliyordu ; arka k afiled e biri "Tah am m ü l mülkünü
yıktın Hülâgû Han mısın kâfir" d iye haykırırken daha
uzaklardan, B oğaziçi'n in durgun g ecelerin d e suları d ö -
ven bir uskur sesi gibi davulun gümbürtüsü, vakit vakit
duyuluyordu. A g â h B ey, yarı keyifli, onu evin e kadar
getirdiler. H em en soyundu, yattı. Her g e c e k in e b e n ze -
m eyen bu kurşun gibi ağır uyku, beynin değil, midenin,
vücudun yorgunluğunu dinlendiren bu kaba uyku ne
hoştu...
Ertesi günü c u m a (* ) idi. Erkenden arkadaşları h a -
ber gönderdiler, ırm ağa, yık an m a ya gid eceklerd i. D ö -
nüşte d eğirm en de ö ğ le y e m e ğ i yiyecek ler, akşam rakı-
sını Mutasarrıfın yen i yaptırdığı havuz başında iç e c e k -
lerdi.
G itm em ek istedi. Fakat bu gübreli, tozlu kasabada
tek başına uzun bir gün nasıl geçerd i? H em de ırm ağa
kadar inm em işti. Yık an m asa bile bir k ere g ö rm e k g e -
rek d eğil m iydi? M erk eplere atladılar, şeftali b a h ç e le -
rinden geçtikten sonra tım ar görm em iş, sık gür bir a y -
valığa daldılar.
Suyun iki tarafında da dalların örgü lerle çevrilip
g ö lg e le r iy le kuytulaşm ış b irçok ufak havuzlar vardı.
Yüksekten dökülen su, buraları oym u ş, derinleştirm iş,
sanki yıkanm ası k ola y olsun d iye özen ip hazırlamıştı.
A g â h B ey yık an m ak fikrinde değild i. Bir süre yalnız
seyretti. Fakat baktı ki bu hiç de fena bir iş değildi; ak -
şam ki ispirto ile zehirlenm iş şu sıcak terli vücudu serin
sudan elbette k eyif duyacak, fayda görecek ti. O na ince
kumlu, kapanık, derin bir havuz buldular, sere serpe,
zevkli zevkli yıkandı.
Şim di dönerlerken, açılıp rahatlam ış olan derisin-
den bu güzel kokulu hava k ola yca giriyor, sanki kanına
bile hoş kokular katıyor, ciğerlerini şeftalili, serin, eşi
bulunmaz bir hava dolduruyordu.
( * ) Cum a. O devird e hafta tatili.
45 46 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
D eğirm en de, daha sabahtan gönderilip hazırlanan
y a ğ lı bir o ğ la k çevirm esin i tam k ıva m ın d a buldular.
Daha beş on türlü y e m e k yaptırılmıştı. O kadar y e m iş -
lerdi ki yola çıkm aya güçleri kalmamıştı. D ere kenarın-
da, dalları sarkık k oca söğütlerin altında birer birek s e -
rilip uyudular.
Mutasarrıfın evin de ge ce , daha kibarca, daha zarif-
ç e geçm işti. Rakı billûr sürahilerle k esm e kadehlerden
sunuluyor, balık yumurtası, siyah h avyar gibi Anadolu
için s e ç m e m ezeler yeniliyordu. İzinle liv a y a (* ) gelen
bir malmüdürü güzel kem an çalm ış, bir tapu mem uru
da İstanbul'daki M ahm utpaşa çarşısının kusursuz bir
taklidini yapm ıştı. Çok eğlenm işlerdi.
A g â h şimdi hem en her eğlen tiye giriyordu. Sonu n-
da ona, kendisi için bir m erkep alm ası gerektiğini s ö y -
lediler. K öylerle, pazarlara adam lar gönderildi. İri b o y -
lu, sağlam yürüyüşlü, rahat bir eşek bulduruldu, bir de
kadifeli, m or püsküllü, şeritli, saçaklı yeni palan y a p tı-
rıldı. Akşam ları, Yazıişleri Müdürünün de m erkebi öbür-
leriyle artık hükümet konağının iç avulusunda sıralanı-
yordu.
Öneriler, kararlar çoktan boşlanm ıştı. Aslında ça-
lışm ıya, kendisini din lem eğe vakti kalm ıyordu. A ğu stos
içinde av başladı, erkenden kalkıp bağlara yayılıyorlar,
çil keklik vuruyorlardı. Bütün kasaba, m em urlarının
zevkin e hizm etle görevliydi... G ünlerce uzak köylerden
jandarm alar, şöhretli zağarlar getiriyorlar, kış için ta v -
şan avına tazılar peyliyorlardı. Bu kusursuz bir dam at
yaşantısıydı.
E ğ len c e toplantılarında bir kenara çek ilip kah ve
fincaniyle yarı gizli rakı atıştıran C eza Reisi, A g â h 'ı zor-
luyor, "Seni evlendirelim oğlum , bu m em lek ette bekâr
durulmaz!" diyordu. Sahi, bu güç işti. İçin için eridiğini,
zorluk çektiğini o da duyuyordu.
( * ) İlçe ile il arası eski bir idare bölümü. Mutasarrıflık.
 ŞEFTALİ BAHÇELERİ / 47
Karanlık bir g e ce d e, E vk af m em uru onu arka k a -
pıdan evinin zem in katında basık bir od a ya soktu. İçeri-
de iki kadın vardı. İkisi de ün kazanm ış, güzel, dolgun
kadınlardı, erk eğe alışkın görgülü tavırla sigara iç iy o r-
lar, uzun bir m em ur kuşağına b öyle yarı gizli hizm et e t-
m ekten şiveleri nazikleşm iş, ince bir dille rahat, rahat
konuşuyorlardı.
Biri esmer, uzun boylu, endam lıydı; gö ğsü dar y e -
leğinin altında gen ç, gürbüz duruyor, insana dalgın, tat-
lı gözlerle derin derin bakıyordu. Öbürü sarışın, büsbü-
tün iri, gösterişliydi, üzün saçlarını elli altmış örgü y a -
pıp sırtından aşağı, eşi bulunmaz bir atkı gibi koyuver-
mişti. Başlarına oyaları aynı örnek yem en iler b ağla m ış-
lar, üzerlerine kenarları aynı g e r g e f iğn esiyle işlenm iş
gö m le k le r giym işlerdi; ayaklarında da gül resim li ç o -
raplar, sarı m eşinden kunduralar vardı.
Esm eri ağır başlı, tok, dolu bir sesle türküler s ö y -
ledi, sarışını kırıla döküle, çocuksu tavırlarla oyunlar
oynadı. A g â h B ey, bu eğlen tiyi um duğundan iyi bul-
muştu. "Vallahi hoş, lâtif ş ey !" diye arkadaşına te ş e k -
kürler ediyor, öbürü, kasabaya ait açıklam alar y a p ıy o r-
du. Bazan azılılar bu cins kadınların evleri önüne to p la -
şırlar, ağızdan d olm a pis barutlu hantal tabancalar p a t-
latarak g e c e yarısı m ahalleyi korkuya verirlerdi. Ertesi
günü jandarm alar kabahatlileri yakalar, koğuşta bir te -
miz döverlerdi; m esele de kapanmış olurdu.
Kış gelin ce g e c e toplulukları başlardı. H elva soh -
betleri yaparlar, arasıra da o meşhur, görk em li ham am ı
kapatıp turşulu ye m e k le r yerlerdi. P a y ıta h tta (*) vilâyet
m erkezinde yasak olan toplantılara, e ğlen celere burada
izin vardı... H erkes ucuza, k o la y c a eğlen eb ild iğin d en
başkasının keyfini çok görm ü yor, çek em ezlik e tm iy o r-
du.
A g â h B ey ya va ş yavaş alışkınlıklarını değiştirmişti.
Şim di rakısız ya p a m ıyor, gözü önünde toprak bir im -
( * ) İstanbul
48 / MEMLEKET HİKÂYELERİ
bikten halis cibre çektiriyordu. Kadınsız da duramamış-
tı, sık sık arka kapıdan e v e ziyaretçiler girerdi. Entari
ile püfür püfür, rahat rahat g e z m e ğ e vücudu alışmıştı;
e v e gelir g e lm e z soyunuyor, b ah çe üstündeki o d a ya
nargilesini kurup k ö ş e y e geçiy ord u . G elsin sohbet...
Kabarık şilteli rahat köşe minderlerinin, yan yastıkları-
nın, arasında vücudu gevşiyor; gitgide genişliyordu.
Ç a lış m a ğ a gö n lü n d e hiç de istek k alm am ıştı.
Hattâ Kadı Efendi ile satranç oyn am ak, fıskiyeli k a h ve-
de m u h aseb eci b ey le tavla atm ak gibi e ğ le n c e le r onu
çoğunlukla dışarda alıkoyuyor, d aireye gitm esine engel
oluyordu. Kış, aslında A k den iz sırtındaki bu m e m le k e t-
te sonbahar gibi hafif geçerdi. Biraz rüzgâr soğu k ça e s -
se tavan boyu ocaklara kuru zeytin kütükleri atıyorlar,
hindiler doldurarak, kazlar kızartarak kışın da zevkini
çıkarıyorlardı. Bu gam sız, geniş öm ür yüreğinin ateşini
söndürm üştü. Ş im di g e ç e n gü nlerdeki hizm et, imar,
yeni düzenlem eler gibi fikirlerini hatırladıkça nargilesini
gü rleterek gülüm süyor, arkadaşlarına kendini m azur
gösterm ek için:
— Toyluk, ne yaparsın?.
Diyordu...
Aslında ikinci yaz gelm işti. Sinirleri gevşeten olgun
bir m e y v a kokusu sıcak rüzgârlara karışarak p e n c e re -
den o d a ya doluyor, herkesi gö z alabildiğine uzanan s a -
yısız şeftali bahçelerine çağırıyordu. Daha g e çe n yıl dar
redin gotu sırtında; uyuşukluk üzerine nutuklar veren
A g â h B ey şimdi bu hoş kokulu h avayı ciğerlerine kadar
derin derin çek tikten sonra yen leri sıvalı bol entarisi
içinde rahat rahat geriniyor, yeni atılmış m inderin ü ze-
rine yaslanıp:
— Gel keyfim gel!..
D iye söyleniyordu.
Feneryolu, 1919

g a r a z ı
Anası, bir köşeye büzülüp üzgün üzgün oturan kı­
zına baktı; acıyacağına öfkelendi. Öfkelenince mem le­
ket diliyle beddua ederdi:
— Kızıl kızıl bişesin de kızıl ataşa düşesin! İstan­
bul'a gideceğine aklının bardağı kınlaydı da senden
kurtulaydık!
Diye çıkıştı. Nebile karşılık vermedi. Kavga ede­
cek halde değildi; bitkindi. İşitmezlikten geldi, yeniden
düşünmeğe daldı.
Küçük kasabanın elektriği üç gündür bozuktu;
hep, ikide bir bozulurdu, bozulmadan işlediği var mıydı
ki? İşte gene odada ufacık bir lâm ba yanıyordu. Sanki
aydınlatmak için konulmamıştı; çıplak duvarları gölge­
lerle doldurmağa, girip çıkanlardan, oturanlardan çok
onların gölgelerini seyrettirmeğe yarıyordu. İlk soğuklar
ve ilk sürekli yağmurlar başladığı için de ışıksızlık kızın
büsbütün üzüntüsüne dokunmuştu. Yüreği her akşam ­
kinden şişkindi.
Artık hep böyle, burada kasabada mı yaşamağa
m ahkûmdu?
Taksim meydanı gözünün önüne geldi. Şimdi sağ-
nak altında asfalt yollar şıkır şıkır parlıyordu; otomobil­
ler nasıl koşuyor, halk nasıl kaynaşıyordur! Tramvay
(*) Bu hikâye 2. baskıya eklenmiştir.
Memleket Hikayeleri - F. 12
178 / MEMLEKET H KÂYELER
çanlariyle korna seslerini sanki duyuyor, dinliyordu.
Pencereden bakıverse o manzarayı görecekti sanki...
Halbuki dışarıda, duvar ardlarına sinmiş kerpiç ev­
leriyle, her dönemeçte çıkmaz sanılan iğri büğrü, çok­
tan el ayak kesilmiş dar sokaklariyle koyu karanlık, çü­
rük bir kasaba leşi yatıyor.
Gözleri doldu; Beyoğlu caddesi o mahşer kalabalı­
ğı ve iki keçeli ışıltılı vitrinleriyle hatırına gelince içini
çekmekten kendini alamadı. Geçen yıl, bu mevsimde
ve bu saatlerde sinema çıkışı kız, erkek bir sürü arka­
daşla pastacılara uğrayıp ne isterlerse atıştırmış, üstelik
kutu kutu doldurup apartmana götürmemişler miydi?
Ya, dadandığı muhallebici... Keşkül üzerine dondurma
yerler ve tekrar sinemaya koşarlar, gece seansına yeti­
şirlerdi.
Geçti o günler, bitti o bolluk! İstanbul çok uzakta...
İçinde kendisinin bulunmadığı İstanbul'un gene eskisi
gibi, bildiği parlaklığı ve kalabalığiyle yaşamakta de­
vam ettiğine sanki inanamıyordu.
•k * it
Nebile savaş başlangıcında babasının hem yolda
katık, hem şehirde azık olur, masrafı azaltır diye heybe­
lerine kuru dut, cevizli sucuk, bastık, erik pestili doldu­
rarak İstanbul'a gidişini çok iyi hatırlıyordu. Kasabada­
ki küçücük dükkânı için mal satın alacak, üç hafta
sonra dönecekti.
On altısına basmış, boy atmış, bakışları dişileşmiş
esmer kızma, fırçalanmamaktan paslı bakır rengine ça­
lan koca, koca, yüksük kalınlığında bir sıra dişlerini
gösterip sırıtarak:
— Sana da fistanluk getiririm!
Demişti. Fakat aylar geçmiş, geri dönm em işti.
Gönderdiği mektuplarda — eski harflerle yazdığı için or­
ta sonda olan Nebile bunları mahkeme kâtibine okutur­
 AY E'N N YAZGISI /
du— işlerinin bitmediğini, yeni işlere girdiğini bildiriyor,
sonuncularda da artık oraya yerleşmek, yakında kendi­
lerini aldırmak niyetinde olduğunu söylüyordu. Kasa­
baya yayılmıştı:
— Çerçi Halil işini düzmüş... Haydi, o da çıksın bir
tahta, salınsın birkaç hafta!
Sonunda bir gün yolcu oldular; Haydarpaşa garına
indiler. Anası da, kendisi de yeldirme biçimi uzun m an­
tolu, siyah başörtülü idiler; birbirlerine sokularak ve
Kavaf Ahmet ustanın nalın sesi çıkaran kaba kundura­
larını parkeler üzerinde bir garip takırdatarak köstekli
adımlarla yürürlerken Nebile babasındaki değişikliğin
farkına vardı: Kasketi atmış, başına siyaha yakın, kadi­
femsi bir şapka geçirmişti; pantolonu, baldırlarından
kopçalı ve büzmeli değildi artık... Mintanı da bırakmış
kravatlı gömlek giyiyordu. Ayakkabıları iki renkli, pırıl
pırıldı.
Fakat asıl değişme tavırlarında: Kaymakam beyin
kasabada gezisini hatırlatıyor; eşraftan Kollukcu'nun
oğlu gibi göğsünü çıkarıp ensesini şişirerek kurumla bir
gidiyor ki...
Daha o gün denizden, vapurdan, otomobilden baş­
layarak Nebile sonu gelmeyen bir heyecan evrenine gi­
rivermişti. Hele babasının Taksim Meydanı karşısında
tuttuğu apartımanm asansörüne binip de yükseliverdik-
leri zaman salavat getiren anasına sarıldığını hiç unut­
mamıştır. Ama sonraları bu acemiliğin yüzüne vurul­
masından kızarıyordu; babası eve beş yüzlük bankanot
desteleriyle döndüğü akşamlar, yarenlik olsun diye o
olayı hatırlatınca; çıkışıyor, aksilik ediyordu.
Şehirli görünmek tutkusu, kendini beğenmesi, ka­
saba kızının İstanbul'dan aldığı ilk kötü huy oldu ve bir­
kaç hafta geçince babasiyle anasının yeni hayata ken­
disi gibi uyamayacaklarını hep kaba, geri, taşralı kala­
caklarını anlayınca hırçınlaştı.
179
180 / MEMLEKET H KÂYELER
Onlarla beraber bulunmaktan, insan içine çıkm ak­
tan utanmağa başladı.
* * *
Oluk gibi akan parayı nasıl harcayacaklarını bile­
miyorlardı.
Önceleri bir süre ana, kız büyük mağazaların sa­
dece vitrinleri önünde durup bakmışlar, içeriye girmek
cesaretini bulamamışlardı. Fakat apartmanın bodrum
katındaki kiracı Fitnat hanımla ahbap olunca iş değiş­
mişti, kadın, taşralıları peşine takmış, bu mağaza se­
nin, o dükkân benim, ikisini de alış verişe, gezip toz­
maya, terziler bularak, işçi kızlar tutarak giyim kuşama
alıştırmıştı; kâhyalıklarını ediyordu.
Derken yeni dostlar ortaya çıktı. Altı ay geçm e­
mişti ki ayaklarında mantar ökçeli iskarpinler, başların­
da tüllü şapkalar, Beyoğlu kalabalığına gülünç bir ana-
kız daha katılmıştı. Nebile tek başına mağaza mağaza
dolaşıyor, en pahalısından el çantaları, eşarplar, eldi­
venler, ne bulursa alıyordu. Birçok şoför, tezgâhtar,
dükkâncı kız veya pastacı tarafından tanınan, "Küçük
hanımefendi" diye çağırılan sayılı tiplerdendi artık...
Hacıağanın kızı çevresinde ün salmıştı. Komşular
"Kabak çiçeği gibi açıldı. Ne malmış meğer!" diyorlar­
dı.
İkinci yıl plâjlara da dadandı; yüzüyor, kum da ya­
tıp güneşleniyor, dans ediyor, kürek çekiyordu. İşsiz
güçsüz delikanlıların etrafında dönüp dolaştıkları Nebile
bir şımarmış, bir arsızlaşmıştı ki... Anasını durmadan,
nefes aldırmadan azarlıyor, babasını adam yerine koy­
muyor, ağzını açarken susturuyordu. Hele birlikte so­
kağa çıktılar mı çevresindekileri onlardan olmadığına
inandırmak için hep ya ileride, ya geride yürüyor, eve
dönünce de "Beni yerin dibine geçirdiniz! Rezil ettiniz!"
diye kıyametler koparıyordu. Saçlarını sarıya boyatmış,
perçemlerini bir gözünün üstüne indirerek Veronica La­
 AY E’N N YAZGISI / 181
ke'e benzediğine inanmıştı. Ayak tırnaklarına kadar bo­
yanıyor, bütün tuvalet eşyasını markalarından tanıyor­
du.
İki kere nişanlandı; ikisinde de yüzükleri geri verdi;
nişan bozm ak modasından bile geri kalmamıştı. Her
seferinde çeyiz düzülüyor, piyasaya yeni kumaşlar,
modeller çıktığı için onlar bir yana atılıp tekrar yenileri
yaptırılıyordu. A nasırım kollan kalın, kakmalı ve okkalı
altın bileziklerle yerinden kalkmaz halde idi; kürklerin
birini çıkarıp ötekini giyiyorlar, bakm ağı bilmediklerin­
den hepsini, her yaz güvelere yediriyorlardı.
* * *
Beş yıl, bütün çılgınlıklariyle, sonradan görmüşlü­
ğün en kaba, zevksiz, gülünç sahneleriyle bu hayat
böyle sürdü... Son aylarda idi, Nebile bir delikanlıya
gönül verdi; fakat nişanı bu sefer erkek tarafı bozmuş­
tu. Çünkü hacıağanın, birçokları gibi ancak sermayesi­
ni kurtarıp memleket yolunu tutacağını öğrenmeyen
kalmamıştı.
Çerçi Halil bu son günlerinde, birdenbire eskisin­
den hasis, meteliğin hesabını arar, sorar bir duruma
geldi. Ne varsa sattı; kürklerinden başlayarak apartı-
manın perdelerine, kadınların iç çamaşırlarına kadar...
İlle üçüncü mevki vagonla dönmek istiyordu. Ağlı­
ya bayıla, saç baş yolarak İkinciye zor razı edebildiler.
Tren dolu idi; bulabildikleri tek yeri Nebile'ye veren ana
baba yolculuğu koridorda, heybeler, bavullar, torbalar
üzerinde yaptı.
Kadın bir türlü benimseyemediği, daima kasaba
özlemi çektiği, taş dibekte tokmaklarla bulgur döveme-
diğine yandığı İstanbul'dan ayrıldığına sanki mennun-
du. Erkek kederliydi am a belli ki yıkılmıyacak, küçük
dükkânına yeniden ısınacak, çok küçük ölçüde olm ak­
la beraber gene beş, on kuruş kâr etmekle avunacaktı.
182 / MEMLEKET H KÂYELER
Beş yılın beyliği katı, yalçın ruhlarında çatlaklık değil,
iz bile bırakmamıştı. Asıl çöken Nebile idi ve ana baba
için asıl kaybedilen ne servet, ne ümit idi; taze kızlarıy­
dı.
Nebile'nin her çeşit zevkini, ala ala heylerle en
görkemli şekilde sürdüğü İstanbul'dan ayrılarak yirmi
bir yaşında, kasabadaki dört duvarla çevrili, helâsı so­
kak kapısı yanında, bir tek kavak ağacı zor besleyen
kavruk bahçeli izbe kasaba evine dönüşü pek üzücü ol­
muştu. Hele bir kere saat kulesi meydanında eski ardi­
yeden bozma sinemaya gidip de katı iskemle üzerinde
kasaba halkına karışarak dakikada bir kopan kovboy
filmi seyrettiği günün akşamı bayılmıştı.
İstanbul'u daha çok kokuları ile düşünüyordu:
Otomobillerin benzin kokusu, sinemaların lâvantalı ka­
dın ve briyantinli erkek kokusu, pastacıların vanilyalı
hamur ve rendelenmiş badem kokusu ile!..
Geceleri pencereden dışarıya ürke ürke göz atınca
coşkun insan kalabalıklarını aydınlatan keskin elektrik
ışıklarını bulam am ak, otomobil ve tramvay gürültüleri­
ni işitememek, tersine kasabanın kerpiç kesmiş sessiz­
liğini, buz tutmuş hareketsizliğini yatağının içinde bile,
karlı gece imişçesine duymak... Nebile'yi bitirmişti.
En çok kendisi İstanbul'da har vurup harman sa­
vururken yarı aç, yarı tok Fakülteye devam ederek ya­
kında doktor çıkacak olan komşu polisin kızı Hanife'ye
rastlamaktan korkuyordu.
Bütün heyecanlarının tükendiği bu genç kız yüre­
ğinde artık bir tek duygu hüküm sürüyordu: Babasına
karşı hudutsuz bir kin, bir garaz! Küçücük kasabasında,
mavi gözlü mahkeme kâtibine gönlünü kaptırarak yeri­
ne getirilmesi kolay bir takım küçük isteklerle mennun
yaşarken ve hep böyle yaşayacak iken İstanbul'un
gösterişli hayatını tanıtan, sonra hepsini elinden alan
bu babaya düşm an kesilmişti.
 


1. 07 "'4 ( .#
 .(06+7 5+47 .7 !#'7 )$7 /47

5:9**dË$.(B)1F %59&F
;C/F/;&F9F&25F DF


 36& &(F 0F 3+R3HË

  4@ 3&@ /@ 34/"4@ 66&@  #*@  /@5@ +3@ 10/@ 11;@/:+@
+ ;#.@35@ 6;+@ +6@ 5@ /3@>@
6@ 33/@

7@ ?-&5F97<F
6@ 31*'@ 3;F
)CF
. @ 32*(@ (/F
,8@

" !'
# ' !16-+@ ;E!A*F2)F
6&@ 7</#6+@ 4)C"/F3F;F><EF

.!3@ 4%)"+@ -3-:/@ @/6@#1@$9'9++@ "&'<?3=/@

 !&'%#'  '

F dW_&dWM$3+%:d_3$:Ë

3+ 33 3;3A 3IË d _ W R M HB:Ë

“™ž‚¶‹Ë % 2.*!+: 1 ;@

% 7 % %7 7  & &7

 %
=0/@E-F #F/;&F F )5;F(F 0F _Ë
AH3dRË/&04/F$45/8+F
 )F  +:3:ËHdRË33Ë33Ë
:F
  
(4 F ¹+:3:ËHdRË33Ë3:Ë
"% 1046&/(',10-F
32$+'#(-,*7
 =
ƙ ƙ
Zƙ
3i

ƙ+ƙ
ƙ=
9ƙ
"(ƙ


ƙ"Ñ­ƙ
3¥+ƙ
ƙ=
ƙ k Uƙ ƙ"  ƙ+

+ ƙ
=
-
˜
ƙ
ƙƙ+ƙƙƙ+
 ƙ
Aƙ

" ƙ ƙ
ƙ
++,ƙ=

ƙ&ƙ
**.  œƙƙ ƙ 
ƙ
ƙ
ƙ + ++Sƙ


ƙƙ
(ƙ
ƙ
ƙ

ƙ + ++,ƙ ¶

ƙ
 ƙ

(ƙ
& ƙ ƙ 
Ö (ƙ 
"
ƙ Ÿ

ƙ +



ƙ ƙ

ƙP>
ƙ ?
#?Iƙ 
ƙļ
P

˜
ƙ >gƙ
?#
D ƙ ƙ"
ƙ


ƙ + ++,ƙ
P

ƙ 
#
$
ƙ g#$ƙ Pƙ ##_ƙ #>ƙ [

ƙ 
ƙ 
uĽƙ ƙ

ƙ 
ƙ 
  ƙ

ƙƙ?ƙ?
#?Kƙƙ-
#
>#
¹ĩƙ 

ƙ (ƙ  
ƙ 
 ƙ "ƙ eƙ   ƙ ƙ
×pg$?$
ƙ f
 
č>
ƙ 

ƙ >nØƙ >>#_ƙ 
#ƙ  ,ƙ
R




ƙƙ

ƙ++Iƙ
ƙ

ƙ

ƙ
ƙƙ
?#

ƙ? ƙ
>Pƙg#
#
ƙ>P
ƙ 



ƙ 
"­ƙ /+ƙ  ƙ 


ƙ  ƙ 

ƙ
 #_ƙ -
?
ƙ7##ƙ #_ƙˆ#ƙ>7>#¢ƙ
"eƙ  ƙƙ
ƙ
ƙƙ


ƙƙ$
ƙ ƙy
w
ƙ

>
ƙPƙ?
#
ƙ??ƙ´

_ƙ

ƙ>
ƙ7#6
ƙƙ

(ƙ ƙu ƙ
"+,ƙ
$ƙ
?ƙ
?

#
ƙ ˆƙ?gƙ?gPƙ
>P#
ƙ 
#
ƙ
/+
ƙ 
ƙ eƙ &ƙ

ƙ +

ƙ ƙ " ƙ

5
_ƙ [# Mƙ$
ƙƙ?



ƙ7>#g> ƙ


eƙ ƙ

ƙ 
uSƙ ƙ "ƙ ƙ \ƙ R
ƙ

ƙ 
ƙ
´

ƙˆ
>
ƙ#>Cƙ#ƙ#ƙ#ƙˆ#(ƙ #D
$


ƙ $


ƙ 
:
¨

ƙ 
ƙ  
œƙ ƙ ++ƙ
ƙ
#ƙ$
?

ƙ P#nƙ?#
$
?ƙ
P
#
ƙƙ 
$
 ƙ ƙ++ƙ  +ƙ u
ƙ

ƙ 

+ƙ
:

ƙ
#ƙ
#ƙ
>
##

(ƙˆ
>
ƙ>#?ƙ
#5
ƙ?
P
  ƙ


ƙ ƙ ƙfu
"
ƙ

ƙƙ&ƙ


ƙ
?

?ƙ g?ƙ #>,ƙ /ƙ 
>
ƙ >œƙ #?_ƙ ƙ ?gƃ ƙ"
ƙƙ ƙ

ƙ


ƙ
ƙ
ƙ+
+
ƙ
P
#
#
ƙ>ƙˆ>ƙg#$#
ƙ$ƙ#>P ƙ »h
+
Sƙƙ


"
ƙƙƙ


"
ƙ
",ƙ
[
?
ƙ ˆ
_ƙ 

ƙ 

ƙ 
ƙ ƙ ƙ g#$ƙ 6 pƙ
|ƙ




"ƙ

ƙ
ƙ



ƙ

??
ƙ g
ƙ $
?ƙPP#?#ƙ
?#
$
ƙ?> ƙƙ & ƙŵ+œƙƙ "›ƙ
>#?ƙ
#>Zƙ¤ì#
#
ƙ#P>ƙƙ>Ť>ƙ?gg#
D 3V
 \ƙV
\–ƙ",ƙ
>ƙˆƙg
ƙ t 
#Ùƙ>
?ƙZƙ =

Muƙ ƙ  
"
ƙ kƙ V

ƙ
y
c´

ƙ#^9ƙ 
Iƙ 

ƙ ƙ +


ƙ 
ƙ 
(ƙ ƙ ƙ
c´

ƙćØƙ>PgÏ
>ƋCƙ Pƙ>ƙƙg#P,ƙ
: z'
.ē6'6ē
[
8ē !
ē 
7
ē
7
[ē

)ē Cē
ël
ƙ!


ƙ 

ƙ

Ő85(ƙ 

ƙ
Gƙ
(ƙ 

ƙƙ Ôƙ bH
(ƙ !Łƙ &ƙ ƙ !ƙ 

Iƙ !&Iƙ 

ƙ
Ńƙ 
5ƙ O&!ƙ 
!G5 ƙ A
!ƙ Ja(ƙ G6 

ƙ


ƙ ƙ

-ƙ(ƙ-
J
ƙa
(ƙƙO&
ƙF
!JƙƙO&6 B
l$Sƙ !
¨!ƙ l,ƙ =
!
ƙ 
ƙ


ƙ 
H!6
!ƙ Ğ ƙ 
ƙ ƙ/ƙ&ƙ
ƙ
 ĕƙ ƙ
(ƙ 
!ƙ ƙ
ƙƙ
{€Ë ƙ
ƙñ‹ƙ {€Ë
ñÁ9ƙ & ƙ $
ƙ ! ƙ .ƙ ƙ Q
H

€ƙ  ƙ !Zƙ
Ĺ

!ƙ

ƙ

ƙ
ƙ!

(ƙ &G(ƙ!&6 }


ƙ ..ƙ 
ƙ ƙ ƙ l

-ƙ !ƙ .$$Sƙ
G(ƙ OG ƙ /ƙ Fƙ 
ƙ Oa.śXƙ G
ƙ !
!ƙ 

ƙ !HSƙ

ƙ ƙ
ƙ ƙ H
(ƙ
!Gƙ 
ƙ ƙ !ƙ ŅGƙ O
(ƙ !

Ÿƙ a(ƙ !
ƙ
ƙƙSƙ t!N Ù
ƙ&¿ƙ


ƙƙ


ƙN.ƙ F
,ƙ ƙ

ƙ
ƙ



ƙ

ƙ
ƙ
ƙ

6
=
!
ƙOdƙG
GCƙ !!(ƙ!! ƙ H
Sƙ.ƙ


Iƙ.!ƙƙ!
ƙƙ!
H
Iƙ

ƙ
•(ƙ 
-G

F
ƙ!!G@ƙ 

l
ƙ

$
ƙ 


ƙ 
ƙ l



ƙ !HIƙ
A
a

ƙ 

5ƙ A

(ƙ Fƙ 
~
!5
ƙ 6 !ƙ
jƙB!žƙƙ
 ƙ
ƙ ƙ 
G
ƙ <a


ƙ !!G,ƙ Y

ƙ ƙ .ƙ G6 /ƙ

ƙƙ
ƙƙxÍƙllIƙ
ƙ 

ƙ Jƙ
G
ƙ -!ƙ


a

ƙ 

ƙ .ƙ 
 
ƙ

ƙ ƙ!‚ƙ


aƙOƙG
ƙ(ƙOƙ!!‚ƙ 3p..ƙ

ƙ


ƙ
ƙ!.E9ƙ
=ƙ!!G ƙ T!$ƙ 
Hƙ 
 ƙ Hƙ 
 ƙ ľƙ ƙ
=
!
Mƙ ƙ
lqƙ
Q
ƙ ƙ 
ƙ 
5ƙ G
.!(ƙ FG(ƙ G
!Ś(ƙ a5J5ƙ 3i¿ƙ$ƙ
!ƙEĉƙ
a
5®ƙ 
5,ƙ B

ƙG
!5(ƙ ƙ

!5ƙ

ƙ!-5ƙ a
6 3‰!l
 ƙ
ƙ 
‹ 9ƙ
.ƙ.ƙ!a(ƙ

ƙaƙJ
GaG ƙYƙOƙ!G(ƙ 3/ƙƙƙ

ŕ

ƙ ƙ ‰
.M^ 9ƙ


ƙ G
ƙ
ƙ
5
GCƙ ƙ!-
!
ƙƙaƙ T!$.ƙ !
ƙ!

ƙ
€ƙ&!ƙ
ƙ
Iƙ
ƙ

5ƙ

ƙƙ
ƙ
ū
ƙF,ƙ ƙ 


(ƙ H .ƙ !ƙ ƙ !
lƙ !
Sƙ !
!
Cƙ
/ƙ Oƙ

!5ƙ!

ƙ ń


ƙ Oƙƙ !
GF55ƙ 
6 &ƙ


ƙ

ƙ!
@ƙi¿ƙ ƙƙ ‰!l
 ƙl
6
5 ƙ 
x
5
ƙ ƙ..ƙ=
!
IƙH
ƙƙ!
ƙHƙ (ƙ
Tƙ
!
ƙ!5G5
ƙ
ƙ
5ƙƙ

ƙG
(ƙ6 ƙƙ
l ƙ

H ƙã&!ƙ
!
Iƙƙ6
ƙƙ -
Fƙ!
ƙƙJƙ.ƙaƙ

!dƙ
5ƙƌD !ƙ!

ƙ

ƙ(ƙ!ƙƙ
‡ƙƙ
 ƙ

~Gƙ ƙ


ƙ O ƙ i
!
ƙ 
ƙ


ƙ Oƙ 6 YH!.¨ƙlƙ
ƙƙ!! ƙ
ƙ!Æƙ
aƙƙGa
ƙ,ƙ 3vƙƙHƙƙ$
ƙ$

ƙ!E9ƙ
=
!
ƙ

ƙ

ƙ

 ƙ
: zē6
đē 
ē
z
ēē5
ē$$E
ē
)ē
Jē
 B
ƙ Ļ
$
Ď
ƙ **ƙ 
-ƙ *Cƙ 
ƙ ƙ %ƙ
#
)
ƙ
ƙ
$#ƙ
$ƙ
) #
ƙ
)
ƙ&#) ƙ&#ƙ
}


ƙ
ƙ
ƙ

ƙ
ƙO**ƙ* *ƙ 
)ƙ
) #
)
ƙ ))%ƙ 

)
(ƙ )
)
ƙ
*ƙƙ**ƙ*ƙ
ƍ
ƙ*
ƙ
ƙ

ƙ
 ƙ %#)%ƙ%ƙ

%ƙ&Sƙ)ƙ)#ƙ
),ƙ
O* ƙ *ƙ


ƙ * ƙ ƙ &*jƙ/ƙ

ƙ mA#


ƙ^ƙ A


ƙ‹ 9ƙ

ƙ* ƙ qƙ ³ %$%ƙ

ƙ &Jƙ#



,ƙ/ƙ%ƙ$ƙ)
ƙ
3B*ƙ*ƙ

EUƙ )
(ƙ 
#
ƙ 
#
ƙ




)Xƙ )ƙ 

ƙ i)ƙ 6
c/ƙ


ƙ *ƙ*ƙ
ƙ^ Uƙ 
$
ƙ


ƙ



$

ƙ
#



)™ƙ
A  ƙ 
ƙ =

—ƙ
ƙ

ƙ *ƙ 
ƙ =
þ mf#


ƙ)
ƙ

‹ƙA#


\@@Œƙ

ƙ@@@ƙ Y


ƙ  *
**ƙ *-* ƙ



|ƙ 


ƙ /#
)ƙ)ƙƙ
ƙ
Sƙ 
)#

ƙ)%ƙ
W
*:$*ƙ*
*ƙ*
*ƙ

ƙ
*ƙO**ƙ ƙ *¾ 

(ƙ %
%%,ƙ •ƙ 
ƙ
#ƙ


ƙ 



(ƙ W
 *ƙ**ƙ,ƙA 
ƙ*ƙO*  *ƙ & oƙT D % %ƙ


°ƙ &J)%ƙ #ƙ ƙ

#
)
ƙ
 
$ƙ *
ƙ 
ƙ *
ƙ *ƙ ł
ƙ 
ƙ 3=
\ƙR
Eƙ • *ƙ
àĊƙ Oƙ 
ƙ 
#
)ƙ fŰ
 
ƙ $

ƙ 

ƙ Jƙ & ƙ )ƙ
*ƙ *ƙ &* *ƙƙ & *Xƙ
ƙ**
*« 
)ƙ J  

)ƙ )(ƙ))%$%(ƙ&#ƙ ƙ
*$*ƙ ƙ ƙ ** ƙ ƙ Orƙ ƙ  ƙ
 
ƙ Oƙ *
ƙ *:ƙ *
ƙ 
ƙ Cƙ O*
ƙ [6]96^ . a> ] Ë
Oā*ƙ 
*ƙ * *ƙ **ƙ * ƙ
 
ƙ
 
ƙ
 oƙ
Y

ƙƙ *
*ƙƙ*ƙ* ƙ
ƙoƙ
[

ƙ 
*ƙ ƙ



ƙ 

ƙ *
ƙ ƙ W

@ƙY*
ƙ

ƙ*ƙ& * * ƙāƙ ƙý
ƙ 

ƙ ƙ 

ƙ



oƙ /
ƙ *ƙ
* *ƙ

* *ƙ
ğƙ
=

ƙ*ƙ

ƙ Zƙ
cVƙ
 àUƙ
3V
ƙ
ƙaƙ*
oUƙ
`ƙ


ƙO&ƙÚƙƙ$ƙ
*
**  ƙ

ƙ

:ƙ
 oooƙ B* $*ƙ **ƙ **ƙ
 ,ƙ R


6

ƙO&

ƙƙ


ƙ*
ƙ
Oƙ*$** **Ƅ
ƙ 

ƙ 



ƙ 
Ǝƙ *Oƙ O* *ƙ




ƙ

)Áē )*ē
 H


˃ *˃ -˃ 
-

*˃ %˃4

3

-
Y˃ĒĒ˃  ‹˃ ;
-˃ ˃4˃  ˃ 


˃

-
˃ 
-
˃ 4˃ --˃ 4

˃



˃ -˃ %4˃ Ō %˃ 
˃
4˃ ˃ ˃4%˃

ï

˃

˃
N˃

˃-ʂ
˃ *˃
4


˃-˃


˃ %˃


˃
'.


 *˃˃ 

!˃

!˃ -˃
-
 ˃ >
-

˃
˃
4˃ ˃ ˃ --˃˃!˃Ƒ% ˃
A

˃ 4%˃ ˃ -Ǹ˃  



˃ 4˃ 



3
P"˃

˃ "$˃˃ ˃


˃$
#˃ 
˃˃


˃ 
-
˃ 
-
f˃ ˃-
˃4˃


 ^˃



˃
˃
ž˃ 4‡˃ 4


˃ (-˃ ˃ 4eØ!˃ -˃
(Ȫ˃ $
˃ $
*˃ $$˃ $ $˃

"
˃   I˃ ˃

"
3

˃
$1"$$˃ $ ˃ $ *˃ ³$"$˃ R˃
"
˃ $"" ¹$˃ 

Ð˃ ˃\


˃4˃*˃4˃ģç˃  
˃

˃%˃
-

-
˃
$˃ ½$ ˃ 1 $˃ j

˃ 



˃ $˃ $+ ˃ Eņ

b 0˃  &˃
Ÿ˃ _"
˃ 

˃  "$"#˃ ;˃ ¬1$˃H

r
˃ $f˃ ņ
˃%%˃

-˃4˃Ȟç˃ ˃


˃˃˃ #˃-—˃>$$Į
±
#˃h$˃  


˃ $˃ ž˃

˃4
4˃˃ ˃
-
˃
$ #˃˃



˃

"
-
˃ Z r-˃ Hɿ

˃ ʭ

±
˃ --

˃ hĆ  ˃ % f˃
P¬˃$"˃


˃R˃


˃˃1 $$˃


˃˃$$˃
3 hœ%˃ ˃ H%
˃ 
˃ -%˃ -˃


"
˃¬
˃" " ˃ "

˃1-$˃¬

&˃ ˃ -
˃
!˃ -%d˃
N"

˃$$˃ ˃ $˃ A%@˃P@˃¼
-
˃
-%˃˃%-
˃
-@˃  & ˃
(˃F
S˃


¬

˃s˃"$$ ˃$ $Y˃
-
3 F! =˃
"
˃
˃ $$˃Œ1+˃$ ˃ 1$˃"-&˃ [-%˃ ˃  *˃
-
˃

-
˃ ˃ -
˃
($Ž˃ EF
 $˃$$Á n ˃  $˃ !˃  d˃ɓ
˃-“*˃˃%4˃-*˃ -



˃%˃
-
˃
¨1
r
˃$$˃  $"˃$˃



*˃ 

˃ 4˃ ?

˃
-

Õ˃  ˃ %% ˃ 4%˃ 


˃  ˃

³
˃

*˃¬$˃¬


˃$ ¬$$$˃ 1 $^˃($˃ 

˃4


f˃  ˃


Œ˃4%˃



˃€   ˃


˃˃g$kÑ$1± -˃"
˃ -&˃ A
˃-Ò˃ $˃-$ĸ˃ N˃ ˃ 

˃ 



Í
˃ !˃ ˃ 

˃ 

-
™˃
 ˃-$˃_
˃˃


#˃

˃

1
˃ ˃

Š 4 ˃ ˃

‹˃j

-˃



˃ o˃
˃
˃
<
"
*˃ 1˃ "¬$˃ $


˃ 
"



˃ 
"
˃

˃˃4%˃ ˃44˃ ˃

˃

3


˃&˃†$
"

˃

#˃

˃½#˃
˃

f˃1
˃
&˃ >4
Ć
˃s˃>-ȳ˃˃˃ %˃
-
¹

˃1$*˃1
¬

˃ ˃ $$˃ $ &˃
°˃˃
\


˃ĒĒf˃

˃ 



˃

 ˃
ē
)ē
 [˃˃  ˃?)M˃ ))˃˃- ˃˃-3 (˃  ˃,

,

˃
˃ 


˃
9

ſ˃<
˃ !˃ !˃) Y˃)˃˃ ˃"w))˃ ˃
,#˃ 
O


,
*˃ 


ĕ

,
˃ 
 9 #˃ ƒĕ
9
9
#˃
 ˃ ˃˃-˃ ˃˃€  ^ ˃ ˃ !
˃ ˃ ˃


˃ HƤ

˃ *˃ f˃  ,9˃
` ˃˃ ˃˃˃˃?) ˃ ) ˃˃ 
%tp ˃  ˃,˃

˃,,˃,˃ T ˃ 
Oô
,<
ï˃ ")˃ "M)˃ ") )^˃ j ˃ -!˃ ˃  ˃
˃˃   b˃
-M-M˃ qƜ ˃ )*˃ *˃-)M˃*˃  ˃ 3 g
˃˃


˃

˃ ,˃,˃
˃ O
,
9˃˃
 ˃ ˃
9
˃O%%˃ ˃˃9 ˃(˃O˃
,
˃,9%<
_ )˃ ˃ ˃˃ &˃(%˃
!
˃


9
Y˃

,
˃
˃
˃ ,
˃
_T)M˃ "#˃ ))M.˃ ˃ ˃ 
,
,˃

˃˃
˃   ˃N

˃˃˃


#˃,

˃tp <
 ˃ š˃ ¨˃  ˃M"M =  ^˃& ˃ ,,%˃

#˃
, ˃˃%˃
˃


f˃ 
\

˃
[.˃T*˃ "˃  ˃MM˃˃ð˃-3 

,
˃˃


˃VV˃¼˃

˃˃˃=˃
˃˃ ˃ ˃MI˃˃˃ !˃˃˃ ‘ ,˃



˃ ­,˃ , ˃  ,˃ ,˃
˃ ) ˃ "˃ P *˃ ""*˃ -˃ 
˃˃ ,˃ &˃
-˃ ˃ ‹˃ (˃ )˃ ˃  )˃ .˃  ˃ ˃ 2>
!b˃>
! b 0 ˃ %˃%O*˃
O

˃ ˃
\

˃
<
˃ M*˃  ˃ ˃& & No˃  I˃ ) ˃˃



&˃
 *˃ ˃  ˃ "˃  M˃ ˃ &˃ j ˃˃ ˃ (˃ ,T˃
O*˃%, ˃˃ *˃9˃O˃



˃

3
 ˃    ˃ P ˃ ))" ˃ T"˃ ˃˃ %˃ % ,˃%˃9˃ ˆ˃
"˃˃˃˃"-˃ 2A˃
=˃ A˃
 b 0 ˃
[˃  *˃ ˃ R-*˃ -˃ ˃ *˃ ˃ (
9


˃
˃
,
˃

 &˃j

˃,˃
,
O˃
O
˃

3
 ˃˃˃a˃į˃˃˃ *˃ !˃ 3  Ÿ˃ ²
 ˃,˃


˃ %, ˃
O˃ ,,˃  #˃
 V˃ %,
,˃ ˃ 



,
˃ 
,
˃ 
,˃ 

9
,˃ ,˃ 
O
˃   ˃
â.˃ )˃ ƩMa˃  !˃ š˃ g-.˃ T˃ (  ˃ ˃
9

˃


*˃˃ ˃˃9
˃



,Š
-)"#˃ ˃ ˃‹   ˃ F)*˃ )"˃ ˃ ˃ " ˃
*˃
,,˃

9
,
˃ %,˃
˃

=˃
â˃˃˃  M&˃ FT˃˃  *˃ Œ˃˃
9

˃,\%%O˃
¹
ß ˃˃(,˃
O
,˃ O<
˃ ""˃ ˃ ")) & & & ˃ ( ˃ )-).˃  &˃ ,˃

9
Y˃˃ O ˃%˃
˃ !˃ % ^˃H
˃
["M˃ T˃   ˃ ˃ T ˃ ˃ ˃ ˃  ˃

#˃ y˃ ˃˃
˃ !˃  & & & ˃g
,˃
=˃ (.˃ ˃  ˃ ("˃ ˃ ˃ ! ˃ ,˃ 
!

˃
)Ʒ
,
,˃˃

˃˃ !˃u   ˃h˃
-˃ M-MI˃ ˃ T ȫ˃ - ˃ ˃ ˃ ˃ )˃ !%˃&   ˃`
˃˃O ˃ !˃V   ˃Ö9
#˃
%
˃˃ ,˃ !%ɔ˃
! ˃ o˃˃ ˃ & ˃ ɕ
,
*˃

,
&˃

V8Ë ē
 EA˃
Ěp˃=˃ A˃
Ěp˃ Á n ˃ `˃ F‡
"˃


M˃  *˃˃  ˃
M˃ 
 M&˃
( ˃
 ˃  ˃  ˃

˃

 Ž˃ >ĥ 
˃³ ˃  ˃>
˃ .˃



˃
 M*˃
E†
R
"
b˃ †
R

b˃ "˃³
Ž˃
N

˃
˃"˃7" ˃Ň˃ :::˃§

¡˃ ă(%˃%˃˃!

˃˃˃˃ %b «˃  &˃

˃°ɿ ˃ !˃ 
"

˃

˃ ˃˃R˃H"
˃
 >
±
%˃

˃˃
"

˃ ˃ *˃W
˃
3
˃ R% I˃ >
r
˃

˃  "˃ ˃
˃ R

‹˃ ;˃ Ŵ˃
˃˃˃ ˃³"%˃˃
˃  ˃




˃ 
 ˃ 7"˃ ˃ 7˃ ˃ 
!

˃  ˃ 


˃
7 ˃9
o˃˃

9
 · &˃ [6]86^ 1c@ ^Ë
[  "o˃



I˃  #˃  &˃
j

˃


˃
9
˃¯

˃9
+
˃ 9 q 



˃
`"˃˃˃


˃

9 
!˃

˃7  "

u˃
Ň
*˃

˃˃g˃
 ˃





˃ 


˃
!˃:9
˃  ˃
?—!

˃ ˃o˃7˃˃ ć˃

˃7 ˃

˃  &˃ (:˃ : 9˃ "˃ 



˃ (˃



˃ 
˃ 7˃ 9:*˃ o˃ ˃ 
"  ˃ ? ˃ é


Ž˃ H
˃ ˃ 

˃ 7 ˃ :˃ 

˃R˃ 
˃ 




U˃

˃
R˃ 

˃R˃7  ˃
9 ˃ ˃


˃

˃˃

˃

I˃˃! 
o˃˃ ˃+˃


˃ ˃ Z ˃
"
˃ 
˃R˃ ˃
˃

˃˃
R˃"9˃
˃


R
˃

"
˃

 ˃
Z 9 ˃ 7˃7o˃7˃ !o˃7˃
˃˃ j


o˃
3
"

˃

˃ :9˃
o˃R
˃7˃R
9˃"
&˃& & ˃
Z 
˃ » ˃  &˃& & ˃g
˃
˃ ơ˃
e
9o˃3
Ěp ˃

ơ
˃ ˃ 
"
o ˃ 


o˃ 
˃ h˃ :
˃

"
9
˃˃

: œ,

>ē›
 ēwiú 
ē œ_ 
–Y ē
=
ēj

µ  ē <2@ @ē 
#Ăē


ē

ē : 
ēn1Šē

UFË ē